Dzieci, jeśli otrzymają stosowną pomoc i zaznają miłości, potrafią same stawać się twórcami pokoju, budowniczymi braterstwa i solidarności w świecie. (...) Twórzmy warunki, w których dzieci będą mogły odziedziczyć po naszym pokoleniu świat bardziej zjednoczony i solidarny.
Jan Paweł II
Wychowanie w wierze katolickiej zmierza do uwewnętrznienia zasad i realizowania ich nie w wyniku przymusu czy manipulacji, ale świadomego wyboru. W tych warunkach wychowanek staje się kreatorem swojego wychowania. Wszelkie kontakty z dziećmi oraz poszczególne formy pracy mają za zadanie wcielanie pozytywnych wartości, prawd i przykazań Bożych oraz norm ludzkiego postępowania opartych na zasadach etyki i moralności poprzez rozwój indywidualnych zdolności i talentów. Promowanie tego rodzaju idei ma duży wpływ na osobowość i psychikę, wyzwala bowiem pozytywne odruchy i odczucia, kształtuje sumienie, pokazując i zarazem ucząc, jak należałoby postąpić w określonych niesionych przez życie sytuacjach. Są to wartości niezbędne do wychowania w wierze i do współdziałania z Bogiem. Kształtowanie osobowości i rozwój indywidualnych zdolności przebiega tutaj w oparciu o teorię pedagogiki religijnej, mówiącą, iż wychowanie zależy od początkowego okresu życia człowieka i tylko dobra znajomość jego psychiki z równoczesnym odniesieniem do Boga pomaga w kreowaniu religijnego wychowania. Często stosuje się maksymę: "zrozumieć, aby wychować. Ideologia ta polega na zaspokajaniu indywidualnych psychicznych potrzeb dziecka, jakimi są: miłość, akceptacja, tożsamość oraz poczucie własnej wartości. Wtedy łatwiej jest dziecku zrozumieć jego odniesienie do Boga jako prawdziwego Ojca. Najczęściej powodem zaburzeń osobowości dziecka jest bowiem poczucie u młodego człowieka całkowitego osamotnienia.
Celowy proces wychowawczy, który może być realizowany za pomocą różnych metod, środków i różnych form przekazu, jest intencjonalnym oddziaływaniem na drugiego człowieka. Proces ten następuje również wówczas, gdy brak intencjonalności. Każdy człowiek, a dziecko w szczególności wrażliwe jest na wszelkie bodźce zewnętrzne, które mimowolnie kształtują jego wrażliwość, charakter i osobowość. Takie przypadkowe wychowanie często rodzi zjawiska patologii, tworzące długi jej łańcuch, którego kolejnym ogniwem jest każde następne pokolenie.
O religijnym wychowaniu możemy mówić wówczas, gdy poprzez nasze oddziaływanie dany komunikat zarówno werbalny jak i niewerbalny docierając do świadomości odbiorcy, wywołuje w nim jakieś reakcje np. budząc jego wiarę i myśli kierowane ku Bogu, choćby nawet nie w pełni uświadomione. Jest to więc typowy proces komunikacji. Niezmiernie istotne jest to, co przekazujemy innym ludziom swoim życiem, słowem i przykładem.
Jak wynika z przeprowadzonych badań, duże znaczenie w komunikacji wychowawczej ma również odpowiedni dobór form i środków przekazu. Dobór ten zależny jest od tego, co chcemy przekazać, komu, gdzie, kiedy i po co to czynimy. Najważniejszy jest tutaj cel naszych działań, który winien być utożsamiany przede wszystkim z samym Bogiem. Pamiętajmy jednak, że aby dana informacja została faktycznie przekazana, musi towarzyszyć temu odpowiednie nastawienie pełne chęci dokonania przekazu. System wychowawczy przewiduje tutaj wręcz stałe przekazywanie wartości opartych na prawdach Bożych oraz licznych pouczeń, ale w taki sposób, aby dziecko odebrało je i przyswoiło jako swoje własne odczucia, motywy i sposób rozumowania. Metoda ta gwarantuje pełny i trwały odbiór każdego komunikatu.
Z wielu doświadczeń wynika, że dziecko, które wychowywane jest w sposób nieprawidłowy, izoluje się od otoczenia, zamyka w sobie, traci kontakt nawet z osobami najbliższymi, a w życiu dorosłym jego relacje do Boga stają się wręcz jednym oskarżeniem i wyrzutem. W każdym dziecku drzemią wielkie siły, dzięki którym może uczynić ono mnóstwo pięknych i dobrych rzeczy, albo wiele zła i krzywdy. Ten ogromny zasób mocy tkwiącej w małym człowieku poddany jest obróbce ludzi dorosłych. To oni przekazując w różnorodnej formie rozmaite komunikaty ożywiają w dziecku pewne zachowania, a unicestwiają inne.
Maria Pułczyńska
Nr 12/2006
Maria Pułczyńska - katechetka w Szkole Podstawowej nr 117 w Krakowie