Spółka cywilna
Spółka cywilna tym różni się od pozostałych, czyli spółek handlowych, że jest
jedynie umową (uregulowaną w kodeksie cywilnym, a nie ma przymiotu przedsiębiorcy. Od początku 2001 r. Przedsiębiorcami mogą być jedynie wspólnicy s.c. Sama spółka nie ma zdolności prawnej. Oznacza to, że nie może we własnym imieniu nabywać praw ani zaciągać zobowiązań. Wolno jej natomiast być pracodawcą . A niektóre przepisy prawa podatkowego nadają jej podmiotowość podatkową, czyniąc ją podatnikiem, płatnikiem, inkasentem. W umowie spółki co najmniej dwaj wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Wspólnikami mogą być zarówno osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, ale wyposażone w zdolność prawną. Spółka cywilna powstaje z chwilą zawarcia umowy. Wiele spraw można uregulować inaczej niż proponuje k.c. Od woli wspólników zależy np. ustalenie proporcji udziałów albo sposób reprezentacji. Jeżeli przyszli wspólnicy nie stworzą własnych reguł, to spółkę będą obowiązywały przepisy kodeksowe. Nie można jednak zmienić zasad solidarnej odpowiedzialności wspólników czy niepodzielności ich majątku wspólnego w czasie trwania spółki.
Majątek wspólników w s.c. ma bowiem charakter bezudziałowej wspólności łącznej (wspólności do niepodzielnej ręki).
Forma, nazwa
Umowa s.c. może mieć dowolną formę, choć dobrze jest zawrzeć ją na piśmie dla celów dowodowych. Spółka cywilna nie ma firmy rozumianej tak, jak definiują ją przepisy kodeksu cywilnego, ponieważ nie jest przedsiębiorcą. To każdy wspólnik-przedsiębiorca działa pod firmą. Zupełnie czym innym jest nazwa przedsiębiorstwa prowadzonego przez wspólników w s.c., nawet gdyby zawierała nazwiska wspólników, choć może się składać wyłącznie z elementów fantazyjnych.
Wkłady
Do spółki cywilnej można wnieść pieniądze, własność, inne prawa, świadczenie usług czy pracę na rzecz spółki, jeśli nie będzie ona tożsama z prowadzeniem i reprezentowaniem spółki. Można oczywiście łączyć różne rodzaje wkładów. Co więcej, do powstania s.c. wystarcza zobowiązanie się do wniesienia wkładów. Dopuszczalne jest również zawiązanie spółki, do której żaden ze wspólników nie wniesie żadnego wkładu. Gdy wspólnikami są małżonkowie, nie tylko ich prawa korporacyjne, czyli przede wszystkim organizacyjne, lecz również materialny aspekt praw udziałowych należą do ich majątków osobistych. Jeśli wspólnikami są obydwoje i każde wniosło własność lub inne prawa, to w tej organizacji łączy ich inna współwłasność niż majątkowa małżeńska.
Udział w zyskach i stratach
Zasadą jest równy udział w zyskach i stratach, niezależnie od rodzaju i wartości wkładu. W umowie spółki wolno jednak inaczej ustalić te proporcje. Można nawet niektórych wspólników (ale nigdy wszystkich) zwolnić od udziału w stratach. Nie ma to wpływu na solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.
Elementy umowy s.c.
Koniecznie trzeba
- oznaczyć wspólników,
- określić wspólny cel gospodarczy
(nie musi to być prowadzenie
przedsiębiorstwa),
- wyznaczyć sposób, w jaki wspólnicy
będą dążyli do osiągnięcia
tego celu (kodeks podaje przykładowo
wniesienie wkładów, choć
można zawiązać nawet spółkę
bezudziałową)
Warto określić również
- datę zawarcia umowy spółki,
- czas trwania spółki,
- zakres działalności według PKD,
jeżeli wspólnicy będą prowadzili
przedsiębiorstwo,
- wkłady (można wnieść gotówkę,
prawa - np. własność rzeczy,
świadczenie usług),
- podział zysku i uczestnictwo
w stratach (wolno zwolnić wspólnika
z udziału w stratach, ale nie
w zyskach),
- kto będzie prowadził sprawy
spółki i reprezentował ją,
- okres obrotowy.6 zeszyt 4
Prowadzenie spraw spółki
Ustawa nakłada na każdego ze wspólników prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Każdy może bez wyrażonej w formie uchwały zgody pozostałych, prowadzić sprawy spółki nieprzekraczające zakresu zwykłego zarządu.
Reprezentacja
Reprezentacja spółki tym różni się od prowadzenia jej spraw, że dotyczy stosunków zewnętrznych. Polega przede wszystkim na składaniu i przyjmowaniu oświadczeń woli w stosunkach cywilnoprawnych (przeważnie wspólnik reprezentujący spółkę składa podpisy pod umowami przez nią zawieranymi). W braku odmiennej umowy bądź uchwały wspólników każdy z nich może reprezentować spółkę w takich granicach, w jakich uprawniony jest do prowadzenia
jej spraw.
Zmiana składu osobowego
Cechą charakterystyczną spółki cywilnej jest niezmienność jej składu osobowego. Tworzy ona bowiem stosunek prawny oparty na wzajemnym zaufaniu uczestników. Nowy wspólnik może przystąpić tylko dzięki zmianie umowy spółki, w dodatku za zgodą wierzycieli spółki. Nie
jest natomiast dopuszczalne takie przeniesienie udziału w spółce (jest to termin nieścisły, ale używany dla uproszczenia) na osobę trzecią tak jak w innych spółkach (handlowych). Możliwe
jest jednak uzyskanie członkostwa w spółce w wyniku wstąpienia spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika, o ile umowa spółki tak stanowi.
Przekształcenie
Spółka cywilna tym również różni się od handlowych, że może stanąć wobec konieczności przekształcenia. Wszyscy wspólnicy muszą zgłosić do sądu rejestrowego przekształcenie spółki cywilnej w jawną, jeżeli przychody netto s.c. w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych
powodują zgodnie z przepisami o rachunkowości obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, tzn. obroty spółki sięgają równowartości 800 tys. euro. Przekształcenie może nastąpić też
w każdą inną spółkę handlową.
Rozwiązanie i likwidacja
Z chwilą rozwiązania s.c. wspólność do niepodzielnej ręki staje się z mocy prawa współwłasnością w częściach ułamkowych. Od tej chwili wspólnicy mogą więc już nie tylko matematycznie określić część majątku, do której mają prawo, lecz także każdemu wolno rozporządzać jego udziałem. Likwidacja jest następstwem rozwiązania spółki cywilnej. Zawsze musi polegać na zakończeniu jej interesów. Następuje już po ustaniu spółki (inaczej niż w spółkach handlowych).