Filozofia - egzamin połówkowy

Filozofia - pojęcie to oznacza umiłowanie mądrości. Filozofia próbuje odpowiadać na pytania fundamentalne, dotyczące istnienia: skąd się wziął świat, po co żyjemy itd. Za ojca filozofii uważa się Talesa z Miletu.

Narzędzia poznawcze filozofii to rozum i zmysły. Chcąc zrozumieć świat pragniemy mądrości. Jednak wszechwiedza jest niemożliwa.

Tales - Woda jest wypełniona bogami, jest nieśmiertelna, jedno źródło zmienności na świecie

Anaksymander - był uczniem Talesa. Do niego odnosi się pojęcie praprzyczyny, bezkres (apeiron).

Heraklit - „jak zbudowany jest kosmos?”, Wojna jest ojcem i królem wszystkiego, uni-versum - universe (jedność przeciwieństw). Twierdził, że zmiana nie jest chaosem, ale jest po prostu konieczna.

Jońska filozofia przyrody - Tales, Anaksymander i Heraklit.

Eleaci (szkoła Eleatów) - założycielem był Parmenides. Zaprzecza on zmienności. Twierdzi, że zmienność nie istnieje, tylko to, co jest istnieje. To, co nie istnieje nie jest bytem.

Byt to, co jest, niebyt to, co nie jest. Parmenides twierdził też, że czas jest iluzją. Parmenides uważa się za ojca racjonalizmu i „ojca” Kartezjusza.

Demokryt - atomy/pusta przestrzeń.

Homer - „Iliada i Odyseja”

Grecy wierzą w bogów olimpijskich (V w.p.n.e.).

Zgromadzenie ludowe było najwyższą władzą.

Sofista - mędrzec, mądry człowiek, Ateny V w.p.ne. Twierdzili, ze prawda jest niepoznawalna. Są sceptykami poznawczymi. Twierdzą, ze nie posiadamy narzędzi by poznać prawdę.

Wielka triada filozofii: Sokrates, Platon i Arystoteles.

Sokrates - „wiem, że nic nie wiem”. Został oskarżony o bezbożność.

„Obrona Sokratesa” - Sokrates kwestionował wiarę ateńskich bogów. Poszukiwanie prawdy jest rzeczą najważniejszą w życiu człowieka. Trzeba być przy tym dzielnym jak na polu bitwy (paradoks, bo Sokrates twierdził, że nic nie wie - było to oczywiście kłamstwo). Człowiek powinien bardziej się troszczyć o swoją duszę niż o ciało. Cnota jest doskonałością w jakiejś dziedzinie. Człowiek czyni zło przez ignorancję. Człowiek zawsze jak coś robi, to myśli, że robi dobrze. Zło wynika z ignorancji.

Sokrates otaczał się młodzieżą.

Platon - nie rozdzielał nauki na ścisłą i humanistyczną.

Świat idealny (idei) - jest zaludniony przez ideę wszystkich rzeczy namacalnych. Są idee proste i złożone.

Żyjemy w świecie zmysłowym, przez co widzimy tylko cienie.

1) Definicja starego pokolenia (gospodarz domu)

2) Definicja młodego pokolenia (syn gospodarza) - szanować przyjaciół, zwalczać wrogów. Sokrates mówi, że człowiek sprawiedliwy nie czyni zła nikomu.

3) Definicja sofisty (sprawiedliwość sofisty to sprawiedliwość silniejszego; silni sprawują prawo), sprawiedliwość jest złem, a niesprawiedliwość dobrem.

4) Definicja państwowa - słabsi zakładają wspólnoty, aby ochronić się przed silniejszymi

5) Sprawiedliwość republiki/polis

- państwo zdrowe

- państwo uzbrojone

- państwo piękna

Arystoteles - jest uczniem Platona, pochodzi z Grecji. Akademia Platońska istniała 1000 lat (do VI w.n.e.).

Dzielił on nauki na teoretyczne (fizyka, matematyka, metafizyka) i praktyczne. Według Arystotelesa człowiek nie jest istotą samowystarczalną. Człowiek potrzebuje:

- rodzina (w celu prokreacji; aby przeżyć)

- wieś (często jest to kilka rodzin, klan)

- państwo (polis), (aby żyć lepiej, czyli dobrze)

Wymiar sprawiedliwości jest podstawą porządku w państwie.

1) wolni-niewolnicy (rządzi sposób pański, pan pełni rolę rozumu)

2) rodzice-dzieci (sposób monarchiczny, królewski)

3) mąż-żona (rządzi mężczyzna, bo ma więcej „światła rozumu” niż kobieta)

Szczęście:

Życie aktywne:

- życie dla przyjemności (zależne od rodzaju działania)

- dla zdobywania cnót (doskonałości)

Kontemplacyjne (studiowanie, badanie) - najwybitniejsza forma szczęścia, dostępna nielicznym (na podobieństwo bogów).

Ludzkie działanie zawsze ma na celu „dobro”. Najważniejszym celem jest szczęście.

Cel istnienia człowieka: zdobywanie cnót z działalnością zgodną z rozumem. Cnoty nabywamy na podstawie nawyku.

Metafizyka - nauka zajmująca się tym, czym jest byt. W materii tkwi potencja; zamiana w inną materię. Materia ma określoną formę.

Substancja:

- przyczyna materialna

- przyczyna formalna (forma)

- przyczyna sprawcza (istnieje producent)

- cel, dla którego dana rzecz istnieje

Arystoteles twierdzi, że wszystko, co istnieje jest połączeniem materii i formy. Przyczyna jest konieczna tam, gdzie mamy do czynienia z materią.

Św. Augustyn - żył w IV w.n.e. Urodził się w Afryce (Kartagina/Tunezja). Był nauczycielem filozofii. Nawrócił się na chrześcijaństwo, został księdzem, później biskupem. W wieku 43 lat, będąc biskupem napisał dzieło pt. „Wyznanie”. Jest przeciwieństwem Arystotelesa. Rządzą nim uczucia.

Manicheizm - religia zakładająca, że istnieje dwóch bogów: dobry od ducha i zły od materii.

Po odrzuceniu Manicheizmu, Augustyn stał się neoplatończykiem.

Upadli aniołowie - są czystymi inteligencjami, nie potrzebują się uczyć, są duchami światła. Odwrócenie się od Boga sprawiło, że przeobraziły się w duchy ciemności, demony.

Teraźniejszość - gdy czas przyszły zamienia się w przeszły, przyszłość w przeszłość.

Nie ma realnego bytu. Przeszłość nie istnieje. Teraźniejszość ma rzeczywiste istnienie.

Czas jest stworzony.

Istnienie jest dobre. Wszystko, co Bóg stworzył, wiedział, że jest dobre. Człowiek jest istotą dualistyczną, składa się z ducha i ciała. Jako byt bardzo dobry stoi na szczycie hierarchii. Wszystko, co istnieje nie jest bogiem, bo nie jest doskonałe.

Należy wybierać dobra wspólnotowe (cnota sprawiedliwości, odwagi), a nie indywidualne.

Zło = brak dobra.

Przyczyną sprawczą jest coś, co nie istnieje w nas. Dobro musi być dobre dla nas i musimy być pewni, że nikt nam tego nie zabierze. Powinniśmy kochać boga, bo bóg jest prawdą.

Św. Augustyn napisał dzieło pt. „Państwo boże”. Istnieją dwie rzeczpospolite boże.

Św. Tomasz - był z pochodzenia Włochem. Spokrewniony z monarchami europejskimi. Św. Tomasz jest uczniem Arystotelesa. „Tomizm” stał się doktryną kościoła. Znanym jego dziełem jest „Suma teologiczna” co jest źródłem prawa, skąd prawo pochodzi, kto może stanowić prawo, czy prawo musi być znane aby obowiązywało 4 podstawowe pytania.

- rozum / wola

- wspólne dobro / interes indywidualny

- legalny prawodawca / nieokreślony

- znane / nieznane

(skreślone = odrzucone przez św. Tomasza)

- Św. Tomasz twierdzi, że prawo obejmuje istoty rozumne, mogą je stanowić (prawo ma związek z rozumem).

- prawo, aby było przestrzegane musi być racjonalne, bo inaczej będzie lekceważone przez ludzi.

- po trzecie, prawo musi mieć na celu dobro ogólne, do zidentyfikowania rozumem.

- stanowić prawo musi stanowić legalny prawodawca, bo inaczej nie jest prawem. Stanowić może np. jednostka (król) lub grupa.

- prawo musi być promulgowane (ogłoszone).

Prawo odwieczne - najwyższą istotą rozumną jest Bóg, a nie człowiek, więc to on stanowi prawo. Prawo i bóg jest odwieczne. Jest to prawo wszystkich bytów. Bóg jest legalnym prawodawcą, bo jest stwórcą. Prawo jest promulgowane, wyryte na naturze bytów.

Prawo naturalne - nie jest różne od prawa odwiecznego. Jest to prawo odwieczne, które istoty racjonalne poznają. Prawo to istnieje w bytach racjonalnych. My mamy świadomość istnienia tego prawa (odwiecznego), mamy rozum by poznawać. Celem prawa naturalnego jest odróżnienie dobra od zła, unikanie zła, a nie jego czynienie. Prawo naturalne jest wyryte na naszym sumieniu.

- każdy z nas ma prawo do życia, bo jesteśmy istotami żyjącymi

- prawo do zachowania swojego gatunku (stosunek seksualny, wychowanie potomstwa)

- mamy dążyć do dobra i unikać zła

prawo do życia we wspólnotach

prawo do poszukiwania prawdy (wiedza)

unikanie niewiedzy

Prawo boskie - pochodzi od Boga. Jeżeli nie potrafimy rozróżnić dobra od zła to prawo boskie nam w tym pomoże (Dekalog w Piśmie

Świętym). Prawo to jako jedyne jest niezmienne.

Prawo ludzkie - dotyczy wspólnot ludzkich, społeczności. Jest to prawo stanowione.

---