TEMAT: ZASADA ZACHOWANIA TOŻSAMOŚCI NARODOWEJ
Tożsamość narodowa to przede wszystkim świadomość zbiorowa wspólnej woli działania i tworzenia, która integruje zbiorowość we wspólnotę. Istotę tej świadomości w sugestywny sposób ujęła Jadwiga Żylińska pisząc: Mury można zburzyć, krajobraz przeorać czołgami, napisy na ścianach zamalować, granice zmienić, ludzi zdziesiątkować, przesiedlić lub zamknąć, ale nie można unicestwić świata symboli obecnych w świadomości spadkobierców.
Traktat o utworzeniu Unii Europejskiej określa tożsamość narodową jako historię, kulturę i tradycję danego państwa - i nakazuje chronić tak określoną wartość cenną dla wszystkich członków Unii.
Polska tożsamość narodowa kształtowała się pod wpływem wzorów europejskich i głównych ośrodków kultury narodów europejskich: Grecji, Rzymu, Francji i Niemiec oraz wspólnych tradycji europejskiej filozofii, nauki, prawa i kultury. Z Zachodu przychodziły do Polski idee odrodzeniowe i humanistyczne, myśli oświeceniowe, idee romantyzmu i rewolucji przemysłowej, ideały liberalizmu i pozytywizmu oraz zjawiska postępu naukowo-technicznego. Polska przejmowała z Zachodu: sposób życia, wzory rycerskie, dorobek językowy (łacina, francuski, angielski), model kształcenia i wychowania, główne prądy umysłowe i style sztuki. Władcy polscy organizowali dwory na wzór zachodnioeuropejski, przyjmowali stamtąd wzory gospodarcze i prawne: kolonizację na prawie niemieckim, zabudowę miast, organizację cechów rzemieślniczych, zdobycze gospodarki rolnej itp.
Na polską tożsamość narodową w niewielkim zakresie wpłynęły idee bizantyjskie, głównie w okresie rozwijania przez Polskę ofensywy politycznej i kulturalnej na kresach wschodnich. W okresie funkcjonowania unii polsko-litewskiej (Rzeczypospolitej Obojga Narodów) Rzeczypospolita współtworzyła przedmurze chrześcijaństwa przeciwko niewiernym, a zarazem ochronną tarczę Europy przed naporem ze Wschodu. Aktywnie uczestniczyła w obronie wartości cywilizacji europejskiej.
W kształtowaniu tożsamości narodowej Polaków ważna rola przypada twórcom kultury, rodzinie, szkole, organizacjom wyznaniowym, a zwłaszcza publicznym środkom masowej informacji. Od podejmowanych przez nich działań w znaczącym stopniu zależy upowszechnianie wielkich dzieł kultury narodowej i wartości jednoczących emocjonalnie obywateli polskich. Niedostatki w tym zakresie ułatwiają natomiast upowszechnianie w Polsce kosmopolitycznego obiegu kulturowego.
Polska tożsamość narodowa ściśle łączy się z tożsamością europejską. Wpłynęły na to przede wszystkim:
położenie Polski w centralnej części kontynentu;
wspólna baza kulturowa całej Europy;
wspólne idee judeo-chrześcijańskie;
podobny system podstawowych wartości.
Tożsamość i świadomość narodowa daje społeczeństwu polskiemu poczucie godności i odrębności wśród sąsiadów. Od woli i zdecydowanego działania samych Polaków zależy jej dalszy kształt. W obecnych warunkach niemożliwe jest tworzenie Stanów Zjednoczonych Europy, bo istniejące państwa kontynentu - w przeciwieństwie do stanów amerykańskich - wyrastają z różnych tradycji kulturowych, posiadają odrębne tożsamości i wyraźną świadomość własnej odrębności. Zachowuje się odmienności poszczególnych narodów, grup etnicznych i religijnych.
W kształtowaniu tożsamości narodowej Polaków ważna rola przypada twórcom kultury, rodzinie, szkole, organizacjom wyznaniowym, a zwłaszcza publicznym środkom masowej informacji. Od podejmowanych przez nich działań w znaczącym stopniu zależy upowszechnianie wielkich dzieł kultury narodowej i wartości jednoczących emocjonalnie obywateli polskich. Niedostatki w tym zakresie ułatwiają natomiast upowszechnianie w Polsce kosmopolitycznego obiegu kulturowego.
Zasada zachowania tożsamości narodowej państw członkowskich
art. 6 ust. 3 TUE/ TA:
„Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich.”
akcentuje autonomię, odrębność państw członkowskich w rozumieniu specyfiki kultury, języka, religii itp., ale także tożsamość państwową, odrębność państwową, zachowanie podstawowych funkcji państwowych!
Unia nie powinna przekształcać się w państwo!
Trwałe cechy narodowe mogą rozwijać się również poza granicami państwa, a nawet w sytuacji braku własnego państwa. Polska tożsamość narodowa rozwijała się zarówno w okresach świetności własnego państwa, jak i rozbiorów, okupacji i uzależnień zewnętrznych. W dziejach Polski wielkie dzieła kultury tworzono poza granicami Polski. Dowodzi tego bogata twórczość romantyczna powstała w latach Wielkiej Emigracji. Wiele znanych dzieł narodowych powstało również na uchodźctwie po II wojnie światowej.
Bazę kształtowania tożsamości narodowej stanowi dziedzictwo kulturalne narodu połączone ze wspólnotą jego pamięci. Utrwalają ją wielkie dzieła kultury narodowej, które integrują narody i skłaniają tworzące je jednostki do identyfikacji z ich dziedzictwem. Najbardziej dostrzegalny wyraz identyfikacji Polaków tworzą symbole narodowe: godło - biały orzeł na czerwonym tle, barwy narodowe - biała i czerwona oraz hymn narodowy (Mazurek Dąbrowskiego). Wraz z językiem polskim i najwybitniejszymi dziełami kultury narodowej tworzą wspólnotę więzi łączące Polaków emocjonalnie.
W szczególny sposób tożsamość narodową eksponuje armia, która tradycyjnie już jest wyrazem suwerenności państwowej. W jej tradycjach dużą rolę odgrywały godło narodowe, barwy i hymn. Sztandary jednostek wojskowych zawierają barwy narodowe - białą i czerwoną. W uroczystościach wojskowych szeroko eksponuje się flagę narodową i uroczyste odgrywanie hymnu narodowego. Żołnierze noszą miniaturkę godła narodowego na czapkach i guzikach, a miniatury barw narodowych na mundurach polowych. Armia eksponuje szczególnie słowa Honor i Ojczyzna oraz salutowanie dwoma palcami.