SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM

Teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi.

Teoria ta wywodzi się z amerykańskiego pragmatyzmu filozoficznego.

Terminu „symboliczny interakcjonizm” po raz pierwszy użył Herbert Blumer w 1937 r.

Analiza procesów wzajemnych oddziaływań, pojętych jako wymiana symbolicznych znaczeń. Wymiana zachodzi miedzy świadomymi, ciągle definiującymi sytuacje partnerami. Konsekwencją tych procesów jest ukształtowanie osobowości partnera i funkcjonowanie grup społecznych

Jest to nurt socjologiczny, który narodził się w USA. W symbolicznym interakcjonizmie ważna była analiza mikro. Kierunek ten opiera się na założeniu, że podstawowym procesem socjologicznym jest komunikowanie się ludzi między sobą, który odbywa się za pomocą symboli czy słów. W tak rozumianej interakcji najważniejszy jest cały złożony proces myślowy, który rozwija się po zetknięciu się partnerów ze sobą, równocześnie po obu stronach.

Prekursorzy symbolicznego interakcjonizmu:

William james (1842-1910) - psycholog, jako pierwszy użył pojęcie jaźni.

JAŹŃ (z ang. SELF) - ludzie posiadają zdolność postrzegania samych siebie jako obiektów oraz zdolność wytworzenia odczuć i postaw skierowanych na siebie samych. Postawy, reakcje odnoszą ludzie dla samych siebie.

Wyróżniamy 3 rodzaje jaźni:

1. jaźń materialna - zawiera te obiekty fizyczne, które ludzie postrzegają jako część ich istnienia jako decydujące o ich tożsamości; rzeczy materialne stają się częścią nas samych np. ulubiona bluzka, nasze mieszkanie, te przedmioty mają dla nas duże znaczenie, bez nich czujemy się nieswojo.

2. jaźń społeczna - odnosi się do odczuć, stosunku do samego siebie, które jednostki czerpią z kontaktów z innymi ludźmi; obraz samego siebie jednostka tworzy przybywając wśród ludzi, zatem jest on kształtowany przez to jak nas widzą inni; odczucia, jakie żywią ludzie wobec siebie samych, mają swoje źródło w interakcji z innymi. Człowiek ma tyle jaźni społecznej, ilu jest ludzi, którzy go rozpoznają.

3. jaźń duchowa - obejmuje ogólną orientację poznawczą i zdolności charakterystyczne dla jednostek; w jej skład wchodzi wiedza, znajomość rzeczy

Charles Cooley

Zaczął traktować JAŹŃ jako PROCES o ciągle się zmieniającym obrazem.

JAŹŃ - proces, poprzez który jednostki postrzegają siebie samych jako obiekty wraz z innymi obiektami wśród społeczeństwa. - obraz siebie ulega ciągłej zmianie!!!

Uznała, że jaźń wyłania się w wyniku komunikowania się z ludźmi.

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA - gesty innych służą jako zwierciadło, w których ludzie widzą, oceniają samych siebie, tak samo jak wchodzą w interakcje z innymi, interpretują ich gesty i dzięki temu uzyskują zdolność postrzegania samych siebie z punktu widzenia innych.

Może się zdarzyć, że nieprawidłowo odczytujemy gesty i jaźń odzwierciedlona nie musi być adekwatna.

Grupa pierwotna - jaźń ma swoje źródło w interakcji przebiegającej w grupach; grupy pierwotne to grupa, w których uczestnictwo jest najważniejsze dla budowania jaźni odzwierciedlonej, to one najsilniej kształtują i modyfikują jaźń. Grupach, w których istnieją osobiste, intymne związki są ważniejsze w tworzenie obrazu samego siebie. Np. rodzina, grupa rówieśnicza.

Grupa wtórna - jest ona mniej istotna dla budowania jaźni odzwierciedlonej.

John Dewey

PRAGMATYZM - kładzie nacisk na proces przystosowania się ludzi do świata. Ludzie dążą do ujarzmienia swojego otoczenia, to wpływa na ich charakter.

UMYSŁ (z ang. mind) - tym, co jest niepowtarzalnie ludzkie, to zdolność myślenia; umysł nie jest strukturą, lecz procesem polegającym na wysiłku ludzi w celu przystosowania się do środowiska. Np. rozważamy konsekwencje naszego postępowania, wybieramy linię postępowania wybieramy alternatywę (rozważanie).

Umysł jest procesem myślenia.

George Herbert Mead

Wpływało na niego:

• pragmatyzm

• behawioryzm

• darwinizm

2 podstawowe założenia jego teorii interakcjonistycznej:

• biologiczna słabość organizmów ludzkich wymusza na ich współpracę w grupach

• procesy w obrębie organizmów ludzkich oraz pomiędzy nimi, którą ułatwiły kooperację i co za tym idzie, ich przetrwanie i przystosowanie będą utrzymane a co będzie niekorzystne będzie wypierane.

UMYSŁ

Swoistą cechą umysłu ludzkiego są 3 rodzaje zdolności:

• zdolność do stosowania symboli w celu oznaczania obiektów w środowisku

• zdolność do analizowania alternatywnych linii działania kierowanych na te obiekty

• zdolność do powstrzymania niewłaściwych linii działania i wyboru odpowiedniego kierunku działania

Jest to próba generalna w wyobraźni.

Bardzo ważna umiejętność odczytywania symboli gestów. Umiejętność ta wzrasta wraz z rozwojem osobowym.

Gesty konwencjonalne - ich cechą jest to, że posiadają pewne wspólne znaczenie, mogą oznaczać te same przedmioty i dostarczać podobnych wskazówek wszystkim uczestnikom interakcji.

Gesty mogą być werbalne i niewerbalne.

Umiejętność odczytywania gestów tworzy społeczność.

Przyjmowanie roli innego - umiejętność stawiania siebie w roli innych.

Umysł = umysłowość - umiejętność rozumienia gestów konwencjonalnych to też umiejętność interpretowania tych gestów i przyjmowania roli innych; umiejętność podejmowania w wyobraźni prób generalnych, alternatywnych kierunków działań.

Jaźń (self) - tak jak ludzie mogą oznaczać symbolicznie inne jednostki w swym otoczeniu tak też mogą symbolicznie przedstawiać samych sobie.

Interpretacja gestów nie tylko ułatwia interakcję, ale również służy jako podstawę samooceny konstruowanie jaźni, samookreślenia. W każdej interakcji tworzymy obraz samego siebie.

Wyróżniamy 3 stadia rozwoju jaźni: (krótkotrwałe wyobrażenia o samym sobie na czas przyjęcia roli)

1. ZABAWA - wiek dziecięcy - w trakcie zabawy organizacje dziecięce są zdolne do przejęcia perspektywy tylko ograniczonej liczby osób.

2. GRA - na wskutek dojrzewania biologicznego i dobywania doświadczenia w przyjmowaniu roli, dojrzały organizm staje się zdolny do przyjęcia roli wielu innych osobników

3. Ostatnie stadium następuje wówczas, gdy jednostka może przyjąć rolę uogólnionego innego tzn. ma zdolności do wyobrażenia sobie całościowej perspektywy społeczności lub ogólnych wierzeń, wartości, norm np. rola ucznia, matki, siostry.

Społeczeństwo (instytucje) - są zorganizowanymi interakcjami pomiędzy rozmaitymi jednostkami zachodzącymi wg określonych wzorców.

Społeczeństwo jest uzależnione od procesu jaźni tworzenia obrazu samego siebie z perspektywy uogólnionego innego.

Uogólniony inny - wspólnota postaw w danym społeczeństwie, zespół oczekiwań.

Indywiduum społeczne - rozróżniamy:

JA - MNIE

I -- ME

JA - podmiotowa strona jednostki, twórcza impulsywna tendencja tkwiąca w jednostce.

MNIE - przedmiotowa strona jednostki poddawana ocenie przez innych i siebie samego; jest wyobrażeniem o swoim zachowaniu.

Herbert Blumer - wprowadził nazwę symbolicznego interakcjonizmu w 1937 roku.

Wyróżniamy 2 podejścia do symbolicznego interakcjonizmu:

• szkoła chicagowska - Blumer, Homans, Goofman

• szkoła Aoha - Kuhn

Punkty zbieżne w interakcjonizmie symbolicznym:

• wskazanie na rolę zdolności ludzi do tworzenia symboli i posługiwania się nimi, obejmuje ona: zdolność do przedstawiania siebie i innych rzeczy materialnych idei

• założenie, że ludzie uważają symboli w celu wzajemnego komunikowania się - komunikacja symboliczna - są to symbole słowne, językowe, gesty mimiczne, tonacja głosu, gesty ciała; symbole mają zrozumiałe znacznie dla danej grupy

• założenie o interakcji i przyjmowaniu roli - ludzie komunikują się i wchodzą w interakcje poprzez odczytywanie i interpretowanie gestów innych osób, czyli symboli.

Współczesne teorie socjologiczne. ·

2

WSKIZ

Współczesne teorie socjologiczne. 1

---