Metody i techniki badań pedagogicznych

Definicja METODY BADAŃ
Zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego (Kamiński:1974).

Definicja TECHNIKI BADAŃ
Są to czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów (Kamiński:1970).

Definicja NARZĘDZIA BADAWCZEGO
Narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań. 

Wyróżnia się w pedagogice następujące metody badawcze:
- Eksperyment pedagogiczny
- Monografia pedagogiczna
- Metoda indywidualnych przypadków
- Metoda sondażu diagnostycznego

Najczęściej stosowane techniki badawcze w badaniach pedagogicznych:
- obserwacja
- wywiad
- ankieta
- badanie dokumentów
- analiza treści
- techniki projekcyjne

Narzędzia badań za każdym razem buduje się dla poznania określonej konkretnej sytuacji, zjawiska czy problemu. Wszelkiego typu narzędzia werbalne, kwestionariusze, skale, arkusze są w pełni odpowiednie dla jednego i tylko dla tego właśnie przypadku na użytek którego zostały skonstruowane. Z reguły tej wyłamują się niektóre testy psychologiczne stosowne do badań pewnych zjawisk dla dużych zbiorowości i w różnym czasie: np. testy inteligencji, dojrzałości szkolnej. Trzeba tu jednak dodać, że ich wartość leży w innych cechach, służą trochę innym celom, a walory poznawcze nie są powszechnie akceptowane. (kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz, ankiety, narzędzia socjometrii, narzędzia obserwacji. skale)

Eksperyment pedagogiczny (łac. experimentum – doświadczenie, badanie) – metoda badań pedagogicznych oparta głównie na techniceobserwacji (przy czym nie każda obserwacja jest eksperymentem, za to każdy eksperyment ma związek z obserwacją, sam będąc od niej bardziej złożony), szczególny rodzaj eksperymentu naturalnego, który znajduje swoje zastosowanie w oświacie, dydaktyce oraz wychowaniu.

Monografia - praca naukowa omawiająca jakieś zagadnienie w sposób wyczerpujący. Zebranie i omówienie wszystkich dostępnych informacji dotyczących bezpośrednio danego zagadnienia. Monografię można stworzyć dla każdego tematu: osoby, grupy ludzi, wydarzenia, miejsca geograficznego, urządzenia, części tego urządzenia, metody postępowania, pojęcia abstrakcyjnego, itd.

Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowaniediagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych,opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk. Chodzi tu o wszystkie zjawiska, które nie posiadają instytucjonalnej lokalizacji a wręcz odwrotnie są jakby rozproszone w całym społeczeństwie.

Obserwacja - jedna z podstawowych metod badawczych w naukach społecznych, stosowana przede wszystkim w socjologii, etnologii, antropologii i psychologii. Istnieje wiele metod obserwacyjnych różniących się przede wszystkim stopniem ingerencji obserwatora w obserwowane sytuacje, sposobami rejestracji i analizy oraz czasem trwania.

Wywiad diagnostyczny - rozmową badającego z respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz.

Narzędzie ankiety w socjologii polega na rozdawaniu respondentom kwestionariuszy z pytaniami z prośbą o ich wypełnienie.Wyróżnia się różne techniki ankietowe m.in. są to ankieta pocztowa, ankieta audytoryjna, mniej precyzyjne, często używane przez osoby nie prowadzące badań są ankiety prasowe.Ankieta w odróżnieniu od kwestionariusza jest anonimowa i zawiera pytania zamknięte, półotwarte lub otwarte. Zazwyczaj stosowana jest jednak przede wszystkim w metodach ilościowych.

Analiza treści jest to jedna z metod badawczych w socjologii i pokrewnych naukach społecznych, polegająca na badaniu zapisanych w książkach, dokumentach, wspomnieniach, utworach muzycznych itp. przekazów.

Techniki projekcyjne - metoda badania osobowości polega na przedstawieniu badanemu sytuacji bodźcowej, nie mającej dlań znaczenia arbitralnie ustalonego przez eksperymentatora, ale zarazem takiej, która będzie mogła nabrać znaczenia przez to, iż osobowość badanego narzuci jej swoje indywidualne znaczenie i organizację. Jest to wprowadzenie między badającego a badanego czynnika celowo dobranego, co do którego można żywić nadzieję, że wywoła w badanym określone reakcje i postawy emocjonalne. Charakter tych reakcji, ich siła, natężenie i trwanie stanowią właśnie przedmiot zainteresowania badacza.