Wybrane z podręczników:
Mierzejewska - Majcherek J., Podstawy ekonomii, Difin, Warszawa 2005,
Sobiecki R. (red.), Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach,
Difin, Warszawa 2004.
Potrzeby ekonomiczne - zaspakajane są za pomocą dóbr i usług.
Dobra - wszelkie środki materialne, usługi - świadczenie wszelkich użytecznych czynności (usługi materialne i niematerialne).
Towar - dobro lub usługa, która jest oferowana do sprzedaży.
Barter - wymiana towaru za towar.
Dobra komplementarne = uzupełniające się,
dobra substytucyjne = zastępcze.
Zasoby ekonomiczne czyli takie, które nadają się do produkcji dóbr i świadczenia usług.
Zasoby czynników wytwórczych:
a/ naturalne - odnawialne i nieodnawialne,
b/ kapitałowe - rzeczowe i finansowe,
c/ ludzkie - ilościowe i jakościowe.
Rzadkość w ekonomii oznacza, że wyprodukowana ilość dóbr i usług jest zbyt mała, aby zaspokoić nieograniczone potrzeby człowieka.
Gospodarowanie jest sztuką dokonywania wyborów w produkcji i dystrybucji dóbr i usług w sytuacji rzadkości czynników wytwórczych.
Koszt alternatywny - koszt zaniechanych (utraconych) możliwości.
Koszt alternatywny to wartość najbardziej cennej, nie wykorzystanej alternatywy.
Zasada racjonalnego gospodarowania może być stosowana w dwóch aspektach:
zasada minimalizacji nakładów
zasada maksymalizacji efektu
Rynek - miejsce, na którym spotykają się kupujący i sprzedający w celu zawarcia transakcji kupna - sprzedaży.
Najważniejsze funkcje rynku:
- równowagi (popytu i podaży),
- selekcji (eliminacja z rynku słabszych podmiotów),
- alokacji (czynników wytwórczych i przemieszczanie ich do gałęzi o wyższej rentowności)
Cechy rynku:
odpłatność,
dobrowolność,
ekwiwalentność,
konkurencja.
Podział rynku ze względu na:
a/ zasięg terytorialny: lokalny, regionalny, krajowy, zagraniczny, międzynarodowy, światowy,
b/ przedmiot wymiany: dóbr i usług, czynników wytwórczych, finansowy,
c/ stopień i rodzaj konkurencji: konkurencji doskonalej, konkurencji monopolistycznej, oligopolu, monopolu, firmy dominującej,
d/ dominację podmiotu rynku: sprzedawcy, nabywcy.
Podział rynku ze względu na przedmiot wymiany:
rynek dóbr i usług konsumpcyjnych,
rynek czynników wytwórczych: rynek pracy, rynek kapitału rzeczowego, rynek ziemi,
rynek finansowy: rynek pieniężny, rynek kapitałowy, rynek walutowy.
Popyt - ilość towaru, jakie nabywcy są gotowi zakupić przy różnych poziomach ceny, w określonym czasie i na określonym rynku, przy założeniu, że inne czynniki pozostają stałe.
Czynniki poza cenowe wpływające na popyt:
liczba nabywców,
dochody nabywców,
zmiany cen innych dóbr (komplementarnych i substytucyjnych),
reklama i preferencje nabywców.
Prawo popytu - wzrostowi ceny towarzyszy spadek wielkości popytu.
Popyt jest funkcją ceny, krzywa popytu to zestawienie wielkości popytu dla różnych wielkości ceny. Ma ona nachylenie ujemne (gdy cena spada, ludzie są gotowi kupić więcej). Przyczyną jest efekt dochodowy
i efekt substytucyjny.
Zmiana wielkości popytu (ilości nabywanej) - zależy od zmiany ceny rynkowej.
Zmiana popytu - zależy od jakiegokolwiek czynnika poza cenowego.
Podaż - ilość towaru, jakie sprzedający są gotowi zaoferować przy różnych poziomach ceny, w określonym czasie i na określonym rynku (założenie jak przy podaży).
Czynniki pozacenowe wpływające na podaż:
ceny czynników produkcji, technologia produkcji, liczba producentów, warunki finansowe.
Prawo podaży - wyższej cenie rynkowej towaru odpowiada większa
jego ilość dostarczana na sprzedaż.
Krzywa podaży ma nachylenie dodatnie (przy wyższej cenie rynkowej producenci są skłonni zaoferować więcej towaru na rynek).
Zmiana wielkości podaży (ilości oferowanej) - zależy od zmiany ceny rynkowej
Zmiana podaży - zależy od czynnika pozacenowego.
Równowaga rynkowa - wielkość popytu równa się wielkości podaży przy danej cenie rynkowej.
W wyniku transakcji kupna i sprzedaży na rynku kształtuje się cena.
Cena - wartość towaru lub usługi wyrażona w pieniądzu.
Funkcje ceny: - informacyjna,
- agregacyjna (można zsumować wartości różnych towarów),
- dochodowa (dla sprzedających),
- kosztowa (dla kupujących),
- produkcyjna (odpowiada na pytanie co warto produkować),
- konsumpcyjna (regulator poziomu i struktury konsumpcji).
Cena jest ustalana w zależności od:
a/ relacji popytu i podaży (sprzedane za tyle za ile ktoś chce kupić)
b/ kosztów produkcji - koszt jednostkowy produkcji + marża,
c/ ceny zagranicznej towaru - z importu, opłata na granicy w obcej walucie + koszty transportu + cło + opłaty graniczne + marża,
d/ ceny towarów substytucyjnych - nowy towar w cenie ustalonej na podstawie towaru podobnego,
e/ wartości dzieła artystycznego i wartości numizmatycznej - ocenia rzeczoznawca,
f/ preferencji społecznej państwa - np. ustalenie minimalnej ceny, poniżej której nie powinno się skupować produktów - skup artykułów rolnych.
Cena monopolowa to cena ustalona przez monopol
Cenobiorca - małe i średnie firmy, bo „biorą ceny ustalone przez rynek”
Cenotwórca - monopol. Ceny takie występują również w warunkach oligopolu, czyli struktury rynkowej, w której kilka dużych i silnych firm,
nie konkurując między sobą ceną, dyktuje ją odbiorcom.
Czynniki kształtujące wielkość popytu:
potrzeby i gusty konsumentów,
poziom i struktura cen towarów,
poziom dochodów konsumentów,
polityka gospodarcza państwa
Czynniki kształtujące wielkość podaży:
poziom popytu na towary,
poziom cen towarów,
ceny czynników wytwórczych,
możliwości wytwórcze jednostek gospodarczych,
ryzyko,
polityka gospodarcza państwa.