zagadnienie 1, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska


Chronologia i terminologia okresu, różne propozycje periodyzacji (K. Wyka, M. Podraza-Kwiatkowska).

Maria Podraza- Kwiatkowska:

Nazwą „Młoda Polska” obejmujemy epokę literacką między rokiem 1890 a 1918. Daty te są umowne, przejęte z tradycji historycznoliterackiej, choć mogą być przedmiotem sporów.

Przyjmując bowiem rok 1890 za datę początkową odrywamy od tego czasu ważne wydarzenie, którym było ukazanie się „Życia” w 1887 roku. Zaś przyjmując rok 1918 za datę końcową, powoduje niejako włączenie twórczości wojennej do literatury młodopolskiej.

Na epokę Młodej Polski przypada liczna inwazja izmów. Dwa z nich stanowią konkurencję dla „Młodej Polski” jako określenia całej epoki, choć są wobec siebie przeciwstawne: modernizm i neoromantyzm. Modernizm jest nazwą ogólnikową i bywa wymienny z terminem „Młoda Polska”, podkreślał to, co było ówcześnie nowe, zarówno w sferze światopoglądu jak i realizacji artystycznej. Neoromantyzm zaś umieszczał nowy ruch w tradycji historycznoliterackiej. Pozostałe izmy: dekadentyzm, symbolizm, impresjonizm i ekspresjonizm, nie pretendują już do roli nadrzędnej. Z wielu zaś nazw warto zapamiętać secesję i fin de siecle. Secesja obejmuje zwłaszcza zjawiska z zakresu architektury i sztuki użytkowej (choć istniały próby przeniesienia terminu na literaturę). Fin de siecle używana zaś była do określenia łatwo uchwytnych, zewnętrznych cech epoki, związanych z obyczajowością i modą.

Kazimierz Wyka:

W przypadku Młodej Polski nie sposób wskazać dzieła, które podobnie jak, np. I Tom Poezji Mickiewicza wobec romantyzmu, mogło posłużyć jako umowna data początkowa, jako pewien terminus a quo. Nie sposób też wskazać wydarzenia historycznego (jak np. powstanie styczniowe- jako wstępna granica przyszłego pozytywizmu), które mogłoby służyć podobnym celom. Przyjmuje zatem on daty umowne, jak M.Podraza-Kwiatkowska. Data 1890 nie oznacza zatem żadnego wybitnego wydarzenia, sugeruje jedynie, że ostatnie dziesięciolecie XIX wieku znajdować się będzie tak dalece w znaku narastających objawów związanych z Młodą Polską, że już w latach 1895-1900 pokolenie tworzące tę literaturę staje się pokoleniem czołowym. Pozostawiając zasadniczo naturalizm przed progiem periodyzacyjnym Młodej Polski, kieruje się w tej decyzji nie tylko wskazówką zawartą w świadomości programowej generacji, dla której naturalizm grał wprawdzie rolę sojusznika, ale nigdy wysuwanego na czoło prekursora. Kieruje się również tym, że podłoże filozoficzne naturalizmu było całkowicie odmienne od podłoża filozoficznego sztuki symbolicznej i nastrojowej, górującej w Młodej Polsce. Jako datę końcową stawia rok 1918. Jednak rok ten jako wydarzenie historyczne nie odznaczał być dla Młodej Polski terminus ad quem. Jest to znów data raczej dogodna niż decydująca, ponieważ stanowi próg historyczny i na tym progu dokonany debiut poetów dwudziestolecia międzywojennego.

Dalsze zagadnienie to nazwa okresu. Nazwa „Młoda Polska” wiąże się z publikacją przez Artura Górskiego w „Życiu” krakowskim cyklem artykułów pod tym tytułem. Zanim jednak ta nazwa się przyjęła, okres literacki i rządzące nim tendencje występowały pod wieloma innymi określeniami. Były to: modernizm, symbolizm, dekadentyzm i neoromantyzm.

Modernizm w sposób ogólnikowy określał nowatorskie cechy ówczesnego zespołu postaw moralno-psychologicznych i kierunków literackich, bez szczególnego odnoszenia tej nazwy do jednego tylko z tych kierunków. Wysuwając analogię Wyka przyrównuje termin „modernizm” do terminu „współczesność”. Modernizm polski zaś definiuje jako fazę wstępną Młodej Polski i rozgranicza od roku 1887 (początek czasopisma „Życie” warszawskiego) do roku 1903 (spóźnionej działalności Przybyszewskiego na ramach „Głosu” warszawskiego).

Następnie dekadentyzm, jako nazwa rzadziej używana, występował przede wszystkim w polemikach między zwolennikami nowej literatury a jej przeciwnikami. Przez termin ten rozumiano schyłkowy, wyrafinowany i pozbawiony perspektyw rozwoju charakter ogólny sztuki i filozofii. Tak wyglądało to w literaturze polskiej. W użyciu francuskim, czy niemieckim dekadentyzm pozbawiony jest pogardliwego, negatywnego tonu. Oznaczał schyłek, chylenie się ku upadkowi, ale nie oznaczał samego upadku, potworności, moralnej zgnilizny. Termin ten wymieniał się niekiedy z fin de siecle, findesieclizmem - przyjętym z francuszczyzny. Występował jednak znacznie rzadziej. Natomiast nazwę neoromantyzm utworzyli interpretatorzy, skłonni do spojrzenia historycznoliterackiego. Wskazuje ona na podobieństwa występujące między postawą i sztuką romantyczną, jej indywidualizmem, liryzmem, swobodą formy i konwencji a podobnymi zjawiskami w literaturze z końca wieku (argumentem był Wyspiański). Ostatnim terminem był symbolizm, który był inaczej rozumiany przez twórców i krytyków Młodej Polski niż współcześnie. Odnosił się do wielu takich utworów i postaw, których nie jesteśmy skłonni nazwać dzisiaj symbolicznymi. Wystarczyło wówczas, że utwór wyrażał jakąś bardziej niezwykłą sytuację uczuciową za pomocą obrazów dotąd mniej używanych, a już był nazywany symbolicznym. Symbolizm, podobnie jak dekadentyzm były powszechnie używane w literaturach zachodnioeuropejskich i stanowiły drugie główne znaczenie okresu.

Zestawiając obok siebie rozpatrzone terminy, dostrzega Wyka, że żaden z nich nie może rościc pretensji do nazwy całościowej. Młoda Polska to całość dążeń i realizacji twórczych skomplikowanych, nie dająca się zredukować do jednej tylko struktury ani postawy. Stąd uznaje on za najdogodniejsze określenie właśnie Młodą Polskę. Wyróżnia także jej fazy rozwojowe (podokresy): 1890- 1900 okres końca wieku, 1900-1910 okres szczytowych osiągnięć, 1910-1918 okres likwidacji Młodej Polski.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zagadnienie 25, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
21, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
7 mloda p, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
teatr młpol, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
zag14, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
zagad nr 3, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
18. Dramat, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
4. Problem przelomu modernistycznego, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
6 - Znaczenie tworczosci Maeterlincka, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
12, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
24 - Wyspianski jako artysta teatru, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
17A., LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
zagad 5, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
38., LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
35. Krytyka literacka, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
40. Najwybitniejsze zjawiska z zakresu muzyki, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
30 mloda polska, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
Zagadnienie nr 2, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska

więcej podobnych podstron