Bezrobocie jest to sytuacja, w której ludzie mogący i chcący pracować, przy stawkach płacy oferowanych na rynku, poszukują pracy, ale nie są w stanie jej znaleźć. Wielkość bezrobocia zależy od trzech czynników:

1.liczby ludności w wieku produkcyjnym,

2.współczynnika aktywności zawodowej,

3.rozmiarów zatrudnienia.

Ludność w wieku produkcyjnym można podzielić na :

a) ludność aktywną zawodowo określaną zasobami siły roboczej, obejmującą wszystkich pracujących w gospodarce oraz nie pracujących , ale mogących pracować, deklarujących chęć podjęcia pracy, a w danym okresie nie mogących jej znaleźć;

b) ludność bierną zawodowo skupiającą ludzi, którzy nie pracują i nie chcą pracować lub nie mogą pracować.

Współczynnik aktywności zawodowej to wyrażony w procentach stosunek liczby aktywnych zawodowo (zasobów siły roboczej) do liczby ludności w wieku produkcyjnym:

Sr

a_z = ----- * 100%

L_p

Stopa zatrudnienia to wyrażony w procentach stosunek liczby zatrudnionych do liczby ludności w wieku produkcyjnym:

Z

z = ----- * 100%

L_p

Stopa bezrobocia to wyrażony w procentach stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej:

B

b = ----- * 100%

Sr

Za główną przyczynę bezrobocia w Polsce uważa się nałożenie nowych stosunków rynkowych na starą strukturę gospodarczą i rządzącą w niej mechanizacji. Związane z tymi czynnikami ograniczenia tych zjawisk pracy utrudnia zmniejszania bezrobocia i czyni je zjawiskiem trwałym. Bezrobocie występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba ludzi zdolnych do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący poziom wynagrodzeń. Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób pomimo, że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy. Sytuację tą rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia. Istnieje wiele powodów, dla których osoby chcące pracować i zdolne do pracy nie pracują.

Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas. Ten typ bezrobocia określa się mianem bezrobocia frykcyjnego i jest ono zazwyczaj niskie a także nie ma większego wpływu na gospodarkę.

Przyczyny bezrobocia to również:

- głęboka recesja (spadek ogólnej aktywności gospodarczej);

- spadek produkcji spowodowany obniżeniem popytu konsumpcyjnego;

- zahamowanie procesów inwestycyjnych i likwidacja niektórych gałęzi przemysłu;

-inwestycje w nowe technologie i urządzenia(zmniejsza zapotrzebowanie na siłę roboczą);

- wprowadzenie nowych technologii oszczędzającej pracę ludzką, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii,

- restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy. Obecnie w procesach produkcji większość stanowisk pracy zastępowana jest przez pracę komputerów i maszyn. W związku z tym liczba miejsc pracy została znacznie ograniczona. Osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę właśnie ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu (tzw. bezrobocie strukturalne). W Polsce jest to bardzo duża grupa, co jest spowodowane między innymi nadmiernym zatrudnieniem w okresie gospodarki planowanej a także restrukturyzacją przemysłu. Do tej grupy bezrobotnych należą m.in. górnicy, hutnicy, stoczniowcy, pracownicy PGR-ów. Duża liczba bezrobotnych, bez odpowiednich kwalifikacji, na niewielkim obszarze powoduje, że gospodarka regionu (często osłabiona upadkiem firm, w których bezrobotni poprzednio pracowali) nie może stworzyć wystarczająco szybko miejsc pracy i wchłonąć bezrobotnych. Bezrobocie takie utrzymuje się przez wiele lat na wysokim poziomie;

- wyż demograficzny (na rynek pracy wchodzi prawie dwukrotnie więcej ludzi młodych, kończących szkoły, niż odejdzie ludzi starszych na wypracowane emerytury);

- osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową (z wyjątkiem niektórych specjalności). Wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi. Z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży;

- wysokie koszty pracy ( składki ZUS, Fundusz Pracy) nie zachęcają przedsiębiorców do tworzenia nowych miejsc pracy;

- osoby potrafiące wytworzyć wartość dodaną na poziomie X, a których koszt zatrudnienia (płaca minimalna, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, koszty przeszkoleń i inne) są większe od X nie znajdą zatrudnienia. Obniżenie podatków lub płacy minimalnej może spowodować zwiększenie zatrudnienia w tej grupie, jest jednak politycznie kontrowersyjne ;

- przenoszenie zakładów do innego regionu. Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie.

Ze względu na przyczynę możemy wyróżnić następujące rodzaje bezrobocia:

a) Bezrobocie cykliczne - wywołane jest przez spadki koniunktury gospodarczej tzn. przez szeroko zakrojoną obniżką ogólnego poziomu wydatków w gospodarce. Bezrobocie cykliczne dotyka całą gospodarkę narodową, ludzi o różnym poziomie wykształcenia, różnych zawodów, w różnych regionach krajów. Występuje wówczas, gdy popyt globalny spada, zmniejsza się produkcja, występuje więc recesja gospodarcza, która pociąga za sobą spadek popytu na siłę roboczą.

„Keynesowska teoria” przyczyn przymusowego bezrobocia uznaje, że jest ono wywołane niedostatecznym popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, powodując niski stopień wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych. Ponieważ skala popytu globalnego ulega koniunkturalnym wahaniom, ten typ bezrobocia nazywany jest bezrobociem koniunkturalnym lub cyklicznym. Jest to najgroźniejszy rodzaj bezrobocia dla gospodarki każdego kraju.

b) Bezrobocie strukturalne - spowodowane jest potrzebą znacznych zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych innowacjami technologicznymi lub zmianami względnej konkurencyjności danej gałęzi. Źródłem tego typu bezrobocia jest również upadek niektórych branż czy gałęzi, zmiana struktury gospodarki narodowej, między innymi pod wpływem zmiany struktury popytu. Bezrobocie strukturalne pojawia się również, gdy w określonych regionach kraju lub gałęziach występuje zastój gospodarczy i następujące nowe roczniki w wieku zdolności do pracy nie mogą znaleźć zatrudnienia.

c) Bezrobocie frykcyjne (płynne) - występuje wtedy, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy na drugie, wymagające podobnych kwalifikacji. Bezrobocie to dotyczy zwłaszcza młodszej generacji pracowników, którzy w poszukiwaniu dla siebie odpowiedniej pracy zmieniają kilkakrotnie miejsce swego zatrudnienia. Brak doskonałej informacji o możliwościach zatrudnienia, formalności niezbędne z zatrudnieniem, konieczność przekwalifikowania - wszystko to powoduje, że ludzie czasowo są bezrobotni.

d) Bezrobocie sezonowe - wynika z sezonowej produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki bezpośrednio bądź pośrednio uzależnionych od warunków klimatycznych. Przykładem są niektóre usługi turystyczne, budownictwo, prace polowe w rolnictwie. Sezonowe na-tężenie prac daje zatrudnienie osobom o określonych zawodach, ale w sezonach „martwych” rynek nie oferuje dla nich miejsc pracy np. sezonowo bezrobotnym może być robotnik wodny, instruktor narciarstwa, ogrodnik.

Bezrobocie jest jednym z najpoważniejszych i największych problemów gospodarczych naszego kraju. Jest zjawiskiem negatywnym, gdyż oznacza marnotrawstwo zasobów siły roboczej. Bezrobotni nie wytwarzają dóbr i usług, ale uczestniczą w ich podziale. Otrzymują zasiłki wypłacane z budżetu państwa, który dodatkowo ponosi straty z tytułu nie płaconych przez bezrobotnych podatków. Bezrobocie prowadzi do pogorszenia warunków życiowych bezrobotnych i ich rodzin, do stopniowej utraty kwalifikacji, frustracji i zjawisk patologicznych. Bezrobocie wywiera również skutki pozytywne, jeżeli prowadzi do zachowania elastyczności podaży siły roboczej, umacniania dyscypliny pracy oraz hamowania nadmiernego wzrostu płac. Pomimo, że bezrobocie bezpośrednio dotyczy względnie małej części ludności, to z konsekwencjami musi borykać się całe społeczeństwo.

Społeczne skutki bezrobocia są bardzo znaczące. Brak miejsc pracy, złe warunki życia i środowiska, bieda i izolacja prowadzą do powstania na takich obszarach tzw. wspólnot rozpaczy. Ludzie tacy nie mają ani nadziei na przyszłość, ani dość środków do życia. Im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym mniej staje się interesujący dla pracodawców, ponieważ jego umiejętności i doświadczenie stopniowo się dezaktualizują. Wynika to także z uprzedzenia pracodawców do ludzi żyjących przez dłuższy czas z zasiłku lub z zapomogi społecznej. Nawet gdy bezrobocie ulega zmniejszeniu, pojawiające się nowe miejsca pracy otrzymują przeważnie osoby bezrobotne dopiero od niedawna, młode i cieszące się dobrym zdrowiem. Trudności ze znalezieniem pracy mają również absolwenci, którzy chcą podjąć pierwszą pracę w swoim życiu. Wynika to z braku miejsc pracy.

Bezrobocie jako problem społeczny pojawiło się wraz ze zmianą ustroju politycznego i gospodarczego po roku 1989. Mówi się, że wcześniej istniało w formie ukrytej. Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobocia z 14 grudnia 1994 roku określa zadania państwa w zakresie zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej oraz powołuje instytucję wykonawczą, w postaci Rejonowych Biur Pracy. Ustawa wymienia następujące świadczenia państwa dla rozwiązywania problemów bezrobocia i łagodzenia jego skutków:

· pośrednictwo pracy

· doradztwo zawodowe

· kluby pracy

· szkolenia, przekwalifikowania

· prace interwencyjne i roboty publiczne

· pożyczki na tworzenie nowych stanowisk pracy oraz na samo zatrudnienie

· pomoc absolwentom przy podejmowaniu pierwszej pracy

· zasiłki dla bezrobotnych i szkolenie

· programy socjalne

System pośrednictwa pracy - jest jednym z elementów oddziaływania na rynek pracy. Konwencja i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) preferuje publiczne instytucje pośrednictwa pracy oraz przewidują likwidacje płatnych biur pośrednictwa pracy lub poddanie ich daleko idącej kontroli ze strony urzędów publicznych lub państwowych. W Polsce pośrednictwo pracy realizowane jest głównie poprzez wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy. Ma ono na celu pomoc osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu odpowiedniej pracy. Pośrednictwo pracy realizowane jest w różnych formach:

- Pośrednictwo półotwarte - informacje o wolnych miejscach pracy są dostępne dla większej liczby kandydatów do pracy, ponieważ nazwa firmy i jej adres są umieszczone w eksponowanej ofercie. Kandydaci do pracy, po rozmowie kwalifikacyjnej z pośrednikiem pracy, kierowani są do pracodawcy, który dokonuje wyboru pracownika

- Pośrednictwo otwarte - oferta pracy eksponowana w miejscach publicznych jest specjalnie, szczegółowo opracowana; osoby zainteresowane same kontaktują się z praco-dawcą, który przeprowadza rozmowy kwalifikacyjne i wybiera pracowników.

- Pośrednictwo szybkie - ma zastosowanie, gdy pracodawca potrzebuje pracownika "od zaraz", niezależnie od kwalifikacji kandydatów; pracodawca wybiera pracowników spośród dużej liczby kandydatów

- Pośrednictwo pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych - dokonywane jest w przypadku poszukiwania przez pracodawców kandydatów do pracy, w stosunku do których istnieją specjalne wymagania. Dobór kandydatów polega na przeprowadzeniu specjalistycznych badań przydatności zawodowej (za zgodą kandydata). Wyboru dokonuje pracodawca.

- Giełdy pracy - organizowane są w sytuacji, gdy istnieje potrzeba spotkania pracodawcy z większą grupą poszukujących pracy, najczęściej w tym samym zawodzie; urzędy przekazują informację o giełdzie, terminie i miejscu spotkania. Pracodawcy wybierają pracowników spośród uczestników giełdy.

- Targi pracy - spotkania większej ilości pracowników i osób zainteresowanych podjęciem pracy, trwające 1-2 dni, oferujące na specjalnych stoiskach zorganizowanych przez pracodawców - różne miejsca pracy.

- Sklepy z pracą - działają na zasadzie udostępniania ofert w takim miejscu miasta, gdzie występuje intensywny ruch pieszy; celem sklepu jest zwiększenie dostępu pracodawców i poszukujących pracy do ofert pracy, bez konieczności wizyty w urzędzie pracy.

- Krajowa baza ofert pracy - jest internetowym bankiem ofert pracy o zasięgu ogólnopolskim, umożliwiającym szybką wymianę i korzystanie z informacji o ofertach pracy między województwami.

Poradnictwo zawodowe ma na celu pomoc osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w planowaniu i organizowaniu ich życia zawodowego poprzez udzielanie informacji zawodowych, wskazówek, rad, porad, prowadzenie badań diagnostycznych przydatności zawodowej. Doradcy zawodowi w urzędach pracy pomagają ludziom mającym trudności z podjęciem lub realizacją decyzji zawodowej, wynikające głównie z braku umiejętności oceny swoich możliwości zawodowych lub korzystania z informacji o rynku pracy. Doradcy zawodowi pomagają również ludziom zaradnym zamierzającym zmienić zawód lub podjąć działalność gospodarczą. Usługi poradnictwa zawodowego urzędy pracy oferują w Centrach In-formacji i Planowania Kariery Zawodowej, w Salach Informacji i Poradnictwa Grupowego, na stanowiskach doradców zawodowych. Doradcy zawodowi w urzędach pracy pomagają:

- rozpoznać istniejące trudności w znalezieniu pracy,

- poznać predyspozycje zawodowe

- wybrać odpowiedni rodzaj pracy lub kierunek szkolenia czy przekwalifikowania,

- zaplanować ścieżkę kariery zawodowej,

- uzyskać szczegółowe informacje o zawodach rynku pracy.

Poradnictwo zawodowe świadczone jest w formach indywidualnych i grupowych. U doradcy zawodowego dostępne są zbiory informacji zawodowych i istnieje możliwość przeprowadzenia testów psychologicznych i autotestów (np. Bateria Testów Uzdolnień Ogólnych, kwestionariusz Preferencji Zawodowych, Zestaw do samobadania zainteresowań zawodowych, Testy inteligencji osobowości).

Klub pracy to forma pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy osobom bezrobotnym, poszukującym pracy oraz innym zainteresowanym.
Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy w klubach pracy jest realizowana przez organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu umiejętności poszukiwania pracy. Szkolenia przeznaczone są przede wszystkim dla osób, które nie posiadają doświadczenia w poszukiwaniu pracy lub nie osiągały pozytywnych efektów swoich działań w tym zakresie oraz dla osób, które powracają na rynek pracy po długim okresie braku aktywności zawodowej. Zajęcia te mają na celu wzmocnienie wśród członków Klubu wiary we własne umiejętności i możliwości kierowania własnym życiem.

Urzędy pracy udzielają też bezrobotnym pożyczek szkoleniowych lub pożyczek na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej. Pracodawcy mogą starać się natomiast o otrzymanie pożyczek na zorganizowanie dodatkowych miejsc pracy dla skierowanych przez urząd pracy bezrobotnych.

Skuteczną formą pomocy bezrobotnym i pracodawcom są roboty publiczne. Podjęcie nawet czasowej pracy zachęca do dalszych poszukiwań, pozwala bezrobotnym uaktywnić się zawodowo - być pracownikiem.

Jednym z głównych zadań urzędów pracy jest też pomoc młodzieży w wyborze i uzyskaniu miejsca pracy, czyli podjęciu jednej z najważniejszych życiowych decyzji. Dla młodzieży start w życie zawodowe ma szczególne znaczenie. To właśnie pierwsza praca na ogół decyduje o dalszej karierze zawodowej. Młodzi ludzie., wchodzący w życie zawodowe, często nie zdają sobie sprawy z własnych atutów, nie zastanawiają się nad nimi. Ich poczuciu niepewności na rynku pracy towarzyszą zwykle wątpliwości, co do słuszności wyboru i poczucie niewiary w skuteczność własnych działań. Wynikać one mogą m. in. z braku informacji o rynku pracy. Rynek pracy jest tym szczególnym miejscem, na którym obowiązują pewne prawa, do których trzeba się dostosować, by znaleźć na nim swoje miejsce, a pozna-nie tych praw ułatwi poruszanie się na rynku pracy. Absolwenci szkół rejestrujący się w urzędach pracy mogą skorzystać również z odrębnych, przewidzianych w ustawie, programów rynku pracy: Umowy Absolwenckie, Staże Absolwenckie, Stypendia, Prace społecznie użyteczne, Program "Absolwent"

Budżet Państwa posiada fundusze na wypłaty zasiłków dla bezrobotnych, wypłacanych nie dłużej niż jeden rok. Gmina pośredniczy w ich rozdzielaniu. Na ogół jednak ich wysokość i okres pobierania są niewystarczające na utrzymanie rodziny. Gmina pomaga tym rodzinom poprzez przyznawanie zasiłków celowych na zakup opału, odzieży, opłacenie energii elektrycznej itp.

Podstawowym zadaniem Gminy jest dotarcie z pomocą do każdej rodziny cierpiącej z powodu bezrobocia oraz eliminowanie przypadków wspierania osób unikających zatrudnienia. Te nieprawidłowości można łatwo usunąć poprzez powiązanie wypłacania zasiłku ze świadczeniem pracy na rzecz Gminy. Wówczas rodziny dotknięte rzeczywistym bezrobociem mogą, do czasu znalezienia zatrudnienia, otrzymywać zasiłek w odpowiedniej wysokości

Bezrobocie było, jest i będzie problemem Polski i innych państw. Poszukiwanie pracy na obecnym trudnym rynku wymaga czasu i wysiłku. Nie wolno jednak zrażać się niepowodzeniami, trzeba być wytrwałym i konsekwentnym gdyż praca jest głównym elementem życia człowieka.

Bibliografia

1. Borkowski Tadeusz, Marcinkowski Aleksander: Socjologia bezrobocia. 1999.

ISBN 83-7164-162-1

2. Gensler Maria: Wiedza o społeczeństwie. 1995. ISBN 9788302081828

3. Materiały wykorzystane z następujących stron internetowych:

http://www.wos.net.pl/bezrobocie.html

http://www.elstudento.org/articles.php?article_id=2541

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bezrobocie

---