Środki publiczne.

Środki publiczne to środki pieniężne, które zostały otrzymane z określonych tytułów i źródeł przez podmioty lub jednostki sektora finansów publicznych lub uiszczone na rzecz budżetu publicznego

Kryteria wyodrębnienia:

1) Podmiotowe - odnoszące się do „przynależności” środków (publicznoprawny status dysponenta)

2) Celowościowe - związane jest z przeznaczeniem środków (kryterium służby publicznej)

Nabycie statusu środków publicznych - środki pieniężne uzyskują status środków publicznych w momencie ich przesunięcia z podmiotu prywatnoprawnego (niezaliczonego do podmiotów sektora finansów publicznych) na podmiot sektora finansów publicznych

art. 5 u.f.p. - katalog środków publicznych - pozornie zamknięty, jednak są odesłania do innych artykułów; należy zatem dokonać kompleksowej analizy.

Władze publiczne w celu wypełniania nałożonych na nie społecznych obowiązków są zobowiązane do ponoszenia określonych wydatków. Taki stan rzeczy powoduje konieczność zapewnienia stabilnych źródeł dochodów, które posłużą do realizacji przyjętych zadań.

Art. 60 ufp.

Środkami publicznymi stanowiącymi niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym są w szczególności następujące dochody budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego:

1) kwoty dotacji podlegające zwrotowi w przypadkach określonych w niniejszej ustawie;

2) należności z tytułu gwarancji i poręczeń udzielonych przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego;

3) wpłaty nadwyżek środków obrotowych samorządowych zakładów budżetowych;

4) wpłaty nadwyżek środków finansowych agencji wykonawczych;

5) wpłaty środków z tytułu rozliczeń realizacji programów przedakcesyjnych;

6) należności z tytułu zwrotu płatności dokonanych w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich;

7) dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw;

8) pobrane przez jednostkę samorządu terytorialnego dochody związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami i nieodprowadzone na rachunek dochodów budżetu państwa.

Katalog środków publicznych (dochodów) jest zróżnicowany:

 dochody o charakterze publicznoprawnym: podatki, opłaty, cła, wpłaty z zysku z przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz z zysku NBP,

 dochody o charakterze cywilnoprawnym: zapisy, darowizny, spadki, wpływy ze sprzedaży majątku,

 dochody o charakterze sankcyjnym: grzywny, mandaty, kary pieniężne,

 dochody o charakterze rozliczeniowym: wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych

Przychód:

Źródła przychodów:

 ze sprzedaży papierów wartościowych,

 z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostki samorządu terytorialnego,

 ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,

 z otrzymanych pożyczek i kredytów.

Przychody są związane głównie z finansowaniem niedoboru środków pieniężnych gromadzonych w sektorze finansów publicznych.

Przeznaczenie środków finansowych na określone cele znajduje odzwierciedlenie w wydatkach określonych w ustawie budżetowej, uchwałach budżetowych jednostek samorządu terytorialnego (JST) lub w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.

Przy czym w budżetach są określone górne granice wydatków i rozchodów, a w planach finansowych wydatki mogą się zmieniać w trakcie ich realizacji.

Ustawa o finansach publicznych określa przeznaczenie środków publicznych na:

• Wydatki publiczne

 wydatki bieżące,

 wydatki związane z obsługą długu publicznego,

 wydatki majątkowe - związane z

realizacją inwestycji w jednostkach budżetowych

• Rozchody publiczne

(budżetu państwa

i budżetów JST)

Wydatki publiczne:

Wydatki bieżące:

związane są z funkcjonowaniem sfery budżetowej (wynagrodzenia),

 są to koszty funkcjonowania państwa, związane z finansowaniem sektora publicznego oraz ze świadczeniem usług publicznych i społecznych,

 zalicza się do nich dotacje i subwencje dla JST oraz jednostek prowadzących działalność gospodarczą (publicznych i prywatnych)

Wydatki związane z obsługą długu publicznego:

 wydatki związane z oprocentowaniem i dyskontem skarbowych papierów wartościowych oraz z oprocentowaniem zaciągniętych kredytów i pożyczek,

 wydatki związane z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.



Wydatki majątkowe:

 dotyczą realizowanych inwestycji w jednostkach budżetowych,

 związane są z wydatkami na dotacje celowe na finansowanie kosztów realizacji inwestycji w JST lub w przedsiębiorstwach państwowych.

Charakter prawny wydatków budżetowych (ich przeznaczenie, rodzaj, sposób klasyfikacji i prezentacji w ustawie budżetowej) określa ufp oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze. Zgodnie z art. 112 ufp wydatki budżetu państwa przeznaczone są na:

1) funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów;

2) zadania wykonywane przez administrację rządową;

3) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

4) dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;

5) wpłaty do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej „środkami własnymi Unii Europejskiej”;

6) subwencje dla partii politycznych;

7) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;

8) obsługę długu publicznego;

9) wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich lub środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 3, 5 i 6.

Wydatki budżetu państwa dzielą się na następujące grupy wydatków:

1) dotacje i subwencje;

2) świadczenia na rzecz osób fizycznych;

3) wydatki bieżące jednostek budżetowych;

4) wydatki majątkowe;

5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;

6) wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w tym wydatki budżetu środków europejskich;

7) środki własne Unii Europejskiej.

Rozchody publiczne:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2) wykup papierów wartościowych;

3) udzielone pożyczki i kredyty;

4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością;

6) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych.

Wydatki publiczne to: procesy związane z wydatkowaniem środków pieniężnych przez państwo (lub inne związki publicznoprawne) w celu zaspokojenia potrzeb publicznych lub dla realizacji podstawowych funkcji państwa,

Rozchody publiczne to: zjawiska finansowe związane z wykupem papierów wartościowych, spłatą otrzymanych kredytów oraz udzielone pożyczki.

Deficyt sektora finansów publicznych:

ujemna różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego.

Nadwyżka sektora finansów publicznych:

dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego.

Opłata:

jest świadczeniem pieniężnym na rzecz państwa lub innego związku publicznoprawnego,

 ma charakter: przymusowy, powszechny, bezzwrotny i odpłatny, pobierana jest na podstawie przepisów prawa,

 pobierana jest „za coś”, bo ponoszący opłatę otrzymuje za wniesione świadczenie pieniężne określone świadczenie ze strony państwa,

 obowiązek wniesienia opłaty istnieje przed dokonaniem czynności podlegającej opłacie,

 z uwagi na szeroki zakres przyczyn dla których są pobierane, opłaty można podzielić na:

 opłaty związane z czynnościami urzędowymi organów, w tym także opłaty sądowe,

 opłaty za świadczone przez sektor państwowy usługi,

 opłaty związane z uzyskaniem prawa oraz opłaty koncesyjne, rejestracyjne,

 opłaty za korzystanie z dóbr objętych w interesie społecznym ochroną.

Rodzaje opłat:

 targowa,

 miejscowa,

 uzdrowiskowa,

 od posiadania psów,

 skarbowa.



Funkcje opłat:

 fiskalna,

 prewencyjna.



Cło:

Jest świadczeniem (nakładanym przez państwo w związku z przemieszczaniem określonych towarów) o charakterze:

 pieniężnym - wymierzane i pobierane jest w pieniądzu,

 obowiązkowym - przepisy prawa nakazują zapłatę cła, gdy zachodzą pewne okoliczności,

 nieodpłatnym - osoba uiszczająca cło nie otrzymuje w zamian żadnego świadczenia,

 bezzwrotnym - zapłacone cło nie wraca do osoby, która je zapłaciła,

 ogólnym - jest ustanawiane w nawiązaniu do pewnych zjawisk występujących u bliżej nieokreślonych osób (nie ma charakteru indywidualnego)

Podatek:

definicja podatku znajduje się w art. 6 Ordynacji Podatkowej, zgodnie z którą, podatek to:

Publicznoprawne, nieodpłatne,

przymusowe oraz bezzwrotne

świadczenie pieniężne na rzecz

Skarbu Państwa, województwa,

powiatu lub gminy, wynikające

z ustawy podatkowej.

Definicja ustawowa zawiera następujące cechy podatku (cechy stałe):

 PRZYMUSOWY CHARAKTER - organom władzy publicznej przysługuje prawo stosowania środków przymusu w celu wyegzekwowania podatku,

 BEZZWROTNOŚĆ - brak możliwości zwrotu zapłaconego podatku, jeżeli był on świadczeniem należnym,

 NIEODPŁATNOŚĆ - podatnikowi nie przysługuje żadne świadczenie wzajemne wynikające z faktu zapłacenia podatku,

 PIENIĘŻNY CHARAKTER - nie może być pobierany w naturze,

 JEDNOSTRONNOŚĆ USTALANIA (PUBLICZNOPRAWNOŚĆ) - obciążenia podatkowe nie są nigdy przedmiotem umowy między państwem a podatnikami i nie mogą być ustalane w drodze negocjacji. Podatnicy nie mają wpływu na wysokość oraz rodzaj nakładanych podatków,

 OGÓLNY CHARAKTER - ustalone podatki dotyczą określonych kategorii podatników (np. wszystkie osoby fizyczne osiągające dochody lub wszystkie podmioty dokonujące sprzedaży towarów i usług), nie są skierowane do indywidualnego adresata, dlatego podatki są ustalane aktami normatywnymi rangi ustawowej. Indywidualizacja obciążeń podatkowych następuje dopiero na etapie wymiaru i poboru podatku.

 ustawy podatkowe - rozumie się przez to ustawy dotyczące podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych określające podmiot, przedmiot opodatkowania, powstanie obowiązku podatkowego, podstawę opodatkowania, stawki podatkowe oraz regulujące prawa i obowiązki organów podatkowych, podatników, płatników i inkasentów, a także ich następców prawnych oraz osób trzecich,

 ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych,

 ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych,

 ustawa o podatku od towarów i usług,

 ustawa o podatku akcyzowym,

 ustawa o podatku tonażowym,

 ustawa o podatku rolnym,

 ustawa o podatku leśnym,

 ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych,

 ustawa o podatku od spadków i darowizn,

 ustawa o podatkach i opłatach lokalnych.

 świadczenie na rzecz Skarbu Państwa lub województwa, powiatu, gminy - podział na podatki państwowe i samorządowe

PODATKI

Państwowe:

 od towarów i usług

 akcyzowy

 od gier

 tonażowy

Samorządowe:

 rolny

 leśny

 od nieruchomości

 od środków transportowych

 od spadków i darowizn

 od czynności cywilnoprawnej

 opłacane w formie karty podatkowej

Wspólne: ­­­­­­­­­­­­­­­­­---------------------------------

 tendencja na świecie jest w kierunku decentralizacji i przyznania samorządom dochodów własnych, a nie tylko udziałów w podatkach państwowych,

 obecnie w Polsce tylko gminy posiadają

dochody własne sensu strico

Elementy podatku (cechy zmienne):

 podmiot,

 przedmiot,

 podstawa opodatkowania,

 stawki podatkowe,

 ulgi, zwolnienia, wyłączenia,

 tryb i warunki płatności

 podmiot:

 określany jest w sposób ogólny poprzez sprecyzowanie w ustawie podatkowej, kto jest zobowiązany do uiszczenia podatku. Ustawodawca wprowadza szerokie zakresowo pojęcie np. osoby prawne i fizyczne,

 jednostka lub grupa, na których ciąży z mocy prawa obowiązek uiszczenia podatku.

 przedmiot:

 jest to prawne określenie tego, od czego może być płacony podatek, np. posiadanie nieruchomości, uzyskanie dochodu, zawarcie umowy sprzedaży czy przyjęcie spadku,

 z reguły przedmiot podatku jest określany przez ustawodawcę w nazwie podatku, ta zaś w tytule ustawy regulującej dany podatek.

 podstawa opodatkowania:

 jest to ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot opodatkowania, np. powierzchnia, ciężar, liczba sztuk, wartość rynkowa, wartość księgowa, przychód, dochód,

 z reguły podstawa opodatkowania ma wymiar matematyczny.

 stawki podatkowe:

 informuje podatnika jaką część dochodu lub jaką kwotę musi zapłacić z tytułu podatku.

 ulgi podatkowe:

 polegają na wyłączeniu przez ustawodawcę z podstawy opodatkowania określonej wartości, co prowadzi do zmniejszenia wartości podatku (np. ulga na dziecko).

 ulga w zapłacie podatku:

 pomoc ze strony organu podatkowego w uregulowaniu zobowiązania podatkowego,

 zaliczyć co nich możemy: odroczenie terminu płatności, rozłożenie na raty, zaniechanie poboru, umorzenie zaległości podatkowej,

 przyznawane są w dwojaki sposób: w drodze indywidualnej decyzji podatkowej organu podatkowego, na wniosek podatnika lub w drodze rozporządzenia Ministra Finansów, które dotyczy określonej grupy podatników,

 przesłankami przyznania ulg w spłacie podatku są: ważny interes podatników lub interes publiczny.

 zwolnienia podatkowe:

 polegają na wskazaniu przez ustawodawcę, że określone przez niego stany faktyczne lub prawne będące przedmiotem podatku są wyłączone z opodatkowania. W przypadku zwolnień obowiązek podatkowy występuje, ale na podstawie konkretnego przepisu nie dokonuje się poboru podatku,

 w ustawach podatkowych przepisy te konstruowane są w różny sposób, np. „wolne od podatku są …”, „zwalnia się od podatku …”, „podatku nie pobiera się …”

 terminy, tryb i warunki płatności:



 można podzielić ze względu na źródło powstania zobowiązań podatkowych:

 dla podatków powstających z mocy prawa - terminy kalendarzowe określone przez ustawy podatkowe,

 dla podatków powstających w drodze doręczenia decyzji ustalającej (np. podatek od nieruchomości, rolny, leśny) - termin 14 dni od doręczenia decyzji,

 należności podatkowe mogą być regulowane jednorazowo, w formie zaliczek lub rat,

 może to być zapłata gotówkowa lub w obrót bezgotówkowy.

Funkcje podatków:

Fiskalna:

 podatek ma za zadanie

dostarczyć dochód do

właściwego budżetu,

 funkcję te spełniają

najbardziej wydajne podatki:

podatek od towarów i usług,

akcyzowy i dochodowe.

Redystrybucyjna:

 uzyskane dochody publiczne są następnie

przeznaczane przez państwo lub samorząd na

realizację poszczególnych zadań publicznych,

przez co dokonuje się podziału dochodu i majątku

narodowego między obywatelami a związkami

publicznoprawnymi

Stymulacyjna:

 przy zastosowaniu odpowiednich

instrumentów finansowych np. ulg,

zwolnień, wyłączeń wywołuje się

odpowiednie zachowania podatników

czy procesy gospodarcze

Regulująca:

 regulowanie za pomocą

podatków wielkości popytu

i podaży określonych dóbr

i usług, np. podatek akcyzowy

Zasady podatkowe:

 zasady podatkowe Adama Smitha:

 dogodności - pobierany w takim czasie i w taki sposób, aby podatnikowi było jak najdogodniej go opłacić,

 taniości - minimalizacja kosztów poboru podatku, tak aby pobór był oszczędny dla państwa i podatnika,

 pewności - ściśle określone są terminy płatności, sposób zapłaty, suma do zapłaty,

 równomierności opodatkowania - konieczność dostosowania wielkości opodatkowania danej jednostki do jej możliwości finansowych.

Są to klasyczne zasady, mające cel fiskalny.

Zasady fiskalne:

1) zasada wydajności - podatki winny być wydajnym źródłem dochodów władzy publicznej (państwo powinno sięgać do odpowiedniego przedmiotu opodatkowania, który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i zadań państwa oraz władz samorządowych => nie ma sensu wprowadzanie podatków przynoszących niewiele dochodów, a których realizacja może pociągnąć za sobą koszty i ryzyko polityczne),

2) zasada elastyczności - podatek powinien reagować na zmieniające się procesy, zdarzenia gospodarcze oraz społeczne. Muszą uwzględniać różną w różnym czasie sytuację podatników, jak i całej gospodarki,

3) zasada stałości - zwraca uwagę państwa na konieczność ograniczonych zmian w systemie podatkowym. Chodzi o unikanie wprowadzania nowych podatków, jak i wprowadzania zmian w podatkach już istniejących.

Zasada ekonomiczna:

w wyniku ciężarów podatkowych nie może być naruszony majątek podatnika (podatek winien być pokrywany z bieżących dochodów). Niewykluczone jest oczywiście uznanie majątku jako przedmiotu i podstawy opodatkowania pod warunkiem jednak, że nie zmniejszy to tego majątku.

Zasady sprawiedliwego opodatkowania:

1) zasada powszechności - ciężary podatkowe powinny mieć charakter powszechny, czyli że każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem, jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego (np. wszyscy rolnicy, wszyscy posiadacze nieruchomości, samochodów, psów itd.),

2) zasada równości - ciężary podatkowe winny być rozłożone równomiernie na wszystkich podatników,

3) zasada zdolności podatkowej (dochodowej) - podatnik osiągający taki sam dochód powinien poświęcić na rzecz państwa identyczną korzyść (ponieść taką samą ofiarę)

Zasady techniczne:

1) zasada pewności - podatki powinny być niezawodnym źródłem dochodów państwa. Również podatnik powinien z góry wiedzieć, jaki podatek będzie płacił w związku z prowadzoną działalnością lub/i osiąganymi dochodami,

2) zasada dogodności - pobór podatku powinien uwzględniać warunki finansowe podatnika, cykl i charakter jego działalności itp., oraz przedmiot opodatkowania,

3) zasada taniości - poboru podatku; koszty realizowania podatków nie mogą nadmiernie uszczuplać finansów państwa (inaczej podatki musiałyby wzrosnąć).

Współczesne zasady podatkowe:

 sprawiedliwości: równomierności i powszechności,

 pewności,

 dogodności,

 taniości,

 ekonomiczności,

 wewnętrznej i zewnętrznej spójności systemu podatkowego,

 zasady konstytucyjne: - poszanowanie praw nabytych,

- niedziałanie prawa wstecz, - odpowiednie vacatio legis,

- równość, - zgodność z prawem, - zaufanie do państwa i prawa.

Udział JST we wpływach z podatków dochodowych

gmina

powiat

województwo

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

subwencja ogólna

dotacja celowa

• przeznaczona jest na finansowanie zadań własnych,

• co do zasady są transferem bezzwrotnym

• przeznaczona jest na dofinansowanie zadań własnych i zleconych,

• ma określony cel przeznaczenia,

• bezzwrotne tylko wówczas, gdy zostały wykorzystane zgodnie z celem i literą prawa

dochód

przychód

Cykliczny, przewidywalny, stały (corocznie występujący, np. wpływy podatkowe)

Jednorazowy, często nieprzewidywalny (z reguły pojawia się tylko w jednym roku budżetowym), np. wpływy z prywatyzacji

Bezzwrotny, np. wpływy podatkowe, dochody z majątku, wpływy z opłat, środki zagraniczne

Najczęściej bywa zwrotny, np. spłata zadłużenia, wykup obligacji skarbowych

Z dochodów realizowane są wydatki

Z kategorią przychodów wiążą się rozchody (np. spłata zadłużenia jest rozchodem a nie wydatkiem)

39,34%

10,25%

1,60%

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)

6,71%

1,40%

14,75%

---