DIAGNOZA OPERACYJNA I NOMINALNA
PROGRAM TERAPEUTYCZNY
Kamil Matkowski
ur.
Diagnozę operacyjną i nominalną oraz program terapeutyczny
opracowała mgr Ewelina Kordiak
Konsultacja i akceptacja diagnozy oraz programu
Autorzy psychostymulacyjnej metody „Dyna-Lingua M.S.”
dr hab. Małgorzata Młynarska
dr Tomasz Smereka
DIAGNOZA OPERACYJNA
Marzec 2011
KAMIL M.
MOWA |
MYŚLENIE |
1.Stan oddechu i głosu. Kamil często oddycha przez otwarte usta, ale poprzez konsekwentne zwracanie mu uwagi zamyka je i oddycha nosem. Używanie głosu najczęściej jest wyrazem stanu emocjonalnego: niezadowolenia lub radości. Oddycha płytko i wciąż nieregularnie. |
1. Stan emocjonalny. Kamil złości się, wyrażając niezadowolenie. Wówczas wierci się i krzyczy, często wymusza przerwę w ćwiczeniach, płacząc. Zna obowiązujące w terapii zasady i większość sytuacji terapeutycznych akceptuje. Frustruje się z powodu braku możliwości porozumiewania się. Wydaje też okrzyki będące wyrazem zadowolenia. Potrafi żywo reagować poprzez śmiech, znając kontekst cudzych wypowiedzi.
|
2. Etap kształtowania i rozwoju mowy Kamil nie mówi i nie powtarza. Brak elementów onomatopeicznych i świadomego operowania głosem, gdy jest o to proszony. Jest jednak bardzo zainteresowany mową. Wpatruje się w rozmówcę, obserwuje usta mówiącego. Wymusza na osobach, które go podtrzymują, aby kierować go w stronę osoby opowiadającej o czymś. Zdarzają się pojedyncze okrzyki, będące reakcją na cudze wypowiedzi. |
2. Etap rozwoju myślenia
Kamil coraz lepiej rozumie przekazy słowne. Myślenie Kamila wciąż jest na etapie sensoryczno - motorycznym. Ograniczenie sprawności ruchowej sprawia, że występowanie schematów sensoryczno - motorycznych jest niewielkie. Obecnie terapia polega na wytwarzaniu schematów obrazowo - słownych (praca nad nominacją)
|
3. Sposób przyswajania języka Kamil wciąż przebywa w dużej grupie ludzi, najczęściej wśród dorosłych. Słucha mowy otoczenia i jest bardzo wrażliwy na treści, ponieważ coraz więcej rozumie. Szczególnie istotne jest, by pobudzać kanał słuchowy, wspierając się w terapii kanałem wzrokowym.
|
3. Poziom sprawności manualnej. Relacje z przedmiotami i ludźmi. Sprawność manualna jest bardzo słaba. Kamil ma duże trudności z uchwyceniem przedmiotu i utrzymaniem go. Trudności dotyczą zarówno dużych, jak i małych przedmiotów. Nie umie swobodnie nimi manipulować. Wszelkie ruchy podczas sesji z wykorzystaniem przedmiotów wykonuje ręką osoby dorosłej. Dobrze pracuje z dorosłymi, chętnie uczestniczy w zajęciach grupowych. Obserwuje ludzi, uśmiecha się do nich, żywo reaguje. |
4. Poziom rozumienia języka
Wyraźnie widać, że poziom rozumienia języka wzrasta. Rozumie proste komunikaty z życia codziennego. Coraz częściej poprawnie wykonuje ćwiczenia w rozumieniu definicyjnym, kierując głowę w stronę obrazka, przedmiotu z właściwą odpowiedzią. |
4. Poziom rozumienia zjawisk
Kamil nie rozumie pojęć i nie potrafi ich nazwać. Ze względu na ograniczenia ruchowe nie można sprawdzić jego rozumienia w takich ćwiczeniach jak segregowanie, dopasowywanie itd. Obecnie Kamil przystosowuje się do pewnych sytuacji i zaczyna widzieć w nich pewną prawidłowość. Dotyczy to funkcjonowania w domu, jak i bloków zajęć w terapii. |
5. Stopień opanowania reguł gramatycznych Kamil nie rozumie długich struktur gramatycznych i znacznie szybciej wykonuje polecenia, gdy są one formułowane w sposób krótki i rzeczowy. Najlepiej reaguje na te komunikaty, które zna, ale coraz częściej daje sygnały, że rozumie też zupełnie nowe komunikaty, często formułowane przez nieznane mu osoby. |
5. Sposób planowania oraz zasady działania, które dziecko stosuje, W zachowaniu Kamila brak jest planu, nie ma on możliwości świadomego operowania ciałem. Intensywna terapia, bazująca na pobudzaniu sfery intelektualnej, będzie oddziaływać również na sferę ruchową. Kamil potrafi jednak wyrażać dezaprobatę i wymuszać płaczem reakcję otoczenia.
|
6. Zakres słownictwa czynnego Brak mowy czynnej.
|
Kamil jest teraz na etapie tworzenia związków skojarzeniowych obrazowo - słownych i kojarzenia wypowiedzi z konkretnymi sytuacjami (zwłaszcza, gdy się powtarzają). |
7. Sprawność artykulacyjna
Motoryka aparatu artykulacyjnego jest bardzo słaba, ze względu na słabe czucie z powodu porażenia. Kamil wciąż ślini się. Nie potrafi swobodnie ruszać artykulatorami (wargi, język, żuchwa). |
Mateusz nie umie malować i rysować. Lubi zajęcia plastyczne, ale możliwe są one do zrealizowania tylko, gdy ma pomoc osoby dorosłej.
|
8. Sposób realizowania prozodii Mimo żywej reakcji na cudzą, wyrazistą prozodię, Kamil nie potrafi bawić się głosem swobodnie. Czasem pojawiają się pojedyncze wokalizacje. |
8. Poczucie rytmu i koordynacja ruchowa. Ekspresja emocjonalna. Wszelkie emocje pozytywne Kamil wyraża wzmożoną ruchliwością, energicznymi ruchami głowy, ruchami kończyn, szybkim oddechem, czasem krzykiem. Z powodu porażenia nie chodzi i tym samym nie wykonuje ćwiczeń ruchowych i rytmicznych. Czasem stara się prowokować całe ciało do ruchu przy rytmicznym akompaniamencie, ale są to ruchy przypadkowe.
|
9. Spontaniczna aktywność słowna Rzadkie zabawy głosem o charakterze okrzyków i pojedynczych wokalizacji. |
9. Sposób rozwiązywania problemów Kamil lubi zajęcia grupowe i stawiane tam problemy, głównie podczas zajęć z wyobraźni. Ograniczenia ruchowe sprawiają, że Kamil nie rozwiązuje tych problemów sam, choć zdarza mu się ruchem głowy wskazać jakiś element istotny w zadaniu.
|
10. Sposób przekazu informacji Kamilowi zdarza się wymuszać krzykiem pewne rzeczy. Zwłaszcza, gdy odbywa sesje z osobą, której nie zna. W domu takie sytuacje zdarzają się rzadziej. Jest jednak coraz lepiej zdyscyplinowany, dlatego gdy czegoś się domaga, próbuje kierować tam głowę. Ruch głowy jest wyraźniejszy niż jego próby, najczęściej nieudane, wskazywania ręką, czy palcem.
|
10. Poziom empatii . Ekspresja emocjonalna . Kamil prawidłowo reaguje na sygnały kierowane do niego. Odwzajemnia uśmiech i wie, kiedy dorośli konsekwentnie próbują ćwiczyć z nim dalej, mimo jego oporu. Po próbach krzyku, milczy i stara się pracować z pomocą dorosłych. Lubi zajęcia muzyczne, żywo reaguje na wyrazistą prozodię i muzykę.
|
11. Charakterystyka opisu słownego i opowiadania o zdarzeniach Kamil nie umie opowiadać - brak mowy czynnej. Lubi jednak słuchać, wpatruje się w osobę mówiącą. |
11.Orientacja czasowo-przestrzenna. Pamięć cech przedmiotów. Kamil orientuje się w dobrze znanym mu miejscu, czyli w domu. Gdy znajduje się w nowej sytuacji, denerwuje się i płacze. Ma jednak silnie utrwalone nawyki i ich zmiany też manifestuje poprzez frustrację. Nie ma orientacji czasowo - przestrzennej i nie zapamiętuje cech i własności przedmiotów. |
Diagnozę operacyjną przeprowadziła mgr Ewelina Kordiak
PROGRAM TERAPEUTYCZNY
2011/2012.
MOWA |
MYŚLENIE |
1.Praca nad oddechem i głosem. Należy codziennie wykonywać ćwiczenia energetyzujące i oddechowo - głosowe. Koniecznie trzeba włączyć do ćwiczeń domowych „młoteczki” (np. na oparciu fotela) i ćwiczenia wibracyjne. Podczas ćwiczeń energetyzujących należy pamiętać, by wykonywać je rękoma Kamila.
|
Należy systematycznie przeprowadzać relaks psychostymulacyjny (więcej w książce poświęconej Metodzie Dyna - Lingua M.S.) . Istotny będzie tu sposób opowiadania bajki: należy opowiadać ja bardzo ekspresyjnie, starać się używać wielu wyrazów dźwiękonaśladowczych, patrzeć w oczy Kamila, prowokować swoim spojrzeniem i siłą głosu do słuchania. Trzeba wywoływać reakcje silnego ożywienia - w ten sposób aktywizuje się jego system nerwowy. |
2. Etap kształtowania i rozwoju mowy Należy pracować bardzo intensywnie nad nominacją. Warto zastosować Indywidualny Album Obrazkowy i dobierać „słowa klucze”. Wszystkie wyrazy należy powtarzać z użyciem rytmogestów, do 5 powtórzeń. Początkowo są to wyrazy codziennego użycia, z najbliższego otoczenia. Należy zmieniać fotografie, przedstawiające jakiś przedmiot, tak, by Kamil umiał wskazywać i odróżniać przedmioty między sobą, nawet jeśli widzi jakąś fotografię pierwszy raz. Należy zalewać Kamila mową, opowiadać mu o cechach i własnościach przedmiotów, ich zastosowaniu. Podając nazwę, prosimy Kamila o powtórzenie. Należy odczekać kilka sekund, by Kamil wiedział, że czekamy na jego reakcję. Każdą próbę wydobycia z siebie dźwięku należy nagradzać. Wzmocnienia należy stosować poprzez pochwalenie, pogłaskanie, można też podać mu kawałek jakiejś słodkiej przekąski. Należy intensywnie pracować nad rozumieniem wspierając się Indywidualnym Indeksem Poleceń Rozumianych.
|
Główny nacisk należy kłaść na rozwijanie rozumienia przekazu słownego, co w kwestii rozwoju myślenia oznacza tworzenie i utrwalanie właściwych skojarzeń między słowami i wypowiedziami słownymi, które dotyczą różnych cech przedmiotów oraz różnych relacji między tymi przedmiotami. Trzeba stosować technikę wielokrotnych powtórzeń i eksponować przedmioty w naturalnej przestrzeni czy relacji.
|
3. Sposób przyswajania języka
Nieustannie należy zalewać Kamila mową. Mówić do niego siedząc na wprost tak, by odczytywał z ruchu ust. Należy wspomagać naukę dużą ilością rytmogestów. Musi patrzeć na rozmówcę, ale sesje warto również budować w oparciu o mówienie do Kamila prosto do ucha. Trzeba stosować technikę „zalewania mową”. |
3. Poziom sprawności manualnej., jaki chcemy osiągnąć. Relacje z przedmiotami i ludźmi, nad którymi chcemy pracować. Trening manualny jest dla Kamila bardzo ważny. Musi ćwiczyć chwytanie, trzymanie, przekładanie z ręki do ręki a przede wszystkim wyciągnie dłoni w stronę przedmiotu, który jest mu podawany. Jednocześnie należy przytrzymywać mu głowę i pomagać w wysuwaniu ręki. Musi patrzeć na przedmiot, który chwyta. Warto ćwiczyć nakładanie krążków na słupek, dotykanie części własnego ciała, gdy jest proszony o ich wskazanie. Podobnie należy uczyć go wskazywania części ciała u innych osób.
|
4.Poziom rozumienia języka jaki chcemy osiągnąć Należy cały czas komentować, co się dzieje, tworzyć sytuacje parateatralne. Dzięki temu będzie miał okazję uczestniczyć w sytuacjach, które nie są w normalnym funkcjonowaniu zbyt częste: poczta, sklep, restauracja. Trzeba zastosować trening oparty na wspólnej uwadze: musi spoglądać na jakąś osobę lub przedmiot i obserwować, czy ta osoba też tam patrzy. Koniecznie trzeba uczyć rozumienia intencjonalności ruchu: pokazywać jakąś osobę podczas działania i analizować głośno, co ona robi i dlaczego: Chłopiec podchodzi do okna, bo usłyszał hałas dobiegający z ogrodu. Należy ćwiczyć tzw. reakcje wyboru (jeden z dwóch elementów, potem jeden z trzech) oraz rozumienie definicyjne. Należy rozwijać znaczenia słów, wciąż „zalewać mową” Kamila w tych ćwiczeniach. |
4. Poziom rozumienia zjawisk, jaki chcemy osiągnąć Rozumienie zjawisk jest związane z rozumieniem mowy, dlatego trzeba wciąż głośno komentować, co się dzieje. Zwracać uwagę nawet na drobne szczegóły, które mogły w jakimś zdarzeniu odegrać rolę. Trzeba wykorzystywać słowa klucze, a potem modyfikować sesję tak, by wystąpiło inne zdarzenie, ale oparte na tych samych „słowach kluczach”. |
5. Stopień opanowania reguł gramatycznych Należy konsekwentnie stosować ”zalew mową” a podczas sesji dbać o to, aby Kamil słyszał wyrazy w zmienionych formach gramatycznych. Należy uczyć go rozróżniania zdań oznajmujących, pytających i rozkazujących. Trzeba stosować czas teraźniejszy i czas przeszły w opowiadaniu. Wciąż trzeba ćwiczyć swobodnie opowiadanie o zdarzeniach w historyjkach obrazkowych. Trening rozumienia musi odbywać się w prostych formach. |
Trzeba zapowiadać Kamilowi co będzie robił w czasie zajęć i utrzymywać stały plan przebiegu sesji - gdy zachodzą zmiany, należy wyjaśniać dlaczego (podawać powód). Trzeba wieczorami podsumowywać, co się działo. Wolno opisywać cały dzień, z ekspresja mówić o nowych wydarzeniach. Taki trening musi też zawierać plan na następny dzień: najlepiej wyszczególnić zdarzenia stałe i te , które są całkowicie nowe. |
6. Zakres słownictwa czynnego, który chcemy wprowadzać Kamil powinien opanować w zakresie biernym nazwy z najbliższego otoczenia i podstawowe czynności (fizjologiczne i lokomocyjne). Musi umieć kojarzyć nazwę z desygnatem. Należy powtarzać i utrwalać te słowa z pomocą rytmogestów (od 3 do 5 minut - jedna nazwa powtórzona od 3 do 5 razy). Niezależnie od takich ćwiczeń, należy mówić do Kamila cały czas, zalewając go mową, analizując czynności, w których uczestniczyć i opisywać, co robią inni.
|
6.Zakres pojęć , które dziecko powinno opanować Nie tylko w trakcie sesji terapeutycznych, ale również w trakcie codziennych sytuacji należy tworzyć skojarzenia słowno - obrazowe, słowno - ruchowe i słowno - czuciowe poprzez konsekwentne zalewanie mową. Należy ćwiczyć z Kamilem rzeczowniki i ich synonimy, przymiotniki i wyrażenia przymiotnikowe (nad, pod, obok..) oraz skojarzone z nimi obiekty i cechy przedmiotów i relacje. Koniecznie trzeba rozszerzać katalog czasowników, najlepiej na podstawie rzeczywistych obserwacji, dopiero w następnej fazie można przejść do ruchu przedstawionego statycznie, na obrazkach.
|
7. Sprawność artykulacyjna, którą chcemy osiągnąć Należy wykonywać masaż wewnętrzny i zewnętrzny, jeśli to możliwe dwa lub trzy raz dziennie. Koniecznie trzeba masować przełyk. Wciąż trzeba przeprowadzać trening gryzienia i żucia. Ćwiczenia oddechowo - głosowe są również istotne dla kondycji narządów artykulacyjnych, dlatego należy robić dużo ćwiczeń z ekspanderami. Należy wykorzystywać pomoce, które wykorzystują dźwięki przyrody i otoczenia. Trzeba powtarzać te sesje, używać wielu wyrazów dźwiękonaśladowczych. Na tym etapie nie można mówić o wymowie, istotny jest akcent prozodyczny. Kamil musi rozróżniać dźwięki mowy, zauważać, że rzeczy mają nazwy i brzmią różnie. |
7.Rozwijanie umiejętności rysowania i malowania Należy używać wielu technik plastycznych. Z pewnością zabawy farbami powinny być najczęstsze. Kamil powinien malować pędzlem, ale przede wszystkim rękoma. Powinien wiedzieć, że zmiany zachodzące na kartce są wynikiem jego działania, to sprawi, że wzmocniony zostanie motyw w kreowaniu świadomego ruchu. Powinien bawić się gliną lub ciastoliną, ugniatać ją i tworzyć z niej rzeźby. Warto z nim omawiać, co stworzył, nadawać tytuły pracom. W rysunkach zwracać uwagę na szczegóły obrazka. Można też pomagać mu domalowywać brakujące elementy, które należy wcześniej z nim odnaleźć. |
8. Sposób realizowania prozodii Najlepszą formą rozwijania prozodii dla Kamila będzie cykl zabaw parateatralnych, w których postacie mówią w różny sposób. Można wykorzystać pacynki, maskotki czy kukiełki. Będą one mówić w różny sposób, dzięki czemu będzie można pobudzać mózg Kamila do słuchania mowy. Należy mówić do Kamila z bardzo silną ekspresją, podkreślając treść poprzez akcent, melodię i rytm. Należy mówić wolno, ale śpiewnie. Warto ćwiczyć podczas sesji w dwóch modułach: siedząc na wprost i tak, by mówić prosto do ucha. |
8.Rozwijanie poczucia rytmu i koordynacji ruchowej. Większość ćwiczeń, zwłaszcza energetyzujących należy wykonywać rękoma Mateusza. Trzeba dawać mu czas, by sam podnosił, składał ręce a potem pomagać mu wykonywać zadanie. Koniecznie trzeba przeprowadzać ćwiczenia koordynacyjne. Razem z Kamila trzeba wykonywać ćwiczenia rytmiczne, które będą odtwarzaniem jakiegoś prostego rytmu: klaskając, tupiąc, stukając pałką w blat stołu. Należy dbać o ekspresję emocjonalną, opowiadać o uczuciach osób, które biorą udział w akcji. |
9.Spontaniczna aktywność słowna, którą chcemy uruchomić Podczas zajęć z Kamilem należy wzmacniać wszelkie próby głosowego porozumiewania się - reakcje głosowe. Po każdej próbie odezwania się Kamila, należy wzmacniać te rekcje wzmocnieniem społecznym.
|
9.Sposoby rozwiązywania problemów, których chcemy nauczyć Trzeba wciąż opowiadać Kamilowi o celu każdego ruchu: po co sięga? dlaczego odchyla głowę? Trzeba opowiadać mu, że coś na przykład jest za nim i musi odwrócić głowę, by to zobaczyć. Należy skoncentrować się na nauczaniu Kamila celowego działania oraz na wyjaśnianiu mu, w trakcie każdego działania, związku między celem i podjętymi krokami.
|
10. Sposób przekazu informacji Należy uczyć komunikacji językowej słownej, ale ze względu na znaczne opóźnienie rozwoju tej funkcji warto akceptować inne formy komunikacyjne takie jak na przykład mimika i gesty. Wszystkie takie próby należy wzmacniać. |
i kontroli emocjonalnej. Trzeba stale tworzyć nastrój ożywienia, prowokując Kamila poprzez tembr głosu, gestykulację i mimikę. Trzeba go rozśmieszać i nieustannie aktywizować. Należy wymuszać kontakt wzrokowy. Trzeba wykorzystywać testy z zakresu teorii umysłu, mówić o przeżyciach ludzi i zwierząt (tu istotne będzie regularne opowiadanie bajki o Misiu Mokrej Łapce).
|
11. Charakterystyka opisu słownego i opowiadania o zdarzeniach nad którymi chcemy pracować
Należy podczas opowiadania bajek wspierać się figurkami zwierząt i rekwizytami. Dobrze byłoby wykorzystywać realne dary lasu jak liście, szyszki, owoce leśne lub po prostu fotografie. Można układać proste historyjki i zalewać Kamila mową. Poszczególne słowa utrwalać rytmogestami, do 5 powtórzeń jednego wyrazu. Należy opowiadać o tym, co działo się w ciągu dnia. Można stworzyć nawet projekt planu dnia i zaznaczać na nim konkretne punkty: poranna toaleta, śniadanie itd. |
11.Rozwijanie orientacji czasowo-przestrzennej i pamięci cech przedmiotów.
Wciąż trzeba rozwijać poczucie własnego ciała: huśtanie, turlanie, przetaczanie się na walcu. Poczucie własnego ciała jest podstawą orientacji w przestrzeni. Ponadto trzeba wielokrotnie w ciągu zajęć zmieniać miejsce, tak, by Kamil obserwował ludzi czy obiekty z różnych perspektyw. Należy ćwiczyć pamięć przedmiotów: chować dwa przedmioty w dwa różne miejsca i pytać, gdzie jest konkretny przedmiot -Kamil ma odwrócić głowę we właściwe miejsce. Można też pokazywać kilka przedmiotów, chować je, potem eksponować dodając nowy. Należy przeprowadzać kilka takich serii i sprawdzać, czy występuje np. inercja pamięci, czyli skłonność do pamiętania przedmiotów z wcześniejszych serii. |
Program terapeutyczny opracowała mgr Ewelina Kordiak
1