Filozofia - jej powstanie wypływa z największych potrzeb człowieka. Człowiek zadaje wiele pytań: skąd się wziął. Są to pytania wrodzone, fundamentalne. Odpowiedzi na te pytania nie są łatwe i człowiek odsuwa te pytania, ale one kiedyś wrócą.
Na te pytania nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jedna rzecz jest pewna na świecie nasz koniec. Kiedy człowiek jest samotny, wtedy te pytania wracają.
Pytania najczęściej dotyczą boga - jest czy go nie ma (dot. sensu życia).

Filozofia (filo zofia - miłość i mądrość z greckiego) - dziedzina musi istnieć wynika z potrzeb serca.
Inni uważają, że filozofia to poszukiwanie prawdy.
Jako dyscyplina dzieli się na 3 części:
1) ontologia - nauka o bycie, wszystko co jest
Byt - abstrakcyjne pojęcie, dot. wszystkiego co istnieje. Czym jest byt, natura bytu.
2) epistemologia - czym jest bóg.
Nauka - zmysły i rozum. Pytania o byt, pytania czy świat jest poznawalny.
3) etyka - nauka o wartościach, którymi człowiek kieruje się w życiu.
Moralność - pytania o źródła etyki, czy są one tylko ludzkie czy transcendentne - boskie.

Wrogowie wg Platona odnośnie filozofii:
- doxa -(opinie z greckiego) Relatywizm - prawda jest niepoznawalna. Prawda zależy od punktu widzenia. Wszystko jest relatywne.
- gnoza (wiedza) - jest przeciwnikiem filozofii. W starożytności chodziło o wiedze tajemną - o wszechwiedzę. Współczesna gnoza - próba osiągnięcia prawdy co daje wszechwładzę.
Daje odpowiedź na fundamentalne pytania, pod warunkiem, że nie zadaje się pewnych pytań.
Gnoza jest śmiertelnym zagrożeniem filozofii.

Początki filozofii:
Człowiek uzyskuje odpowiedź na fundamentalne pytania filozofii i religii. Próbą odpowiedzi na te pytania jest religia.
Filozofia próbuje odpowiedzieć na te pytania w inny sposób. Wykorzystuje rozum i zmysły.

TALES (7 w p.n.e.)
Wniosek - tym z czego zbudowany jest świat to woda. Z wody się wszystko zaczyna. W wodzie się wszystko zmienia. Woda jest nieśmiertelna.
Tales próbował odpowiedzieć na pytania tylko wykorzystując rozum.
Ale jego uczeń Anaxymander - jeżeli chcemy odpowiedzieć na pytania skąd wziął się świat - najlepiej zacząć od początku. Trzeba się cofnąć z zacząć od arche (początek).
Odpowiada, że tym co było na początku był bezkres. Z bezkresu wyłoniły się przeciwieństwa: powietrze, ogień, powietrze.
Grecy: ciężki, lekki, ciepły, zimny - to są przeciwieństwa.
Wszechświat - jest to bezkres, w ruchu obrotowym (wg Anaxymandera).

HERAKLIT Z EFEZU
Jończyk. Tym początkiem był ogień. (ogień ciał niebieskich) - z niego się wszystko bierze.
Wszystko płynie, czyli wszystko jest zmiennością. Życie jest płynnością.
Po Heraklicie jest 100 zdań: wojna jest uniwersalna. Jest ojcem i królem wszystkiego.
Świat wg niego jest uniwersum (konflikt)
Człowiek potrzebuje napięcia, pragnień. Zaspokojenie likwiduje napięcia potrzebne do życia. Kiedy likwiduje się napięcie świat przestaje funkcjonować.
Anaxymander, Heraklit i Tales - są nazywani jońskimi filozofami przyrody.

Inna grupa filozofów 6-5 wiek p. n. e - Eleaci
Elea - południowe Włochy.

PARMENIDES - (6w)
Kiedy miał 94 lata spotkał Sokratesa. Jest nazwany ojcem racjonalizmu.
Tylko rozum - odrzucił zmysły.
Byt - jest niepodzielny. Wieczny, niezmienny. Wszelka zmiana jest niemożliwa. Byt nie zmieni się w niebyt. Wg niego zmiana to jest iluzja..
Jego uczeń Zenon chciał przeanalizować wyścig żółwia z Achillesem.
- paradoks 1 - Achilles nigdy nie przegoni żółwia.

DEMOKRYT Z ABDERY (Pd. Grecja)
Połowa 5 wieku. Byt - rzeczy, niebyt - nie istnieje.
Uważa, że Paramides się mylił.
Wg niego byt to są tylko rzeczy. Demokryt uważa że w bycie jest też pusta przestrzeń.
Rzeczy są zbudowane z atomów (najmniejsza cząstka materii dalej nie podzielna).
On uważa że zmiana jest możliwa. Świat jest zbudowany z atomów.
Jego teorię udoskonalono z połowie 19 i 20 wieku.

SOFIŚCI i SOKRATES
Ateny - były i są najstarszą demokracją (bezpośrednią), która uformowała się 490-480 r. Po wojnach perskich. Po wojnach nastąpił pełen rozwój demokracji. Ateny miały armię obywatelską. Płacone podatki dawały prawo obywatelom do rządzenia. Po wojnie uznano że biedota (flota) ma pełne prawo obywatelskie. Za zgromadzenie narodowe dostawali wynagrodzenie jak robotnik.
Wiek 5 i 4 to wiek pełnej demokracji - zgromadzenie narodowe może podjąć wszelkie decyzje. Na zgromadzeniu umiejętność przemawiania była wszystkim - kto chciał kierować i rządzić musiał dobre przemawiać.
Specyficzne wykształcenie (krasomówstwo) było w wielkiej cenie.
Ateny w 5 wieku przezywały głęboką transformację. Grecy odwoływali się do Homera.
* społeczeństwo tradycyjne - przed rozkwitem demokracji ceniło sobie honor, odwagę, urodzenie, wiarę w bogów.
- Na zgromadzeniu narodowym - odwoływanie się do Homera nic nie dawało.
Na zgromadzeniu żeby odnieść sukces trzeba świetnie przemawiać. Na tą potrzebę (popyt) został zaspokojony tym, że pojawiali się wędrowni nauczyciele (obcokrajowcy) którzy uczyli jak odnieść sukces w sprawach publicznych, jak wygrać w sądzie.
Ci nauczyciele to sofiści (mędrcy).
Twierdzili że potrafią nauczyć ludzi jak być lepszym, mądrzejszym, jak dobrze zarządzać. Uczyli oni retoryki, matematyki, muzyki. Za naukę brali oni olbrzymie pieniądze. Ich nauka trwała 1-2 lata. Niektórzy z nich potrafili nauczyć jak argument mniejszy stanie się silniejszy.
Na tradycję i religię patrzyli z pogardą.
Sofiści byli sceptykami. Twierdzili że prawda jest niepoznawalna i zależy od punktu widzenia. Wychowali takich ateńskich yuppies, ludzi którzy odnosili sukces, nie ważne w jaki sposób. Było to sprzeczne z tradycyjnym wychowaniem. Odniesienie sukcesu było wszystkim. Zapoczątkowali relatywizm.
Sofiści potępiali wojny, niewolnictwo. Popierali wolność. Byli bogaci, chodzili elegancko ubrani.
W tym towarzystwie pojawił się Sokrates - symbol filozofa - mędrca.

SOKRATES
Żył tym w co wierzył. (399 r p.n.e. data śmieci Sokratesa).
Sokrates był z wykształcenia kamieniarzem, robił nagrobki. Miał żonę Ksantypę - symbol nieznośnej żony. Miał 3 nieletnich synów przed śmiercią.
Umarł w wieku 70 lat. Nie pracował, nie zarabiał, włóczył się po Atenach. Sofiści uważali go za oszołoma.
Otoczony był młodzieżą, za naukę nie brał pieniędzy. Była to młodzież arystokratyczna, nowobogacka - najbardziej cenna w Atenach. Ci młodzi ludzie patrzyli na Ateny z pogardą.
Chcieli osiągnąć coś wielkiego, być bohaterami, osiągnąć sukces. Lgnęli do Sokratesa, uważali że jest on prawdziwy.
Sokrates poszukiwał prawdy. Twierdził, że poszukiwanie prawdy jest największym celem w życiu.
Sokrates twierdził:
-"Wiem, że nic nie wiem"
- "Dobrego człowieka nie może spotkać zło"
On wierzył, że zło wynika z ignorancji i niewiedzy.
Nie umiemy odróżnić dobra od zła "każde ludzkie działanie ma na celu jakieś dobro",
"prawdziwie dobrą rzeczą jest troska o duszę a nie o dobro materialne".
Całe życie Sokrates chodził po Atenach i nagabywał ludzi, którzy twierdzili, że znają odpowiedź na pytania czym jest odwaga?, dzielność?, rozsądek, sprawiedliwość, pobożność?
Rozmówca, który zaczynał dialog z Sokratesem, najczęściej był ośmieszany.

"Eutyfron" Dialog:
Dialog w sądzie, tuż przed śmiercią. Jest osądzony o psucie młodzieży i bezbożność.
Eutyfron skazuje ojca za zabicie niewolnika. Eutyfron mówi, że rodzina oskarża go o ignorancję za to że oskarża ojca. Mówi że jest pobożny. Sokrates pyta się co to znaczy pobożność. Żeby on wiedział jak się bronić skoro on jest oskarżony o bezbożność.
1. pobożność - to jest to co jest cenione przez bogów
bezbożność - to jest to co jest nienawidzone przez bogów.
2. pobożność - to jest to co się podoba wszystkim bogom
bezbożność - to co się nie podoba wszystkim bogom.
3. pobożność -jest jakąś częścią sprawiedliwości i to ta cząstka sprawiedliwości która dotyczy bogów. (troszczenie się o bogów)
4. pobożność - jest to wiedza co mówić i robić aby zadowolić bogów w czasie modlitwy i składaniu ofiary.
Eutyfron - oddala się pod pretekstem, ze ma ważny biznes. Szybko się wycofuje wśród śmiechu słuchaczy.

"Obrona Sokratesa" Dialog:
399 r p.n.e. Sokrates jest oskarżony przez trzech zatroskanych obywateli: aktor (mówca), poeta (aktor), biznesmen - najbogatszy w Atenach. (za to, że zepsuł mu syna).
Osądzony o psucie młodzieży, o brak czci do ateńskich bogów i wyśmiewanie demokracji. Oskarżyciel zaproponował karę śmierci. Sąd 501 osób wybranych spośród obywateli, którzy słuchają stron i głosują 2 razy: niewinny lub winny (jeżeli winny - to kara śmierci lub kara wydana przez oskarżonego).
Ateny skazują na śmierć starca nad grobem. Oni chcieli mu zamknąć usta. Ukarać go. Najlepiej by było gdyby go wygnano.

Trzy mowy Sokratesa:
1) mowa obrończa (wcale się nie broni):
W Delfach Pytia powiedziała mu że jest on najmądrzejszym z ludzi. Miał on misje - szukał człowieka mądrzejszego od siebie, zaczął od polityków. Badał ich i odkrył, że im któryś uważał się za mądrego tym był głupszy. Następną grupę, którą badał to autorytety moralne - poeci. Uważał że oni są tylko papugami, przez których przemawiają bogowie. Mądrzy są kiedy tworzą. W końcu zaczął badać ludzi biznesu - uważa, że popełniają błąd, że wiedzą ale oni tego nie wiedzą.
"w poszukiwaniu mądrości należy być tak samo dzielnym jak na polu bitwy"
Powiedział, że nie przestanie filozofować. Po tej mowie 280 sędziów uznało go za winnego.

2) własna propozycja kary:

Członkostwo w honorowym klubie, w którym byli najważniejsi obywatele. Gdzie żywili się i pili za darmo. Ostateczna kara 30 min srebra. 360 sędziów skazało go na karę śmierci.

3) ostatnie słowa:
Przeklina niesprawiedliwych sędziów twierdzi, że nic podłego nie zrobił. Tych którzy skazali go uważał za hańbę dla Aten, że zabili mędrca.
" do człowieka dobrego nie ma przystępu żadne zło ani za życia ani po śmierci"
Uważa, że oskarżyciele pokazali swoją głupotę, ponieważ chcą mu zaszkodzić a niewiedzą jak to zrobić.
Oskarżycielem tak naprawę był Sokrates, to on oskarża sędziów. Staje ponad tłumem przerasta ich. Oskarżyciele robili to w trosce o Ateny.
Konflikt między przeciętna społecznością, a prawdziwym filozofem - indywidualnością, która przerastała zwyczajność.

PLATON - Dzieło "Państwo"
Wstęp
Platon obracał się przez 8 lat wokół Sokratesa. (Od 20-28 roku życia). Żył przeszło 50 lat.
Kilkadziesiąt dialogów poświęconych obronie Sokratesa. Wraz z Platonem filozofia grecka osiągnęła wysoki poziom.

Platon 5 i 4 w p.n.e. - Ateny straciły swą potęgę, były w schyłkowej fazie.
Jego dzieła to dialogi kilku osób - można je wystawiać na scenie. Jest zrozumiały dla każdego. ("Uczta Platona" - na temat miłości).
Sokrates głównie stawiał pytania. Jego uczeń Platon próbował znaleźć pewne odpowiedzi, szukał on pewnej wiedzy. Musiał udowodnić, że prawda istnieje. Zwrócił się o pomoc do matematyki i algebry.
* anamneza - przypomnienie sobie czegoś co znamy w życiu przed życiem.
Jeżeli człowiek napotyka prawdę to wtedy wie, że ona jest prawdziwa.
Sokrates nazwał świat ideami.
Nasza wiedza całkowita jest tylko przybliżona w odniesieniu do świata materialnego (tu przyznaje wiedze Sofistom).
Czy możliwa jest wiedza o czymś czego nie ma? Co nie istnieje? Możliwa jest wiedza tylko o tym co istnieje.
Idea - jest modelem czegoś co istnieje w świecie materialnym. Mamy jedną ideę tysiąca przedmiotów.
Idea danej rzeczy jest tylko jedna. Jest ona doskonała i niezmienna. Istnieje idea rzeczy, które są duże. Istnieje idea wielkości i idea mniejszości.
Idea piękna - istnieje idea piękna, która jest doskonałym w świecie idei.
Idee się nie zmieniają.

BYT NIEBYT
(idee) (nicość)
-------ŚWIAT MATERIALNY----------
(Między bytem a niebytem)

Idee nie wszystkie są równe.

Idee - są źródłem rzeczy które widzimy. Idee wyższego rzędu (odwaga, sprawiedliwość, mądrość, umiarkowanie).

Metafora jaskini
Platońska jaskinia - Jaskinia Platona
Ludzie są jak biedne istoty, które siedzą w jaskini i nie widza prawdziwego świata. Widzą tylko jego odbicie. Jeżeli one siedzą tam całe życie to wtedy widzą tylko świat cienia, odbicie idei. Ten prawdziwy świat istnieje poza.

Dzieło "Państwo"
Napisał w latach 80 tych 4 wieku. Ale umieścił w latach 11 4 stulecia. Trwa wtedy wojna Peloponeska (30 lat). Skończyła się w 404 roku. Akcja toczy się w 411. Młodzież zaprasza Sokratesa po wyjściu z teatru do siebie, żeby porozmawiać o tym czym jest sprawiedliwość.
Jadą do Pireusu. Bohaterów jest 6. Dyskusja odbywała się podczas uczty. Zastanawiają się nad sprawiedliwością. Uważają, że każda z definicji sprawiedliwości jest niedoskonała.
DEF:
1. Sprawiedliwość - ojca - starca: (definicja z życia)
"Sprawiedliwość to oddawanie długów i składanie ofiar bogom za niedoskonałe życie"
- Sprawiedliwość - dobro - sprawiedliwość - zło.
Sokrates - sprawiedliwość musi dotyczyć dobra człowieka, któremu oddajemy długi.
2. średnie pokolenie:
"Sprawiedliwość - to czynić dobro przyjaciołom a zło wrogom"
Sokrates - człowiek musi posiadać wiedzę, wyższego rzędu żeby określić dobro i zło. Prawdziwie sprawiedliwy człowiek nie czyni zła nikomu.
3. Sofista
Sofiści: "Sprawiedliwość - to prawo, które istnieje w państwie. Ustalają je najbogatsi, najsilniejsi we własnym interesie. "
Sokrates - Ci którzy kierują państwem dbają o interesy ogólne.
Sofiści: Sprawiedliwość jest złem a niesprawiedliwość jest dobrem
Sokrates - Nie ma możliwości dokonania czegoś jeżeli ludzie nie są sprawiedliwi i lojalni wobec siebie. Sprawiedliwość jest względna.
4. Sprawiedliwość państwowa
"Sprawiedliwość jest istniejącym prawem tworzonym przez wspólnotę, chroni słabszych przed wykorzystywaniem".
Glaukon (brat Platona) - niesprawiedliwość jest łatwa i przyjemna, a sprawiedliwość jest cnotą trudną. Uważa, że ludzie Chcą uchodzić za sprawiedliwych (pozory sprawiedliwości)
5. Sokrates -
Sprawiedliwość republiki (chodzi o państwo idealne).
Zbudujemy państwo w mowie (utopia).
- zdrowe
- uzbrojone
- piękne
Każdy obywatel w nim robi to do czego jest stworzony. Co sprawia mu najwięcej szczęścia.
* państwo zdrowe - ludzie zajmują się tym do czego są stworzeni. Nie ma potrzeby władzy. Państwo nie za bogate, ludzie są szczęśliwi, że robią to co kochają i robią to dobrze. Ludzie żyją w dostatku i w zdrowej harmonii. Nie ma tu miejsca na wielkie bohaterstwo, na sztukę. Czyli Ci ludzie żyją jak świnie.
* państwo uzbrojone - bogate, większe, musi mieć armię. Większość ludzi uprawia swój biznes, ale jest tez armia kochająca gospodarzy i zła dla wrogów. Każdy robi to do czego jest stworzony. Żołnierze też byli do tego od urodzenia wychowywani i stworzeni do służenia w armii. Żołnierze nie mają rodzin oddają się cielesnym ćwiczeniom. Kobiety - nie ma żadnych różnic w naturze, panie tez mogą być strażnikami. Ci strażnicy mają prawo do uprawiania miłości częściej niż cała reszta, w tym państwie nie ma rodzin. Lepsi obywatele mają większe prawa. Sokrates uważa, że jest to sprawiedliwe.
Dochodzą do kwestii kto ma rządzić - tym państwem ma rządzić filozof, bo ludzie i strażnicy nie maja czasu na studiowanie i kontemplowanie idei dobra.
Najważniejszą ideą jest dobro wg Sokratesa.

Idea dobra - jest jak słońce w świecie widzialnym - dobro jest jedyną wartością życiodajną.
Z idei dobra wzięło się wszystko. Prapoczątek, życiodajna.

Nasza cywilizacja oparta jest o dwie idee:
- rozum (Grecy)
- objawienie (Żydzi)

W Oświeceniu uważali, że ludzie w jaskini mogą osiągnąć oświecenie.

* Państwo piękna - państwo w pełni sprawiedliwe. Ludzie, którzy wychodzą z jaskini są w stanie poznać ideę piękna. Mogą oni rządzić.
Człowiek jest szczęśliwy po przekroczeniu jaskini. Mówi, że prawdziwy świat to świat idei. Jest on mędrcem, który jest wyśmiewany. W państwie pięknym to oni właśnie mogą rządzić i posiadać władzę. Filozofowie nie rządzą w świecie rzeczywistym.

ARYSTOTELES "Dzieło Metafizyka"
Uczeń Platona. Pochodził z Płn. Tracji. Z zachodniej cywilizacji.
Platon w 384 r. Założył Akademię Platońską. Do początku 7 w n.e. funkcjonowała (prawie 1000 lat). Arystoteles mając 17 lat pojechał do Aten i uczęszczał do Akademii Platona.
Arystoteles podróżował, był wychowawcą Aleksandra Macedońskiego.
Arystoteles był regentem - kierował sprawami Macedonii kiedy Filip II zmarł.
Filip II pokonał Ateny i to był koniec niepodległych Aten (336 p. n.e.) Po tym okresie Arystoteles wrócił do Aten i założył konkurencyjną szkołę Liceum (333 r p. n. e.)
Myśl Platońską zaaprobowało kapłaństwo.
Do Renesansu Arystoteles. W renesansie ośmieszano poglądy Arystotelesa.
Arystoteles: filozof, matematyk, fizyk, astronom, biolog...Wybitna jednostka.
Przez 2000 tys. lat Europa się na nim wychowywała.
"Metafizyka" - obejmowała wiedzę teoretyczną.
Arystoteles naukę podzielił na dwie części:
- wiedza teoretyczna (takie gałęzi wiedzy, które dotyczą świata naturalnego: fizyka, matematyka)
- wiedza praktyczna -dotyczyła: człowieka i ulepszenia jego funkcjonowania (etyka, ekonomia, polityka)

Arystoteles uważał, że fizyka jest nauką najmniej abstrakcyjną.
Bardziej abstrakcyjną nauką jest matematyka.
Najbardziej abstrakcyjna nauka to metafizyka - zajmująca się bytem.
Powiedział, że byt można przedstawić jako różnego typu relacje zachodzące między różnymi rzeczami.
Kategorie - różne sposoby, na które rzeczy mogą istnieć

9 Kategorii:
- ilość
- jakość
- stosunki (równy, większy, największy)
- miejsce
- czas
- stan (zdrowy, chory)
- pozycja (siedzi, stoi)
- robiący coś
Substancje - to rzeczy np. samochód.
Wszystkie rzeczy, które nas otaczają to substancje, które składają się z materii i formy.
Wg niego idee to pojęcia.
* Forma - przypomina idee, ale w połączeniu z materią tworzy substancje.
Forma to zestaw cech, które czynią daną rzecz tym czym ona jest, np. samochodem, człowiekiem.
Arystoteles jest bardziej kompletny. Idee - jako czyste formy nie istnieją, istnieją tylko substancje.
* Materia - jest czynnikiem niezbędnym. Np. skała marmuru - z tego można zrobić z 1000 rzeczy np. rzeźbę, posadzkę...
Kiedy tej samej materii nadaje się samą formę staje się substancją (rzeczą)
Materia zawiera potencję. Może się stać inną rzeczą niż jest.
Forma - nie ma potencji. To forma nadaje materii charakter. Nie ma możliwości zmiany rzeczy, jest potencją, która się w 100% zrealizowała.
Forma cechuje się tym, że jest zaktualizowana.. Jest 100% urzeczywistnieniem. Jest niezmienna.
Wg Arystotelesa - kiedy mówimy, że coś jest tym czym jest. Są 4 przyczyny istnienia tej rzeczy:
1) przyczyna materialna
2) przyczyna formalna - to forma czyni z materii jakąś substancję
3) przyczyna sprawcza - musza mieć budowniczego (np. książka musi mieć autora)
4) przyczyna ostateczna albo celu (trzeba mieć zamysł, musi być cel)
Przyczyny 2,3,4 odnoszą się do formy, są formą.

Arystoteles twierdzi, że cały świat składa się z materii i formy. Zajmuje się on głównie formą.
Wg niego materia jest pasywna. Tym co działa jest forma.
W świecie przyrody istnieją materie i formy - ale nie mogą istnieć bez siebie.

Czym byłaby czysta forma bez materii?
Coś bez potencji, całkowicie zaktualizowane jest niezmienne, bez ruchu, doskonałe, wieczne. Czyli ta czystą formą - o ile ona istnieje to jest Bóg (mówi się, że Bóg jest wszechmocny).

Czym jest dusza?
Miał ciekawe pojęcie duszy.
- dla Platona dusza była uwięziona w ciele
- u Arystotelesa - dusza jest zasadą życia, ona daje życie, duszę ma wszystko co żyje.

Dusza ma 3 składniki:
1) pokarm
2) zmysłowość (dot. świata zwierzęcego)
3) rozum
Arystoteles postrzegał świat urządzony celowo. Wszystko ma jakiś cel. Istnieje siła, która napędza. Np. tym co napędza cały świat piłki nożnej - jest puchar. Puchar jest bogiem, czymś co wszystko napędza.
Bóg jest czystą formą, a wszystko inne próbuje zbliżyć się na tyle ile może do tego boga. Wszystko do niego dąży. I dlatego mamy ruch. Każdy byt próbuje dążyć do tej praprzyczyny.

Dusze - które posiadają rośliny, oznacza zdolność przetwarzania pokarmu i podtrzymywania gatunku.
Zwierzęta mają oprócz tego: zmysłowość, pragnienia i wolę. Posiadają chociaż 1 zmysł.
Człowiek posiada oprócz tego rozum. Rozum składa się z kilku części i w swej najniższej części dzielimy go ze zwierzętami.
Człowiek ma rozum aktywny, jest w stanie przetworzyć informacje i może wyciągać wnioski i są to nowe informacje.
Czynny umysł jest światłem. Może kategoryzować, rozumieć, poznawać.
Ta część duszy jest wieczna, bo jest to rodzaj czystej formy.

Polityka i Etyka Arystotelesa
Nauka:
- nauka teoretyczna (niezależne rzeczy od człowieka)
- nauka praktyczna (ekonomia, etyka, polityka)

"Polityka"
W I rozdziale kilka podstawowych pojęć. Co to jest państwo, czy człowiek jest istotą samowystarczalną, czy potrzebne państwo i rodzina?
Człowiek nie jest samowystarczalny:
- nie może się sam ze sobą rozmnażać - rodzina jest wspólnota naturalną.
Rodzina istnieje z 2 powodów:
- prokreacja
- po to żeby przetrwać. (Chodzi o poziom materialny - jako gatunek i jednostka)
*Rodzina istnieje z natury, jest ona konieczna. Istnieje po to żeby żyć.
*Wieś - gmina - jest naturalnym przedłużeniem rodziny. - dla istnienia potrzeb ponad bieżących.
Miasto - państwo - szansa przeżycia rodziny w państwie jest większa.
Państwo - jest samowystarczalne - w państwie człowiek potrafi zaspokoić wszystkie swoje potrzeby. Istnieje po to żeby żyć dobrze, lepiej.
Poza państwem rodzina ma małe szanse, żeby przeżyć.
Relacja między państwem a rodziną jest taka jak relacja między ciałem, a częścią ciała.
Rodzina powołana po to żeby żyć, nie wypełnia funkcji poza państwem.
Człowiek jest zwierzęciem politycznym.
Wg Arystotelesa człowiek jest najwspanialszą istotą kiedy się rozwinie całkowicie (rozwój fizyczny i psychiczny).
Człowiek jest najgorszy - gdy jest odseparowany od prawa i wymiaru sprawiedliwości.
Istnienie porządku i ładu społecznego jest lepsze od Anarchii.
Niesprawiedliwość jest straszna gdy jest uzbrojona.
Bez cnoty człowiek jest najgorszym ze zwierząt.
Człowiek nie może rozwijać cnót poza państwem - będąc odseparowanym.
Cnoty się zdobywa żyjąc w państwie a państwo pomaga w zdobywaniu cnót.

Rodzina składa się z:
1) wolnych i niewolników
2) rodziców i dzieci
3) głowa rodziny rządzi

ad1) Niewolnicy
Niewolnicy 2 rodzaje:
- naturalni - którzy nie potrafią sobą rządzić.
- nienaturalni - Ci którzy dostali się do niewoli w wyniku wojny - jest to niesprawiedliwe

Dusza: - życie - zmysły - rozum
Niewolnicy mają problem z elementem rozumu. Nie potrafią zapanować nad swoimi emocjami.
Człowiek dzieli wraz ze światem zwierzęcym zdolność do życia - zmysłowość i emocje.
Element rozumu - jest ludzki i niewolnik tego nie ma, bo rozum powinien zapanować nad emocjami. Rozum powinien kierować człowiekiem w taki sposób jak pan kieruje niewolnikiem.
Rządzenie ma być w sposób pański, absolutny.

ad 2) Dzieci - nie mają elementu rozumowego rozwiniętego. Ten defekt jest tymczasowy. W pewnym wieku osiągnął rozum i będą rządzić się sami.
Rodzice mają rządzić dziećmi dla ich dobra. Jest to monarchiczny rodzaj rządzenia - dla dobra dziecka.

ad 3) Głowa rodziny - musi posiadać władzę małżeńską. Kto ma tam w małżeństwie rządzić? Małżeństwo składa się z 2 jednostek sobie równych, które mogą rządzić.
Ten kto ma rządzić - to ten kto ma lepiej rozwinięty rozum, czyli lepiej panuje nad emocjami. Głową rodziny jest mężczyzna.

Modele systemów politycznych wg Arystotelesa:
Państwo składa się z obywateli. Ludzi, równych sobie. Mogą oni rządzić.
Polis - jest wspólnotą ludzi równych sobie.
Wspólnota - krąg obywateli, a pośrodku jest władza (Grecy).

Arystoteles analizował kilkaset państw, nie ma idealnego państwa:

DOBRE
ZŁE
- monarchia
- tyrania
- arystokracja
- oligarchia
- politeia
- demokracja
* Monarchia
Król jest dobry, posiada cnoty, takie żeby rządzić, rządzi w interesie wspólnoty.
Główne zadanie - bronić porządnych obywateli, którzy coś mają i wytwarzają przed tyranią tych co nic nie mają.
* Tyrania
Negatywna monarchia. Ma same wady, nie ma cnót, rządzi we własnym interesie.

* Arystokracja
Zbiorowa kolektywna monarchia. Rządzą w interesie wspólnoty.
Aristos - z greckiego najlepszy. Czyli arystokraci to ludzie którzy posiadają umiejętności i cnoty.
* Oligarchia
Rządy najbogatszych, rządzą w interesie własnym, nie mają cnót, tylko same wady. Ludzie są nierówni absolutnie. Dążą do absolutnej nierówności.
* Politeia
Takie państwo, że wszyscy mają udział w rządzeniu. Wszyscy posiadają cnoty i umiejętności, które uprawniają ich do władzy. Wszyscy są uczciwi, mężni, odważni, odważni, zmobilizowani w obronie państwa.
* Demokracja
Rządy większości. A ponieważ większość w demokracji to ludzie, którzy mają niewiele albo nic. Nie mają cnót i umiejętności, mają wady. Ich celem jest walka z tymi co coś mają.
Ich błędem największym jest to że wszyscy ludzie są równi absolutnie. Celem demokracji jest całkowita równość. Jest to najlepszy z najgorszych ustrojów.

"Etyka Nichomachejska"
Na celu ma polepszenie ludzkiego działania.
Zasady moralne na czym je oprzeć?
- jeżeli jedynym źródłem prawa moralnego jest człowiek czyli większość trzeba wiedzieć co jest dobre a co złe.
Gdzie powinny być źródła prawa? - żeby ludzie wiedzieli co jest dobre a co złe?
"Każda celowa działalność człowieka ma na celu jakieś dobro, nikt z nas nie planuje zła".
Ale istnieje hierarchia dóbr. Cały szereg - inne są wyższe, a inne niższe.
Często dobro leży poza samym działaniem. Cel jest wyższy ponad samym działaniem. Np. wyleczenie człowieka.
Co jest celem najwyższym?
Np. uczenie się, dyplom, praca, pieniądze, szczęście.
Czyli najwyższym celem jest szczęście.
Czym jest szczęście?
1) Nie wyedukowany tłum uważa, że bogactwo i władza daje szczęście.
Życie dla przyjemności jest szczęściem dla większości ludzi.
Różnice między szczęściem a przyjemnością:
Arystoteles twierdzi, że szczęście jest zawsze dobre - nigdy nie robimy przyjemności ani szczęścia. Możemy robić rzeczy przyjemne lub rzeczy szczęśliwe.
Przyjemność może być perwersyjna i nie czyni nas szczęśliwymi, może być dobra lub zła przyjemność. Może doprowadzić do nieszczęścia.
Przyjemność jest wspólna dla człowieka i dla zwierząt.
Szczęście jest tylko ludzkie. Szczęście jest kruche. Uzależnione od losu i od fortuny.
2) doskonałość (cnoty) - polityka
Czy człowiek ma jakąś funkcję? Czy jest do czegoś stworzony?
Jeżeli człowiek ma jakąś funkcję to musi ona być związana z funkcją ludzka wyłącznie. Czyli ludzka zdolność wyższej części rozumu. On umożliwia nam zrozumienie (abstrakcyjne myślenie, wnioski, generalizacja, umysł jest w stanie produkować wiedzę).
* Wyższy umysł:
- cnoty umysłu (mądrymi)
- cnoty charakteru (odważnymi, sprawiedliwymi)

Cnota - jest osiągnięciem doskonałości w pewnych dziedzinach.
Jeżeli człowiek ma jakąś funkcję - to tą funkcją jest osiągnięcie doskonałości w cnotach umysłu i cnotach charakteru.
Człowiek robi pewne rzeczy. Odwagę osiąga się gdy człowiek wystawiany jest na coraz to trudniejsze sytuacje.
Cnoty charakteru i umysłu wynikają z nawyku (powtarzania się).
Człowiek cnotliwy osiąga szczęście.

Dobro państwa jest wyższe od dobra jednostki. Np. (dobre prawo, obniżanie podatków), jeżeli ktoś to robi to wtedy jest uczciwy - wtedy jest uznawany jako mąż stanu.
Budowanie doskonałości zależy od nas.

3) życie kontemplacyjne
zupełne uodpornienie na świat zewnętrzny. Ludzie którzy próbują zapatrzeć się w "demiurga" skupienie się na tym co jest najważniejsze. Kontemplacja umożliwia bycie najbliżej demiurga - Boga.

Bez Państwa człowiek jest najgorszą z istot.
Mnogość dla Greków - nie może mieć racji. Wielkie są tylko jednostki.
Mnogość uważa że życie dla przyjemności to szczęście.
Jeżeli szukamy szczęścia przez przyjemność to jesteśmy uzależnieni od czynników zewnętrznych od losu (fortuny), nic nie zależy od nas.

Życie polegające na osiąganiu cnót - to częściowo jesteśmy uzależnieni od losu, fortuny.
Jest dla elity, a nie dla mnogości i powinna się poddawać służbie publicznej.

Szczęście, które dostępne dla nielicznych, to są te osoby, które poświęcają się kontemplacji najwyższego bytu. Jest to całkowite uniezależnienie się od losu. Studiowanie i skupianie się na najwyższym bycie.

ŚWIĘTY AGUSTYN (4-5 w n.e.)
Zmarł w 430r.
Urodził się na terenach Kartaginy (Tunezja). Był z pochodzenia Berberem.
Należał do najbardziej wykształconych ludzi swego czasu (retoryka, literatura, prawo).
Matka Monika (św. Monika) modliła się za syna, który przez 30 lat prowadził hulaczy tryb życia (lubił sobie wypić, zabawiał się z panienkami, miał nieślubnego syna).
Później Augustyn sam był nauczycielem retoryki. Przeprowadził się do Mediolanu. Jego nawrócenie nastąpiło w 33 roku życia. Przez 9 lat był Manichejczykiem
(manicheizm - świat składa się z dobra i zła. Materia - zła, dusza - dobra. Ciało ściąga nas w stronę zła).

"Państwo Boże" - to historia starożytnej filozofii.
Jako 33 latek ochrzcił się pod wpływem kazań biskupa. Stał się kapłanem - a potem biskupem.

Poruszał kwestie: czym jest byt? Niebyt? Bóg? Szczęście? Czas? Dobro i zło?

Augustyn uważał, że człowiek chce szczęścia, ale ludzie nie wiedzą co to jest szczęście.
--> przyjemność wg Epikurejczyków - jest czymś co daje szczęście.
--> wg Stoików - cnotliwe życie daje szczęście
--> kontemplacja najwyższego bytu (dostępna nielicznym chrześcijanom)
3 Warunki, które trzeba spełnić, żeby być szczęśliwym:
1) człowiek jest nieszczęśliwy dopóki nie ma czego pragnie
2) musimy pragnąć rzeczy właściwych żeby osiągnąć szczęście
3) musimy pragnąć rzeczy, których nie można nam odebrać, nie zepsuje się, jest stałe, wieczne --> to jest prawda
Prawda to jest Bóg, a jeżeli prawda nie jest Bogiem to Bóg jest czymś wyższym.

"Nie ma nic wyższego od prawdy, a jeżeli byłoby coś wyższego to Bóg"

* Kim jest Bóg?
Neoplatonizm - idea dobra - jedność, jednia, absolut. Wszystko inne emanuje z jedni.

Jednia (jak słońce) z niej emanuje byt.
Jednia (dawniej idea dobra) - bo tylko ona posiadała byt.
Im jest dalej tym ma mniej bytu w sobie, jest mniej doskonały.
Dalej jest nicość. Im bliżej źródła bytu tym bardziej przypomina sam byt. (np. człowiek, który ma rozum, zmysłowość).
Św. Augustyn uważał, że Bóg jest stwórcą. Ale Bóg nie emanuje bytem. On go tworzy.
Wszechświat jest tworzony przez Boga.
"Zło nie istnieje jest po prostu brakiem dobra"
-im coś ma więcej bytu - tym jest lepsze
-im ma mniej bytu tym jest coś gorsze
Zło jest jak choroba, jest skażeniem natury.
Byt połączony został przez Augustyna z kwestią dobra i zła.
* CZAS
Czas też jest stworzony w momencie stworzenia świata.
Bóg żyje poza czasem, czas dla niego nie istnieje.
Czas składa się z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
* przeszłość - czas, który był, nie istnieje, istnieje tylko w naszej pamięci
* przyszłość - czas, który nastąpi, istnieje w naszych oczekiwaniach, on nadejdzie.
Czas jest nieodmierzalny nad teraźniejszością mamy kontrolę.
Czas to przyszłość która błyskawicznie przechodzi w przeszłość.
Człowiek ma kontrolę nad teraźniejszością i w małym stopniu nad przyszłością, ale nie można zmienić przeszłości.
Bóg istnieje tylko w teraźniejszości - oddziaływuje na teraźniejszość.
Bóg ma pełnię bytu - BÓG jest!
Wszystko dla niego jest w teraźniejszości. Bóg ma największą wartość.
Istnieje porządek wartości - jest równoległy do porządku bytu.

Bóg jest dobry - bo posiada pełnię bytu. Brak bytu - brak istnienia.
"Na tyle na ile jesteśmy - to jesteśmy dobrzy".

Bóg decyduje żeby stworzyć świat, to co tworzy ma nie być drugim bogiem tzn. że nie może mieć pełni bytu. To co tworzy nie jest w pełni bytem, bo tylko on Bóg posiada pełnię bytu.
Im dalej od Boga tym mniej bytu.

Z bytem wiąże się pojęcie dobra. Bóg jest dobry.
Człowiek nie jest absolutnie dobry bo nie ma pełni bytu. W człowieku jest pewna niedoskonałość. Bóg istnieje w 100% - jest wieczny - a człowiek nie jest wieczny.

Bóg istnieje poza czasem - jest wszechmocny.

- "Wszystko co istnieje jest dobre - na tyle na ile istnieje".
- "Żaden człowiek nie jest niegodziwy z natury tylko z powodu jakiegoś braku"
- "Ten kto żyje wg Boga nie powinien nienawidzić człowieka z powodu jego zepsucia, ani kochać zepsucia z powodu tego człowieka, ale powinien nienawidzić grzech a kochać grzesznika"...

To co jest - jest dobre..
Zło - jest brakiem dobra, jest skażeniem natury.
Jesteśmy dobrzy ale nie do końca. Jest w nas defekt bo nie jesteśmy bogiem.
Człowiek ma wolę i poprzez tą wolę może dążyć do dobra lub do zła.
Mamy dobrą wolę aby kochać rzeczy w porządku wartości.

"Wyznania" Świętego Augustyna - obraz jego duszy.
Człowiek - nawet niemowlę jeżeli nie dokonuje aktów złych - to z powodu nie braku woli - ale z braku siły. Człowiek ma pociąg do zła.

Jeżeli istnieje porządek bytu - to tak samo istnieje porządek wartości.
Człowiek powinien kochać różne rzeczy i je pragnąć wg porządku wartości.
Grzech jest miłością nieuporządkowanych wartości.

Porządek wartości (Najpierw mamy kochać):
1) Boga
2) Osobę
3) Cnoty wspólnotowe sprawiedliwość, porządność, odwaga, pokora, mądrość). Cnoty, których posiadanie nie zubaża wspólnoty, w której człowiek żyje.
4) Dobra indywidualne - są niższe np. władza, bogactwo, zdrowie, piękno.

Książka "Państwo Boże" - państwo po 410 r (upadek Rzymu, Rzym został napadnięty przez greckich chrześcijan). "Państwo Boże" - obrona chrześcijańska, 60% to filozofia starożytna. Koncepcja Państwa Bożego - to nowa forma państwa.
Państwo - civitas (greckie Polis) obywatelami tego państwa są cnotliwi ludzie oraz dusze cnotliwych, które idą do raju.
Do polis Bożego należą aniołowie, a władcą jest Bóg.
Państwo ponadczasowe - łączące żyjących z umarłymi, aniołami i Bogiem. Teoria emanacji - byt emanuje z jedni, teoria neoplatońska. Bóg stworzył Byt.
Dobra:
-indywidualne - możemy się cieszyć tylko my sami, posiadanie ich wyklucza posiadanie przez kogoś innego
- wspólnotowe(cnotliwość, odwaga, pokora, mądrość)one wzbogacają wspólnotę, podnoszą jej jakość.

ŚW. TOMASZ Z AKWINU (13 STULECIE)
Żył we Włoszech. Urodził się w rodzinie najwyższej arystokracji królewskiej. Ojciec był hrabią Akwinu. Miał 7 braci i 5 sióstr. Był najmłodszy i był przeznaczony służbie kościoła. Jako dziecko był posłany do Klasztoru Monte Casino (najstarszy klasztor w Europie), przeorem był jego stryj. Mając 17 lat wstąpił do zakonu Dominikanów, w którym bracia ślubowali ubóstwo. Jego bracia na rozkaz matki porwali Tomasza i uwięzili go w wieży na rok.
Św. Tomasz - "Doktor anielski" - obcował ze swoim aniołem jak Ojciec Pio. Studiował w Paryżu na Sorbonie, później nauczał. Cały czas był Dominikanem. Zmarł w wieku 49 lat w drodze na Sobór.
2 fundamentalne dzieła:
1) Suma Teologiczna
2) Suma filozoficzna
Tomasz wydawał się pozbawiony uczuć. Równolegle dyktował kilka dzieł. Nieprawdopodobna zdolność do skupiania się. Jedna z sum jest niedokończona przerwał pisanie przez śmiercią. Miał wizję, że to co napisał jest tak małe i nie dokończył.
Do św. Tomasza --> Kościół i Chrześcijaństwo były oparte o św. Augustyna (augustyniańskie) był podstawowym autorytetem do którego się odwoływano Żył 76 lat --> Platonizm. Święty Tomasz oparł się o Arystotelesa, uczynił go głównym źródłem wiedzy (tomizm)
*Prawo --> Św. Tomasz zastanawia się czym jest prawo? * Prawo - jest to zasada, która nakazuje lub zakazuje jakiegoś działania. Prawo jest zasadą działania. Prawo - bez którego funkcjonowanie człowieka byłoby niemożliwe. Warunki które musi spełniać prawo (funkcje) 1) prawo musi mieć swoje źródło w rozumie 2) ma na celu wspólne dobro 3) musi być wydane przez legalnego prawodawcę 4) musi być obwieszczone
ad 1) Źródło w rozumie- prawo nie jest wyrazem woli, musi mieć źródło w rozumie. Jeżeli prawo ma na celu wspólne dobro - to tylko rozum może podpowiedzieć co tym wspólnym dobrem jest. Prawo, żeby było przestrzegane musi mieć wewnętrzną racjonalność. Jeżeli nie jest racjonalne - to nie jest przestrzegane. ad 2) Wspólne dobro - wynika z samej natury rzeczy. Jeżeli mamy wspólnotę to musi mieć na celu wspólne dobro. ad 3) Legalny prawodawca - nie możemy stanowić prawa, może go jedynie stanowić legalny prawodawca. ad 4) Obwieszczone - prawo musi być znane, żeby móc je przestrzegać. Uroczyście obwieszczone wszem i wobec. Prawo nabiera swojej mocy jeżeli jest opublikowane.
Czy rozum człowieka jest najwyższy? Nie to Bóg produkuje prawo odwieczne. Prawo odwieczne - to prawo, które istnieje w rozumie Boga. Bóg jest prawodawcą. To prawo pochodzi od jego rozumu.
Kogo to prawo obejmuje? To prawo jest prawem wszechświata. Dot. wszystkiego co istnieje, wszelkiego bytu. (ludzi, zwierząt, materii...)
Bóg jest legalnym prawodawcą prawa odwiecznego. * Jak Bóg je obwieścił? To prawo jest wyryte na Bytach. Jest w ich naturze. Prawo wieczne jest napisane na bytach, którego podlegają. Człowiek jest jedynym bytem, które jest nie posłuszne prawu odwiecznemu.
1) Prawo odwieczne - najważniejsze
2) Prawo naturalne - (np. woda wrze w 100 st. Wiemy, że kot miauczy, a pies szczeka - ale te materie nie wiedzą o tym). Prawo naturalne jest prawem, które istnieje w bytach racjonalnych jakim jest człowiek. Te pozostałe nieracjonalne byty mają wyryte prawo odwieczne, które stanowi ich naturę. A człowiek jest w stanie to poznać. Jest obwieszczone w naszym sumieniu. Prawo odwieczne i naturalne są prawami podobnymi. Prawo naturalne odnosi się do bytów rozumowych, racjonalnych. Prawo naturalne odnosi się do prawa moralnego - mówi tym istotom jak mają żyć. Prawo naturalne odnosi się do człowieka i ma pokazać jak ma żyć: (1) nakazem prawa naturalnego jest to, że człowiek żyje i ma prawo do zachowania swojego życia (2) nakazem, który wynika z 1 - żyjemy i chcemy pozostawić potomstwo, swój własny obraz. (3) zasada odnosi się do człowieka - jako specyficznej osoby. Jest racjonalna, rozum nam wskazuje co jest dobre, i jak unikać zła. Z tego nakazu wynika: * powinniśmy żyć we wspólnotach * człowiek powinien dążyć do poznania prawdy--> Boga i jego stworzenia Poznania wiedzy i zdobywania wiedzy. Ignorancja jest grzechem. Człowiek używa swojego rozumu i odkrywa prawo odwieczne.
3) Prawo Boskie - prawo na Tablicach. Dekalog, Pismo Święte (obwieszczone). Istnieje po to żeby regulować stosunki między człowiekiem i Bogiem. Rozum człowieka nie jest doskonały i może się wahać i dlatego potrzebne jest prawo boskie np. nie kradnij, nie zabijaj..
4) Prawo ludzkie - jest prawem, które rządzi wspólnotami ludzkimi. Jest jedynym prawem zmiennym. Musi spełniać funkcje (legalny prawodawca, obwieszczone, wspólne dobro, źródła w rozumie).
Prawo odwieczne, naturalne i boskie --> jest prawem niezmiennym. Prawodawcą jest Bóg.
Prawo ludzkie - Św. Tomasz miał pogląd: obywatele nie mają obowiązku służyć władcy w przypadku kiedy prawodawca łamie prawo. Podatki muszą być uchwalane za zgodą tych którzy je płacą. (17 stulecie John Lock)
Prawo odwieczne --> prawo fizyki, przyrody Prawo naturalne - pojawia się w debatach o Konstytucję .
Uwagi Św. Tomasza są cenne, stanowią drogowskaz w razie kryzysu. Prawo ludzkie może być prawem barbarzyńskim (stalinizm)

FILOZOFIA NOWOŻYTNA
Różnica między starożytnością i nowożytnością: brak kontynuacji, zerwanie, przerwa. 15-16 wiek Renesans - odkrycia naukowe - reformacja. Podstawowe hasła, które wiążą się z renesansem: - odwrócenie zainteresowania człowieka od spraw wiecznych, do spraw doczesnych "tu i teraz" - wiek 13 - to wiek uniwersytetów - pojawia się spora grupa ludzi wykształconych, ale nie duchownych - szybki rozwój gospodarczy końca średniowiecza, efekty widoczne 150 lat później - Reformacja - odrzucenie autorytetu kościoła, zgoda na własną interpretację Pisma Świętego - Okres odkryć naukowych: * teoria Kopernika stawia roboczą hipotezę - postawienie Słońca w centrum wszechświata. * Galileusz zaczyna postrzegać świat jako materię w ruchu: "jak coś się rusza - to jest naturalne", "wszystko jest w ruchu" - w średniowieczu wszyscy byli usatysfakcjonowani, że żyją w świecie nie poznanym, w świecie baśni, opowieści - w renesansie ludzie chcą mieć wiedzę pewną i nie zachwianą (postawa typowa dla człowieka współczesnego - Kartezjusz) - w starożytności i średniowieczu - to co było pisane było dla specjalistów, a w renesansie to co piszą, swoje myśli kierują do wykształconej publiczności. - na 200 lat dyskusje filozoficzne rozgrywają się na arenie wśród publiczności - opowiadano, że to co było dotychczas było bez sensu uważali "ja jestem najlepszy" , "ja powiem jak jest naprawdę" - nowożytni myśliciele.
MACHIAVELLI - Dzieło "Książę" Prekursor nowożytnej filozofii. Zajmuje się filozofią polityki, polityką praktyczną. Napisał swoją książkę jako krótką rozprawkę - miała służyć jako podręcznik dla władcy (Medyceusz - 2 władca, który zdobył władzę we Florencji). Machiavelli był dyplomatą. "Piszę dzieło, które ma przedstawić politykę taką jaka ona jest ". "wielu pisało o państwach, które nigdy nie istniało" jak państwo Platona -->państwo, które istniało tylko w mowie. "ale to jest bezużyteczne - ja chcę to napisać - jak jest". Do tej pory wszyscy pisali - jak państwo i ludzie powinni być - on chce napisać jak jest.
* Naturalny książę - taki, który odziedziczył po ojcu władzę. Kontrastem jest ktoś kto tę władzę zdobywa - czyli nie naturalny książę. Ale z reguły jest to mieszane. Bo naturalni też nabywają. W paragrafie 4 zmienia swoje zdanie i uważa, że naturalnym księciem jest ten kto nabywa - bo to jest naturalne. Uważa, że władca musi korzystać z takich możliwości jakie są żeby powiększyć imperium. Machiavelli zaczyna budować nowy język (nowo mowa)
Nowy książę musi mieć kilka cech: 1) pragnienie posiadania, ma płonąć z chęci nabywania - nie powinien zależeć od nikogo, sam powinien wszystko zdobyć. 2) cnoty - nowe cnoty, które powinien posiadać władca. 3) polegać na sobie (Romulus) 4) powinien być uzbrojony

Ad2) Cnoty wartości same w sobie. Nowo mowa - nowe cnoty-które są zaprzeczeniem: *hojność - nie ma sensu. Bo skąd władza ma pieniądze? Zabiera wszystkim poprzez podatki i daje nielicznym. Musi być sprawnym władcą, sprawna administracja, wtedy będą małe podatki - i wtedy władca będzie hojny - bo mniej ludziom zabierze. *władca okrutny czy miłosierny? Władca w przypadku zamieszek powinien kilku prowodyrów powiesić. To wtedy nastąpi porządek i wtedy wszyscy będą go uważać za miłosiernego. Okrucieństwo umiejętnie stosowane będzie prowadziło opinię władcy miłosiernego. Ale to na krótką metę, a nie na dłużej. Książę nie może uchodzić za okrutnika, może być okrutny na krótką metę. "Ludzie szybciej zapomną o stracie ojca niż o stracie ojcowizny" *lepiej być kochanym czy budzić strach? *czy władca powinien mieć honor? Książę musi się nauczyć być lwem i lisem "Ludzie sądzą po pozorach, gdy ktoś sądzi po pozorach to wtedy sądzi po rezultatach" Wtedy nikt mu nie zarzuci że jest bez honoru.
Ad 3) Polegać na sobie - władca musi posługiwać się innymi ludźmi. Powinien opierać się o lud czy arystokrację? Najlepszy jest tłum, biednych łatwiej zaspokoić ich żądania. Jest ich za dużo żeby ich zabić. Kiedy próbuje się obalić władzę - arystokracja będzie jej broniła. Władca powinien na nikim nie polegać jak zdobywa władzę - bo wtedy ktoś musiał mu w tym pomóc i wtedy oczekuje za dużo. Trudno zaspokoić jego żądania.
Ad 4) Uzbrojony - powinien być uzbrojony bo ten książę płonie z chęci posiadania - jest wodzem. "Armia, żołnierze, nigdy nie będą słuchać nieuzbrojonej osoby".
W swojej książce "Książę" - Machiavelli zaczyna od oskarżenia, że starożytni myśliciele piszą jak być powinno, a on napisze jak jest. Ale opisując księcia pisze jakim on powinien być - a nie jakim jest. Z jednej strony krytyka i odrzucenie tego co było po starożytnych, szukanie ideału, z drugiej strony --> drugi zestaw jakim powinien być władca. Nowy zestaw (nowy model) co władca powinien robić. Jest zaprzeczeniem tego co robili starożytni.
Polityka --> najważniejsza w życiu człowieka - kiedy tak jest - to wtedy jest celem samym w sobie, celem najwyższym. Jeżeli uważamy politykę za najważniejszą to wtedy ludzie stają się królikami doświadczalnymi na farmie Machiavellego.
Starożytni pisali o człowieku - takim jakim powinien być - ale każdy z nas ma ten potencjał żeby stać się lepszym.
Machiavelli pokazuje nasze słabości i jak małymi możemy się stać. Pokazuje jak głęboko człowiek powinien upaść, jak się upodlić. Istnieje pogląd że książka Włoski patriota - napisał żeby zjednoczyć Włochy.

RENE KARTEZJUSZ "Rozprawa o metodzie" Francuz. 2 pokolenia po Machiavellim. Urodził się pod koniec 16 wieku, zmarł w połowie 17. Znany jako matematyk. Był oficerem. Wojna 30letnia - okrutna wojna zredukowała Niemców o połowę, a Europę Zachodnią o 1/3. Uczestniczył w tej wojnie, a potem po kilku latach przeniósł się do Holandii i został myślicielem. Napisał dzieło "Świat", które miało zastąpić Sumę teologiczną Św. Tomasza - ale jej nie opublikował chcąc uniknąć kłopotów. Kiedy miał 53 lata jego sława była znana. Nie oznacza kontynuacji, zerwanie kontynuacji. Zapoczątkowanie czegoś nowego. Nie satysfakcjonuje się racjonalnym spekulowaniem rzeczywistością (kim jest człowiek? Świat? Kartezjusz chce mieć wiedzę pewną i niezachwianą (jest to nowożytne). Naukowe jest to co jest obiektywne, udowodnione, sprawdzone przez inne osoby. Starożytność dla niego jest baśnią, jest niewiele warta.
"Rozprawa o metodzie" - wzór jasności, wykładu myśli, zrozumiały dla każdego. Proponuje własną metodę. Kartezjusz był przekonany, że jego metoda potrafi rozwiązać wszystkie problemy. Pisał dla publiczności wykształconej, a nie dla specjalistów. Dostał propozycję od Krystyny - monarchini Szwecji - chciała, żeby nauczył ją tej słynnej metody. Oświecona monarchini lubiła uczyć się o 5 rano, a on lubił sobie pospać. Było tam bardzo zimno. Pół roku ją nauczał i zmarł na zapalenie płuc.
"Rozprawa o metodzie" - 6 rozdziałów: 1) jego biografia 2) zarysowanie metody, wspomnienie 3) etyka 4) dowiadujemy się o co mu chodzi? 5) pokazanie tego w praktyce
1 rozdział) Zdrowy rozsądek - jest najrówniej dzieloną rzeczą w świecie. Wszyscy są obdarzeni takim samym rozumem. On schlebia swojemu czytelnikowi. Stwierdza, że oni się różnią, ale to wynika ze złej metody. Używamy złych metod do poznania prawdy. Kartezjusz uczęszczał do Jezuickiego collegu przez 7 lat (najlepsza szkoła). Był bardzo pracowitym studentem. Czytał wszystkie książki. "Czytanie dobrych książek to jak prowadzenie konwersacji z tymi myślicielami". Uważał, że jedyna korzyść ze studiowania w najlepszej szkole to stopniowe odkrywanie przez niego ignorancji i niewiedzy. Był zbuntowany. Krytykował swoją wiedzę i wszystko czego się nauczył. Jedyną prawdę znalazł w: teologii (wiara) i matematyce (proste rozumowanie i osiąganie pewności). Wielki potencjał z matematyki nie został wykorzystany w innych dziedzinach. Cała nauka jest odrzucona oprócz matematyki.
2 rozdział) Kwestie metodologiczne. "Jest mniej doskonałości w dziełach stworzonych z kilku części przez wielu autorów niż w dziele stworzonym przez jednego autora". Proste rozumowanie jednostki jest bardziej zbliżone do pewności niż to co było przez pokolenia. To wszystko nie dotyczy państwa. Cały stan wiedzy został odrzucony oprócz matematyki i teologii (żeby się zabezpieczyć przed posądzeniem go o bezbożność). Odrzuca wszystkie opinie, które nie budzą pewności. Interesuje go tylko wiedza pewna i niezachwiana. Jego metoda - to metoda małych kroczków, metoda analizy. Będzie budował nową wiedzę - synteza. Ale cały czas będzie sprawdzał czy się nie pomylił Uważał, że jego myślenie nie dotyczy państwa i religii (nie był odważny). 4 zasady : 1) odrzuca wszystko co nie jest pewne 2) dzielenie i analizowanie 3) synteza 4) na każdym kroku będzie przeglądał czy jego analiza i synteza są poprawne czyli sprawdzanie.
3 rozdział) "Zabezpieczenie tyłu" - nie będzie podważał niczego. Jedyne co go interesuje to proces myślowy. Czyli teoria. Czyli jest nie groźny, nikt go się nie musi obawiać. Chce być wolny w myśli.
4) rozdział) Opisuje metodę
Odrzuca całość wiedzy, nie ufa niczemu - nawet swoim zmysłom. Nie są one godnym źródłem informacji o świecie. Zmysły nas zawodzą. Różnica między snem a jawą nie jest pewna - bo nie wiadomo kiedy śnimy a kiedy jest jawa.
Otacza go pustka. Nie ma nic. Jest radykalnym sceptykiem - wszystko to co jest jest iluzją. Nie ma nic. Pyta się czy rzeczywiście w tej pustce nic nie ma? W tej pustce została nam - nasza myśl - nasz rozum
"Cogito ergo sum" - myślę więc jestem
Kwintesencją człowieka jest nasz rozum - niezależny od świata zewnętrznego - od bytu.
Drugą rzeczą którą odkrywa jest - istota doskonała czyli Bóg.
3 Przesłanki na istnienie Boga:
(1) jestem w pustce i myślę. Jawi mi się koncepcja istoty doskonałej. Istota niedoskonała nie jest w stanie wymyślić istoty doskonałej. A skoro on ma w sobie ideę istoty doskonałej to ktoś mu ja tam włożył
(2) w tej pustce myślę więc jestem, wiem że nie jestem istotą doskonałą. Ma tysiące niepewności, a wiedza jest lepsza niż niepewność. Wie że nie jest istotą doskonałą.
(3) Ontologiczny dowód na istnienie Boga - Bóg jest istotą doskonałą, która posiada wszystkie możliwe doskonałości. Jest najdoskonalsza. Czyli musi istnieć. Z samej definicji Bóg musi istnieć. (Każdy wie że suma kątów w trójkącie ma 180 st. - czy trójkąt istnieje czy nie - nie ma to znaczenia).

To oznacza, że Bóg nas stworzył. Obdarzył nas rozumem i zmysłami (dobry duch).
Kartezjusz odzyskuje wszystkie zmysły. Czyli możemy ponownie poznawać świat w sposób pewny i niezachwiany.
Zły duch celowo zachwiał logikę - to oznacza, że zły duch nas nie stworzył.

Ostatni rozdział) Jego kosmologia - Kartezjusz prezentuje swoją wizję wszechświata.
Gdyby Bóg stworzył jeszcze raz świat byłby on w ruchu.
Cała materia jest w ruchu. Do tego dochodzi istota - człowiek, który ma rozum.
Jesteśmy wyjątkiem we wszechświecie - istotą niezwykłą.
Świat rusza się sam - jest to materia w ruchu. Potrzebna mu była koncepcja istoty doskonałej (Boga), żeby mógł odzyskać zmysły.

TOMASZ HOBBES
Żył prawie 100 lat. Schyłek 16 w i prawie cały 17 wiek. Zmarł w 1679 r.
Urodził się 30lat po śmierci Kartezjusza. Dzieło Lewiatan - potwór morski, Składa się z 2 części:
1) jego kosmologia
2) zaprezentowanie myśli politycznej

Wszechświat składa się z materii w ruchu. Odrzucenie koncepcji Arystotelesa. * U Arystotelesa stanem naturalnym był stan spoczynku. A jeżeli jest ruch to dlatego, że chce naśladować Boga, chce być bliżej niego. Ten Wszechświat jest uporządkowany - wszystko dąży do Boga.
* Świat jest skończony - koncepcja Galileusza i Kartezjusza
* Hobbes - wszechświat materia w ruchu. Uważa że świat jest nieskończony.
Odrzucił koncepcję rozumu i duszy. Wszystko jest materią w ruchu - nawet człowiek i jego myślenie.
Życie nie jest jakąś siłą, którą się ma albo nie ma - jest samoistny ruch który ma swój początek w zasadniczej części.
Mówi o sztucznej inteligencji.
Życie jest jakąś formą materii w ruchu, nie ma nic innego - tylko materia.
Hobbes jest materialistą. Nawet nasze myśli są materią w ruchu. Myśli to jakaś wibracja w naszym mózgu
"Początkiem wszystkich myśli jest to co nazywamy zmysłami".
Myślenie to rodzaj ruchu pod wpływem zmysłów. Nasz mózg jest liczącą maszyną.
Nasz mózg zauważa szybko związek między przyczyną a rezultatem, a po środku pojawia się środek żeby uzyskać rezultat. Na tym polega myślenie - dodajemy i odejmujemy i sprawdzamy czy nam się to opłaci.
Odrzuca główną motywację. Tym co decyduje - są uczucia. Są one napędzane przez siły: chcemy uniknąć bólu i chcemy uzyskać przyjemność.
Jesteśmy komputerem, który chce przetrwać i mieć jak najwięcej przyjemności i jak najmniej bólu.
Nie ma pojęcia obiektywnego dobra i zła. Ból jest złem, a przyjemność dobrem. Jest tylko dobro i zło subiektywne.
Każda maszyna myśli o sobie, wszystko co służy dla zachowania życia i przyjemności jest dobre a co nie służy temu jest złe.
Człowiek jest z natury egoistą. Świat jest pełen niebezpieczeństw.
Człowiek musi być w ruchu. Szuka przyjemności bez przerwy.
Człowiek jest specyficzną formą w ruchu Unikamy bólu za wszelką cenę i dążymy do przyjemności. Nie ma spokoju. Człowiek zawsze ma nadzieję na większą przyjemność niż to co uzyskał. Hobbes patrzy na człowieka jak na komputer.

Jak może istnieć społeczeństwo komputerów:
Największy lęk w człowieku wzbudza nagła śmierć. Nie ma w tym świecie moralności. Człowiek w stanie natury jest brutalnym i ludzie mordują się.

- "Homo homini lupus" - człowiek człowiekowi wilkiem
- "Bellum omnium contra ommes" - wojna wszystkich przeciw wszystkim

Istnieje prawo natury (right - uprawnienie) - right of nature.
* Prawo natury - wynika z natury człowieka. Prawem człowieka w stanie natury jest zabijanie. Hobbes wprowadza prawo naukowe z natury człowieka. W nas samych jest natura do zabijania. Człowiek sam jest sędzią.
Prawo natury - wynika i opiera się o nasze uczucia, a nie rozum. Uczucia decydują kto nam zagraża. Ale mamy rozum, który nam, podpowiada, że to jest niebezpieczne.
Rozum podpowiada nam "Low of nature" (low - coś co nam zakazuje lub nakazuje). Człowiek będzie chciał usunąć wszystko co nam zagraża.
* z Low of nature - wypływa, że jeżeli ludzie pozbędą się zabijania to będą dłużej żyć. Trzeba wyrzekając się siły stworzyć sankcje. Tworzymy suwerena (władzę) - lewiatan.

Władza, która powstaje jest władzą absolutną. Lewiatan potrzebuje silnej władzy i brutalnej bo człowiek jest brutalny i pozbawiony moralnych hamulców i ta władza daje strach, a tego oni się najbardziej boją.
Nie ma żadnego prawa do buntu. Suweren jest tyranem.
Jedyny powód do buntu - jeżeli suweren zagraża - mnie - jednostce. (bo mamy right of nature). Nie ma żadnego marginesu swobody. Lewiatan jest świeckim bogiem.
Hobbes stworzył świecką tyranię. Wcześniej prawa były dla dobra wspólnoty - źródła są transcendentne.
Tutaj całe prawo ma swoje źródło w człowieku - w naturze. Hobbes opiera się o jednostkę (bezduszną).
Jest uważany za prekursora liberalizmu.

Różnica:
- ale Arystotelesa - rodzina - po to żeby człowiek żył
- u Hobbes - państwo jest po to żeby człowiek żył

Hobbes uważał, że jego teoria o człowieku i państwa jest udowodniona siłą dowodu matematycznego i nie można tego zmienić.
Uważał że jego teoria powinna być nauczana na wszystkich uniwersytetach po wsze czasy.

Co miało wpływ na Hobbesa?
W 1649 r. Obalono dynastię i Karola I ścięto. W połowie 17 w napisał książkę. To co się działo w Europie - ta nowa Europa - te zmiany tak wpłynęły na to co przeżył Hobbes.

JOHN LOCKE "Drugi traktat o rządzie"
1692 r. Rewolucja bezkrwawa, od tamtej pory panowała monarchia. Władza królewska ograniczona. Locke pisze ten traktat w tym czasie.
Pierwszy traktat - podważa idee. Pisze o człowieku w stanie natury (człowiek jest równy i wolny - jest to stan pokoju) i stanie miłości.
* Stan wolności - wolność doskonała, doskonała równość, Locke zwraca uwagę bardziej na rozum niż na uczucia.
W stanie natury - rozum nam podpowiada, że inni ludzie są tacy jak my, z tego samego gatunku. Wynika z tego miłość. Nie ma wojny, jest stan pokoju. Ludzie zauważają swoje podobieństwo, Locke odwołuje się do Boga, że jesteśmy stworzeni na użytek Boga a nie żeby jeden człowiek podporządkowywał sobie drugiego człowieka.
W stanie natury człowiek niesie pomoc drugiemu człowiekowi gdy jest ktoś nieszczęśliwy lub w niebezpieczeństwie. Jest jeden warunek - jeżeli tonie dziecko można go nie uratować - jeżeli to zagraża naszemu bezpieczeństwu.
Człowiek jest egoistą - jego przetrwanie jest najważniejsze. Ludzie się przyjaźnią.
W tym stanie natury istnieje prawo natury - low of nature, nie jest prawem, które ktokolwiek uchwalił, wynika z natury. To jest prawo, które stanowi nam natura.
Jeżeli ktoś łamie prawo natury np. kradnie komuś coś.
Locke - stan natury nie jest idyllą, wprowadza kryterium użycia siły lub zamiar użycia siły. Jeżeli ktoś w stanie natury chce nam coś ukraść - to kara dla tego osobnika musi być adekwatna dla tego przestępstwa. Jeżeli bandyta chce użyć siły to znika stan pokoju i nastaje stan wojny.
Ktoś kto łamie podstawowe prawo natury - to oznacza, że nie jest człowiekiem (bo ma inną naturę). W związku z tym zasługuje na stosowną karę (śmierć).
Ktoś kto zaatakuje jednego człowieka jest w stanie wojny z innymi ludźmi.
Musi istnieć instytucja prawa natury.
Każdy człowiek jest jednocześnie - policjantem, sędzią i katem - jest to zgodne z prawem natury - wymierzanie sprawiedliwości.

*Stan natury - to ludzie żyjący razem wg wskazań rozumu, bez rządu, z władzą sądowniczą do rozsądzania sporów między sobą.
* Stan wojny - to siła lub zamiar użycia siły na innym człowieku, wtedy gdy nie ma władzy do której można by się zwrócić o pomoc.

Locke się zastanawia dlaczego ludzie używają przemocy wobec siebie?
Używamy ją wtedy gdy chcemy coś osiągnąć wbrew czyjejś woli.
Jeżeli ktoś chce nas zmusić do czegoś to wtedy używa się przemocy.
Istota, która używa siły wobec innego człowieka jest poza prawem - i można go bezkarnie zabić (bo nie jest człowiekiem).

Jak Locke patrzy na niewolnictwo?
Pisał dzieło, że absolutna władza jest nie naturalna. Człowiekowi nie wolno popełnić samobójstwa. My nie dysponujemy samym sobą - nie możemy się oddać do niewoli za długi.
Niewola - stan wojny między posiadaczem niewolnika a niewolnikiem.
Niewola jest zła.

Locke - był ojcem założycieli rewolucji amerykańskiej i liberalizmu.

Własność
Kiedy Bóg stworzył ziemię dał ją ludziom na wspólne władanie. Nasze ciało ma swoje potrzeby (jedzenie i picie). W stanie natury mamy wspólną własność. Własność prywatna - istnieje w stanie natury.
Źródła własności - powstają ze zmieszania darów natury z pracą.
Czy są jakieś granice?
Locke - możemy własność wspólną - własnością prywatną, jeżeli to co wzięliśmy nie podlega zniszczeniu. Są granice bogactwa. Ta zasada może być zastąpiona jeżeli to co wzięliśmy sprzedamy, żeby się nie zniszczyło. Pieniądze to to co popycha człowieka do działania, do handlu. Pieniądze przyczyniają się żeby z dzikusa zrobić człowieka cywilizowanego. Pieniądz przyczynia się do wzrostu zamożności człowieka. Jeżeli ktoś z daru natury bierze 1% a sam dodaje 99% swojej pracy to przyczynia się do wzrostu zamożności społeczeństwa.
Są bodźce, które wyzwalają energię - są nimi pieniądze.
U Hobbesa własność prywatna nie istnieje.

Władza królewska
Król jest ojcem. Władza królewska jest podobna do władzy rodzicielskiej. Władza ojca w domu była władzą absolutną.
Natura władcy ojca - jest inna niż władza królewska.
Z czego wynika władza rodzicielska?
Wynika z tego, że dziecko nie jest w stanie się sobą zając. Rodzice wypełniają tą funkcję (podobieństwo do Arystotelesa).
Rodzice wychowują i edukują - z tego wynika władza rodzicielska (żeby troszczyć się o dziecko do pełnoletności). Rodzice którzy oddają dziecko tracą władzę rodzicielską. Można się z niej wyrzec. Dziecko ma obowiązek opiekować się rodzicami na starość i tego się nie może wyrzec.

Po co ludzie założyli państwo?
Stan natury w którym żyli miał swoją ciemną stronę. Nie potrafimy być sędziami obiektywnymi. Ludzie dochodzą do wniosku, że umowa między nimi która stworzy władzę jest lepszym zabezpieczeniem życia, wolności i własności. Ta władza jest ograniczona i obiecują tej władzy posłuszeństwo.
Na miejscu dzikiej wolności mamy wolność obywatelską.
Mamy społeczeństwo i cały aparat państwowy po naszej stronie. Stracimy prawo do wymierzania sprawiedliwości.
Jeżeli jesteśmy atakowani i władza nie jest w stanie nam pomóc wtedy wracają początki stanu natury, ten ktoś wchodzi z nami w stan wojny i możemy go zabić.

Rezygnujemy z wolności z prawa natury i osiągamy wolność w państwie. Nie dobrze jest być sędzią we własnej sprawie - sprawiedliwość jest lepsza w państwie.

MONTESQUIEU "O duchu praw"
Był prawnikiem. Pochodził z okolic Bordeux. Odziedziczył urząd naczelnika sądu. Listy Perskie - krytykował Francję.
Dzieło o "Duchu praw" pisał 17 lat. Pisał o prawach. Miał na myśli całość wszechświata. W 11 - trójpodział władz.
Do czasów Monteskiusza władza jest rzeczą niebezpieczną.
"Absolutna władza - degeneruje absolutnie"
* W starożytności - należy mieszać władzę, bo inaczej prowadzi do nadużyć.
Władza:
- wykonawcza i sądownicza
* U Monteskiusza - separuje władze - trójpodział:
- ustawodawcza
- wykonawcza
- sądownicza
Wg niego wysokie podatki przyczyniają się do wzrostu ekonomicznego.
JAN, JAKUB ROUSSEAU
"Traktat o źródłach nierówności", "Umowa społeczna", "Emil"
Ojciec Rewolucji Francuskiej.
To czasy oświecenia - wiara w rozum.
Rousseau - został nazwany przez Paula Jonesa - pierwszym intelektualistą, świeckim intelektualistą.
* Deizm - świat porusza się wg swoich praw. Boga to nie interesuje.
Żył w 18 stuleciu. Zmarł 11 lat przed Rewolucją Francuską.
Był niezwykłą postacią. Urodził się w Szwajcarii. Jego matka zmarła w czasie porodu. Ojciec był zegarmistrzem. Gdy miał 15 lat uciekł do Francji i zamieszkał u pani Warens - jego kochanki.
Do 40 roku życia jego życie - było człowieka przegranego.
Koło 40 wygrał konkurs literacki i stał się gwiazdą. Otworzyły mu się dwory najzamożniejszej arystokracjo francuskiej.
Uważał, że jest ofiara międzynarodowej konspiracji. Agenci chcą go zabić. Uważał się za nieszczęśliwego człowieka. Był chory - swoich przyjaciół uważał za spiskowców.
Miał 5 dzieci ze służącą - kazał je wysłać do sierocińca.

Powiedział że potrafi cały świat wyleczyć, i znaleźć schorzenia w państwie. Jest jednym z najwybitniejszych politycznych filozofów.
Stał się sławny w połowie 18 wieku. Zakwestionował ideę postępu.
Napisał esej o początkach nierówności -"Traktat o źródłach nierówności".
Poszukuje wiedzy kim jest człowiek w stanie natury. Poszukując człowieka naturalnego robi psychoanalizę.
* Stan natury - człowiek jest wolny i równy, ale jest całkowicie przystosowany do życia w prymitywnych, trudnych warunkach, tak jak dzikie zwierzę.
Jest pełen wigoru i silny - bo inaczej umiera. Troszczy się o to żeby przetrwać. Ten człowiek w tych warunkach czuje się jak ryba w wodzie.
* Potrzeby: pożywienie, kobieta, odpoczynek.
Boi się bólu i głodu. Jego potrzeby są proste. - szlachetny dziki.
Jedyne co go łączy z drugim człowiekiem to sympatia i obojętność. Nie zna rodziny, władzy, własności prywatnej. Jest całkowicie samowystarczalny. Nie ma potrzeby życia z innym człowiekiem. To jest stan idylli.
Idylla kończy się kiedy pojawia się własność prywatna - to jest początek społeczeństwa.
Własność prywatna pojawia się kiedy ludzi jest więcej. Ludzie zaczynają prowadzić stały tryb życia, zaczynają żyć w rodzinie.
Ludzie różnią się talentami - jednym się powodzi, a drugim nie.
Pojawiają się różne pragnienia. Ludzie zaczynają walczyć ze sobą, potrzebują władzy która ją kończy.
Człowieczeństwo produkuje zdegenerowanego człowieka - człowiek żyje wg pozorów. Cywilizacja degeneruje człowieka.

"Umowa społeczna"
W momencie wojny wszystkich przeciw wszystkim potrzebuje despotyzmu, żeby ludzie się nie zabijali. On chce rozwiązać problem. Trzeba znaleźć taką formę wspólnoty która nie zabierze nam wolności i równości a jednocześnie da nam wszystkie potrzebne wartości, która nie czyni z człowieka niewolnika.
Można to osiągnąć - "jest to całkowite wyrzeczenie się każdego uczestnika umowy wszystkich praw na rzecz wspólnoty". Wyrzeczenie się wszystkiego: praw i dóbr.
Rousseau - zakazywał partykularnych związków - bo to rozbija wspólnotę. Mówimy o założeniu komuny - wszyscy rezygnują ze wszystkiego. Powstaje nowa komuna.
* powstaje wola powszechna - nie jest suma woli każdego z nas. To jest wola nowej osoby - która powstaje po założeniu nowej komuny.
Jeżeli ludzie mają egoistyczne cele to wtedy zdradzają wspólnotę. Każdy związek jest niemożliwy.
Wspólnota dzieli się na:
- obywateli (władza)
- poddanych (muszą słuchać władzy)
To jest doskonała wolność która nam Rousseau proponuje.

"Emil"
Psychologiczna podbudowa. Rousseau chciał stworzyć idealnego człowieka. Szlachetny dziki, a jednocześnie jest obywatelem zdolnym do życia w cywilizacji:
1) bierze się niemowlę - chłopca
2) potrzebujemy mentora, który będzie dziecko wychowywał
3) potrzebujemy posiadłości w lesie
To dziecko ma naturalną miłość własna - "amour de soi"
Niemowlę płacze kiedy jest głodne i śpiące.
"Amour propre"- miłość własna zła.
To dziecko zaczyna zauważać że może manipulować rodzicami, żeby jemu było dobrze. To dziecko rośnie i próbuje manipulować ludźmi dookoła. Żeby było tak jak ono chce. W ten sposób powoli rodzi się mieszczanin - burżuj.
Burżujem jest ktoś - kto ma chorą psychikę. Żyje opinią innych, złudzeniami.
Dziecko chowane jest w lesie przez 15 lat - w stanie natury. Chciał wychować Emila na szlachetnego dzikusa, który ma w sobie "amour de soi" bez "amour propre". Emil nie ma kontaktu z innymi dziećmi, bo mógłby porównywać siebie z innymi.
Albo popadnie w pychę albo w poczucie niższości.
W wieku 15 lat mentor zabiera Emila do dzielnic nędzy - żeby mógł zobaczyć jak nisko człowiek może upaść.
Poznaje historię, zaczyna się proces cywilizacji. Dużo czyta. Jest całkowicie samowystarczalny. Jak go połączyć ze społeczeństwem - za pomocą seksu.
Emil jest zdrowy, pełen wigoru, pokazują mu piękna dziewczyną Zofię.
Musi się nauczyć odpowiedzialnej miłości. Kobieta i mężczyzna muszą się różnić - żeby być ze sobą na wzajem.

Kiedy Emil czuje że może żyć w społeczeństwie - zostaje wysłany w podróż dookoła świata, żeby poznać wszystkie systemy polityczne. Dochodzi do wniosku, że najlepiej założyć komunę i wraca do kraju. Pobiera się z Zosią i żyją długo i szczęśliwie.

EDMUND BURKE
"Rozważania o Rewolucji Francuskiej"
Rozważania o wojnie domowej.
Jeden z najwybitniejszych działaczy partii liberalnej wigks.
Był wybitnym mówcą. Nieformalnym rzecznikiem wigków.
Stanął w obronie amerykańskich kolonistów.
Przeszedł do torysów - konserwatystów. Uważany ze wybitnego konserwatystę.
Ojciec założyciel konserwatyzmu. Jest ideologiem wolności. Nienawidził absolutyzmu.
W 1790 r napisał "Rozważania o wojnie domowej" - jest to frontalny atak na Rewolucję Francuską. Wywołała szok. Zaatakował rewolucję prorokując to co się stanie. Jakie to wywoła konsekwencje. Atak był gwałtowny i bezkompromisowy. Uważano że "zwariował dla swoich czasów, a był mądry dla przyszłości".
Fundamentalne myśli:
1) rozum i objawienie - mówi że Bóg istnieje, jest wszechwiedzący, wszechmocny, stworzył ludzi w jakimś celu.
Cel - dla którego my istniejemy jest odczytywalny w historii.
Państwo i społeczeństwo jest zgodne z wolą Boga.
2) Kościół i Religia są podstawą dla społeczeństwa obywatelskiego (źródłem dobra i pociechy) i cywilizacji.
W Rewolucji Francuskiej Kościół został zakazany (przewidział prześladowanie Kościoła).
3) Człowiek ze swej natury jest stworzeniem religijnym.
4) Umowa społeczna przez nich interpretowana - stan w którym ludzie mają dosyć stanu natury.
Umowa szczególnego rodzaju- to forma partnerska między pokoleniami przeszłymi, obecnymi i przyszłymi, pomiędzy umarłymi, żyjącymi i tymi co się jeszcze nie narodzili. Po zmarłych otrzymujemy pewne dobro - mamy go nie zniszczyć, wzmocnić i przekazać następnym pokoleniom.
Budząca grozę za przekazywanie odpowiedzialność ciąży na władcy, powinna być uświadamiana gdy suweren jest zbiorowy.

Władca absolutny - nie jest bezpieczny, jeżeli nadużywa władzy.
Władza demokratyczna może być bardziej absolutna.
Zasady:
1)Polityka roztropności, którą zalecał w sprawach państwowych (to tempel)
Trzeba być bardzo ostrożnym.
2) nakazy, zakazy, uprzedzenia
Głosi pochwałę uprzedzeń. Dzieje człowieka - bolesne zbieranie doświadczeń. Człowiek uczy się świata zewnętrznego. Dzieje w których uczestniczymy- nabieramy doświadczenia.
Ta ludzkość ma doświadczenia - z tego powstaje mądrość ludu, którą przekazuje się pokoleniom w formie nakazu, zakazu lub uprzedzenia (ostrzegają i mówią co jest dobre dla nas). Z doświadczenia ludzkości niewiele jest w formie pisemnej.
Rozróżnia zabobon od uprzedzenia.
* Zabobon - uprzedzenie staje się zabobonem kiedy warunki pierwotne przestają istnieć.
3) Zmiana - musi istnieć kolejność zmiany. Zmiana jest konieczna.
4) Społeczeństwo jest stanem natury dla człowieka. Stanem naturalnym jest życie w społeczeństwie.
5) prawa naturalne człowieka
Wyśmiewał prawa człowieka wynikające z natury (right of nature, low of nature)
Człowiek ma takie prawa jakie daje mu społeczeństwo obywatelskie np. prawo do życia, własności.

Krytykował oświecenie.
"Cała przeszłość to wiek ciemności, a oświecenie to wiek rozumu" - wyśmiewał to za arogancję i ignorancję. To co robi oświecenie było niebezpieczne, mogło obudzić w człowieku barbarzyńcę.

EMANUEL KANT
Epistemologia, kategorie rozsądku i formy zmysłowości, praktyczna strona.

Kant - niewielki człowiek. Całe życie spędził w Królewcu. W wieku 57 lat zaczął pisać "Krytykę czystego rozumu" - pisał ją 10 lat. Inne dzieło - to "Krytyka praktycznego rozumu".
1) Krytyka czystego rozumu
Epistemologia - nauka poznawcza.
Stosujemy złe metody. Próbuje opracować epistemologię naukową w sposób naukowy, niepodważalny.
Na koniec doszedł do wniosku, że naukowa epistemologia jest niemożliwa.
Problem z którym się zetknął: człowiek jest wyposażony w zmysły. Człowiek dzięki zmysłom poznaje świat i dzięki rozumowi.
* Wg Arystotelesa - w procesie poznania świata, aktywny jest przedmiot, człowiek obserwuje i rejestruje w mózgu.
* Kant chce naukowo zbadać jak się ma obraz rzeczy który powstaje w mózgu do rzeczy która istnieje.
To co widzimy, wzrok odbiera i rejestruje w mózgu. To co mamy w mózgu - mamy przedstawienie tej rzeczy (obraz, odbicie, wrażenie).
Kant próbuje to zanalizować.

- a posteriori - poznajemy świat, najpierw badamy
- a priori (czysty) - to jest wcześniej, to jest pewna logiczna konieczność, przyjmuje istnienie czasoprzestrzeni.

Aprioryczna forma, która jest nieodłączna w poznawaniu.
Mamy rozdzielić proces:
1) poznawanie zmysłowe
2) poznawanie rozsądkowe

ad 1) Poznanie zmysłowe
Nie ma elementu poznawania. Kiedy chcemy coś postrzegać to te przedmioty tworzą materię poznania. Forma czas i przestrzeń (formy zmysłowości)
Forma zmysłowa- Kant neguje obiektywne istnienie czasu i przestrzeni.
One nie istnieją obiektywnie - Dowody:
(1) gdyby przestrzeń i czas istniały fizycznie - to mogłyby być doświadczane empirycznie (np. jaki ma kształt...)
(2) przestrzeń i czas istnieją koniecznie w procesie poznania zmysłowego.
Czas i przestrzeń - to pojęcie które istnieje w naszym mózgu. Pojęcie jest czymś ogólnym co kategoryzuje. Pojęcie obejmuje zbiór rzeczy.
(3) nie są pojęciem bo jest jeden czas i jedna przestrzeń.

ad 2) poznanie rozsądkowe
Jak działa nasz rozum?
np. jest mi ciepło - zmysły mi to mówią, a rozum - słońce grzeje.
Zmysły nam pokazują światło.
Rozum nam pokazuje przyczynę i skutek.
Kategorie rozsądku:
(1) przyczynowość - myślenie przyczynowe, rozum widzi przyczynę i skutek. Sposób w jaki nasz rozum funkcjonuje.
(2) substancja

Kant uważał - że w świecie w jakim on funkcjonuje wcale nie obowiązuje przyczynowość.

* Arystoteles:
- filozofia praktyczna (dot. działania człowieka i polepszenia jego działania)
- filozofia teoretyczna

* Kant:
- filozofia praktyczna ( tym co powinno być dot. człowieka- jaki człowiek powinien być)
- filozofia teoretyczna (tym co jest)

Działanie z obowiązku: - ludzie robią dużo rzeczy z obowiązku.
Kant: Czy oprócz obowiązku mamy inne cele?
(1) pozorne działanie z obowiązku (mamy ukryty cel)
(2) z poczucia obowiązku - bo człowiek powinien cos zrobić.

Imperatyw Kategoryczny

1 def)" postępuj tylko wg takiej maksymy, którą jednocześnie chciałbyś aby stała się prawem uniwersalnym (powszechnym)".

Tu może zawierać się cała nasza moralność.
Ma 1 wyjątek - który zakłada zagładę - ktoś zdesperowany chce popełnić samobójstwo. Chce żeby to było powszechne samobójstwo - bo nie chce już żyć.

2 def) "Postępuj w taki sposób abyś nigdy nie traktował siebie i innych jako środek do celu ale jako cel".

3 def) Żyjemy w państwie - gdzie wszyscy żyjemy w państwie celów.
Są idealni moralnie.
"działaj tak aby maksyma Twojego postępowania mogła być powszechnym prawem w państwie celów".

WSTĘP DO MARKSIZMU
1. Ekonomiczna interpretacja historii
Marks miał pogląd: gospodarka decyduje o rozwoju historii. W gospodarce zachodzą zmiany, w trakcie pracy ludzie wchodzą w określone stosunki produkcji:
(1) w starożytności - niewolnictwo
Relacja Pan i niewolnik
(2) feudalizm
Relacja Pan i chłop pańszczyźniany
(3) kapitalizm
Relacja Pan i robotnik.
Relacje są inne. Metody produkcji i stosunki produkcji. Wybuchła reformacja ze względów ekonomicznych.

2. Materializm dialektyczny
* Sokrates - dialektyka - dyskusje zbliżające się do prawdy
* Marks - rzeczywistość, byt, rozwija się tak, że są pewne przeciwieństwa i wznoszą ją na wyższe szczebla.
Świat jest materialny. Występuje ciągły ruch który przyczynia się do rozwoju.

3. Wartości dodatkowe
W procesie pracy mamy zjawisko:
- mamy nakłady - produkujemy produkt i ten produkt ma wyższą wartość dodatkową. Tą wartość dodatkową tworzy robotnik i on jest z tego rabowany przez kapitalistę.

4. Walka klasowa
Dwie dominujące klasy, które ze sobą walczą - Pan i robotnik. Różnice miedzy nimi są nie przekraczalne. Walka jest konieczna.
* W feudalizmie:
Te klasy nie dominujące rozwijają się i maja coraz więcej siły. Narastają przeciwieństwa. Rewolucja burżuazyjna.

5. Alienacja
Pozbawienie kogoś czegoś.
Robotnik pozbawiony jest owoców swojej pracy. W procesie pracy robotnik zostaje wyalienowany od pracy. Praca stworzyła człowieka, jest naturalna dla nas. Nie możemy żyć bez pracy. Praca jest czymś typowym dla człowieka.
Robotnik na czas pracy sprzedaje swoje ciało. Praca go upadla. On nienawidzi swojej pracy. Alienacja człowieka od swojego gatunku. Na czas pracy robotnik przestaje być człowiekiem - pracuje żeby przeżyć.

6. Teorie socjalistycznej rewolucji
Marks twierdzi, że ludzkość powstała we wspólnocie pierwotnej.
W kapitalizmie robotnicy mają obalić panującą burżuazję. W okresie przejściowym w okresie socjalizmu mamy klasowe społeczeństwo.
Robotnicy tworzą dyktaturę proletariacką, aby rozprawić się z burżuazją.

Zasady w "Manifeście Komunistycznym"
1) Zniesienie własności prywatnej ziemi - 1848
2) zniesienie dziedziczenia
3) upaństwowienie kredytów
4) upaństwowienie środków komunikacji i transportu
5) obowiązek pracy i stworzenie przemysłowych armii, które zmusza się do pracy
6) edukacja dzieci w publicznych szkołach za darmo

Plan budowania państwa opartego o terror. Miało to być wstępem do powstania komunizmu.
Komunizm - wieczne szczęście - wszystko wspólne - nawet kobiety.

Założenia:
- robotnik wolny będzie bardziej produktywny
- powstaje bez klasowe społeczeństwo
- człowiek pracuje dla przyjemności
- każdemu wg potrzeb
To się nazywało socjalizm naukowy.

TOCQUEVILLE "O demokracji w Ameryce"
Zajmuje się sprawami tu i teraz. Napisał swoje dzieła w latach 40 19 stulecia.
W 1830 r jako 26 letni człowiek pojechał do USA i spędził tam 9 miesięcy.
Jako 30 latek opublikował I tom który przyniósł mu sławę.
W wieku 35 lat napisał II tom.
* I tom - demokracja amerykańska
* II tom - szereg ogólnych uwag na temat demokracji.

I TOM
Układ społeczny Ameryki to demokracja, a naczelną zasadą demokracji jest równość.
Wrażenia europejskiego podróżnika:
- powszechna równość możliwości na rozwój społeczeństwa
- zauważa podobieństwa - ta sama demokracja zmierza do demokracji w Europie
Postęp w stronę równości - jest najbardziej ciągłym zjawiskiem w historii człowieka.
Cała potęga wynika z własności ziemi.
Wraz z upływem czasu znaczenie szlachectwa spada - ludzie na samym dole zaczynają piąć się do góry.
11 - wiek brak równości.
Każdy wynalazek - przynosił rozwój handlu.
Wzrost ludności człowieka.
Równość - to boska idea (I połowa 19 wieku).
Autor napisał dzieło - religijny lęk na widok nieuchronnej idei w stronę równości.
Każdy wynalazek zrównuje ludzi.
W pewnym momencie równość może doprowadzić do poszerzenia wolności. Jest rozwojem społecznym. Równość może doprowadzić do barbarzyństwa.

Demokratyczny problem - objawia się w demokracji.
* INDYWIDUALIZM
Wszyscy są równi, niezależni, czyli obojętni wobec siebie. Każdy myśli tylko o sobie i nikt nie dba o innych. Prowadzi to do tego, że społeczeństwo jest zatomizowane. Jednostki same w sobie nic nie znaczą.
* społeczeństwo starożytne i średniowieczne- stany, grupy, w miastach cechy.
Człowiek był częścią grupy i musiał się interesować innymi.
Te społeczeństwa przed demokratyczne - tworzyły grupy i stosunki społeczne nie prowadziły do zatomizowania społeczeństwa.
* 4 kolejne rzeczy w indywidualizmie:
1) materializm

Żądania do równości ekonomicznej. Ludzie nie akceptują nierówności ekonomicznej.
Dobrobyt staje się prawem naturalnym człowieka. Następuje rozbudzenie potrzeb konsumpcyjnych. W człowieku narasta niezaspokojenie posiadania coraz nowych dóbr. Człowiek staje się sfrustrowany.

2) brak poczucia bezpieczeństwa

człowiek wypełniony zawiścią, strachem, frustracją. Nie może zrozumieć, że czegoś nie ma. Równość prowadzi do braku poczucia bezpieczeństwa.

3) promowanie przeciętności

Człowiek zaniedbuje wyższe cele. Koncentruje się na zdobywaniu dóbr. Człowiek staje się przeciętny.

4) tyrania, despotyzm
Człowiek dąży do wolności i równości.
Rządzącą zasadą demokracji jest równość a nie wolność.
Człowiek sfrustrowany zaczyna domagać się od państwa aby mu te dobra dostarczyły. Wolność wymaga wielkiego wysiłku i czujności:
"jest trudna do osiągnięcia i łatwa do stracenia".
Nadużycia wolności są łatwo zauważalne, wywołują w nas oburzenie. Jej zalety są łatwe do nie zauważania.
"zalety równości są natychmiast zauważalne", bez wysiłku, postrzegane dla każdego. Są odczuwalne bezpośrednio. Nic nie jest wymagane by je spróbować, wystarczy żyć.
W człowieku istnieje namiętność w stronę równości.
Powstaje miękki despotyzm (państwo dobrobytu). Człowiek demokracji łatwo zapomina o wolności na rzecz miękkiego despotyzmu, który dostarcza mu dóbr.

Tocqueville - ludzie są nierówni. Intelekt i talent są to dary od Boga i są rozprowadzane nierówno.

Rozwiązywanie problemu demokracji:
Szuka lekarstwa na te zagrożenia. Jest kilka instytucji, które są lekarstwem.
1. Stowarzyszenia (kluby, organizacje, partie)

Stowarzyszenia - ludzie działając w grupie myślą o wspólnym dobru a nie tylko o własnym. Ludzie rozwiązują sami swoje problemy, bez potrzeby centralnej władzy.
Mnogość stowarzyszeń w USA.

2. Samorząd

Samorząd - zwraca uwagę na istnienie silnego samorządu, jako przeciwwaga dla rządu centralnego. Samorząd jest jak stowarzyszenie ale posiada władzę publiczną. Ma prawo rozstrzygania problemów. Daje poczucie obywatelskości, poszerza obszar wolności.

3. Niezależne sądownictwo

Niezależne sądownictwo - sądzenie przez ławę przysięgłych, przez współobywateli. Lokalne społeczności są bardziej zainteresowane tym co się dzieje dookoła.

4. Wolna prasa

Wolna prasa - często nadużywana, często są bzdury na temat różnych ludzi. Nie ma rozsądnej granicy cenzury. Prasa powinna być wolna i zdecentralizowana.
W USA każde miasto miało kilka gazet, były niezależne, były strażnikiem wolności, głosem lokalnej opinii. Prasa obok ludu jedna z potęg.
Tajne sprężyny polityczne - opinia ludu o polityczne.

5. Rozdział kościoła i państwa
Rozdział Kościoła i Państwa - wolność nie możliwa bez moralności. A moralność jest nie trwała bez religii. Autorytetem jest religia i jej moralność, nakłada pełne więzy na swobodę formułowania własnej opinii.
W innym przypadku chaos i zniewolenie.
Rozdział dla dobra religii i rozwoju państwa.

NIETSCHE
II połowa 19 stulecia. Jeden z największych geniuszy ludzkości. Stawiany niekiedy na równi z Platonem. Z wykształcenia był filologiem klasycznym.
Uważa, że Idea Boga jest najbardziej zgubną, wypaczoną, dziwaczną i zboczoną ideą jaką człowiek kiedykolwiek wymyślił, ponieważ sprowadziła Europę na manowce.
"Bóg umarł".
* Historycyzm - termin heglowski. Dzieje człowieka są racjonalne stopniowo wznoszą człowieka z niższych do wyższych wartości w społeczeństwie.
Odrzuca uniwersalne wartości. Historycyzm jest racjonalnym procesem.
Nie ma absolutnych wartości. Są tworzone nowe wartości, zmienianie wartości, a niektóre odrzucane.
Każda generacja ma swoje wartości.

Nietsche uważał, że proces dziejowy człowieka jest całkowicie nieracjonalny, bez sensu, nie jest postępem, jest de ewolucją - nie ma wartości.

* Dzieło "Użycie i nadużycie historii"
Człowiek jest zwierzęciem, które żyje w historii. Jest zwierzęciem, które zbiera doświadczenia. Czasami bagaż doświadczeń jest zbyt ciężki - osoba taka może nie potrafić żyć w teraźniejszości.
Żyjemy w cywilizacji, gromadzimy doświadczenia - to wszystko co nagromadzi człowiek - to horyzont kulturowy. Jest to całość naszego doświadczenia od rodziny, społeczeństwa, Kościoła.
Każdy z nas wie co to jest dobro, a co zło.
Horyzont naukowy ma wartości absolutne, ponadczasowe.

Nietsche uważa - że nie ma absolutnych wartości.

Człowiek bierze horyzont kulturowy/mit za prawdę.
Prawda - nie ma żadnych absolutnych prawd.
*Jeżeli człowiek się z tego wyzwoli - będzie lepszy.

* Jak się tworzy horyzont kulturowy?
Na początku ludzie żyją w stadach. Te stada żyją w świecie bez norm. Starają się przeżyć i stada walczą ze sobą o przeżycie.
To stado musi przeżywać głębszy sens istnienia - żeby móc stać się osadą, plemieniem, społecznością.
Stada się organizują i mają swojego menadżera, który organizuje te grupę tak żeby ona przeżyła. Wypracowują się pewne metody działania (jedne są dobre a inne są złe) - trzeba wybrać optymalne metody, żeby przetrwać.
Bez sensu istnienia stado się rozpada.
Każde stado ma swoje rytuały - pojawiają się wierzenia religijne, metody postępowania (dobre lub złe), historie (opowieści o bohaterach przeszłości).
--> w ten sposób buduje się horyzont kulturowy.
Z czasem się to spisuje (kodyfikuje). Wtedy horyzont kulturowy jest stały, ulega powolnej ewolucji.
W historii narodów zdarzają się wielkie przełomy i wtedy horyzont kulturowy się zmienia
np. pokonany naród -wtedy ich horyzont kulturowy jest odrzucony przez następne pokolenia, ponieważ się nie sprawdził.
Po to, żeby grupa mogła istnieć musi mieć swój mit na swój temat. Musi mieć poczucie sensu istnienia. (np. poświęcenie życia w obronie ludzi - jeżeli ktoś nie ma poczucia sensu istnienia wtedy nie poświęci życia za swoją grupę).

Wg niego Grecja stworzyła najlepszy horyzont kulturowy - mitologię w historii człowieka.
Ponieważ grecka kultura była najbardziej zjednoczona z naturą (najmniej krępowała naturę, była do niej zbliżona).
Grecja
Ci którzy przegrywają stają się niewolnikami, są oni zmuszani do pracy fizycznej, po to żeby przetrwać muszą wykształcić w sobie pewne cechy.

* Powstają 3 horyzonty kulturowe:
1) Niewolników - są oni chytrzy, żeby przetrwać, pracowici, posłuszni, przebiegli)
2) Panów - honor, są waleczni odważni, pełni energii, siły, dumy, są bezpośredni, pogardzają praca fizyczną, przebiegli, kalkulują, są gościnni, ale bardzo czuli na punkcie honoru (brak szacunku oznaczał pojedynek), są okrutni - zabijają niewolników.
3) Kapłani - należą z reguły do Panów, ale są grupą która jest słabsza (ponieważ nie walczą), oddają się modłom, próbują pokazać że są nie gorsi od panów przez to że nie walczą.
Kapłani mają ograniczenia. Stosują alternatywny system - duża siła woli, pokazują że panowie są grzeszni. Wymyślają pojęcie grzechu żeby pokazać że oni żyją inaczej.

Może się tak stać, ze niewolnicy połączą się z kapłanami i wtedy stają się lepsi od panów. Pokonują Panów. (tak jak Żydzi). To lud o mentalności niewolniczej.
Chrześcijanie rozprzestrzenili ten lud na resztę ludzkości (Europę).
Wg Nietschego- oni doprowadzili do skażenia europejskiej cywilizacji.

* Dlaczego nastąpiła chrystianizacja Europy?
Sokrates i Platon się do tego przyczynili.
Ci którzy stworzyli wielki horyzont kulturowy grecki - to Homer i poeci greccy.
Pokazywali oni tragizm ludzki. Bohatera tragicznego.
* Nasze życie nie ma sensu - greccy poeci stworzyli bezsens życia.
Horyzont kulturowy Grecji nie musiał być racjonalny - to były wizje poetów.
Sokrates i Platon - oddawali wszystko pod osąd rozumu - w sposób racjonalny chcieli odpowiedzieć na pytania. Uważali że to nie jest racjonalne.
Idea dobra - transcendentny Bóg - idea Boga.
"Chrześcijaństwo jest platonizmem dla ludzi"

Chrześcijaństwo zwyciężyło w świat Antycznym.
Napięcia między rozumem a religią (wiarą) istnieje.
Zwycięstwo chrześcijańskie było tymczasowe.
W 19 stuleciu chrześcijaństwo jest martwe.
* Po chrześcijaństwie zostały pewne skutki uboczne:
--> podkreślano miłość do bliźniego
--> współczucie wobec chorych, biednych
--> pomoc potrzebującym
Religijny sen o raju w niebie zaczął być zamieniany w sen o dobrobycie i szczęściu na ziemi.
Mamy dechrystianizację Europy. Religijne hasła zamieniono w hasła świeckie, które próbują stworzyć raj na ziemi.
Próbujemy pomagać przegranym kosztem zwycięzcy (poprzez podatki).

* Modernizm - dekadencja, brak wiary.
Człowiek może sam zbudować swój horyzont kulturowy.
Nietsche chciał pomóc zbudować nowy horyzont kulturowy.

Człowiek może iść drogą:
-->opierając się o demokrację, socjalizm (Nietsche - nie odróżniał tych dwóch systemów), W obu systemach chodziło o szukanie dobrobytu na ziemi.
Perspektywy:
* co się stanie jeżeli osiągniemy cele?
-Jest dobrobyt bez cierpienia
-nie ma biedy
-wszyscy maja to co chcą
-będziemy próbować osiągnąć wszystkie cele.
-nie ma cierpienia
-ludzkie życie jest przedłużone
-nie ma różnic, nierówności społecznej
-ludzie są tacy sami - kobiety i mężczyźni chodzą tak samo ubrani
-w tym społeczeństwie nikt nie kocha (bo zlikwidowano cierpienie), ludzie nie znają miłości, ale znają seks.
-wszyscy ludzie są życzliwi obojętnie (bo nikt nikogo nie kocha)
-znika rodzina
-nie wiadomo skąd się biorą dzieci (laboratoria)
-wszyscy żyją w blokach "kopcach mrówek"
-nie ma nienawiści wszyscy żyjemy obojętnie
* Liberalna demokracja - stworzyła "Ostatniego człowieka"- bo ludzie osiągnęli wszystkie swoje cele.
Nietsche jest przerażony tą wizją. Ale to wcale nie oznacza, że czeka nas taki los.
Człowiek może odrzucić taki horyzont kulturowy.
Podziwia świat antyczny przed Sokratesa - bo tam człowiek cierpi - "tragedie antyczne".
Jeżeli człowiek odrzuci taki horyzont kulturowy - to staje się "nadczłowiekiem"
Nietsche ma wielkie cele - chce ostrzec ludzi od tej "super cywilizacji".
Nazywa go "zwierzęciem blond" - taki człowiek może się narodzić w nas - ale to zależy od nas --> od naszej siły woli.

* Postmodernizm - najprościej - to brak wszelkich pewników.
My żyjemy w świecie postmodernistycznym, który się zaczął od 16 wieku.
-->W oświeceniu Wiara Europejczyków w naukę, postęp. Wierzyli, że po odrzuceniu ciemnoty i racjonalnej spekulacji zbudują nowy świat.
Postmodernizm - nic nie jest pewne, jest to era w której nie ma pewników. Wszystko jest względne (Nietsche).

PODSUMOWANIE:
Filozofia zaczęła się, kiedy człowiek zaczął interesować się światem otaczającym go.
Zadaje sobie pytania: kim jest człowiek? Sens życia? Czym jest świat? --> są to pytania fundamentalne.
W starożytności i średniowieczu - próbowano odpowiedzieć na te pytania (racjonalna spekulacja).
Byt transcendentny - prapoczątek.

* W 1998 (1999) roku Papież napisał dzieło "Fidezentracio"
Papież - to filozof na tronie. Przedstawił relację między filozofią i wiarą (religią).
Istotne punkty:
--> przed wiekami - filozofia była królową nauk, do 17 wieku obejmowała całość wiedzy.
--> w czasach nowożytnych - różne dyscypliny naukowe, odkrycia - a filozofia dreptała w miejscu.
--> Nastąpił redukcjonizm - filozofia zawęża swój punkt widzenia i próbuje wszystko rozpatrywać w świecie materialnym. Cała reszta wyrzucona została poza (na margines).
Filozofia zeszła na manowce.

Papież uważa, że te pytania fundamentalne, które stworzyły filozofię są pytaniami metafizycznymi, ponieważ zawsze dot. Boga a od tego zależy cała reszta.

1

---