TWÓRCZOŚĆ PLASTYCZNA DZIECKA

W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

1. Pojęcie twórczości plastycznej i sztuki dziecka w literaturze.

Rozwijanie twórczości plastycznej należy do podstawowych zadań wychowania plastycznego w przedszkolu. Twórczość ta umożliwia rozwój pewnych dyspozycji psychicznych, sprawności umysłowej, manualnej, pamięci wzrokowej, wyobrażani przestrzennej, ruchowej i kolorystycznej.

Odgrywa bardzo ważną rolę, zaspokaja u dziecka ogromne potrzebę działania, wyzwala napięcia wewnętrzne a jednocześnie zaznajamia go z problemem sztuki. Pomaga dziecku nie tylko spostrzegać i utrwalać w pamięci charakterystyczne cechy przedmiotów, zwierząt oraz zmieniające się w zależności od pór roku, krajobrazy, ale także pobudza u dziecka pomysłowość, twórczą fantazje, uczy skupienia, dając jednocześnie odprężenie i uspokojenie.

Twórczość plastyczna jest dynamiczną aktywnością. M. Paranowska - Kwiatkowska definiuje pojęcie „twórczości plastycznej” jako kształtowanie przez dziecko materiału plastycznego w sposób swoisty i samodzielny. Uważa, że

w wyniku własnej aktywności dziecka powstają liczne wytwory plastyczne takie jak: rysunki, malowanki, ulepianki, wydzieranki. W początkowym okresie rozwoju, twórczość plastyczna ma charakter impulsywny. Dzieci drogą manipulowania

i eksperymentowania materiałem tworzą coś, co nie ma jeszcze żądnego określonego znaczenia.

Często do swojej twórczości dziecko wprowadza elementy z otoczenia, które wywarły na nim silne ułożenie negatywne lub pozytywne. Maria Żebrowska określa wytwory dziecka mianem „sztuki dziecka”. Uważa, że twórczość dziecka posiada ogromne walory artystyczne jak: zwięzłość, wyrazistość, uproszczony styl, oryginalną kolorystykę oraz kompozycję.

1

W trakcie twórczości plastycznej dziecko po swojemu ukazuje przeżycia, odczucia i pragnienia. Dziecko emocjonuje się odkrywaniem nowych barw, kształtów w otoczeniu i świecie przyrody. Dziecko tworzy swoje malarskie komplikacje z urzekającą szczerością i prostotą.

Temat swojej pracy dziecko czerpie z realnego otoczenia. Stosuje w swojej twórczości bardzo bogatą kolorystykę. Maluje, rysuje to co wie o świecie,

o przedmiotach, a nie to widział. U dziecka przedszkolnego, kolorystyka góruje nad wszystkimi elementami rysunku. Kładąc farby na papier, łącząc je uzyskuje bardzo ciekawe kolorystyczne zestawienia. Według dziecka świat jest tym ładniejszy, im bardziej kolorowy, dlatego barwy odgrywają taką ogromną rolę w jego twórczości plastycznej. Przejście do szarych kolorów doprowadza dziecko do wyrzeczenia się tych niezwykłych przeżyć, jakie dostarcza żywa, piękna kolorystyka. Kartka papieru to typowa scena dziecka. Na niej „mały artysta” wyraża swoje nastroje, kształtuje świat swoich niezwykłych marzeń, należy więc zapewnić mu duża swobodę w sensie wyboru środków ekspresji oraz stylu pracy. Wytwory plastyczne dziecka są wiernym obrazem całej jego osobowości, a niekiedy rzeczywiście wyrażają głębię przeżyć. Każdy z nich odzwierciedla indywidualne zdolności, poziom fizycznego rozwoju oraz smak estetyczny, pragnienia, wzruszenie i myśli dziecka.

„Twórcza praca dziecka jest językiem wypowiadania się tylko jemu właściwym, jest wyrazem nie tylko jego przeżyć uczuciowych, jest czynnikiem harmonii między sercem i rozumem, między wrażliwością i inteligencją, jest jednym z wielu sposobów intelektualnego poznania świata i docierania do głębszego i szerszego jego rozumienia”. (Z. Słobodzian)

2

2.Etapy twórczości plastycznej dziecka 3,4,5 - letniego.

Twórczość plastyczna dzieci to temat zainteresowań psychologów, pedagogów, historyków sztuki, estetyków i plastyków. Zainteresowana te dotyczą ustalenia okresów i faz rozwoju twórczości plastycznej dzieci i młodzieży.

Wszyscy badacze są zgodni, że faza pierwsza charakteryzuje się tym, że w postawie dziecka wobec otoczenia przeważą podejście do rzeczywistości iluzyjno - zabawowe i fikcyjno-fantazyjne. Podstawowym zadaniem przedszkola jest w tej fazie zabawić dziecko z jak największą korzyścią dla rozwoju jego umysłu i kierować jego zabawą, by uczyło się myśleć i pracować. W zabawach dziecko wytwarza własne "dzieła" np. wtedy gdy rysuje, maluje, lepi z gliny

i buduje formy przestrzenne z klocków.

Pierwszym okresem w rozwoju plastycznym dziecka jest bazgrota. Trwa ona u większości dzieci od 2 do 4 roku życia. Bazgrota przechodzi przez pewne fazy rozwoju V. Lowenfelt W. L. Brittain wyróżniają bazgroły bezładne oraz kontrolowane spontanicznych nazywane. „Bazgroły bezładne to przypadkowe zygzaki, kropki, skłębione linie spontanicznych jak pisze A. Trojanowska, kleksowate plamy, które nie podlegają kontroli wzroku”. W spontanicznych farmach pojawiają się znaki graficzne mniej lub bardziej regularne. Powstałe znaki graficzne fascynują dziecko i pobudzają jego aktywność. Dziecko wchodzi w świat barw, kształtów. Ze splątanych linii i znaków wyłaniają się zamknięte konturami figury fantastyczne, nieregularne, swobodnie rysowane, jakby bez ładu i składu.

W rysunku pojawiają się akcenty wyróżniające pewne elementy. Rozwój ekspresji rysunkowej ukierunkowany jest częstotliwością podejmowania przez dziecko prób

rysunkowych.

3

Narysowane przez siebie znaki graficzne, nieokreślone figury pobudzają dziecko

i inspirują do dalszego działania. Najwcześniej pojawiające się formy rysunkowe postaci ludzkiej, tzw. głowonogi - przypominając bardziej składanki zestawione

z kół i kresek niż podobizny postaci. Stopniowo z bazgroty kształtuje się rysunek tematyczny i rysunek abstrakcyjny o cechach dekoracyjnych. W rysunku abstrakcyjnym dziecko powtarza rytmicznie motyw zabudowy kółek, kresek. W rysunku tematycznym dziecko przedstawia w sposób jeszcze prymitywny znane sobie z najbliższego otoczenia postacie i przedmioty. Koncepcja tematyczna takich rysunków jest ściśle związana z aktualnymi umiejętnościami rysunkowymi dziecka i jego rozwojem umysłowym. Najbardziej ulubionym tematem rysunków dziecka jest postać ludzka i zwierzęca. Dziecko w czasie rysowania utożsamia się z własnym rysunkiem. Narysowany przedmiot lub postać zaczyna w wyobraźni dziecka żyć, poruszać się.

Dziecko 4 - 5 - letnie, w miarę swojego rozwoju, coraz dokładniej obserwuje otoczenie i dzięki temu wzbogaca swoje wytwory rysunkowe. Chociaż wiedza w tym okresie dziecka o otaczającym świecie jest jeszcze fragmentaryczna

i schematyczne.

Zabawa w malowanie jest dla dziecka celem samym w sobie. Łączenie barwnych plam i ich stosowanie, rozwija inwencje i intuicje malarską dziecka.

U 3,4 - latka zabawy w malowanie są ściśle związane z poznawaniem techniki malarskiej. Dziecko malując dobiera sobie kolory i poszukuje takich zestawień barwnych, które sprawiają mu zadowolenie.

Dziecko 4,5 - letnie tworzy swe "malunki" spontanicznie, zestawiając barwne plamy o różnym zabarwieniu, wielkość itp. W tym okresie nie dba o oddanie rzeczywistego koloru przedmiotu. Jego obrazki są wynikiem intuicyjnej wrażliwości barwnej, tego, co spostrzegło i po swojemu odczuło, a nie realistycznym odzwierciedleniem świata.

4

3.Twórczość plastyczna dziecka 6 - letniego

Dziecko 6 - letnie charakteryzuje się bujnym rozwojem wyobraźni i fantazji - przeważa nad wyobraźnią zabawą fikcją myślenie rzeczowe, trzeźwe oraz zainteresowanie faktami przyrodniczymi i społecznymi. U dziecka 6 - letniego pojawia się głębszy stosunek do otoczenia, reaguje ono żywo na zjawiska w przyrodzie, na piękno kwiatów, drzew i otaczającego świata. Instynktowne uczucia estetyczne, wrażliwość estetyczna ujawnia się w twórczej postawie dziecka wobec rzeczywistości.

Celem wychowania plastycznego w przedszkolu jest zapoczątkowanie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju możliwości twórczych dziecka. Program wychowania estetycznego dzieci 6 - letnich zwraca uwagę na rozbudzenie inwencji twórczej przez udostępnienie i poszerzenie doświadczeń plastyczno - konstrukcyjnych.

Ekspresja rysunkowa dziecka jest przejawem jedno aktywności życiowej. Dziecko rysunkiem wyraża swoje myśli, przeżycia , emocje. Zadaniem M. Debesse'a, „rysunek dziecięcy jest prostym i bezpośrednim środkiem, jakim dziecko może określić swoje istnienie na świecie, swój własny świat, samo sienie”.

Tematy rysunków dziecka 6 - letniego dotyczą na ogół obserwacji

i przeżyć szczególnie je interesujących, przedstawiają obrazy z życia rodzinnego,

ze świata otaczającej je natury, ukazują pracę człowieka. Częstym tematem rysunku są zdarzenia wzbudzające silne przeżycia emocjonalne.

Dzieci 6 - letnie przedstawiają w rysunkach wszystkie nurtujące je sprawy bez względu na stopień trudności wykonania. Wyobraża dziecka jest niewyczerpanym źródłem pomysłów.

5

Malowanie farbami dla dziecka w wieku przedszkolnym jest źródłem przeżyć i emocji. W swej ekspresji malarskiej dziecko potrafi wyrazić myśli tak głębokie, jakich nie umiałoby wyrazić słowami. Dziecko 6 - letnie posiadając już pewne doświadczenia malarskie, potrafi mieszać dwa kolory dla otrzymania nowego. Jest to dla niego pasjonująca zabawa, pełna niespodzianek, wiodąc do nowych pomysłów i odkryć. Dziecko 6 - letnie potrafi już nazywać barwy i rozróżniać ich odcienie. Odczuwa ciepło i neutralność kolorów oraz specyfikę ich wzajemnego oddziaływania w kompozycji. Twórczość malarska 6 - latka ma swoisty, typowy dziecięcy wyraz o treściach prostych, bliskich, zaczerpniętych z otaczającej rzeczywistości i ze świata fantazji. Ekspresja malarska dziecka tworzącego w atmosferze swobody i nie skrępowana żadnymi rygorami, rozwija się i kształtuje w sposób zadziwiający. Maluje ono swoje obrazki z wielką łatwością, naturalną swobodą i polotem. Już od najmłodszych lat można zauważyć w malarstwie dzieci w stylu ekspresji istnienie pewnych cech osobowościowych

Równoległe prowadzenie w przedszkolu zabaw w rysowanie i malowanie oraz zabawy w formowanie brył uzupełniają się nawzajem i pozwalają dziecku wzbogacać środki wyrazu w jego twórczości. Pomysł, koncepcja formy przestrzennej powstają w wyobraźni dziecka pod wpływam bajki filmu opowiadania itp.

Jedną z form twórczości plastycznej dziecka jest budowanie i konstruowanie z elementów gotowych, np. z klocków bądź też z innego dowolnie dobranego materiału , np. z puszek, szpulek na nici, drutu itp. Formy konstrukcyjne 6 - latka są bogate pod względem formy i treści. Różnorodne rozwiązania konstrukcyjne świadczą o wielkim zainteresowaniu tą

formą twórczości. Dziecko czerpiąc z otaczającej rzeczywistości interesujące

je treści tworzy konstrukcje pełne fantazji

6

Opracowała:

mgr Agata Królas

ZPO - Przedszkole Borek Szlachecki

Luty 2005

Literatura:

1. Marcinkowska K.: Barwne fantazje. Warszawa: WSiP 1993

2. Micheja - Kowalska K.: Czy kolor różowy może być smutny?

Warszawa: WSiP 1987

3. Popek S.: Twórczość artystyczna w wychowaniu dzieci i młodzieży.

Warszawa: WSiP 1985

4. Słobodzian Z.: Twórcza praca dziecka. Warszawa: WSiP 1980

---