MACHIAVELLI- XV/XVI wiek

Twórca Księcia, książki mającej stanowić podręcznik idealnego władcy. Jest to książka która traktuje politykę jako najwyższe zajęcie którym może się zajmować człowiek, celem polityki jest tu zdobycie i umocnienie władzy. W I i II rozdziale mamy definicję władcy. Naturalnym władcą jest ten, który odziedziczył władzę po ojcu. Są jeszcze inni władcy, którzy swoje państwo nabywają. W rozdziale III powiada że prawie nie ma państw które byłyby w czystej postaci albo odziedziczone albo nabywane. Zauważa, że pragnienie nabywania jest rzeczywiste i zawsze kiedy ludzie to czynią będą chwaleni a nie potępiani. Po tym III rozdziale mówi że pisze ją dla ludzi, którzy chcą nabyć władzę.

Cnoty nowego księcia: A)hojność -stwierdza, że daje dużo ale nielicznym, pada pytanie skąd władca ma brać pieniądze, odpowiedź z podatków, jeżeli daje nielicznym, to ma problem z dużą ilością ludzi a ma zaledwie kilku przyjaciół, więc lepiej, żeby zbierał nieduże podatki i prowadził ubogie państwo, gdyż ludzie po jakimś czasie zauważą, że jest on hojny, bo zabiera mało. B)Miłosierny czy okrutny. Władca powinien być okrutny ale powinno się to robić tak aby nie zostawiać cienia okrucieństwa, okrucieństwo dobre jest skierowane do niewielkiej grupy ludzi w krótkim czasie, okrucieństwo złe, to takie które dotyczy dużej grupy ludzi i jest prowadzone w długim czasie. O wiele bezpieczniej jest budzić strach niż być kochanym. C)honor i lojalność - czy książę powinien być honorowy i dotrzymywać swojego słowa, nie bo wielkie rzeczy osiągane są przez kłamstwo i zdradę. Książę powinien się nauczyć jak być lwem i lisem, w jednej osobie. Jedyna kwestia jaka istnieje to kwestia reputacji, trzeba się tylko zastanowić czy uda się czy nie gdy złamiemy słowo. Jeżeli książę będzie zwycięski to nikt nie ośmieli się zarzucić mu braku honoru. Książe powinien polegać tylko na sobie Nie może jednak sam wszystkiego zrobić. Machiavelli pokazuje, że w każdym państwie są dwie kategorie ludzi: A)przeciętni ludzie B)elita (arystokracja).Władca powinien uchodzić za rządzącego w interesie ludu, gdyż łatwiej ich usatysfakcjonować, są zbyt bierni aby się zbuntować, a poza tym jest ich za dużo aby ich zabić. Nowy władca musi być uzbrojony. Machiavelli pokazuje jak niskimi istotami są ludzie, odrzuca ideał i pokazuje do jakiego zła ludzie są zdolni. Potem pokazuje zło jako ideał, do którego należy dążyć, który trzeba udoskonalać. Machiavelli był, więc frontalnym atakiem na moralność swojego wieku. Polityka w modelu Machiavelliego jest najwyższym dobrem, najwyższą nauką.

KARTEZJUSZ -Rozprawa o metodzie

Pierwszy rozdział poświęcono Kartezjuszowi. Odrzucił całą naukę swoich czasów, poza matematyką i teologią. Na odrzuceniu nauki kończy się pierwszy rozdział.

W dalszej części pracy stara się objaśnić nam swoja metodę. W drugim rozdziale stwierdza, że jest mniej doskonałości w dziełach złożonych z kilku części przez różnych ludzi niż w takim, które jest wykonane przez jednego autora. Stwierdza więc że wiedza wielu ludzi nie zbliż się do prawdy tak blisko jak proste rozumowanie jednego człowieka. KWymienia 4 zasady dochodzenia do prawdy:1)odrzuci wszystko co nie jest pewne,2)każdy problem podzieli na szereg części, jak najmniejszych, będą one osobno rozpatrywane, poddane zostaną one analizie,3)ponownie postara się to złożyć - otrzymamy syntezę,4)wszystko będzie podlegało wielokrotnemu przeglądowi, aby sprawdzić czy nie popełnił błędu.

Rozdział trzeci poświęcony jest pozornie etyce. Kartezjusz stopniowo ujawnia że chce odrzucić wszystko i aby nie narazić się na zarzuty wymienia nauki które uważa za nieomylne: matematykę i teologię. Podkreśla też ża nie ma zamiaru kwestionować praw obowiązujących.

W rozdziale 4 nie wierzy również zmysłom. Podkreśla że są one zawodne. Nie wierzy w swój rozum, odrzuca całość wiedzy i nie daje wiary zmysłom. Wtedy zadaje pytanie czy na pewno nie ma nic w tej pustce. Dochodzi do wniosku, że jednak jest coś, myśl. Cogito ergo sum - myślę więc jestem. Kartezjusz chce zbudować wiedzę pewną i niezachwianą. W tym celu musi doprowadzić się do staniu kompletnej pustki i niewiedzy, gdzie znajduje punkt oparcia w postaci myśli, i tu stwierdza, że skoro myśli to jest. Istota myśląca, nie potrzebuje właściwie ciała żeby być. Na początku jesteśmy więc tylko substancją myślącą. Kartezjusz w tej pustce odkrywa także istnienie Boga. Powody na istnienie Boga dawane przez Kartezjusza:A)istota myśląca nie jest istotą doskonałą, a zatem nie stworzyła sama siebie, musi być Stwórca, jednocześnie substancja myśląca ma ideę istoty doskonałej - Boga, B)istnieje istota doskonała skupiająca wszystkie możliwe doskonałości w sobie i jest to Stwórca - Bóg.Bóg musi istnieć bo istnienie jest jedną z doskonałości. Jeżeli jest więc istota doskonała, to jest to istota która nas stworzyła w sposób racjonalny, możemy się poznać na pomocy zmysłów i rozumu. Jest to więc trzeci etap doświadczenia, może zaufać swoim zmysłom i swojemu rozumowi. Świat jest niczym innym jak materią w ruchu, składa się z dwóch substancji - materii w ruchu i myśli (dusz). Z jego wywodu możemy odkryć punkt oparcia jakim jest myśl. U Kartezjusza mamy do czynienia z materią będącą w ruchu i ten ruch nie podlega wyjaśnieniom, a jeśli coś się nie rusza to trzeba to wyjaśnić.

HOBBES- Lewiatan

Zaczął rozwijać myśl podjętą przez Kartezjusza. Hobbes odrzuca myśl i pozostawia tylko materię w ruchu. Myśl utożsamiana z duszą została odrzucona. Uważał że natura, zdolności i umiejętności stwórcze Boga przez człowieka mogą być tak imitowane przez człowieka że może on stworzyć nowe życie. Czym jest zycie jak nie ruchem którego początek znajduje się w jakiejś części wewnętrznej. Myśl jest tylko materią w ruchu, jest po prostu szczególnym ruchem, w takim wypadku stworzenie życia jest całkiem proste.

W świecie nie ma pojęcia dobra i zła absolutnego, wszystko jest względne i zależy od podmiotu. Naszym jedynym celem, jest przyjemność i trwanie. Podstawowymi rzeczami, których się boimy są ból i śmierć. Nie ma czegoś takiego jak sprawiedliwość, która stałaby ponad jednostką. Zasada świata: najważniejsze jest zachowanie życia, w związku z czym ponieważ nie ma idei sprawiedliwości wszystko co służy do zachowania życia jest dobre, mamy więc prawo do zabijania innych ludzi, których postrzegamy jako zagrożenie.

Homo homini Lupus - człowiek człowiekowi wilkiem, Bellum omnum contra omnis- wojna wszystkich przeciw wszystkim

U Hobbsa człowiek jest jak wilk. Ludzie maja podobna siłę i inteligencję wg Hobbesa, są więc równi a w stanie natury są wolni, posiadają też maszynę kalkulującą nasze dobro, mamy prawo do zachowania życia wynikiem czego jest prawo do zabijania innych ludzi.

W stanie natury nie istnieje pojęcie prawa czy sprawiedliowści, każdy sam jest sobie prawodawcą. Człowiek wychodzi z tego stanu poprzez posiadanie rozumu, dochodzi do wniosku że można by się umówić, że nie będzie się siebie nawzajem zabijało, bo to jest dużo bezpieczniejsze, lepiej jest się ze sobą porozumieć niż ze sobą walczyć, w ten sposób porzuca się to pierwotne prawo do zabijania na organizację państwa. Right of nature zamieniamy na law. Człowiek nie ma prawa do buntu wobec władzy, musi się dostosować, ma tylko jedno prawo wobec suwerena, może być nieposłusznym wtedy gdy lewiatan chce człowieka zabić. Prawo do oporu wynika z tego, że kontrakt został zawarty aby zwiększyć nasze szanse na przeżycie, w momencie gdy jesteśmy skazani na śmierć warunki kontraktu zostały złamane, więc mamy prawo do obrony i zabójstwa innych.W świecie Hobbesa nie mamy obowiązku niesienia pomocy innej osobie jeśli narazimy swoje życie.

JOHN LOCKE -„Dwa Traktaty o rządzie”

Prawo natury- Uważa że jest to stan wolności i równości., nie ma władzy która by nas krępowała, każdy jest równy, należymy do tego samego gatunku, wprowadza trzecią jakość do tego stanu jest nią miłość miedzy ludźmi. Gdy się rodzimy jesteśmy równi, wolni i jesteśmy obdarzeni miłością przez innych, obdarza też miłością wszystkich dookoła siebie. W konsekwencji stan natury jest stanem pokoju. Law of nature - prawo natury Jeżeli w tym stanie natury byłby ktoś, kto by nie darzył miłością innych to by to oznaczało że nie jest istotą ludzką. Wyróżnił użycie siły jako najważniejsze przestępstwo. Człowiek taki łamie fundamentalne prawa, równość, wolność i prawo miłości, oznaczało to, że nie jest człowiekiem. Wychodzi poza gatunek i sam siebie wskazuje jako inny gatunek. Zachowuje się jak dzikie zwierzę, które należy zabić. Osobnik, który używa siły nie jest człowiekiem może być zlikwidowany. Stan natury jest stanem pokoju a ktoś, kto nam grozi siłą wprowadza stan wojny. Ludzie nie dawali w nim upustu swojej samowoli, lecz żyli zgodnie z pra­wem natury kierując 4się rozumem. Prawo natury obowiązuje wszystkich, a ponieważ wszyscy są równi i wolni, więc nikt nie powinien krzywdzić drugiego człowieka. Własność Własność prywatna jest związana w sposób fundamentalny z liberalizmem,powstaje poprzez wymieszanie pracy z darami natury. Człowiek pierwotny idzie przez las i widzi na drzewie jabłka, każdy może je wziąć, jednak, gdy ja wykonam ruch i je zerwę to będzie ono jego własnością. Locke podaje przykład uprawy tytoniu. 99% Wartości wytworzonego tytoniu to praca a 1 % to dar natury. Im więcej pracy wkładamy w wyprodukowanie czegoś tym większą ma to wartość. Locke wygłasza chwałę pieniądza. To on powoduje, że rezygnujemy z próżniaczego trybu życia i staramy się pracować coraz więcej, aby zgromadzić jak najwięcej złota. W ten sposób rozwija się również handel. Locke zajmuje się też kwestią natury władzy rodzicielskiej, niekiedy, bowiem wywodziło się władze królewską z władzy rodzicielskiej. Wg Locke małżeństwo powinno być trwałe, nie może być rozwiązane w czasie gdy wychowuje dzieci, potem nie ma żadnego powodu dla którego powinno ono być kontynuowane. W rodzinie rządzi mężczyzna, jest to poważne zajęcie i nie powinno się dawać go kobiecie. Widać tu wyraźny wpływ Arystotelesa. Locke uważa, że w stanie natury pojawiają się konflikty, każdy ma władzę sądowniczą, a może się zdarzyć, że przestępca jest silniejszy od ofiary, albo też wykonuje się niesprawiedliwą karę.

-Władza absolutna jest potrzebna do tego byśmy się nie mogli sprzeciwić i władcę absolutnego należy zabić, bo władza absolutna jest nienaturalna, zagraża naszemu gatunkowi.

MONTESKIUSZ „O duchu praw”(pisane 17 lat, wydane w XVIII wieku) - 31 ksiąg, wydawane skróty.

- poprzednicy zawiedli

- 1 księga - o wszechświecie

- wszystkie byty mają swoje prawa ( byt - charakter bóstwa)

- prawa są stałymi, niezmiennymi relacjami

- człowiek inteligentny umie łamać prawa

- prawo zależy od natury człowieka i od czynnika zmiennego : warunków życia

- rodzaje systemów :

I. Republika

II. Monarchia

III. Despotyzm

Ad. I)

Republika :

- demokratyczna - władza w rękach większości, a raczej w rękach jednego, poprzez wszystkich; dominującą zasadą jest cnota; `bez cnót stanowimy złe prawo'

- arystokratyczna - władza, w której rządzą wybrani; co umiarkowanie broni przed tyranią, troszczy się o wspólne dobro; coś co przygotowuje do demokracji(?),

Ad. II)

Monarchia - dominującą cnotą jest honor i zaszczyty, dobrze funkcjonuje, jeśli są w niej instytucje pośrednie. Jednostka nie jest sama przeciwko władzy państwowej.

Ad. III)

Despotyzm - dominującą zasadą jest strach

Do czasów Monteskiusza władza jest rzeczą niebezpieczną.
"Absolutna władza - degeneruje absolutnie"
* W starożytności - należy mieszać władzę, bo inaczej prowadzi do nadużyć.
Władza:
- wykonawcza i sądownicza
* U Monteskiusza - separuje władze - trójpodział:
- ustawodawcza
- wykonawcza
- sądownicza
Wg niego wysokie podatki przyczyniają się do wzrostu ekonomicznego.

JAN, JAKUB ROUSSEAU
"Traktat o źródłach nierówności", "Umowa społeczna", "Emil"
Ojciec Rewolucji Francuskiej.
To czasy oświecenia - wiara w rozum.
Rousseau - został nazwany przez Paula Jonesa - pierwszym intelektualistą, świeckim intelektualistą.
* Deizm - świat porusza się wg swoich praw. Boga to nie interesuje.
Żył w 18 stuleciu. Zmarł 11 lat przed Rewolucją Francuską.
Był niezwykłą postacią. Urodził się w Szwajcarii. Jego matka zmarła w czasie porodu. Ojciec był zegarmistrzem. Gdy miał 15 lat uciekł do Francji i zamieszkał u pani Warens - jego kochanki.
Do 40 roku życia jego życie - było człowieka przegranego.
Koło 40 wygrał konkurs literacki i stał się gwiazdą. Otworzyły mu się dwory najzamożniejszej arystokracjo francuskiej.
Uważał, że jest ofiara międzynarodowej konspiracji. Agenci chcą go zabić. Uważał się za nieszczęśliwego człowieka. Był chory - swoich przyjaciół uważał za spiskowców.
Miał 5 dzieci ze służącą - kazał je wysłać do sierocińca.

Powiedział że potrafi cały świat wyleczyć, i znaleźć schorzenia w państwie. Jest jednym z najwybitniejszych politycznych filozofów.
Stał się sławny w połowie 18 wieku. Zakwestionował ideę postępu.
Napisał esej o początkach nierówności -"Traktat o źródłach nierówności".
Poszukuje wiedzy kim jest człowiek w stanie natury. Poszukując człowieka naturalnego robi psychoanalizę.
* Stan natury - człowiek jest wolny i równy, ale jest całkowicie przystosowany do życia w prymitywnych, trudnych warunkach, tak jak dzikie zwierzę.
Jest pełen wigoru i silny - bo inaczej umiera. Troszczy się o to żeby przetrwać. Ten człowiek w tych warunkach czuje się jak ryba w wodzie.
* Potrzeby: pożywienie, kobieta, odpoczynek.
Boi się bólu i głodu. Jego potrzeby są proste. - szlachetny dziki.
Jedyne co go łączy z drugim człowiekiem to sympatia i obojętność. Nie zna rodziny, władzy, własności prywatnej. Jest całkowicie samowystarczalny. Nie ma potrzeby życia z innym człowiekiem. To jest stan idylli.
Idylla kończy się kiedy pojawia się własność prywatna - to jest początek społeczeństwa.
Własność prywatna pojawia się kiedy ludzi jest więcej. Ludzie zaczynają prowadzić stały tryb życia, zaczynają żyć w rodzinie.
Ludzie różnią się talentami - jednym się powodzi, a drugim nie.
Pojawiają się różne pragnienia. Ludzie zaczynają walczyć ze sobą, potrzebują władzy która ją kończy.
Człowieczeństwo produkuje zdegenerowanego człowieka - człowiek żyje wg pozorów. Cywilizacja degeneruje człowieka.

"Umowa społeczna"
W momencie wojny wszystkich przeciw wszystkim potrzebuje despotyzmu, żeby ludzie się nie zabijali. On chce rozwiązać problem. Trzeba znaleźć taką formę wspólnoty która nie zabierze nam wolności i równości a jednocześnie da nam wszystkie potrzebne wartości, która nie czyni z człowieka niewolnika.
Można to osiągnąć - "jest to całkowite wyrzeczenie się każdego uczestnika umowy wszystkich praw na rzecz wspólnoty". Wyrzeczenie się wszystkiego: praw i dóbr.
Rousseau - zakazywał partykularnych związków - bo to rozbija wspólnotę. Mówimy o założeniu komuny - wszyscy rezygnują ze wszystkiego. Powstaje nowa komuna.
* powstaje wola powszechna - nie jest suma woli każdego z nas. To jest wola nowej osoby - która powstaje po założeniu nowej komuny.
Jeżeli ludzie mają egoistyczne cele to wtedy zdradzają wspólnotę. Każdy związek jest niemożliwy.
Wspólnota dzieli się na:
- obywateli (władza)
- poddanych (muszą słuchać władzy)
To jest doskonała wolność która nam Rousseau proponuje.

"Emil"
Psychologiczna podbudowa. Rousseau chciał stworzyć idealnego człowieka. Szlachetny dziki, a jednocześnie jest obywatelem zdolnym do życia w cywilizacji:
1) bierze się niemowlę - chłopca
2) potrzebujemy mentora, który będzie dziecko wychowywał
3) potrzebujemy posiadłości w lesie
To dziecko ma naturalną miłość własna - "amour de soi"
Niemowlę płacze kiedy jest głodne i śpiące.
"Amour propre"- miłość własna zła.
To dziecko zaczyna zauważać że może manipulować rodzicami, żeby jemu było dobrze. To dziecko rośnie i próbuje manipulować ludźmi dookoła. Żeby było tak jak ono chce. W ten sposób powoli rodzi się mieszczanin - burżuj.
Burżujem jest ktoś - kto ma chorą psychikę. Żyje opinią innych, złudzeniami.
Dziecko chowane jest w lesie przez 15 lat - w stanie natury. Chciał wychować Emila na szlachetnego dzikusa, który ma w sobie "amour de soi" bez "amour propre". Emil nie ma kontaktu z innymi dziećmi, bo mógłby porównywać siebie z innymi.
Albo popadnie w pychę albo w poczucie niższości.
W wieku 15 lat mentor zabiera Emila do dzielnic nędzy - żeby mógł zobaczyć jak nisko człowiek może upaść.
Poznaje historię, zaczyna się proces cywilizacji. Dużo czyta. Jest całkowicie samowystarczalny. Jak go połączyć ze społeczeństwem - za pomocą seksu.
Emil jest zdrowy, pełen wigoru, pokazują mu piękna dziewczyną Zofię.
Musi się nauczyć odpowiedzialnej miłości. Kobieta i mężczyzna muszą się różnić - żeby być ze sobą na wzajem.

Kiedy Emil czuje że może żyć w społeczeństwie - zostaje wysłany w podróż dookoła świata, żeby poznać wszystkie systemy polityczne. Dochodzi do wniosku, że najlepiej założyć komunę i wraca do kraju. Pobiera się z Zosią i żyją długo i szczęśliwie.

EDMUND BURKE
"Rozważania o Rewolucji Francuskiej"
Rozważania o wojnie domowej.
Jeden z najwybitniejszych działaczy partii liberalnej wigks.
Był wybitnym mówcą. Nieformalnym rzecznikiem wigków.
Stanął w obronie amerykańskich kolonistów.
Przeszedł do torysów - konserwatystów. Uważany ze wybitnego konserwatystę.
Ojciec założyciel konserwatyzmu. Jest ideologiem wolności. Nienawidził absolutyzmu.
W 1790 r napisał "Rozważania o wojnie domowej" - jest to frontalny atak na Rewolucję Francuską. Wywołała szok. Zaatakował rewolucję prorokując to co się stanie. Jakie to wywoła konsekwencje. Atak był gwałtowny i bezkompromisowy. Uważano że "zwariował dla swoich czasów, a był mądry dla przyszłości".
Fundamentalne myśli:
1) rozum i objawienie - mówi że Bóg istnieje, jest wszechwiedzący, wszechmocny, stworzył ludzi w jakimś celu.
Cel - dla którego my istniejemy jest odczytywalny w historii.
Państwo i społeczeństwo jest zgodne z wolą Boga.
2) Kościół i Religia są podstawą dla społeczeństwa obywatelskiego (źródłem dobra i pociechy) i cywilizacji.
W Rewolucji Francuskiej Kościół został zakazany (przewidział prześladowanie Kościoła).
3) Człowiek ze swej natury jest stworzeniem religijnym.
4) Umowa społeczna przez nich interpretowana - stan w którym ludzie mają dosyć stanu natury.
Umowa szczególnego rodzaju- to forma partnerska między pokoleniami przeszłymi, obecnymi i przyszłymi, pomiędzy umarłymi, żyjącymi i tymi co się jeszcze nie narodzili. Po zmarłych otrzymujemy pewne dobro - mamy go nie zniszczyć, wzmocnić i przekazać następnym pokoleniom.
Budząca grozę za przekazywanie odpowiedzialność ciąży na władcy, powinna być uświadamiana gdy suweren jest zbiorowy.

Władca absolutny - nie jest bezpieczny, jeżeli nadużywa władzy.
Władza demokratyczna może być bardziej absolutna.
Zasady:
1)Polityka roztropności, którą zalecał w sprawach państwowych (to tempel)
Trzeba być bardzo ostrożnym.
2) nakazy, zakazy, uprzedzenia
Głosi pochwałę uprzedzeń. Dzieje człowieka - bolesne zbieranie doświadczeń. Człowiek uczy się świata zewnętrznego. Dzieje w których uczestniczymy- nabieramy doświadczenia.
Ta ludzkość ma doświadczenia - z tego powstaje mądrość ludu, którą przekazuje się pokoleniom w formie nakazu, zakazu lub uprzedzenia (ostrzegają i mówią co jest dobre dla nas). Z doświadczenia ludzkości niewiele jest w formie pisemnej.
Rozróżnia zabobon od uprzedzenia.
* Zabobon - uprzedzenie staje się zabobonem kiedy warunki pierwotne przestają istnieć.
3) Zmiana - musi istnieć kolejność zmiany. Zmiana jest konieczna.
4) Społeczeństwo jest stanem natury dla człowieka. Stanem naturalnym jest życie w społeczeństwie.
5) prawa naturalne człowieka
Wyśmiewał prawa człowieka wynikające z natury (right of nature, low of nature)
Człowiek ma takie prawa jakie daje mu społeczeństwo obywatelskie np. prawo do życia, własności.

Krytykował oświecenie.
"Cała przeszłość to wiek ciemności, a oświecenie to wiek rozumu" - wyśmiewał to za arogancję i ignorancję. To co robi oświecenie było niebezpieczne, mogło obudzić w człowieku barbarzyńcę.

HUME

EMANUEL KANT
Epistemologia, kategorie rozsądku i formy zmysłowości, praktyczna strona.

Kant - niewielki człowiek. Całe życie spędził w Królewcu. W wieku 57 lat zaczął pisać "Krytykę czystego rozumu" - pisał ją 10 lat. Inne dzieło - to "Krytyka praktycznego rozumu".
1) Krytyka czystego rozumu
Epistemologia - nauka poznawcza.
Stosujemy złe metody. Próbuje opracować epistemologię naukową w sposób naukowy, niepodważalny.
Na koniec doszedł do wniosku, że naukowa epistemologia jest niemożliwa.
Problem z którym się zetknął: człowiek jest wyposażony w zmysły. Człowiek dzięki zmysłom poznaje świat i dzięki rozumowi.
* Wg Arystotelesa - w procesie poznania świata, aktywny jest przedmiot, człowiek obserwuje i rejestruje w mózgu.
* Kant chce naukowo zbadać jak się ma obraz rzeczy który powstaje w mózgu do rzeczy która istnieje.
To co widzimy, wzrok odbiera i rejestruje w mózgu. To co mamy w mózgu - mamy przedstawienie tej rzeczy (obraz, odbicie, wrażenie).
Kant próbuje to zanalizować.

- a posteriori - poznajemy świat, najpierw badamy
- a priori (czysty) - to jest wcześniej, to jest pewna logiczna konieczność, przyjmuje istnienie czasoprzestrzeni.

Aprioryczna forma, która jest nieodłączna w poznawaniu.
Mamy rozdzielić proces:
1) poznawanie zmysłowe
2) poznawanie rozsądkowe

ad 1) Poznanie zmysłowe
Nie ma elementu poznawania. Kiedy chcemy coś postrzegać to te przedmioty tworzą materię poznania. Forma czas i przestrzeń (formy zmysłowości)
Forma zmysłowa- Kant neguje obiektywne istnienie czasu i przestrzeni.
One nie istnieją obiektywnie - Dowody:
(1) gdyby przestrzeń i czas istniały fizycznie - to mogłyby być doświadczane empirycznie (np. jaki ma kształt...)
(2) przestrzeń i czas istnieją koniecznie w procesie poznania zmysłowego.
Czas i przestrzeń - to pojęcie które istnieje w naszym mózgu. Pojęcie jest czymś ogólnym co kategoryzuje. Pojęcie obejmuje zbiór rzeczy.
(3) nie są pojęciem bo jest jeden czas i jedna przestrzeń.

ad 2) poznanie rozsądkowe
Jak działa nasz rozum?
np. jest mi ciepło - zmysły mi to mówią, a rozum - słońce grzeje.
Zmysły nam pokazują światło.
Rozum nam pokazuje przyczynę i skutek.
Kategorie rozsądku:
(1) przyczynowość - myślenie przyczynowe, rozum widzi przyczynę i skutek. Sposób w jaki nasz rozum funkcjonuje.
(2) substancja

Kant uważał - że w świecie w jakim on funkcjonuje wcale nie obowiązuje przyczynowość.

* Arystoteles:
- filozofia praktyczna (dot. działania człowieka i polepszenia jego działania)
- filozofia teoretyczna

* Kant:
- filozofia praktyczna ( tym co powinno być dot. człowieka- jaki człowiek powinien być)
- filozofia teoretyczna (tym co jest)

Działanie z obowiązku: - ludzie robią dużo rzeczy z obowiązku.
Kant: Czy oprócz obowiązku mamy inne cele?
(1) pozorne działanie z obowiązku (mamy ukryty cel)
(2) z poczucia obowiązku - bo człowiek powinien cos zrobić.

Imperatyw Kategoryczny

1 def)" postępuj tylko wg takiej maksymy, którą jednocześnie chciałbyś aby stała się prawem uniwersalnym (powszechnym)".

Tu może zawierać się cała nasza moralność.
Ma 1 wyjątek - który zakłada zagładę - ktoś zdesperowany chce popełnić samobójstwo. Chce żeby to było powszechne samobójstwo - bo nie chce już żyć.

2 def) "Postępuj w taki sposób abyś nigdy nie traktował siebie i innych jako środek do celu ale jako cel".

3 def) Żyjemy w państwie - gdzie wszyscy żyjemy w państwie celów.
Są idealni moralnie.
"działaj tak aby maksyma Twojego postępowania mogła być powszechnym prawem w państwie celów".

- wszystko co istnieje i jest materialne, możemy badać empirycznie,

- czasu nie można empirycznie doznać

- przestrzeń jest jedna, nie jest ideą tak samo jest z czasem, wszystko co badamy ma formę, a co ma formę zależne jest od naszej zmysłowości wszystko zależy od nas

-kantowska myśl jest pelagianizmem (Pelagiusz - Bóg dobry dobry człowiek możemy czynić dobro zło wynika jedynie z woli człowieka.

MARKS, ENGELS

Manifest Komunistyczny
1.Marks miał pogląd żegospodarka decyduje o rozwoju historii. W gospodarce zachodzą zmiany, w trakcie pracy ludzie wchodzą w określone stosunki produkcji
W procesie pracy mamy zjawisko: mamy nakłady, produkujemy produkt i ten produkt ma wyższą wartość dodatkową.

Społeczeństwo- klasa kapitalistów (mający środki produkcji) i proletariuszy (robotników).

Człowiek- zależny od społeczeństwa, które go ukształtowało- mierzwa historii, jest całokształtem stosunków społecznych, jest najwyższą wartością dla innego człowieka.

Krytyka- odkrycie prawdziwej rzeczywistości, ukrytej pod powierzchnią zjawisk.

Praca- proces zachodzący między człowiekiem a przyrodą.

Alienacja- wytwór staje się obcy w stosunku do wytwórcy. Typy: ekonomiczna, polityczna i religijna.

2. Materializm dialektyczny -rzeczywistość, byt, rozwija się tak, że są pewne przeciwieństwa i wznoszą ją na wyższe szczebla. 3. Wartości dodatkowe W procesie pracy mamy zjawisko: mamy nakłady produkujemy produkt i ten produkt ma wyższą wartość dodatkową. Tą wartość dodatkową tworzy robotnik i on jest z tego rabowany przez kapitalistę 4. Walka klasowa Dwie dominujące klasy, które ze sobą walczą - Pan i robotnik. Różnice miedzy nimi są nie przekraczalne. Walka jest konieczna5. Alienacja Pozbawienie kogoś czegoś. Robotnik pozbawiony jest owoców swojej pracy. W procesie pracy robotnik zostaje wyalienowany od pracy. Praca stworzyła człowieka, jest naturalna dla nas. 6.Teorie socjalistycznej rewolucji W kapitalizmie robotnicy mają obalić panującą burżuazję. Robotnicy tworzą dyktaturę proletariacką, aby rozprawić się z burżuazją.
Zasady w "Manifeście Komunistycznym" 1) Zniesienie własności prywatnej ziemi - 1848 2) zniesienie dziedziczenia 3)upaństwowienie kredytów 4) upaństwowienie środków komunikacji i transportu 5) obowiązek pracy i stworzenie przemysłowych armii, które zmusza się do pracy 6) edukacja dzieci w publicznych szkołach za darmo
Założenia socjalizmu naukowego:
A) robotnik wolny będzie bardziej produktywny B) powstaje bez klasowe społeczeństwo
C) człowiek pracuje dla przyjemności. Marks traktuje pracę jako najważniejszy czynnik produkcji, a wartość dodana, wytworzona przez pracę jest w dużej mierze odbierana robotnikom, którzy są jej właścicielami. Marks sformułował teorię wartości dodatkowej, wykazując, że źródłem zysku kapitalistów jest wyzysk (nieopłacony czas pracy) robotników, możliwy dzięki posiadaniu przez nich monopolu własności środków produkcji. Konkurencja między przedsiębiorcami powoduje jednak, że muszą oni płacić robotnikom coraz więcej lub zastępować ich pracę coraz nowocześniejszymi maszynami, co wg Marksa wywołuje spadkową tendencję stopy zysku a to musi doprowadzić do upadku tego ustroju gospodarczego.

JOHN STUART MILL (wiki + to z maila - nic w notatkach)

Największe dzieło, Mill'a „O wolności” napisane jest pod jej wpływem. Broni w nim indywidualnych praw wolnościowych „jedynym celem usprawiedliwiającym ograniczenie przez ludzkość, indywidualnie lub zbiorowo, swobody działania jakiegokolwiek człowieka jest samoobrona” Jako niezależny członek parlamentu proponował przyznanie kobietom prawa do głosowania. Mill atakował intuicjonizm i podobnie jak Lock'e sprzeciwiał się ideom wrodzonym. Postęp myśli odbywa się jedynie drogą indukcji, obserwacji faktów, dzięki której wykrywamy niezmienność następstwa między każdym faktem w przyrodzie. („przyroda na pierwszy rzut oka przedstawia chaos, po którym następuje chaos” i „musimy nauczyć się dostrzec w chaotycznym poprzedniku wielość odrębnych poprzedników, a w chaotycznym następstwie - wielość odrębnych następstw”.

Mill twierdzi, że istnieje ogólna zasada, której powinny podlegać wszystkie reguły postępowania, a mianowicie „dążenie do szczęścia ludzkości, a raczej wszystkich istot czujących”.

Poglądy filozoficzne Johna Milla dzielą się na dwa okresy. We wczesnym okresie był on zdecydowanym zwolennikiem utylitaryzmu i kontynuatorem brytyjskiego empiryzmu. Jego uważane za najważniejsze dzieło tego okresu to "System of Logic, Ratiocinative and Inductive", w którym sprecyzował i przystosował koncepcję empirycznej teorii poznania do zastosowania w ramach utylitaryzmu. Kilka myśli zawartych w tym dziele stało się podstawą współczesnej logiki matematycznej. Były to:

• Pierwsza próba uściślenia pojęć tradycyjnej logiki Arystotelesa, w formie diagramów, schematów i oznaczeń symbolicznych,

• Koncepcja odejścia od "magicznego" traktowania logiki i matematyki na rzecz poglądu, że są to swoiste "metajęzyki", które można w dowolny, ale nie sprzeczny sposób przystosowywać do potrzeb użytkownika,

• Próba uporządkowania zasad rozumowania indukcyjnego w postaci tzw. kanonów Milla.

W drugim okresie poglądy Johna Milla przeszły (w dużym stopniu na skutek kontaktu z dziełami Comte'a) w teorii poznania bardziej na pozycje naturalistyczne, a w etyce zbliżył się do pozycji neokantowskich.

Wychodząc ze stanowiska empiryzmu, Mill uznawał, że pojęcia ogólne nie są nam poznawczo dane bezpośrednio, lecz są poprzedzane jakimś doświadczeniem. Doświadczenia zaś są zawsze doświadczeniami jednostkowymi, stąd tylko dzięki rozumowaniu indukcyjnemu możemy dojść do twierdzeń ogólnych. Dedukcja, jako kolejny sposób aktywności poznawczej człowieka jest według Milla jak najbardziej możliwa, lecz jest wtórna wobec indukcji, ponieważ indukcja wywodzi twierdzenia ogólne, które następnie stanowią pożywkę dla dedukowania kolejnych twierdzeń. Ze względu na uprzywilejowany stosunek do poznania indukcyjnego J.S. Mill podjął wysiłek opracowania specjalnych metod, których zastosowanie prowadziłoby do zdobycia pewnych sądów na drodze indukcji. Metody te weszły do historii logiki i metodologii nauki pod nazwą kanonów Milla, są to kanony “jednej zgodności”, “jednej różnicy”, “reszty”, “zmian towarzyszących” oraz “zgodności i różnicy”. Tak specyficzna dla klasycznej logiki opozycja między wiedzą indukcyjną i dedukcyjną prowadziła również do nieklasycznego spojrzenia J.S. Milla na nauki hipotetyczno-dedukcyjne. Zgodnie z przyjętym stanowiskiem niemożliwe jest uzasadnienie istnienia twierdzeń pierwotnych, którym przysługuje predykat oczywistości, ponieważ nawet najbardziej intuicyjne prawa matematyczne mają swoje ugruntowanie w doświadczeniu rzeczy jednostkowych.

TOCQUEVILLE "O demokracji w Ameryce"

Układ społeczny Ameryki to demokracja, a naczelną zasadą demokracji jest równość a nie wolność. Postęp w stronę równości - jest najbardziej ciągłym zjawiskiem w historii człowieka. np.XI w. - brak równości, każdy wynalazek przynosił rozwój handlu i zrównuje ludzi Równość - to boska idea (I połowa 19 wieku). W pewnym momencie równość może doprowadzić do poszerzenia wolności. Jest rozwojem społecznym. Równość może doprowadzić do barbarzyństwa.
* INDYWIDUALIZM - Demokratyczny problem
Wszyscy są równi, niezależni, czyli obojętni wobec siebie. Każdy myśli tylko o sobie i nikt nie dba o innych. Prowadzi to do tego, że społeczeństwo jest zatomizowane. Jednostki same w sobie nic nie znaczą. Człowiek był częścią grupy i musiał się interesować innymi.
* 4 kolejne rzeczy w indywidualizmie: 1) materializm Żądania do równości ekonomicznej. Ludzie nie akceptują nierówności ekonomicznej. Dobrobyt staje się prawem naturalnym człowieka. Następuje rozbudzenie potrzeb konsumpcyjnych. 2) brak poczucia bezpieczeństwa (niepewność)Równość prowadzi do braku poczucia bezpieczeństwa.
3) awans przeciętności Człowiek zaniedbuje wyższe cele. Koncentruje się na zdobywaniu dóbr. Człowiek staje się przeciętny.4) tyrania, despotyzm Człowiek dąży do wolności i równości. Rządzącą zasadą demokracji jest równość a nie wolność. Człowiek sfrustrowany zaczyna domagać się od państwa aby mu te dobra dostarczyły. Łagodna tyrania to państwo opiekuńcze
Rozwiązywanie problemu demokracji:
1. Stowarzyszenia (kluby, organizacje, partie)

Stowarzyszenia - ludzie działając w grupie myślą o wspólnym dobru a nie tylko o własnym. 2. Samorząd -zwraca uwagę na istnienie silnego samorządu, jako przeciwwaga dla rządu centralnego. Samorząd jest jak stowarzyszenie ale posiada władzę publiczną. Ma prawo rozstrzygania problemów. Daje poczucie obywatelskości, poszerza obszar wolności.

3. Niezależne sądownictwo -sądzenie przez ławę przysięgłych, przez współobywateli a nie przez stworzoną do tego kastę4. Wolna prasa -Nie ma rozsądnej granicy cenzury. Prasa powinna być wolna i zdecentralizowana. 5. Rozdział kościoła i państwa -rozdział Kościoła i Państwa - wolność jest nie możliwa bez moralności. A moralność jest nie trwała bez religii. Autorytetem jest religia i jej moralność.

Tocqueville - ludzie są nierówni. Intelekt i talent są to dary od Boga i są rozprowadzane nierówno.

Rozwiązywanie problemu demokracji:
Szuka lekarstwa na te zagrożenia. Jest kilka instytucji, które są lekarstwem.
1. Stowarzyszenia (kluby, organizacje, partie)

Stowarzyszenia - ludzie działając w grupie myślą o wspólnym dobru a nie tylko o własnym. Ludzie rozwiązują sami swoje problemy, bez potrzeby centralnej władzy.
Mnogość stowarzyszeń w USA.

2. Samorząd

Samorząd - zwraca uwagę na istnienie silnego samorządu, jako przeciwwaga dla rządu centralnego. Samorząd jest jak stowarzyszenie ale posiada władzę publiczną. Ma prawo rozstrzygania problemów. Daje poczucie obywatelskości, poszerza obszar wolności.

3. Niezależne sądownictwo

Niezależne sądownictwo - sądzenie przez ławę przysięgłych, przez współobywateli. Lokalne społeczności są bardziej zainteresowane tym co się dzieje dookoła.

4. Wolna prasa

Wolna prasa - często nadużywana, często są bzdury na temat różnych ludzi. Nie ma rozsądnej granicy cenzury. Prasa powinna być wolna i zdecentralizowana.
W USA każde miasto miało kilka gazet, były niezależne, były strażnikiem wolności, głosem lokalnej opinii. Prasa obok ludu jedna z potęg.
Tajne sprężyny polityczne - opinia ludu o polityczne.

5. Rozdział kościoła i państwa
Rozdział Kościoła i Państwa - wolność nie możliwa bez moralności. A moralność jest nie trwała bez religii. Autorytetem jest religia i jej moralność, nakłada pełne więzy na swobodę formułowania własnej opinii.
W innym przypadku chaos i zniewolenie.
Rozdział dla dobra religii i rozwoju państwa.

NIETSCHE
II połowa 19 stulecia. Jeden z największych geniuszy ludzkości. Stawiany niekiedy na równi z Platonem. Z wykształcenia był filologiem klasycznym.
Uważa, że Idea Boga jest najbardziej zgubną, wypaczoną, dziwaczną i zboczoną ideą jaką człowiek kiedykolwiek wymyślił, ponieważ sprowadziła Europę na manowce.
"Bóg umarł".
* Historycyzm - termin heglowski. Dzieje człowieka są racjonalne stopniowo wznoszą człowieka z niższych do wyższych wartości w społeczeństwie.
Odrzuca uniwersalne wartości. Historycyzm jest racjonalnym procesem.
Nie ma absolutnych wartości. Są tworzone nowe wartości, zmienianie wartości, a niektóre odrzucane.
Każda generacja ma swoje wartości.

Nietsche uważał, że proces dziejowy człowieka jest całkowicie nieracjonalny, bez sensu, nie jest postępem, jest de ewolucją - nie ma wartości.

* Dzieło "Użycie i nadużycie historii"
Człowiek jest zwierzęciem, które żyje w historii. Jest zwierzęciem, które zbiera doświadczenia. Czasami bagaż doświadczeń jest zbyt ciężki - osoba taka może nie potrafić żyć w teraźniejszości.
Żyjemy w cywilizacji, gromadzimy doświadczenia - to wszystko co nagromadzi człowiek - to horyzont kulturowy. Jest to całość naszego doświadczenia od rodziny, społeczeństwa, Kościoła.
Każdy z nas wie co to jest dobro, a co zło.
Horyzont naukowy ma wartości absolutne, ponadczasowe.

Nietsche uważa - że nie ma absolutnych wartości.

Człowiek bierze horyzont kulturowy/mit za prawdę.
Prawda - nie ma żadnych absolutnych prawd.
*Jeżeli człowiek się z tego wyzwoli - będzie lepszy.

* Jak się tworzy horyzont kulturowy?
Na początku ludzie żyją w stadach. Te stada żyją w świecie bez norm. Starają się przeżyć i stada walczą ze sobą o przeżycie.
To stado musi przeżywać głębszy sens istnienia - żeby móc stać się osadą, plemieniem, społecznością.
Stada się organizują i mają swojego menadżera, który organizuje te grupę tak żeby ona przeżyła. Wypracowują się pewne metody działania (jedne są dobre a inne są złe) - trzeba wybrać optymalne metody, żeby przetrwać.
Bez sensu istnienia stado się rozpada.
Każde stado ma swoje rytuały - pojawiają się wierzenia religijne, metody postępowania (dobre lub złe), historie (opowieści o bohaterach przeszłości).
--> w ten sposób buduje się horyzont kulturowy.
Z czasem się to spisuje (kodyfikuje). Wtedy horyzont kulturowy jest stały, ulega powolnej ewolucji.
W historii narodów zdarzają się wielkie przełomy i wtedy horyzont kulturowy się zmienia
np. pokonany naród -wtedy ich horyzont kulturowy jest odrzucony przez następne pokolenia, ponieważ się nie sprawdził.
Po to, żeby grupa mogła istnieć musi mieć swój mit na swój temat. Musi mieć poczucie sensu istnienia. (np. poświęcenie życia w obronie ludzi - jeżeli ktoś nie ma poczucia sensu istnienia wtedy nie poświęci życia za swoją grupę).

Wg niego Grecja stworzyła najlepszy horyzont kulturowy - mitologię w historii człowieka.
Ponieważ grecka kultura była najbardziej zjednoczona z naturą (najmniej krępowała naturę, była do niej zbliżona).
Grecja
Ci którzy przegrywają stają się niewolnikami, są oni zmuszani do pracy fizycznej, po to żeby przetrwać muszą wykształcić w sobie pewne cechy.

* Powstają 3 horyzonty kulturowe:
1) Niewolników - są oni chytrzy, żeby przetrwać, pracowici, posłuszni, przebiegli)
2) Panów - honor, są waleczni odważni, pełni energii, siły, dumy, są bezpośredni, pogardzają praca fizyczną, przebiegli, kalkulują, są gościnni, ale bardzo czuli na punkcie honoru (brak szacunku oznaczał pojedynek), są okrutni - zabijają niewolników.
3) Kapłani - należą z reguły do Panów, ale są grupą która jest słabsza (ponieważ nie walczą), oddają się modłom, próbują pokazać że są nie gorsi od panów przez to że nie walczą.
Kapłani mają ograniczenia. Stosują alternatywny system - duża siła woli, pokazują że panowie są grzeszni. Wymyślają pojęcie grzechu żeby pokazać że oni żyją inaczej.

Może się tak stać, ze niewolnicy połączą się z kapłanami i wtedy stają się lepsi od panów. Pokonują Panów. (tak jak Żydzi). To lud o mentalności niewolniczej.
Chrześcijanie rozprzestrzenili ten lud na resztę ludzkości (Europę).
Wg Nietschego- oni doprowadzili do skażenia europejskiej cywilizacji.

* Dlaczego nastąpiła chrystianizacja Europy?
Sokrates i Platon się do tego przyczynili.
Ci którzy stworzyli wielki horyzont kulturowy grecki - to Homer i poeci greccy.
Pokazywali oni tragizm ludzki. Bohatera tragicznego.
* Nasze życie nie ma sensu - greccy poeci stworzyli bezsens życia.
Horyzont kulturowy Grecji nie musiał być racjonalny - to były wizje poetów.
Sokrates i Platon - oddawali wszystko pod osąd rozumu - w sposób racjonalny chcieli odpowiedzieć na pytania. Uważali że to nie jest racjonalne.
Idea dobra - transcendentny Bóg - idea Boga.
"Chrześcijaństwo jest platonizmem dla ludzi"

Chrześcijaństwo zwyciężyło w świat Antycznym.
Napięcia między rozumem a religią (wiarą) istnieje.
Zwycięstwo chrześcijańskie było tymczasowe.
W 19 stuleciu chrześcijaństwo jest martwe.
* Po chrześcijaństwie zostały pewne skutki uboczne:
--> podkreślano miłość do bliźniego
--> współczucie wobec chorych, biednych
--> pomoc potrzebującym
Religijny sen o raju w niebie zaczął być zamieniany w sen o dobrobycie i szczęściu na ziemi.
Mamy dechrystianizację Europy. Religijne hasła zamieniono w hasła świeckie, które próbują stworzyć raj na ziemi.
Próbujemy pomagać przegranym kosztem zwycięzcy (poprzez podatki).

* Modernizm - dekadencja, brak wiary.
Człowiek może sam zbudować swój horyzont kulturowy.
Nietsche chciał pomóc zbudować nowy horyzont kulturowy.

Człowiek może iść drogą:
-->opierając się o demokrację, socjalizm (Nietsche - nie odróżniał tych dwóch systemów), W obu systemach chodziło o szukanie dobrobytu na ziemi.
Perspektywy:
* co się stanie jeżeli osiągniemy cele?
-Jest dobrobyt bez cierpienia
-nie ma biedy
-wszyscy maja to co chcą
-będziemy próbować osiągnąć wszystkie cele.
-nie ma cierpienia
-ludzkie życie jest przedłużone
-nie ma różnic, nierówności społecznej
-ludzie są tacy sami - kobiety i mężczyźni chodzą tak samo ubrani
-w tym społeczeństwie nikt nie kocha (bo zlikwidowano cierpienie), ludzie nie znają miłości, ale znają seks.
-wszyscy ludzie są życzliwi obojętnie (bo nikt nikogo nie kocha)
-znika rodzina
-nie wiadomo skąd się biorą dzieci (laboratoria)
-wszyscy żyją w blokach "kopcach mrówek"
-nie ma nienawiści wszyscy żyjemy obojętnie
* Liberalna demokracja - stworzyła "Ostatniego człowieka"- bo ludzie osiągnęli wszystkie swoje cele.
Nietsche jest przerażony tą wizją. Ale to wcale nie oznacza, że czeka nas taki los.
Człowiek może odrzucić taki horyzont kulturowy.
Podziwia świat antyczny przed Sokratesa - bo tam człowiek cierpi - "tragedie antyczne".
Jeżeli człowiek odrzuci taki horyzont kulturowy - to staje się "nadczłowiekiem"
Nietsche ma wielkie cele - chce ostrzec ludzi od tej "super cywilizacji".
Nazywa go "zwierzęciem blond" - taki człowiek może się narodzić w nas - ale to zależy od nas --> od naszej siły woli.

* Postmodernizm - najprościej - to brak wszelkich pewników.
My żyjemy w świecie postmodernistycznym, który się zaczął od 16 wieku.
-->W oświeceniu Wiara Europejczyków w naukę, postęp. Wierzyli, że po odrzuceniu ciemnoty i racjonalnej spekulacji zbudują nowy świat.
Postmodernizm - nic nie jest pewne, jest to era w której nie ma pewników. Wszystko jest względne (Nietsche).

W. WRÓTNIAK, K. KRAUZE - „Jebać żydów”

---