BAR I BAT MICTWA
Wraz z wykształceniem się w okresie dojrzewania drugorzędnych cech płciowych rozpoczyna się nowy okres w życiu żydowskiego dziecka. Dziewczynka powyżej 12, a chłopca 13 uważa się za dorosłych i od tej chwili stają się odpowiedzialni za swoje postępowanie w dziedzinie religijnej. Oznacza to prawo do składania ślubów i przyrzeczeń, a przede wszystkim odpowiedzialność za popełnione grzechy. Na długo przed osiągnięciem wieku dojrzałości płciowej przygotowuje się dziecko do właściwej jego płci roli religijnej, jaką ma pełnić jako dorosły, w momencie kiedy potrafi zrozumieć na czym polegają nakładane przez Boga i religię obowiązki. Teoretycznym wskaźnikiem dorosłości jest obecność owłosienia łonowego, jednak w praktyce wystarczające jest osiągnięcie odpowiedniego wieku. Pojawienie się tych cech jest ważne dla określenia, czy dziewczynkę czy chłopca można uważać pod względem płciowym za kobietę bądź mężczyznę. Weryfikuje to zdolność według halachy do poślubienia osoby płci przeciwnej.
Rytuały rozróżniania chłopców i dziewczynek można zaobserować w rytuałach powiązanych z urodzeniem i okresem wczesnego dzieciństwa, staję się to jeszcze bardziej zauważalne w okresie przechodzenia w okres dorosłości. Jak już wspomniałam ukończenie przez chłopca 13 roku życia upamiętnia uroczystość osiągnięcia dojrzałości, zwana bar mictwa, czyli syn przykazania. Nazywa sie tak nie tylko samą uroczystość, ale także i chłopca, który ukończył 13 lat i jeden dzień. Do tej pory odpowiedzialni za jego postępowanie byli rodzice. Zalicza się go, jako już dorosłego do minjanu, czyli liczby dziecięciu dorosłych, która wymagana jest do publicznego wygłaszania niektórych modlitw). Ma on również obowiązek zakładania teflin do porannej modlitwy oraz poszczenie w Jom Kipur i inne święta. Dawniej oznaczało to pełną odpowiedzialność cywilną, wolno mu było wchodzić w związki małżeńskie, a także posiadać majątek i nim dysponować. Jeśli chodzi o uroczystość to zaprasza się na nią rodzinę oraz przyjaciół, a chłopiec stający się bar micwa otrzymuje prezenty. Zwykle są to książki o tematyce religijnej badź przedmioty o religijnym znaczeniu (np szal modlitewny- talit). Mogą to byc również zwykłe prezenty urodzinowe.
Uroczystość bar micwa odbywa się w synagodze, w pierwszą sobotę po ukończeniu przez chłopca 13 lat. Dopuszczalna jest opcja w poniedziałek lub czawartek, ponieważ w te dni Tora odczytywana jest publicznie. Po porannym nabożeństwie (szacharit ) chłopiec jest wzywany na bimę do odczytania odpowiedniego fragmentu Tory i Haftary. Wezwanie do czytania Tory jest zawsze zaszczytem, dlatego ten moment został wybrany, by oznajmić członkom gminy, że chłopca uznaje się za dorosłego. Dzieciom w takim czytaniu uczestniczyć nie wolno. Po odczytaniu ojciec jego wygłasza formułę podziękowania Bogu za zdjęcie odpowiedzialności za grzechy popełnione przez syna. Kolejnym elementem jest skromny posiłek, kiddusz, ktory jest przeznaczony dla wszystkich obecnych w synagodze po nabożeństwie. Składa się życzenia chłopcu oraz jego rodzicom. Rabin wygłasza słowa zachęty religijnej , które mają mu pomóc w życiu. Podkreśla również zasługi rodziców i dziadków, dla których bar micwa jest powodem wielkiej rodzinnej radości, zwanej nachat. Następnie uroczystość przenoszona jest do domu chłopca. Wygłasza tam specjalnie przygotowane przemówienie. Najcześciej powiązane jest z tematem wygłoszonego fragmentu Tory lub Talmudu. Celem jest udowodnienie inteligencji chłopca. W swojej mowie chłopiec dziękuje zwykle nauczycielom i bliskim. Potem odbiera życzenia i prezenty. Najważniejszy to tefilin, ponieważ jest symbolem jego samodzielności duchowej.
Bar micwa jest także świętem rodzinnym. W jednym z następujących dni po uroczystości zaprasz się rodzinę, przyjaciół na bankiet, często bardzo wystawny, a otrzymane prezenty czasami dorównują wartością prezentom ślubnym. Stanowi odzwierciedlenie pozycji zajmowanej przez rodziców w gminie. Presja wywierana przez środowisko, aby wydać bankiet przewyższający uroczystość u sąsiadów, pokazuje, że wśród Żydów z warstw świeckich w świecie zachodnim obrzęd ten prawie całkowicie utracił swoje znaczenie religijne.
Nie ma jednej potwierdzonej hipotezy czy w okresie talmudycznym i wcześniejszym osiągnięcie 13 lat powiązane było z jakąś uroczytościa. Istnieje wiele hipotez jednak żadna nie ma przekonywujących dowodów. Najprawdopodobniej w XIII stuleciu zostało ustalone, że chłopcu nie wolno zakładać tefilin przed dniem następującym po jego trzynastych urodzinach, a także odczytywanie Tory zarezerwowane było wyłącznie dla tych, którzy ukończyli 13 lat, z wyjątkiem święta Simcht tora, gdy chłopcy poniżej 13 lat mogli dostąpić tego zaszczytu.
Niektóre źródła podają, że pierwsze odnotowane w historii użycie sformuowania bar micwa we współczesnym sensie zastosowane zostało przez rabina Mordechaja ben Hilela. Inne twierdzą, że nie nastąpiło to wcześniej niż dopiero w XVw.
Zwyczaj ten przyjmował sie powoli, najpierw wśród Żydów francusko- niemieckich, i dopiero w XVI w stał sie powszechny i bardzo popularny. Od XVI w zakładanie tefilin stał sie najważniejszym elementem akcentującym osiągnięcie wieku dojrzałości etycznej i religijnej, bar micwa. Zaczęto równiez bardzo uroczyście obchodzić ten moment. Przykładem może być Kraków w 1595 kiedy to władze nałożyły podatek na uroczystość bar micwy, aby ograniczyć ich huczne świętowanie.
Współcześnie zwyczaj uroczystego obchodzenia bar micwy staje się coraz bardziej popularny. Powszechny także wśród mniej religijnych Żydów. W USA pojawia sie w ostatnich latach nawet w środowiskach chrześcijańskich. Jednak podczas wystawnych przyjęć organizowanych z tego powodu, zatracany jest najważniejszy sens tego wydarzenia, fakt, że społeczność publicznie i oficjalnie uznaje 13 latka za dorosłego i informuje go w ten sposób, że będzie wymagała od niego pełnej odpowiedzialności etycznej za jego czyny.
Na początku XIX wieku w niektórych niemieckich gminach reformowanych zastąpiono bar micwę obrzędem konfirmacji, zarówno dla chłopców jak i dziewcząt. Formą tego było przyłączenie ich do zbiorowości gminy po odbyciu kursu religii i etyki żydowskiej. Często dziecko takie miało już wtedy kilkanaście lat. Zadecydowano, że odpowiednim momentem konfirmacji są Zielone Świątki (Szawuot). Mimo sprzeciwu ortodoksyjnego kierownictwa nowy zwyczaj rozpowszechnił się w gminach reformowanych Europy Zachodniej i USA i ciągle można go gdzieniegdzie spotkać, choć później zaczęto przywracać bardziej tradycyjny obrzęd bar micwy. Konfirmację charakteryzuje jednakowe traktowanie chłopców i dziewcząt, a stosunkowo niedawno, w XIX wieku wprowadzono dla tych ostatnich oddzielny obrzęd, będący odpowiednikiem bar micwy. Nosi nazwę bat micwa, czyli „córka przykazania”. Przyjął się nawet w niektórych środowiskach ortodoksyjnych , głównie jednak w reformowalnych i konserwatywnych. Obrzęd ten nie ma ustalonego scenariusza i w poszczególnych gminach ma różny przebieg. Po uprzednim kursie z zakresu religii i etyki żydowskiej organizowana jest zazwyczaj uroczystość w synagodze dla grupy dziewcząt, które ukończyły 12 lat. W czasie nabożeństw ogłaszano ich przyjęcie do dorosłej społeczności gminy, odczytując ich imiona. Przy tej okazji sadzi się sosny. Gdy drzewo się rozrośnie, z jego gałęzi zrobione zostaną drążki do ślubnego baldachimu, pod którym dziewczęta będą zawierały związki małżeńskie. Jeśli chodzi o judaizm ortodoksyjny, który był początkowo niechętny tej uroczystości, zgodził sie na odprawianie jej w domach.
Bardzo możliwe, iż istniejąca presja na zwiększenie udziału kobiet w tradycyjnym życiu Żydów doprowadzi, mimo wahań rabinatu do uczynienia z bat micwy trwałego elementu życia wzynawców relligii mojżeszowej.