Barbara Musioł PO i PR III zaoczne
Praca zaliczeniowa z przedmiotu diagnostyka pedagogiczna
Pytania :
Wymień czynniki tkwiące w rodzinie sprzyjające zachowaniom ryzykownym
Wymień i omów podstawowe zasady poznawania rodziny jako środowiska wychowawczego
Wymień i omów strategie diagnozowania rodziny
Ad. 1
Czynniki tkwiące w rodzinie sprzyjające zachowaniom ryzykownym
Za najważniejsze dla powstawania zaburzeń zachowania u dzieci wymienić można czynniki obecne w sytuacji rodzinnej:
słabe kierowanie rodziną (brak stawiania dziecku jasnych i wyraźnych wymagań co do jego zachowań, brak przekazywania reguł postępowania, brak kontroli lub też bardzo surowa dyscyplina, niekonsekwencja),
wysoki poziom konfliktów w rodzinie,
brak bliskości pomiędzy rodzicami i dziećmi (brak więzi),
tolerancja rodziców wobec używania przez dzieci alkoholu i innych środków odurzających,
picie alkoholu, palenie papierosów przez rodziców,
destabilizacja układu z ojcem jako głową rodziny (ojciec w roli domowego lub zupełnie pozbawiony wpływu na wychowanie dzieci),
matka nadmiernie chroniąca, zmienna emocjonalnie,
rozwód lub separacja rodziców (jawna lub ukryta),
wysoki poziom konfliktów w rodzinie.
Ad. 2
Zasady poznawania rodziny jako środowiska wychowawczego :
I. Zasada wartościującego charakteru diagnozowania rodziny.
Środowisko rodzinne staje się obszarem zainteresowania diagnozy pedagogicznej.
Rodzinę poddajemy ocenie za każdym razem, kiedy chcemy ustalić jej wpływ i związek z jakimś stanem rzeczy lub dokonać charakterystyki wychowawczej w celu zakwalifikowania do jakiegoś typu rodziny.
Ocenianie rodziny i jej cech jest zasadniczym mechanizmem identyfikowania tzw. zasobów rodziny, jej potencjałów, sił kompetencji, które mogą spożytkowane w działaniach profilaktycznych czy naprawczych.
II. Zasada diagnozy pozytywnej rodziny.
Prawidłowa diagnoza polega na zebraniu odpowiednich informacji by wskazać te elementy i cechy jednostki i jej najbliższego środowiska, które mogą mieć znaczenie dla poprawy jej funkcjonowania dla organizowania celowych działań pedagogicznych. Należy, więc sformułować regułę mówiącą o tym, iż poznając cechy środowiska wychowawczego rodziny poza identyfikowaniem stanów niepokojących, braków dysfunkcji, badacz musi swoim zainteresowaniem poznawczym obejmować także "pozytywy rodziny”, czyli jej zasoby, siłę i potencjał.
III. Zasada uwzględniania kontekstu społecznego rodziny.
Obraz i funkcjonowanie rodziny, a także efekty wychowania w rodzinie powinny być opisywane na tle społecznym i kulturowym, jakim charakteryzuje się otoczenie rodziny. Otoczenie tworzy określony ekosystem rodziny, warunki jej funkcjonowania, jak również kieruje wymagania, oraz kontroluje-ocenia rodzinę. Rodzina będąc niepowtarzalnym systemem o swoistej autonomii kształtuje swój charakter, swoje środowiska wychowawcze pod wpływem układu społeczno-kulturowego. Zasada ta opiera się też na założeniu, iż system rodzinny zawsze w określony sposób jest związane z innymi systemami zewnętrznymi (poza rodziną). Rodziny mogą być mniej lub bardziej otwarte w swoich relacjach z otoczeniem. Ich kontakty z innymi układami mogą być względnie zamknięte -takie rodziny żyją głównie w obrębie własnych granic.
Rodziny otwarte z kolei "wymieniają" z otoczeniem informacje i energię, charakteryzuję się bogatym kontaktem społecznym.
IV. Zasada relatywności wpływu warunków środowiska rodzinnego.
Oznacza konieczność uwzględniania w poznawaniu rodziny jej obiektywno-subiektywnego wymiaru jako środowiska wychowawczego. Rozpoznajemy tu, więc w rodzinie postać, obraz typowych cech środowiska wychowawczego.
V. Zasada holizmu poznawczego.
Rodzina stanowi określoną całość jako układ różnych i cech i warunków. Podstawowe płaszczyzny funkcjonowania rodziny: strukturalna, opiekuńczo-wychowawcza, ekonomiczna, organizacyjna i emocjonalna przenikają się i wzajemnie warunkują. Obraz rodziny i jej właściwy opis diagnostyczny jest, więc wielopłaszczyznowy. Diagnoza rodziny powinna opisywać ją jako określoną całość, jako układ wzajemnie powiązanych czynników.
VI. Zasada uwzględniania dynamizmu rodziny.
Rodzina jako środowisko wychowawcze rozwija się i zmienia w czasie, przechodzi przez określone etapy.
Na poszczególnych etapach pojawiają się specyficzne problemy i zadania, formułowane są odmienne wzorce i modele zachowań i relacji rodzinnych, zachowań opiekuńczych i wychowawczych. Rodzina jest układem dynamicznym, więc w jej diagnozie trzeba mieć na uwadze fazę rozwoju i sytuację życiową, w której rodzina się znajduje.
Ad. 3
Strategie diagnozowania rodziny :
strategie diagnozowania rodziny - diagnoza całościowa uwzględnia całość specyfiki diagnozy całościowej rozwiniętej, wybiórcze skupienie się na określonych elementach które nas interesują
Diagnoza całościowa - dąży do ogólnej charakterystyki środowiska wychowawczego rodziny i wyrażenia ogólnej oceny jego funkcjonowania. W diagnozie takiej uwzględniona jest stosunkowo duża liczba różnych jakościowo cech i warunków rodziny oraz analizowane są związki między nimi. W rezultacie rozpoznanie przedstawia obraz całości rodziny jako środowiska wychowawczego.
Wskaznik ogólny środowiska stanowi wynik badań diagnostycznych i był rozmiany jako miernik określający szansę życiową dzieci wychowujących się w danym środowisku. Przedstawiał ocenę ogólną środowiska, a nie ocenę pojednczej cechy.
Przykładami współczesnych rozwiązań badawczych osadzonych w perspektywie całościowej diagnozy środowiska wychowawczego rodziny mogą być: koncepcja określenia progów zagrożenia rozwoju dziecka w rodzinie.
Diagnoza typologiczna - jest jednym z częstszych sposobów określenia jakości tworzonego przez rodzinę środowiska wychowawczego.
Ten sposób diagnozowania rodziny zdaje się być popularny w praktyce pedagogicznej. Istnieje wiele propozycji dotyczących diagnozy typologicznej przykładem jest Jack Piekarski który wyodrębnił cztery typy rodzin:
-środowisko wzorcowe (obejmuje tylko wzorcowe cechy rodziny)
-środowisko przeciętne (zbiór cech dominujących w danej zbiorowośći)
-środowisko niekorzystne wychowawczo (zestaw cech negatywnych)
- środowisko dysharmonijne (wzorce współwystępują tu czynnikami negatywnymi).
Diagnoza wybiórcza - w pedagogicznej diagnozie rodziny stosunkowo często odstępuje się od dokonywania całościowej ogólnej charakterystyki środowiska wychowawczego rodziny na rzecz koncentrowania się na niektórych celowo wybieranych jej cechach. Wówczas rodzina badana jest wybiórczo.
Postępowanie diagnostyczne charakteryzuje tu skupienie sie badacza wybranych cechach i warunkach rodzinnych. Obszar rozpoznawanych cech wykazywany jest wówczas charakterem zjawiska w ramach którego został zidentyfikowany problem diagnostyczny. Najczęściej w diagnozie wybiórczej przedmiotem zainteresowania diagnostycznego stają się oddziaływania wychowawcze rodziców, ich postawy wychowawcze, style wychowania, atmosfera wychowawcza, relacje między rodzicami a dzieckiem.