Chasydyzm
W tym dziale pragnę pisać o tym, czym jest chasidus -chasydyzm. To znaczy zapoznać czytelnika z podstawowymi pojęciami, które obejmuje chasydyzm. Nie chciałbym tego czynić jednak na sposób akademicki, naukowy, ale na podstawie orginalnych, autentycznych tekstów, które napisali sami chasydzi.
Oczywiście chasydyzmu nie można, podobnie jak samych chasydów, zamknąć w kilku słowach, czy zdefiniować. Chasydyzm to bardzo zróżnicowane i złożone zjawisko, niemożliwe w całości do ogarnięcia i zbadania
Chasydyzm to nie tylko nauczanie, ale również realizacja tego ideału, zawartego na kartach hasidisze hajlige sfurim - świętych ksiąg chasydzkich, w codziennym życiu zarówno najbardziej uczonego rebego jak i prostego niewykształconego chasyda.
Chasydyzm będzie najtrudniejszym działem całego projektu "chasydzi.eu". Zrozumienie tekstów tego działu dla początkującego odkrywcy chasidusu może być bardzo trudne, albo wręcz niemożliwe. Zachęcam, wobec powyższego, stawiających pierwsze kroki, przede wszystkim do działu opowieści chasydów, w którym chasydyzm też jest obecny, jednak wyrażony jest za pomocą alegorii i prostych z życia wziętych sformułowań, zrozumiałych dla każdego, w jego własny, właściwy tylko jemu sposób. Co jest zresztą naturą wszystkich tego rodzaju opowieści.
Znajomość loszn kojdesz - świętego języka nie jest konieczna do zrozumienie tekstów w dziale chasydyzm, jednak jest bardzo wskazana i pomocna.
Zatem zaczynamy.
Kto podtrzymuje świat?
Aby znaleźść odpowiedź na to pytanie przyjrzyjmy się na początek pasukowi Jeszaja - Izajasz 46,12:
שמעו אלי, אבירי לב הרחוקים, מצדקה
"Słuchajcie mnie awirej lew - mocni sercem, dalecy od cedaki" - jałmużny, w tym wypadku otrzymywanej od B-ga."
Powyższy pasuk z Jeszaja 46,12 komentuje w następujący sposób Talmud w traktacie Berachos 17b:
שמעו אלי אבירי לב הרחוקים מצדקה רב ושמואל ואמרי לה רבי יוחנן ורבי אלעזר חד אמר כל העולם כולו נזונין בצדקה והם נזונין בזרוע וחד אמר כל העולם כולו נזונין בזכותם והם אפילו בזכות עצמן אין נזונין כדרב יהודה אמר רב דאמר רב יהודה אמר רב בכל יום ויום בת קול יוצאת מהר חורב ואומרת כל העולם כולו נזונין בשביל חנינא בני וחנינא בני די לו בקב חרובין מערב שבת לערב שבת ופליגא דרב יהודה דאמר רב יהודה מאן אבירי לב גובאי טפשאי אמר רב יוסף תדע דהא לא איגייר גיורא מינייהו אמר רב אשי בני מתא מחסיא אבירי לב נינהו דקא חזו יקרא דאורייתא תרי זמני בשתא ולא קמגייר גיורא מינייה
"Słuchajcie mnie awirej lew - mocni sercem dalecy od cedaki."
Raw i Szmuel wg. innych R. Jochanan i R. Eliezer. Jeden mówi: Cały świat jest podtrzymywany przez cedakę, a oni (znaczy awirej lew) swoją własną siłą. (Jako że są dalecy od cedaki, która podtrzymuje świat, pdtrzymują się swoją własną siłą, bo jakoś muszą egzystować).
A inny mówi: Cały świat jest podtrzymywany przez ich zasługi, a oni (znaczy awirej lew) nawet przez te zasługi nie są podtrzymywani.
To się zgadza z tym co Raw Jehuda powiedział w imieniu Rawa:
Każdego dnia Bas Kol wychodzi z z góry Horew i mówi: cały świat podtrzymywany jest z powodu mojego syna Haniny, a Hanina mój syn egzystuje na kaw hruwin (oznacza to bardzo małą ilość pożywienia) od jednego erew szabes do następnego erew szabes.
Powyższe różni się od opini Rawa Jehudy.
Powiedział Raw Jehuda: Kim są awirej lew? To głupi Gubeanici. (Szczep żyjący w sąsiedztwie Babilonu).
Powiedział Raw Josef: Wiemy o tym z tego, że żaden z nich nie zrobił konwersji.
Powiedział Raw Aszi: Mieszkańcy Mata Mehasja (przedmieścia Sury, gdzie jedna z największych akademii talmudycznych miała swoją siedzibę) są awirej lew, ponieważ oni widzą godność Orejsy (w tym wypadku chodzi o wykłady w akademii w miesiącu adar i elul) dwa razy w roku, żaden z nich nie zrobił konwersji."
I dalej pasuk z Talmudu
"Każdego dnia Bas Kol wychodzi z z góry Horew i mówi: cały świat podtrzymywany jest z powodu mojego syna Haniny"
komentuje w następujący sposób Baal Szem Tow:
Słowo biszwil oznaczające w dosłownym tłumaczeniu Talmudu - z powodu, dla - w interpretacji Beszta, oznacza ścieżkę, kanał (samo szwil bez początkowego bejs) w znaczeniu cinor - kanał.
Zatem syn Rabiego Haniny, czyli przykładowy cadyk, otworzył kanał, ścieżkę dla przepływu szefa - obfitości, czyli wszelkich środków potrzebnych do życia duchowego w świecie.
Stąd, zgodnie z interpretacją Baal Szem Towa powyższy werset, należy czytać tak: "Cały świat podtrzymywany jest w kanale mojego syna Haniny", to znaczy każdego cadyka.
Powyższe nauczanie wymaga krótkiego komentarza.
W Dewarim - Powtórzonego Prawa 33,1 czytamy:
וזאת הברכה, אשר ברך משה איש האלהים את בני ישראל
"To jest błogosławieństwo, jakim Mosze-mąż B-ży pobłogosławił Synów Israela."
Jak widać z powyższego Mosze był B-ży, a jednocześnie był też człowiekiem, a zatem mógł być pośrednikiem między B-giem, a Synami Israela, gdyż zawierał w sobie zarówno element B-ski jak i ludzki.
Zatem każdy cadyk, dzięki błogosławieństwu Moszego, które zostało mu w ten, czy inny sposób przekazane, ma w sobie iskrę duszy Moszego.
Dlatego może być pośrednikiem, kanałem między B-giem i Israelem. A dzięki temu kanałowi, szefa - obfitość może przepływać z góry na dół. A to właśnie, dzięki szefa świat może istnieć.
Gdyby jednak nie było cadyków, to by nie było kanału, przez który by mogła przepływać szefa, więc wtedy świat nie mógłby być podtrzymywany i co za tym idzie nie mógłby istnieć.
Reasumując, świat podtrzymują cadycy, będący kanałem dla przepływu szefa.
Na podstawie Keser Szem Tow t.1 r.5
Baal Szem Tow
Co znaczy Baal Szem Tow?
Samo słowo baal szem oznacza człowieka, który zajmował się głównie uzdrawianiem za pomocą ziół i innych znanych wówczas medycznych specyfików, a także wyrzucał dybuki i inne duchy, sporządzał talizmany i amulety, posługiwał się kabalistycznymi formułami dla uzdrowień, zarówno duchowych jak i fizycznych, modlił się w różnych intencjach proszących. Był to w tym czasie normalny zawód wędrowny lub osiadły - etatowy.
Słowo tow znaczy przede wszystkim dobry, jednak w odniesieniu do naszego bohatera, raczej święty, o czym świadczy określenie w jidysz, czasem używane wobec Beszta - der hejliger baal szem, czyli święty uzdrowiciel.
Zatem słowo tow dotyczy tutaj jego świętości osobistej.
Niektórzy tłumaczą Baal Szem Tow, jako "Pan Dobrego Imienia", ale moim zdaniem to nie jest właściwe tłumaczenie.
Słowo Beszt jest po prostu skrótem od Baal Szem Tow.
Baal Szem Tow - skrócona biografia.
Izrael Ben Eliezer zwany Baal Szem Tow urodził się prawdopodobnie około roku 1700-1701 w Okopach Świętej Trójcy koło Kamieńca.
Rodzice Baal Szem Towa przybyli, jako osadnicy, na tereny Podola w ramach polityki zaludniania tego obszaru po wojnie polsko - tureckiej. Byli bardzo biedni, jednak sprawiedliwi i pobożni.
Gdy Beszt miał zaledwie pięć lat, jego ojciec Eliezer umarł. Tuż przed śmiercią powiedział do niego "Synu mój Jisruelu masz bardzo świętą neszume - duszę. Nie bój się niczego oprócz B-ga" Wkrótce potem Baal Szem Tow stracił również matkę, a sierotę przygarnęła gmina, która też zapewniła mu początkową edukację.
Uczył się dobrze i był znacznie zdolniejszy od swoich rówieśników. Od innych dzieci odróżniał się tym, iż chodził samotnie przez wiele godzin po lasach, polach i górach, gdzie modlił się i medytował.
Gdy skończył trzynaście lat odpowiedzialność gminy za niego zakończyła się i musiał zacząć samodzielnie zarabiać na życie. Na początek został belfrem, czyli pomocnikiem melameda - nauczyciela. Przyprowadzał i odprowadzał chejder jinglech - małych uczniów do chederu. Śpiewał z nimi tehilim - psalmy i recytował różne tfiles - modlitwy.
Następnie Baal Szem Tow pracował jako szames w miejscowej synagodze. Do jego obowiązków należało sprzątnie i ustawianie książek. Praca ta dała mu możliwość studiowania po kryjomu w nocy wszystkich ksiąg, które znajdowały się w bibliotece szulu - synagogi. Jako że Baal Szem Tow uczył się prawie przez całą noc, w dzień często odsypiał, gdy nie miał żadnej pracy. Wsutek tego ludzie mieli go za mało rozgarniętego.
W tym czasie Baal Szem Tow, wg niektórch źródeł, studiował także kabole, pod kierownictwem syna słynnego rebego Adama. Wg, innych uczył się sam z jego książki.
Ożenił się w wieku około 18 lat, jednak jego młoda żona wkrótce zmarła.
Potem Baal Szem Tow objął pozycję melameda - nuczyciela małych dzieci, dzięki pomocy r. Efraima z Brodów, który poznał się zarówno na jego wiedzy jak i duchowym potencjale do tego stopnia, iż przeznaczył mu jako żonę swoją córkę Chane. Jednak wkrótce zmarł, co bardzo skomplikowało sytuację Beszta.
Opiekę nad Chaną objął jej brat r. Gerszon fun Kitew, który uważał Beszta za amhoreca - prostaka, chłopa. Nie ma co mu się dziwić, skoro Beszt chodził w chłopskiej sukmanie. Jenak po przedstawieniu mu przez Beszta stosownych dokumentów i zgodzie samej Chany wreszcie wyraził przyzwolenie, dając chosn-kale - młodej parze wóz i konia.
Chane i Jisruel mieli dwójkę dzieci. Pierwsze wkrótce po zawarciu małżeństwa, drugie piętnaście lat później.
Wkrótce po ślubie Baal Szem Tow wyjechał i zajął się kopaniem gliny w górach Karpatach. Jego żona przyjeżdżała do niego dwa razy w tygodniu a potem sprzedawała glinę w pobliskich miasteczkach. W międzyczasie Baal Szem Tow medytował i modlił się.
Później, wraz z żoną, prowadził przydrożny zajazd. Nie mieszkał jednak w samym zajeździe, lecz niedaleko na pobliskim szczycie, w szałasie, gdzie modlił się i medytował w samotności. Przychodził tylko wtedy, kiedy był potrzebny do obsługiwania gości.
Nauczył się także leczenia ziołami i odbywał liczne podróże po Podolu i Wołyniu jako baal szem - znachor, duchowy uzdrowiciel, egzorcysta.
Pod koniec tego okresu życia ujawnił się jako wielki cadyk, człowiek o ogromnym potencjale duchowym. W wyniku czego zaproponowano mu etat baal szema w gminie żydowskiej w niewielkiej miejscowości Międzybóż.
W Międzybożu osiadł około 1740 roku i mieszkał i działał tam, aż do śmierci. Zgromadził wokół siebie niewielką grupę uczniów. Również wiele osób z ówczesnych kręgów elity duchowo intelektualnej przyjeżdżało do niego, aby zapoznać się z jego naukami. Z czasem stał się popularny w całej Rzeczpospolitej, ale wyłącznie w elitarnych kręgach.
Baal Szem Tow odszedł 23 maja 1760 roku w święto Szawuos, uprzednio dokładnie przewidziawszy datę swojej śmierci. Jego grób do dzisiaj znajduje się na miejscowym cmentarzu w Międzybożu. Nie pozostawił po sobie żadnej księgi, jednak jego nauki pozostają wciąż żywe dzięki temu, co zapamiętali i zapisali jego uczniowie. On sam przez całe swoje życie pozostawał przede wszystkim człowiekiem modlitwy, nierozumianym do końca przez nikogo.