Oparzenie termiczne
Uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem czynników termicznych, chemicznych lub prądu elektrycznego. Rozległość oparzenia cieplnego zależy od wysokości działającej temperatury oraz czasu trwania ekspozycji na ciepło. Już temperatura 42° C może spowodować oparzenie, gdy działa przez 6 godzin.
W wyniku oparzenia dochodzi do denaturacji białka, obrzęku rany, utraty płynu wewnątrznaczyniowego. Ogólnoustrojeowe skutki oparzenia taki jak: wstrząs hipowolemiczny, uszkodzenie układu oddechowego oraz zakażenia stanowią bezpośrednie zagrożenia życia.
Oparzenia ze względu na głębokość dzielimy na 4 stopnie.
I° - uszkodzenie naskórka
II°- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu skóry właściwej.
IIA - najczęściej występujące np. po oblaniu gorącą wodą, objawy to pęcherze skórne z płynem, żywo bolesne, miękkie; gojenie przez naskórkowanie ok. 3 tygodnie.
IIB - oparzenie obejmuje warstwę wewnętrzną skóry właściwej, występuje żółtawe zabarwienie bez pęcherzy, przeświecają skoagulowane naczynia; gojenie > 3 tygodni, mogą powstać przerosty, blizny.
III°- uszlpkodzenie dotyczy conajmniej całej grubości skóry, zasięg w głąb może być bardzo różny
IV° - uszkodzenia głębszych narządów, mięśni, kości
Bardzo często oparzeniom towarzyszy uszkodzenie dróg oddechowych i zaburzenia oddychania.
W ocenie rozległości oparzenia można posłużyć się:
regułą dziewiątek- Przyjmuje się, że głowa stanowi 9% powierzchni ciała, każda z rąk także po 9%, tułów z przodu 18%, tułów z tyłu 18%,każda z nóg po 18%.
założeniem, że ręka chorego to 1% powierzchni ciała.
Objawy
Stopień nasielenia objawów zależy od rozległości oraz głębokości oparzenia. W zależności od tego wyróżniamy różńe stopnie objawów oparzenia:
I° - żywo-bolesne zaczerwienienie, po 3-6 dniach dochodzi do złuszczenia uszkodzonego naskórka.
II°- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu skóry właściwej.
IIA - pęcherze skórne z płynem, żywo bolesne, miękkie; gojenie przez naskórkowanie ok. 3 tygodnie.
IIB - żółtawe zabarwienie bez pęcherzy, przeświecają skoagulowane naczynia; gojenie > 3 tygodni, mogą powstać przerosty, blizny.
III°- oparzenie jest niebolesne (im głębsze oparzenie tym mniej bolesne !!!) najczęściej bez pęcherzy, skóra jest biaława lub występuje czarny strup; konieczne jest leczenie szpitalne - przeszczep skórny wykonywany najczęśćiej do 10 doby.
IV° - ciężkość oparzenia zależy od rozległości i głębokości obrażeń, ważne są także wiek (dzieci < 2 roku życia i osoby starsze gorzej rokują), lokalizacja i dodatkowo występujące urazy np. klatki piersiowej, głowy, które pogarszają rokowanie.
Rozpoznanie
wywiad zebrany od osoby u której doszło do oparzenia
typowe objawy kliniczne
Postępowanie
Postępowanie i leczenie zależy głównie od stopnia oparzenia, jego lokalizacji i rozległości. Należy podać anatoksynę tężcową. Ambolatoryjne leczenie stosuje się w przypadku
oparzenia I° i II° obejmującego mniej niż 15-20% powierzczhni ciała ( mniej niż 10% u dzieci),
oparzenia II° o średniej głębokości lub głębokie obejmujące mniej niż 10% powierzchni ciała,
oparzenia III° obejmującego mniej niż 1%powierzczhni ciała.
Postępowanie polega na:
I°- oparzone miejsce należy natychmiast schładzać zimną wodą przez 15-20 minut, skraca się w ten sposób czas przegrzania co może zmniejszyć głębokość oparzenia oraz w przypadku oparzenia chemicznego zmywa substancję chemiczną; nie należy stosować spirytusu, tłuszczu, ewentualnie można zastosować krem natłuszczający; jeżeli po 2 godz od oparzeniach utrzymuje się gorączka oraz ból należy zgłosić się do lekarza, aby złagodzić dolegliwości bólowe można przyjąc aspirynę, naproksen
II° i III° -postępowanie podobne jak w w oparzeniu I°; dodatkowo nakładamy sterylny opatrunek (gaza) na oparzone miejsce, nie należy nakuwać, przecinać samodzielnie pęcherzy; jeżeli oparzenie obejmuje staw- należy go unieruchomić; ważną czynnością jest uniesienie oparzonej kończyny powyżej poziomu serca. Można ją opuszczać w ciągu dnia na krótko do 20min. Opatrunek powinien być zmieniany zgodnie z zaleceniami dwukrotnie w ciągu dnia a przed nałożeniem na ranę nowej dawki leki dokładnie spłukać pozostałości po leku wodą z mydłem
W przypadkach kiedy:
oparzenie obejmuje dłonie, stopy, krocze, większe powierzchnie twarzy, oczu
oparzenie dotyczy małego dziecka <2rż oraz >70rż
istnieje podejrzenie oparzenia wziewnego (oparzenie dróg oddechowych)
przyczyną było oparzenie elektryczne (porażenie prądem)
chory prawdopodobnie nie będzie przestrzegał zaleceń lekarskich
istnieje podejrzenie, że rana nie zagoi się samoistnie w przeciągu 3 tyg
zawsze konieczna jest hospitalizacja szpitalne, które obejmuje:
podawanie płynów dożylnie (sól fizjologiczna) w celu nawodnienia pacjenta, uzupełnianie niedoborów białka, wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych
leczenie przeciwbólowe
leczenie antybiotykami
leczenie chirurgiczne miejsca oparzonego - oczyszczenie rany z zanieczyszczeń np. resztek odzieży, wycięcie tkanek martwiczych (nie opracowane chirurgicznie oparzenie grozi rozwojem grożnego powikłania jakim jest zakażenie), zastosowanie opatrunku.
Oparzenia elektryczne wymagają szybkiej pomocy lekarskiej, może bowiem dojść do poważnych zaburzeń rytmu serca i konieczne jest monitorowanie serca przez 24- godzinne EKG. W miejscu wniknięcia prądu występuje oparzenie skóry III°. Nawet gdy poparzenia skóry są niewielkie zawsze należy chorego zawieść do szpitala.
Oparzenia wziewne występują podczas pożaru, gdy dojdzie do zachłyśnięcia się płomieniem i oparzenia górnych dróg oddechowych. Choremu zagraża szybko narastający obrzęk nosogardzieli i rozwinięcie niewydolności oddechowej.Konieczna natychmiastowa pomoc lekarska.
Oparzenia to na ogół niegroźne, ale bolesne urazy Rzadziej mamy do czynienia z oparzeniem na tyle poważnym, że konieczna jest pomoc lekarska lub leczenie szpitalne. Niezbyt częste są na szczęście przypadki śmiertelne, których przyczyną jest oparzenie. Jednak ból, wolne gojenie się ran powstałych w wyniku oparzeń oraz rozległe szpecące blizny są ważnym powodem, dla którego należy poświęcić uwagę zapobieganiu i postępowaniu w takich wypadkach.
Oparzenia często dotykają dzieci. Nie potrafią one unikać sytuacji, które mogą być dla nich groźne. Praktycznie każde oparzenie wymaga właściwego postępowania leczniczego. Dzieci mają dużo bardziej wrażliwą skórę i tkanki podskórne niż dorośli, przez co ich urazy mają daleko bardziej poważne konsekwencje, niż podobne przypadki u dorosłych. Właściwe postępowanie z oparzeniem stwarza możliwości zmniejszenia jego skutków pod warunkiem odpowiedniej i szybko zastosowanej procedury ratowniczej.
Jak unikać i jak radzić sobie w sytuacji zagrożenia oparzeniem? Jak radzić sobie w sytuacji, kiedy nie udało się uniknąć kontaktu z substancją, która parzy, czyli z przedmiotem gorącym lub z innymi czynnikami powodującymi oparzenia skóry, oczu lub, gdy doszło do oparzenia wewnętrznych części ciała, np. przewodu pokarmowego.
Najczęściej występujące oparzenia to:
bezpośrednie oparzenia termiczne (poprzez kontakt z ogniem lub gorącym przedmiotem).
Rzadziej występują oparzenia:
słoneczne,
chemiczne,
elektryczne.
Najrzadziej:
poprzez kontakt z parzącymi roślinami lub zwierzętami.
Ogólne zasady postępowania w przypadku oparzeń
Co robić, gdy doszło do oparzenia, czyli ogólne zasady postępowania ratowniczego w oparzeniach:
analiza zastanej sytuacji,
wezwanie pomocy,
zabezpieczenie miejsca zdarzenia,
dotarcie do poszkodowanego,
udzielenie pierwszej pomocy.
Przestrzeganie wskazanej kolejności podejmowanych czynności umożliwi racjonalne i skuteczne działanie ratownicze zmniejszając ryzyko wystąpienia paniki i działania chaotycznego, które są bardzo prawdopodobne w zdarzeniach, w których ofiarami i świadkami są dzieci.
Ad l. Analiza zaistniałej sytuacji obejmuje rozpoznanie rodzaju zdarzenia, jego przyczyn i możliwości ich usunięcia, ustalenia ilości poszkodowanych, rodzaju i głębokości obrażeń, prognozę rozwoju sytuacji oraz aktualne możliwości prowadzenia działań ratowniczych. W początkowej fazie akcji ratowniczej musi pojawić się osoba, która pokieruje działaniami innych - zazwyczaj bywa to pierwsza osoba, która pojawiła się na miejscu zdarzenia (bo najwięcej zdążyła zobaczyć i wie jak rozwijała się sytuacja) lub osoba zobowiązana do kierowania działaniami ratowniczymi w ramach swych obowiązków służbowych lub zakresu odpowiedzialności. Nie można dopuścić do sytuacji, gdy akcją ratowniczą starają się kierować dwie lub więcej osób, gdyż prowadzi to do chaosu i powiększenia strat.
Ad 2. Wezwanie pomocy - pomoc może pochodzić zarówno od osób będących na miejscu zdarzenia - świadków zaistniałego wypadku, jak również ze strony profesjonalnych służb ratowniczych - pogotowia ratunkowego, straży pożarnej i ewentualnie policji.
Ad 3. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia ma na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa ratownikom oraz uchronienie poszkodowanych przed dodatkowymi urazami. Szczególnego znaczenia nabiera to zalecenie przy porażeniu prądem elektrycznym, przy pożarach i podczas awarii chemicznych.
Ad 4. Dotarcie do poszkodowanego jest warunkiem udzielenia mu pomocy. Do poszkodowanego należy dotrzeć jak najszybciej. Ale koniecznie trzeba pamiętać o zabezpieczeniu drogi powrotu i możliwych zagrożeniach dla ratownika. Często zachodzi potrzeba ewakuacji poszkodowanego z miejsca wypadku. Konieczna jest wtedy szczególna rozwaga i kierowanie się zasadą maksymalnej skuteczności działań przy minimalnym narażeniu ratowanego i ratującego.
Ad 5. Udzielanie pierwszej pomocy zawsze warto pozostawić osobom posiadającym odpowiednie przygotowanie. Z reguły powinna to robić osoba dorosła. Udzielając pomocy należy przestrzegać zasady oceny podstawowych funkcji życiowych poszkodowanych oraz wielkości doznanych obrażeń.
Oparzenia termiczne
Oparzenie termiczne to uszkodzenie ciała - zmiany powłok skórnych lub tkanek wewnętrznych, których przyczyną jest działanie wysokiej temperatury. Źródłem oparzenia termicznego dzieci są najczęściej: gorące płyny - mleko, woda, zupa; para wodna - czajniki, garnki; bezpośredni kontakt z rozgrzanym przedmiotem - żelazko, grzejnik, grzałka, pogrzebacz, fajerka, pokrywka; lub rzadziej bezpośredni kontakt z płomieniem.
Objawy oparzenia termicznego:
rumień (zaczerwienienie skóry),
ból,
obrzęk,
pęcherze,
wstrząs (przy rozległych oparzeniach),
duszność, kaszel, trudności w oddychaniu (przy oparzeniach dróg oddechowych),
utrata przytomności.
Postępowanie przy oparzeniach termicznych
jak najszybciej schłodzić oparzone miejsce,
w trakcie schładzania usunąć odzież poprzez rozcięcie,
w trakcie schładzania usunąć pierścionki, kolczyki, itp.,
po zakończeniu schładzania rany oparzeniowe osłonić opatrunkiem jałowym lub hydrożelowym, schładzającym,
w miarę możliwości unieruchomić i unieść oparzoną część ciała,
w przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu - blada spocona skóra, szybkie tętno, pobudzenie psychoruchowe - należy dziecko ułożyć w pozycji na wznak z uniesionymi kończynami dolnymi,
zapewnić komfort cieplny,
oparzonego należy chronić przed urazami wtórnymi,
w cięższych przypadkach (rozległe oparzenie, objawy wstrząsu) natychmiast powiadomić pogotowie ratunkowe.
Przy lekkim oparzeniu zwykle oparzone miejsce chłodzimy powietrzem - dmuchając na bolące miejsce. Najlepszą substancją nadająca się do schładzania jest woda. Zalety schładzania wodą: działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, zmniejszenie się głębokości oparzenia, usunięcie czynnika powodującego oparzenie (także w oparzeniach chemicznych).
Schładzanie miejsc oparzonych można prowadzić polewając je strumieniem bieżącej wody, najlepiej o temperaturze ok. 20 stopni C do około 20 minut, a najlepiej do momentu ustąpienia bólu. W razie braku dostępu do bieżącej wody rany schładzać można również przez zanurzenie w pojemniku z wodą lub inną cieczą nieagresywną (mleko, piwo). W przypadku dostępności wyłącznie płynów zimnych schładzać tylko do momentu ustąpienia bólu. W razie powrotu dolegliwości bólowych ponownie rozpocząć schładzanie. W niskiej temperaturze otoczenia zabezpieczyć poszkodowanego przed nadmierną utratą ciepła. Po schłodzeniu wodą (lub przy braku dostępu do wody i posiadaniu odpowiednio wyposażonej apteczki) można zastosować hydrożelowe opatrunki schładzające.
W żadnym wypadku nie wolno:
odrywać przylgniętej do rany odzieży,
przekłuwać pęcherzy,
dotykać rany oparzeniowej,
smarować oparzonej skóry maściami, kremami, tłuszczami, piankami, białkiem jaja kurzego, ani alkoholem,
przy oparzeniach wewnętrznych i rozległych oparzeniach zewnętrznych podawać doustnie płynów lub pokarmów,
pozostawić poszkodowanego bez nadzoru.
Oparzenia słoneczne
Nawet kilkudziesięciominutowe przebywanie osoby nie przygotowanej na silnym słońcu, może doprowadzić do poważnych oparzeń. Objawy tych oparzeń są podobne do objawów oparzeń termicznych.
Sposoby udzielania pomocy w przypadkach porażeń słonecznych
przejść do miejsca zacienionego,
posmarować oparzone miejsca odpowiednią pianką kosmetyczną,
unikać ponownej ekspozycji na promienie słoneczne.
By ustrzec się oparzenia słonecznego należy podczas pierwszych wiosennych lub letnich silniejszych nasłonecznień, stopniowo przyzwyczajać skórę do operowania słońca. Pierwsze opalanie nie powinno trwać dłużej niż kilkanaście minut. Powinno się stosować kremy z filtrami UV.
Uwagi:
Dzieci do 1 roku życia nie wolno wystawiać na bezpośrednią ekspozycję promieni słonecznych.
Naturalna ochronna powłoka skórna dzieci starszych jest rozpuszczalna w wodzie. Powoduje to szczególne narażenie na oparzenia słoneczne u dzieci bawiących się w wodzie.
Ubrania z naturalnej bawełny w kolorze białym przepuszczają około 30% promieniowania UVB. Dlatego stosowanie białej odzieży nie zapewnia ochrony przed oparzeniem słonecznym.
Oparzenia chemiczne
Oparzenia środkami chemicznymi są niezwykle groźne dla poszkodowanych. Dochodzi do nich gdy do skóry, oczu lub do przewodu pokarmowego dostanie się substancja żrąca (zasada, kwas lub stężony alkohol). Te niebezpieczne w kontakcie z ciałem człowieka substancje mają postać zarówno płynną jak i stałą, ale też mogą wytwarzać trujące i parzące opary. Substancje te są składnikami niektórych środków czystości. Żrące środki czystości na przykład służą, do usuwania osadów, rozpuszczania zatłuszczeń, udrażniania odpływów wody i kanalizacji.
Do oparzenia substancją żrącą może dojść przez nieuwagę i nieumiejętne posługiwanie się domowymi środkami chemicznymi.
Przykłady:
możemy rozlać niebezpieczny płyn i starać się go nieumiejętnie posprzątać - wtedy może dojść do oparzenia skóry palców, rąk i całego ciała,
możemy rozlać na ubranie żrący płyn - dochodzi wtedy do niebezpiecznych oparzeń różnych części ciała,
możemy wypić żrący płyn przechowywany w butelce, która ma etykietę i kształt pojemnika produktu spożywczego,
podczas czyszczenia spływu wody żrącym płynem lub środkiem sproszkowanym, wydzielające się opary powodują podrażnienie oczu, które przecieramy zabrudzoną ręką.
Naczelną zasadą postępowania, gdy w obecności dziecka dojdzie do zagrożenia oparzenia substancją żrącą, jest wezwanie na pomoc osobę dorosłą. Gdy jest to niemożliwe, a doszło do kontaktu skóry z taką substancją, należy skażone miejsce obficie spłukiwać wodą, uważając, by spłukiwana woda z rozpuszczoną niebezpieczną substancją nie miała kontaktu z innymi częściami ciała.
Oparzenia chemiczne skóry:
Objawy:
ostry kłujący ból,
rumień lub plamiste przebarwienia skóry,
pęcherze,
złuszczanie martwiczych tkanek.
Postępowanie:
obfite spłukanie rozproszonym strumieniem wody,
usunięcie odzieży i biżuterii oraz kontynuacja spłukiwania ran oparzeniowych,
założenie opatrunku jałowego lub hydrożelowego schładzającego,
łożenie poszkodowanego tak, by rany nie powodowały dalszych cierpień,
identyfikacja substancji parzącej - zachować opakowanie,
skontaktować się z lekarzem.
Oparzenia chemiczne przewodu pokarmowego:
Objawy:
piekący bo! jamy ustnej, gardła oraz przełyku,
odbarwienie czerwieni wargowej i błon śluzowych jamy ustnej
nudności, wymioty.
Postępowanie:
obmycie twarzy i płukanie jamy ustnej dużą ilością wody,
podanie do picia małymi tykami chłodnej wody lub mleka,
podanie białka jaja kurzego do wypicia,
identyfikacja substancji parzącej - zachować opakowanie,
natychmiast skontaktować się z lekarzem.
W żadnym wypadku nie wolno wywoływać wymiotów!
Chemiczne oparzenia oka:
Objawy:
ostry ból oka,
trudności z otwieraniem oka,
obfite łzawienie,
światłowstręt,
zaczerwienienie i obrzęk powiek.
Postępowanie:
obfite przemywanie oka wodą bieżącą,
delikatne i obfite spłukiwanie powiek od strony wewnętrznej,
opatrunek jałowy na oko,
identyfikacja substancji parzącej - zachować opakowanie,
skontaktować się z lekarzem,
W żadnym wypadku nie wolno:
przecierać oczu.
dopuścić do kontaktu wody spłukującej oparzone oko z okiem zdrowym!
Oparzenia elektryczne
Prąd elektryczny przy kontakcie z ludzkim ciałem powoduje nie tylko silny, nieprzyjemny wstrząs, ale także oparzenia. Do oparzeń dochodzi, gdy jesteśmy narażeni na kontakt ze źródłem silnego prądu elektrycznego oraz, gdy dochodzi do długotrwałego oddziaływania prądu na nasz organizm.
Do porażenia prądem elektrycznym może dojść w wielu codziennych sytuacjach. Na oparzenie narażamy się, gdy nieostrożnie lub nieodpowiednio korzystamy ze sprzętu zasilanego prądem. Do najczęstszych sytuacji domowych, w których dochodzi do porażeń należą: zabawa sprzętem elektrycznym (otwieranie pokryw wież i innego sprzętu muzycznego) lub źródłem zasilania elektrycznego (zabawa dziecka kontaktem), próby manipulowania sprzętem zasilanym elektrycznie bez odłączenia źródła zasilania, np. próba naprawienia radia lub magnetofonu, wymiany żarówki. Bardzo ostrożnie należy obchodzić się z przewodami elektrycznymi, zwłaszcza gdy są one stare i łączone "domowymi sposobami".
Pamiętaj, że woda jest dobrym przewodnikiem prądu. Nie wchodź do niej podczas burzy. Możesz zostać oparzony piorunem.
Pierwszą i naczelną zasadą udzielania pomocy osobie oparzonej prądem jest odcięcie źródła prądu. W żadnym razie nie wolno dotykać osoby porażonej prądem przed odłączeniem napięcia. W razie konieczności przemieszczenia poszkodowanego używać przedmiotów nie przewodzących prądu. Objawy oparzenia prądem są podobne do objawów oparzenia termicznego. Pomoc oparzonemu (po upewnieniu się, że nie oddziałuje na niego prąd) udzielamy tak, jak osobie z objawami oparzenia termicznego. Po porażeniu pochodzącym z silnego źródła zasilania konieczna jest fachowa pomoc lekarska.