WOKALIZM (system samogłoskowy) cz. I

Samogłoski dzielimy ze względu na poziomy ruch języka i sposób oddziaływania na poprzedzające je spółgłoski na:

1. przednie (zmiękczające poprzedzające spółgłoski, występują zawsze po miękkich) - i, e, ę, ь,ě;

2. tylne (nie zmiękczające poprzedzających spółgłosek) - y, u, u, o, ǫ, ъ.

Samogłoski dzielimy ze względu na pionowy ruch języka na:

1. wysokie - i, y, u;

2. średnie - e, ę, ь, o, ǫ, ъ;

3. niskie - ĕ, a.

Sonanty:

L, r oraz l`, r` mogły pełnić funkcję samogłosek (być ośrodkiem sylaby) lub spółgłosek. Gdy pełnią funkcję samogłosek, nazywamy je sonantami (oznaczamy kółkiem pod r lub l), np.: krk (`kark`), vrьхъ (`wierzch`).

Ale np. rabyni - `niewolnica` , Avramъ `Abraham` r nie jest w tych wyrazach sonantem (ponieważ ośrodkiem sylaby są samogłoski pełne).

Jery

Ь - wym. i/ě

Ъ - wym. u/o/y

Słaba pozycja jerów (półokrąg pod jerem):

1. w wygłosie wyrazów wielosylabowych, np. ЧЛОВѢКЪ, ЛОМЪ, ОТЬСЬ;

2. b. w sylabie znajdującej się przed sylabą, która zawierała samogłoskę pełną, tj. inną niż jer, np. mъ- no- go, bь - ra- ti;

3. c. w sylabie przed sylabą zawierającą jer mocny, np. dь- nь - sь.

Mocna pozycja jerów (kółko pod jerem)

1. w sylabie, po której następowała sylaba z jerem słabym, np. sъnъ, dьnь

Jery w pozycji słabej uległy redukcji (zanikły). Jery w pozycji mocnej zwokalizowały się - przeszły w pełne samogłoski. Jery zanikły na przełomie X i XI wieku. Jer mocny przedni przeszedł w e, mocny tylni przeszedł w o.

Dьnь to w późnych zabytkach scs - denь

Konьcь to poźnych zabytkach scs - konecь

POCHODZENIE SYSTEMU FONETYCZEGO SCS

System ten kontynuuje system prasłowiański. Wiemy o tym, dzięki porównaniom różnych grup języków indoeuropejskich.

Wokalizm. W języku praindoeuropejskim występowały:

1. monoftongi (samogłoski pojedyncze): i, i, e, e, a, a, o, o, u, u

2. dyftongi (dwugłoski) - a, o, a, o

3. połączenia dyftongiczne (należące do tej samej sylaby - tautologiczne- połączenia monoftongu ze spółgłoską nosową m, n lub płynną r, l - em, en, om, on - mogły być długie lub krótkie

4. sonanty - r, l, r`, l` - mogły być długie lub krótkie.

W rozwoju systemu wokalicznego ps. działały dwie tendencje

1. tendencja do przechodzenia różnić ilościowych w jakościowe

b. tendencja do unikania sylab zamkniętych.

---