Metody w pedagogice społecznej

METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW:
1. HISTORIA NARODZIN METODY INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW:
a) wyrosła z praktycznej działalności socjalnej na początku wieku - była i jest jedną z metod
wspierania człowieka w trudnych sytuacjach życiowych
b) wiek XX spowodował natężenie problemów ( nieszczęścia, bieda) spowodowały ogromne zapotrzebowanie na pojawienie się tej metody
b) Mary Richmond napisała książkę „Czym jest praca społeczna z przypadkiem indywidualnym” wykładając po raz pierwszy założenia metody indywidualnej
2. GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJU METODY INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW:
a) szkoła funkcjonalna :
- była sposobem podejścia do zadań pracy społecznej na rzecz jednostki wypływającym z systemowej analizy ich znaczenia
- za twórcę uznaje się J. Tafta i V. Robinsona które na bazie swoich doświadczeń pracując jako pielęgniarki psychiatryczne zauważyły potrzebę przygotowania pracowników do pracy w szpitalach psychiatrycznych - postulowały powołanie specjalnej agencji zatrudniającej osoby, które zajęły by się pomocą poszczególnym ludziom
- uzyskała ostateczną linie programową w latach 30 - tych
- w myśl jej założenia sposobem rozwiązywania problemów było powołanie wyspecjalizowanych agencji, podejmujących praktyczną działalność dotyczącą określonej klasy zjawisk ( jej funkcje, zadania i środki muszą być jasno i wyraźnie określone a oferta socjalna jednorodzinna, a pracownik socjalny musi posiadać specjalistyczną wiedzę z danej dziedziny i być przypisany do konkretnego typu agencji stając się w praktyce częścią jej oferty - ma zakres przypisanej funkcji)
- cechą charakterystyczną funkcjonalnego podejścia w pracy socjalnej było stwarzanie możliwości, administrowanie świadczeniami publicznymi, a równocześnie ograniczenie uzależniającego wpływu opiekuna na przebieg działań naprawczych w procesie pomocy
b) podejście psychospołeczne:
- twórcą tego podejścia był G. Hamilton
- promowanie rozwiązań niekonwencjonalnych, nowych, nawet tam gdzie wydawało by się, że potrzeby społeczne i możliwości działania powołanych do życia instytucji, znalazły szczęśliwe dopełnienie
- w tej koncepcji wraca się do opiekuna wrażliwego zaangażowanego w rozwiązywanie wielu problemów podopiecznego, o dużych możliwościach działania, nieograniczonego w swej pracy zakresem przypisanej funkcji, wykorzystującego potencjał tkwiący w najbliższym środowisku podopiecznego
- głównym zadaniem tej koncepcji jest obudzić, uaktywnić, zmobilizować, ukierunkować system działań naprawczych
3. JAK M. RICHMOND TRAKTUJE METODĘ INDYWIDUALNEGO PTZYPADKU I CO STANOWI SEDNO DOROBKU TEORETYCZNEGO JEJ :
a) M. Richmod przedstawia zazwyczaj przypadki bardzo trudne i złożone (zaburzenia psychiczne, nędzę materialną) i pracę z tymi przypadkami przedstawia zawsze jako ofiarną, żmudną i długoterminową działalność opiekunki społecznej, która musi wykorzystać dostępne instytucje, pełniąc rolę patronki, kierownika i organizatora procesu naprawczego
b) sedno dorobku teoretycznego M. Richmond:
- jednostki ani rodziny nie można traktować wedle jakiejś reguł lun teorii - należy dokładnie przyjrzeć się jej sytuacji życiowej i zbadać wszystkie okoliczności, które stały się powodem szukania pomocy społecznej
- nie można pomagać szybko bez namysłu - należy przeprowadzić rozpoznanie warunków życiowych jednostki i jej stosunek do otoczenia
- opiekun oprócz wrodzonych zdolności powinien posiadać także wiedzę nabyta doświadczeniem i specjalizacja
4. NA CZYM POLEGA KONCEPCJA S. BOWERSA, KTÓRĄ PRZENIÓSŁ NA GRUNT POLSKI A. KAMIŃSKI:
a) S. Bowers uważa, że metoda indywidualnego przypadku jest sztuką, w której wiedza życiowa i nauka o człowieku oraz środowisku, a także umiejętności obcowania z ludźmi są użyte w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla ulepszania się wzajemnego przystosowania się jednostki i jej środowiska
b) A. Kamiński poddaje interpretacji pojęcia zawarte w powyższej definicji
- sztuka - zatem pracownik socjalny jest artystą, a jego aktywność jest wypadkową talentu i umiejętności obcowania z ludźmi oraz wiedzy i doświadczenia (przygotowania zawodowego) jego rola polega na mobilizowaniu sił jednostki czyli uaktywnieniu jej własnych możliwości w kierunku zmiany niekorzystnej sytuacji życiowej oraz mobilizowaniu odpowiedniej pomocy
5. POCEDURA POSTĘPOWANIA W PACY Z PRZYPADKIEM WG. M. RICHMOND:
a) zabranie wiedzy na temat jednostki i analiza jej sytuacji życiowej
b) praca z przypadkiem - jego społeczna diagnoza oraz prowadzenie i praca z przypadkiem (planowanie i organizowanie pomocy musi być poprzedzone wszechstronną diagnozą zjawiska), wszechstronne rozpoznanie przyczyn zjawiska
6. KTO JEST KLIENTEM PRACY SOCJALNEJ I Z KIM PRACUJE SIĘ METODĄ CASEWORK:
a) klient - różne klasy (weterani, niewykwalifikowani robotnicy, niezamężne matki), które nie potrafią poradzić sobie i potrzebują „opiekuna” społecznego, który będzie organizował proces naprawczy
b) metoda casework - metodą casework pracuje się nie tylko z ludźmi zaburzonymi, ale także normalnymi, którzy z różnych przyczyn (np. tempo życia ) nie potrafią poradzić sobie z problemami
7. TRZY GŁÓWNE KATEGORIE SYTUACJI, KTÓRE WYMAGAJĄ INDYWIDUALNEJ PRACY Z PRZYPADKIEM:
a) wyczerpane zostały indywidualne zasoby sił i możliwości rozwiązania problemu i niezbędna jest pomoc pracownika socjalnego, który byłby w stanie pokierować i pomógł szukać nowych możliwości
b) osoby o ograniczonych możliwościach umysłowych lub fizycznych nie potrafią często same skorzystać z oferty socjalnej, nawet jeśli jest ona w zasięgu ręki
c) najszerszą grupą klientów są osoby żyjące w długotrwałym stresie - stres powoduje niemożność rozwiązywania problemów co prowadzi do zaburzeń funkcjonowania człowieka w społeczeństwie
8. ZADADY STOSOWANIA METODY INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW:
a) akceptacja - zasada respektowania podopiecznego jako osoby z wszystkimi jego problemami i trudnościami, zrozumienie dal jego nieporadności i szacunek dla jego osobistych decyzji i wyborów
b) komunikacja - nawiązanie interakcji opartej na zrozumieniu, jasności i precyzji używanych terminów i innych stosowanych symboli (wzajemne rozumienie swoich intencji)
c) indywidualizacja - poszanowanie odmienności drugiego człowieka
d) uczestnictwa - podopieczny musi sam od samego początku aktywnie i świadomie uczestniczyć w procesie naprawczym
e) zaufanie i poszanowanie prywatności - wszystkie informacje jakich udzieli podopieczny trakcie wywiadów powinny zostać wykorzystane tylko na użytek rozwiązywania problemów
f) samoświadomości - oddzielenie stosunków z podopiecznymi od osobistych uprzedzeń czy preferencji
9. NA CZYM POLEGA KONCEPCJA CASE MANAGEMENT I Z JAKICH POTRZEB POWSTAŁA?
a) case management - zarządzanie administrowanie przypadkiem, tworzenie sieci różnych instytucji (doradczych, wspierających, terapeutycznych, leczniczych)
- case management - strategia koordynacji usług istniejących możliwości i świadczeń, krótkoterminowa, zadaniowo ukierunkowana na pomoc w rozwiązywaniu problemów
- organizowania i planowanie procesu pomocy
b) z jakich potrzeb powstała - wraz z rozszerzeniem skali potrzeb społecznych, poprzez tempo przemian społecznych i cywilizacyjnych, nieprzystosowaniem do nowego życia,

10. CO TO JEST CASE MANAGEMENT?
a) case management - funkcjonalny sposób myślenia o pomocy społecznej, zarządzanie administrowanie przypadkiem, tworzenie sieci różnych instytucji (doradczych, wspierających, terapeutycznych, leczniczych), strategia koordynacji usług istniejących możliwości i świadczeń, krótkoterminowa, zadaniowo ukierunkowana na pomoc w rozwiązywaniu problemów, organizowania i planowanie procesu pomocy
11. JAKI RODZAJ ZALEŻNOŚCI ZACHODZI POMIĘDZY STUDIUM PRZYPADKU A PRRACĄ Z PRZYPADKIEM:
a) studium przypadku - jest to charakterystyka losów ludzkich i diagnoza społeczna, czyli jest to poznanie przypadku, powstanie teorii, która powinna służyć praktyce wychowawczej, służy zatem praktyce socjalno - wychowawczej, a jednostka nie zawsze staje się podmiotem działań terapeutycznych
b) praca z przypadkiem - jest to diagnoza społeczna, pracowanie planu i prowadzenie przypadku - czyli praktyczna działalność z przypadkiem ( działania naprawcze)
c) zależność - jedno bez drugiego nie może istnieć zależą one od siebie ponieważ aby opracować plan należy najpierw poznać jednostkę
12. CZY BADANIA MONOGRAFICZNE MOŻNA UTORZSAMIC Z METODĄ PRZYPADKU INDYWIDUALNEGO ?
a) nauki społeczne często utożsamiają badania monograficzne ze studium przypadków, monografia natomiast bywa utożsamiania z badaniami terenowymi - szeroka interpretacja metody monograficznej zakłada badanie każdego wyodrębnionego rodzaju zjawisk, faktów , instytucji - i w skład takiego rozumienia monografii wchodzi studium przypadku, jednak zgodnie z tradycją pedagogiki społecznej rozwiązań empirycznych ograniczenie studium indywidualnych przypadków ma charakter jakościowy ( i stosuję się techniki: wywiad, obserwację, analizę dokumentów)
13. CO TO JEST DIAGNOZA SPOŁECZNA?
a) diagnoza społeczna - zebranie wiedzy na temat jednostki i analiza jej sytuacji życiowej,
diagnoza społeczna została podniesiona do rangi najważniejszego zadania poprzedzającego bezpośrednio pracę z przypadkiem
b) techniki służące jej opracowaniu - wywiad środowiskowy, obserwacja, analiza dokumentów






METODA GRUPOWA:
1. PORÓWNANIE DEFINICJI METODY GRUPOWEJ W PEDAGOGICE SPOŁECZNEJ I PRACY SOCJALNEJ (OKREŚLIĆ POKREWIEŃSTWA I ROZNICE):
a) pedagogika społeczna - metoda w której wychowawca (pracownik socjalny) ma przed sobą zespolony przez wspólne zadanie zbiór osób: wiąże go nie tylko “dialog” z pojedynczymi członkami tej zbiorowości - jego talent wychowawczy wyraża się w umiejętnościach przewodzenia lub przodowania grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę - stał nie tylko on, ale i członkowie grupy.
A.Kamiński wyróżnił trzy odmiany metody grupowej:
1. Grupy rozwojowo wychowawcze służą ludziom normalnie funkcjonującym społecznie w takich placówkach jak domy kultury, instytucje edukacyjne, rekreacyjne, organizacje młodzieżowe itp. Grupy te mają wspierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub bardziej świadomie identyfikują się z celami i wartościami grupy.
2. Grupy rewalidacyjne często utożsamiane w pracy socjalnej z metodą grupową w ogóle, stosują pracę rozwojowo-wychowawczą do oddziaływań na jednostki społecznie lub fizycznie niedostosowane, celem usprawnienia ich społecznego funkcjonowania. Ten rodzaj pracy u nas organizuje się w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz kulturalno-edukacyjnych nastawionych na profilaktykę niedostosowań społecznych.
3. Grupy psychoterapeutyczne są w praktyce socjalnej i wychowawczej w naszym kraju względną nowością. Służyć mają usprawnianiu społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostek w oparciu o techniki z arsenału psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków. Tego rodzaju praca jest realizowana w poradniach specjalistycznych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
b) praca socjalna - prowadząc grupę trzeba skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy, a głównym źródłem pomocy są inni indywidualnie albo zbiorowo
- przyswojenie członkom idei pomagania innym
- rozumienie i wykorzystanie procesu grupowego
- dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i grupy
- nauczenie uczestników grupy wykorzystania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych i życiu realnym
2. TYPOLOGIZACJA GRUP ZASTROWA:
a) grupy rekreacyjne - organizowanie zajęć dla rozrywki i wyżycia się fizycznego, placówki dają uczestnikom miejsce i sprzęt, grupy tworzą się spontanicznie często bez przywódcy (np. grupy sportowe)
b) grupy umiejętności rekreacyjnych - usprawnienie zespołu umiejętności i umożliwienie rozrywki, grupy mają orientację zadaniową i dużą role odgrywa tu instruktor czy trener
c) grupy socjalizacyjne - kształtowanie lub zmiana postaw i zachowań członków aby stały się bardziej społecznie akceptowane, w tych grupach bardzo ważne są cele: rozwijanie kompetencji interpersonalnych, zwiększenie wiary we własne siły, planowanie indywidualnej przyszłości (np. ośrodki ludzi starszych)
d) grupy terapeutyczne - gromadzą osoby, które mają problemy społeczne lub emocjonalne, celem jest doprowadzenie członków do głębokiego zbadania tych problemów i wypracowania strategii ich rozwiązania
e) grupy spotkaniowe - pogłębienie poznania samego siebie, poznanie innych, rozwinięcie efektywnych sposobów interakcji
f) grupy edukacyjne - zdobywanie wiedzy, uczenie się złożonych umiejętności ( treningi asertywności)
g) grupy samopomocy - tworzone głównie przez ludzi i dla ludzi dzielących taki sam problem, cele: wykorzystanie doświadczenia innych, wzajemna pomoc
h) grupy problemowe i decyzyjne - opracowanie programów praktyki socjalnej, usprawnienie usług placówek, koordynacja działań z innymi placówkami
3. TYPOLOGIZACJA GRUP A.BROWNA
a) diagnoza indywidualna - diagnoza potrzeb, zdolności, zachowań jednostek np. kandydaci na rodziców zastępczych
b) indywidualne wsparcie - pomaganie jednostkom które znalazły się w trudnych i osobistych lub społecznych okolicznościach np. grupy dla rodziców upośledzonych psychicznie dzieci
c) indywidualna zmiana - grupy pomagające jednostkom w różnych rodzajach zmian : grupy kontroli społecznej ( pomoc przestępcom w uniknięciu recydywy ) socjalizacji (pomoc pensjonariuszom zakładów zamkniętych nabywanie umiejętności społecznych), zachowań interpersonalnych (treningi asertywności ), osobistych postaw i wartości (wpływanie na zmianę postaw narkomanów wobec handlu narkotykami), trudności materialne (grupa dla bezrobotnych ), samooceny (grupa wzmacniania samopoważania dla członków mniejszości (treningi interpersonalne)
d) edukacja informowanie - ludzie którym brakuje pewnej wiedzy do sprawnego funkcjonowania w jakiejś dziedzinie np. rodzice narkomanów
e) kompensacja przez zajęcia czasu wolnego - organizowanie wspólnych rozrywek których atrakcyjność rekompensuje brak przyjemnych doświadczeń społecznych w osobistym życiu
f) mediacja pomiędzy jednostkami a instytucjami - grupy służące poprawie wzajemnych stosunków pomiędzy podopiecznymi instytucji a tymi instytucjami np. grupa kończąca wyrok
g) wsparcie lub zmiana grupowa - podopieczni placówki pracujący nad poprawą jakości swojego życia
h) zmiana w środowisku - modyfikacja środowiska społecznego pod kątem potrzeb swoich członków
i) zmiana społeczna - osiąganie zmian społecznych i politycznych poprzez oddziaływanie na świadomość społeczna a także i na władze
4. TYPOLOGIZACJA GRUP K. HEAPA:
a) ulżenie izolacji, wspieranie społecznego uczenie się i dojrzewania, przygotowania na nadchodzące kryzysy i inne zmiany w życiu, wyjaśnienie i rozwiązywanie problemów indywidualnych, w środowisku grupy, ułatwianie samopoznania
5. TYPOLOGIZACJA GRUP L. BROWNA:
a) grupy terapeutyczne - zmiana indywidualna poprzez systematyczne działanie nastawione na zaradzenie, uleczenie czy ulżenie w określonej chorobie, oddziaływanie grup nastawione jest na emocjonalnych czy społecznych trudności w funkcjonowaniu
b) grupy socjoedukacyjne - tworzy się je dla celów wychowawczych, socjalizujących, dla udzielania wsparcia (np. grupy osób zgwałconych)
c) grupy akcji społecznej - grupy organizuje się wśród ludzi osobiście zainteresowanych osiągnięciem zmiany danej sytuacji (np. bezdomni chcący poruszyć opinię publiczną)
d) grupy robocze - grupy tworzone w palcówkach służb socjalnych jako grupy zadaniowe do rozwiązania określonych problemów wynikających w tych placówkach
6. ETAPY PROCESU GRUPOWEGO
a) tworzenie grupy - zadaniem pracownika prowadzącego grupę jest m.in. : organizacja - zaplanowanie programu i metod pracy , zapewnienie środków działania , poznanie środowiska , rozpropagowanie celów grupy , zawarcie kontraktu - przedyskutowanie i ustalenie „prawa” obowiązującego w grupie , ułatwienie poznawania się i współpracy między członkami grupy , umożliwienie każdemu „zaistnienia” w grupie i ujawnienia swoich mocnych stron ;
b) stabilizacja struktury i normy grupy - jest to etap krytyczny dla dalszego istnienia i rozwoju grupy ; teraz kształtują się sposoby funkcjonowania, które później będą przesądzać o efektywności grupy w realizacji celów:
- realizacja celu grupowego - sytuacja w grupie osiąga stan , w którym potencjał wszystkich jej członków służy akceptowanemu przez nich celowi grupowemu ; na tym poziomie rozwoju grupa staje się demokratycznym mikroświatem - jest to grupa doskonała , taka , która jest samorządna i działa na zasadzie odpowiedzialnej autonomii ; jest w pełni zdolna do wytworzenia środków i ustalenia granic swoich własnych zmian ; zmiana nie jest postrzegana jako zagrożenie dla istnienia grupy , a więc propozycje zmiany nie spotykają się z defensywnością ;
- ocena efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązaniu grupy :
- ocenę efektów należy przeprowadzać w dyskusjach , przez kwestionariusze , opinie uczestników itp. ;
- ocena powinna uwzględniać aspekty funkcjonowania grupy i pracownika istotne z punktu widzenia celów oraz zaawansowanie w osiągnięciu celów ;
- zakres i wyniki oceny winny być przedyskutowane z członkami grupy;
c) pozytywna ocena działalności grupy prowadzi do zakończenia jej istnienia lub przynajmniej do opuszczenia grupy przez niektórych jej członków ; prowadzący grupę powinien przygotować członków na odejście z grupy poprzez m.in. :
- podtrzymywanie zmian - na etapie zakończenia powinien być przygotowany plan na przyszłość uwzględniający gdzie i jak uzyskać wsparcie i wzmocnienia , jak prowadzić samokontrolę
- generalizowanie zmian - rozwijanie zdolności wykorzystywania nabytych umiejętności w różnych sytuacjach
- budowanie samopomocowego systemu wsparcia - wzmacnianie więzi w grupie w celu udzielania sobie wzajemnej pomocy przez członków grupy po jej opuszczeniu
7. ZASADY PRACY GRUPOWEJ :
a) przyswojenie członkom grupy idei wzajemnej pomocy i uruchomienie w grupie tej pomocy ;
b) rozumienie i wykorzystywanie w pracy procesu grupowego , czyli dynamicznej sekwencji zdarzeń pojawiających się w życiu każdej grupy, a polegających na wspólnym rozwiązywaniu problemów , wyrażaniu stosunku emocjonalnego do i wobec innych , kształtowaniu wzorów stosunków interpersonalnych , wpływaniu na innych ;
c) dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako grupy ;
d) nauczenie uczestników grupy wykorzystywania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w życiu realnym .



METODA ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA:

1. TREŚĆ I POWSTANIE METODY ŚRODOWISKOWEJ:
a) pedagogika społeczna nie poprzestała na studium indywidualnego przypadku losu człowieka było to tylko pierwszym krokiem w naprawianiu rzeczywistości i stanowi etap rozpoznania natomiast poznanie przypadku prowadzi do grupy rówieśniczej i do warunków środowiska jako głównych czynników określających istotę i charakter losu jednostki
b) istota środowiskowego działania polega na tym, że jego cele, mechanizmy i środki wywodzą się z oceny warunków życia poszczególnych ludzi i zmierzają do zmiany lub melioracji tych indywidualnych warunków życia
c) Istota środowiskowego oddziaływania polega na tym, że jego cele, mechanizmy i środki wychodzą z oceny warunków życia. Przedmiotem manipulacji i działalności naprawczej są jednak szerokie i liczne zespoły czynników środowiska.
Kamieński wyróżnia wąskie i szerokie rozumienie pojęcia metody środowiskowej:
-- w wąskim znaczeniu-->, gdy użytek głównie pomocy socjalnej uruchamiany jakąś akcją cykliczną lub stałą. W wąskim sensie z metodą środowiskową mamy do czynienia, gdy przedmiotem zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna, np. ludzie starzy, wąski sens metody środowiskowej występuje też, gdy działania środowiskowe prowadzone są przez jedną grupę osób lub jedną instytucję.
Szeroki sens metody środowiskowej - całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełną rejestrację jego problemów, kompleksowy system działań, podejmowanie pracy x intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk. Chodzi tu o dominację pozytywnego sensu aktywności społecznej ratownictwo, usuwanie zagrożeń.
Użycie określenia pozytywny i negatywny sens działalności społecznej w tym wypadku umowne.
2. NA CZYM POLEGA KONTEKST ETYCZNY STOSOWANIA METODY ŚRODOWISKOWEJ?
a) użycie pozytywny i negatywny sens działalności społecznej
- negatywne rozumienie działania społecznego wywodzi się z tradycji pracy charytatywnej, której istota wyrażała się w ratownictwie od zła i zagrożenia - działania nakierowane na calowe i wyprzedzające dobra i warunków rozwojowych charakteryzuje ten etap pedagogiki, który głównym celem działania społecznego czyni profilaktykę zapobiegania złu i zagrożeniom ,
- pedagogika społeczna od samych początków aspirowała do tworzenia wizji świata bez zagrożeń i bez zła - to nadaje jej optymistyczny sens
- pedagogika społeczna musi przyjmować ten optymistyczny sens pracy środowiskowej i metodę tej pracy rozumieć kierowanie świata bez złą i zagrożeń (wiara, że taki świat istnieje charakteryzuje osobowość społecznego pracownika o silnych motywacjach i optymistycznym nastawieniu)
3. CELE METODY ŚRODOWISKOWEJ:
a) wspieranie rozwoju - pojęcie odnosi się zarówno do osób jak i warunków w jakich te osoby żyją
b) cele opiekuńcze i wyrównawcze - kompensacja
c) tworzenie wspólnoty - przełamywanie izolacji i osamotnienie , budowanie więzi społecznej
d) rozbudzenie sił społecznych - ochotniczych organizatorów życia zbiorowego
4. WARUNKI UDANEGO ZASTOSOWANIA METODY ORGANIZACJI ŚRODOWISKA DLA CELÓW SOCJALNO - SPOŁECZNYCH :
a) istnienie sił społecznych - ochotniczych, nieprofesjonalnych organizatorów- wychowawców
b) zaangażowanie w działo organizacji społeczności lokalnej, przedstawicieli wszystkich jej grup

---