7. Grupy literackie dwudziestolecia międzywojennego (składy osobowe, czasopisma, czas istnienie, programy literackie i ich realizacje, spory literackie)

• SKAMANDER

• organ prasowy: „Skamander” (seria pierwsza: 1920 - 1928; seria druga: 1935 - 1939; wcześniej „Pro Arte et Studio” (1916 rok); „Pro Arte” (1919 rok))

• cześć skamandrytów działała także w „Wiadomościach literackich”

• u genezy przełomu leżała świadomość nowej sytuacji politycznej

• wyzwolenie od obowiązków patriotycznych

• przekonanie o pozyskaniu prawa do arystotelizmu i eksperymentu

• duży internacjonalizm pozwalał na nadrobienie zaległości literackich

• twórcy gromadzą się wokół osobnych czasopism i przekonań estetyczno - literackich

• pojawia się instytucja wspólnego wieczoru artystycznego i pierwszy takowy zorganizowany został przez „Pro Arte” 29 listopada 1918 roku

• zwykły koncert

• występ przed przypadkowymi ludźmi

• rola wieczorów została przejaskrawiona przez futurystów

• grupa dość swobodna z punktu widzenia programowego i poetyki

• zawarta pod kątem taktyczno - organizacyjnym i towarzyskim

• typowo ewolucyjny stosunek do poezji

• zdarzają się wyjątki eksperymentalne

• nie zrywali z tradycją wersyfikacji

• kładli nacisk na tonizm

• wprowadzili asonans (rym niedokładny)

• nieobce im były zmiany w logice składniowej

• poetyka

• język zbliżony do potocznego

• sytuacje ze zwykłej codzienności

• przedmioty jednostkowe

• świat intensywnie odczuwany wszelkimi zmysłami

• konkretność miejsca i czasu

• sprowadzili poezję „na ziemię”

• często rezygnowali z bezosobowej wyniosłości

• opanowanie umiejętności wpływu emocjonalnego na czytelnika

• charakterystyczna skamandrycka pointa

• poezja skamandrycka pokazała czytelnikom ich własny świat nie rezygnując z wartości kulturowych

• cenili spontaniczność

• odrębne, silne indywidualności

• podstawą w grupie był bliżej niesprecyzowany talent

• charakterystyczny witalizm: kult wszelkich przejawów życia

• poeta nie tylko obserwuje dynamizm i zmienność świata, ale także bierze w nim czynny udział

• poeta to ktoś z tłumu, młody człowiek napotykający w wielkomiejskim życiu dość typowe sytuacje i tym różniących się od innych, że jest obdarzony umiejętnością tworzenia wierszy

• Jan Lechoń

• najmłodszy ze skamandrytów

• uprawiał wierszowaną satyrę polityczną

• istotny „Karmazynowy poemat” (1920 rok)

• nawiązywał do wzorów wielkiej literatury narodowej

• tematem jest Polska w obliczu niepodległości

• rozrachunek z polską mitologią

• „Srebrne i czarne” (1924 rok)

• fascynacja śmiercią i przemijaniem

• tytuł to aluzja do srebrno - czarnych ozdób pogrzebowych

• jedna z najbardziej pesymistycznych książek w literaturze polskiej

• temat został opanowany przez dystans poetyckiego klimatu i wielowzorowej stylizacji

• Julian Tuwim

• tomy reprezentujące okres młodości

• „Czyhanie na Boga” (1916 rok)

• „Sokrates tańczący” (1920 rok)

• „Siódma jesień” (1922 rok)

• tomy reprezentujące okres dojrzałości

• „Wierszy tom czwarty” (1923 rok)

• „Słowa we krwi” (1926 rok)

• „Recz czarnoleska” (1929 rok)

• debiut uznany za największe wydarzenie

• podbił czytelników dionizyjską i frenetyczną pochwałą życia

• poezje traktowane jako objawienie Boga

• rozumiany panteistycznie: siła, która wszystko przenika i dynamizuje, popycha ku ekstazie

• manifest programowy w „Poezji” (tom „Czyhanie na Boga”)

• podmiot liryczny występuje jako prorok nowej wiary

• a subiektywnie jako „barbarzyńca”; osoba z tłumu

• zapowiada skamandryckie równouprawnienie tematów i poezji „szarego człowieka”

• do głosu dochodzi język kolokwialny, następuje prozaizacja poezji

• zmierza ku kunsztowności słowa

• zwraca się ku językowi

• fascynuje go w szczególności warstwa brzmieniowa

• Kazimierz Wierzyński

• drugi po Tuwimie piewca życia

• siła występuje pod postacią czystą, bakaliczna

• „Wielka niedźwiedzica” (1923 rok)

• wiersze pełne przygnębienia

• ocierają się o wojenną śmierć

• poczucie pustki

• dwa pierwsze tomy „Wiosna i wino” (1919 rok) oraz „Wróble na dachu” (1921 rok) stanowią pochwałę życia

• podmiotem lirycznym tych wierszy jest młody człowiek żyjący wśród konkretnych realiów

• jego poezja nie wychodziła poza granicę jednostkowej prywatności

• późniejsze tomy, czyli „Wolność tragiczna” (1936 rok) oraz „Kurhany” (1938 rok)

• Antoni Słomiński

• najbardziej zaangażowany w sprawy wielkich wspólnot ludzkich

• wskrzesił tradycję ballady i przywołał motywy orientalne

• wczesna poezja zbudowana na opozycji parnasizm - ekspresjonizm

• zmierzał ku poezji osobistego wzruszenia (podszyty romantyzmem)

• „Czarna wiosna” (1919 rok)

• silne związana z nurtami ekspresjonistycznymi

• najbliższa odmianie pacyfistyczno - aktywistycznej

• całkowite odnowienie poezji patriotycznej

• charakterystyczny jest dla niego wiersz wolny, podniosła retoryka, chaotyczność wyobraźni, wielosłowie

• poważna i patetyczna poetyka ody i gatunków jej pokrewnych

• manifestował humanizm i pacyfizm

• chciał modnie potępić poezję romantyczną ale wycofał się z tego

• lubił wprowadzać do poezji nowoczesne, scjentyficzne słownictwo i styl informacyjno - naukowo wy

• Jarosław Iwaszkiewicz

• twórczość bliska akumenizmowi

• uprawianie sztuki elitarnej, odwołującej się do wielu kultur, wyrastającej z francuskiego symbolizmu i pojęć o artyście jako kapłanie piękna

• estetyzm: piękno sztuki to nadrzędny cel twórczości

• skamandryta najmniej typowy

• szeroka tradycja kulturowa

• duży stopień wewnętrznego skomplikowania

• charakterystyczna prywatności wierszy

• zrozumiałe dla zamkniętego kręgu odbiorców

• wprowadza atmosferę poufałości

• „Okostychy” (1919 rok)

• dominanta rezygnacja skłania ku kontemplacji piękna i sztuki jako remedium na tragizm ludzkiego losu

• wprowadzenie nowoczesnego asonansu

• skodyfikował nowy rodzaj wersyfikacji

• zbliżenie do prądów nowatorskich następuje w tomikach „Dionizje” (1923 rok) oraz „Kasydy zakończone siedmioma wierszami” (1925 rok)

• oryginalna wersja polskiego ekspresjonizmu

• nowa proza poetycka

• Maria Pawlikowska - Jasnorzewska

• wiersz „małej scenki” pojawiają się sytuacje i rzeczy typowe dla młodej kobiety

• bardzo bliska Skamandrowi

• wprowadza do poezji codzienny konkret

• nowa koncepcja bohaterki lirycznej: nowoczesna kobieta; pozbawienie poezji patosu i afektacji; pełna niezrównanego wdzięku i kokieteryjnie manifestująca swoją miłość

• „Niebieskie migdały” (1922 rok)

• debiut, który od razu ukazywał możliwości poetki

• „Różowa magia” (1924 rok)

• najbardziej skamandrycki (prozaizacja języka, codzienność i demokratyzacja ja lirycznego)

• malarskość i lekka żartobliwość

• poezja wykazuje związki za impresjonizmem, secesją i formizmem

• żartobliwość Pawlikowskiej to łagodne, życzliwe ośmieszenia świata, które ma na celu oswojenie rzeczywistości

• „Pocałunki” (1926 rok)

• dominuje w nim motyw „niekochanej”

• AWANGARDA KRAKOWSKA

• organy prasowe: „Zwrotnica” (seria pierwsza: 1922 - 1923; seria druga: 1926 - 1927); „Linia”; „Sztuka współczesna”

• hasło trzech M: miasto, masa, maszyna

• cywilizacja współczesna rządzi się zasadami ścisłej konstrukcji, celowości, oszczędności i racjonalności, a więc obowiązuje oszczędności i ekonomia słów

• istotna staje się wieloznaczność słowa

• mowy wierszowe oparte na śpiewności i regularności straciły swe uzasadnienie

• nowy wiersz ma być oparty na swobodnym rytmie zdania, które jest nie skrępowanie żądnymi schematami

• metafora jako skondensowania i syntetyczna jest jednocześnie środkiem najlepiej odpowiadającym współczesnym wymaganiom ekonomii i oszczędności

• układ rozkwitania: pierwszy wers zawiera w sobie zalążek, później rozwinięcie

• poezja ma dawać odpowiedniki uczyć, a nie jest okazywać

• wystąpiła z najbardziej konsekwentną, wewnętrznie systemową koncepcją poezji

• ideał pracy

• surowy rygor programowy

• poetyka zaszyfrowanego, skondensowanego zdania

• poezja traktowana bardzo wąsko, odgrodzona murami

• Tadeusz Peiper

• „A” (1924 rok)

• „Żywe linie” (1924 rok)

• poetyka metaforycznego szyfru

• łamanie wyobrażenia wizualnego, przy oparciu o pojęciowe związki słów

• pełen inwencji w kształtowaniu składni

• debiutował późno, ale jego debiuty stanowiły całość cech jego poezji

• Julian Przyboś

• kult maszyny, pracy i nowoczesności

• poeta jako konstruktor

• metaforyka kreacyjna: poeta dynamizuje krajobraz, narzuca swoją wolę i emocje otaczającemu światu

• styl eliptyczny, pojawiają się nieodkreślenia, świadomie otwarte metafory

• wiersz przedstawia jednolitą wizję

• poezja produkcyjna, utylitarna

• poeta przedstawiał się jako współrobotnik lub ofiara wspólnego trudu

• maszyna jako narzędzie pracy, spotęgowanie ludzkiej siły

• jednocześnie wzorzec nowej poetyki

• myśl przewodnią wyznaczały takie elementy jak koło, prąd, rozruch

---