Mgr Jolanta Samborska
Ul.Narciarska 2E/32
31-579 Kraków
Rozwiązywanie konfliktów między dziećmi w młodszym wieku szkolnym.
Na układ stosunków interpersonalnych jednostki składają się zarówno kontakty pozytywne, jak i negatywne. Te ostatnie uważane za sytuacje konfliktowe mają znaczący wpływ na rozwój społeczny, emocjonalny jednostki. Mając na uwadze, że stymulacja rozwoju dziecka jest priorytetem pracy wychowawczej i dydaktycznej, niewątpliwie problem rozwiązywania konfliktów jest istotny i znaczący w procesie wychowania młodego pokolenia. Konflikty są zjawiskiem dość powszechnym zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym, kiedy dziecko w sposób burzliwy wyraża swoje emocje. Strach, złość gniew mają wyraźną przyczynę i są skierowane ku określonemu przedmiotowi. Ze względu na rozwój społeczny , moralny, emocjonalny dziecka w młodszym wieku szkolnym konflikty między nimi występujące wybuchają nagle i gwałtownie, obserwuje się ich niewielkie nasilenie , a ze względu na silne uzewnętrznienie ich objawów mamy do czynienia z dużą łatwością dostrzegania tego zjawiska.
Poświęcono dużo miejsca w literaturze przyczynom konfliktów, jak i sposobom ich rozwiązywania. Analizując problem zauważamy, że szereg konfliktów wynika z zaburzeń zachowania tjk:
Słabego uspołecznienia
Agresywności
Nieustępliwości
Nadpobudliwości w sferze emocjonalnej
Ich rozwiązywanie ma charakter jedynie doraźny, a ich niwelowanie musi koncentrować się na rozważaniu i oddziaływaniu na przyczyny tkwiące w psychice dziecka, a nie na zewnętrzne ich objawy. Na pewno w tych przypadkach niezbędna jest pomoc psychologa , pedagoga, a czasem psychiatry.
W przypadku typowych konfliktów dziecięcych, pojawiających się u dzieci nie przejawiających zachowań patologicznych możemy swobodnie stosować samodzielnie różnego rodzaju środki, mające na celu ograniczenie liczby konfliktów, oraz nabyciu przez uczniów umiejętności ich rozwiązywania. Istotne jest abyśmy zdali sobie sprawę , że aby właściwie organizować proces zmierzający do ograniczenia liczby konfliktów musimy dokładnie rozpoznać ich przyczyny. Spotykamy w literaturze różnego rodzaju klasyfikacje. Oto jedna z nich:
Pierwsza przyczyna polega na wystąpieniu u dziecka zachowań nieakceptowanych przez rówieśnika. Często pojawia się w momencie zniszczenia jakiegoś przedmiotu, chwilowej nieuwagi lub bezmyślności.
W drugiej istotną rolę odgrywa czynnik rzeczowy. Obserwujemy często, gdy dziecko nie chce zgodzić się na określoną rolę w zabawie, lub wykonać czynności narzuconej przez kolegów lub nauczyciela.
Trzecią wyznacza czynnik kompetencyjny. Zdarza się, że chęć wykonywania określonych zadań i prac w klasie zgłasza więcej uczniów niż zaistniała potrzeba.
Czwarta ma przesłanki charakterologiczne. Pewne cechy dziecka stwarzają nieustannie powody do sprzeczek i zatargów w zespole klasowym.
Piąta jest efektem osobistych urazów i niechęci wywołanych wcześniejszymi konfliktami lub negatywnymi doznaniami dziecka.
Obserwacja dzieci w młodszym wieku szkolnym wykazała , że konflikty w tym wieku pojawiają się znacznie częściej niż w innych okresach rozwojowych. W związku z dość dużą labilnością uczuć objawiają się gwałtownie, a ponieważ w tym czasie wzrasta samokontrola i samoświadomość łatwiej dostrzegalne są konflikty sytuacyjne, rzeczowe, kompetencyjne, charakterologiczne. Trudniej zauważamy natomiast, te które wyłaniają się na tle osobistych urazów i niechęci.
Żaden z wychowawców nie powinien przechodzić obok konfliktów obojętnie, gdyż jego prawidłowe rozwiązanie gwarantuje nam sukces, w postaci efektów rozwoju społecznym dziecka. Po pierwsze, iż unikniemy wrogości , niechęci, a nawet pewnego rodzaju frustracji będącej konsekwencją niezaspokojonych potrzeb. Po drugie w zamian za te nie korzystne skutki naszej obojętności możemy zyskać:
Częściową realizację celów uczestników konfliktów
Nabycie umiejętności sztuki kompromisów
Rozwój postawy akceptacji społecznej
Lepszej komunikacji interpersonalnej
Kształtowanie postaw dążących do samodzielnego rozwiązywania konfliktów
Zwiększenie samokontroli w zachowaniach społecznych
Zmniejszenia nasilenia konfliktów.
Jest jeszcze jeden istotny aspekt tego problemu. Tak często w życiu dorosłym obserwujemy brak zrozumienia, tolerancji, bezkompromisowe i egoistyczne dążenie do celu. Myślę , że można by to ograniczyć ,gdyby uczono nas od dzieciństwa sztuki negocjacji, asertywności, słuchania zdania innych ludzi i rozumienia ich potrzeb. Dlatego tak ważna staje się praca z dziećmi nad rozwiązywaniem konfliktów, zwłaszcza wtedy , kiedy nauczyciel-wychowawca cieszy się tak dużym autorytetem , jak na etapie edukacjoi wczesnoszkolnej.
Oczywiście konfliktów i antagonizmów nie potrafimy mimo najlepszych chęci zlikwidować z dnia na dzień. Nie jest to sprawa jednorazowa , lecz wymagająca systematycznej pracy nauczyciela.
Jak należy postępować?
Nadrzędną zasadą, która się nam narzuca to , że nie należy przechodzić obok konfliktu obojętnie. Zostawianie spraw swojemu biegowi na pewno będzie miało negatywne następstwa, dla rozwoju społecznego uczniów.
Duża rolę odgrywa wykazanie taktu, życzliwości dla uczestników konfliktów, bowiem odnoszenie się z wrogością, a co gorsze karanie uczestników zatargu nie przyniesie rezultatów, a nasze wpływy zostaną ograniczone.
W zetknięciu się z konfliktem należy ustalić jego przyczynę, a także określić stopień jego nasilenia.
W miarę szybko, jeżeli to możliwe zlikwidować przedmiot sporu lub znaleźć sporne punkty widzenia , potrzeby, dążenia uczestników.
Następnie doprowadzamy do ustalenia kompromisu, którego efektem będzie zadowolenie obu stron i poczucie odniesienia przez nie sukcesu.
Jeśli przyczynę konfliktu stanowią cechy charakteru dziecka , musimy podejmować próby kształtowania osobowość wychowanka, zwłaszcza niwelować te cechy, które są konfliktogenne.
Podejmować działania profilaktyczne:
Gry i zabawy integracyjne, scalające zespół klasowy, wzmacniające empatię , wytwarzające chęć do zgodnego funkcjonowania.
Drama, która uczy wyrażania emocji i umiejętności słuchania , rozumienia pozostałych członków zespołu.
Trening interpersonalny , który ćwiczy wrażliwość społeczną poprzez eksponowanie przeżyć , postaw i motywów partnerów.
Przy systematycznej pracy można osiągnąć naprawdę duże efekty. Dla sprawdzenia skuteczności oddziaływań można po upływie czasu pozwolić dzieciom na samodzielne rozwiązywanie konfliktów, oczywiście pełniąc w nich rolę obserwatora i koordynatora. Będziemy mieli możliwość nie tylko sprawdzenia konsekwencji własnych oddziaływań, ale również wyciągnięcia wniosków do dalszej pracy.
Literatura:
Pelcowa Maria, Uspołecznianie dzieci rozpoczynających naukę szkolną.
Pospiszyl Kazimierz i Żabczyńska Ewa, Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie.
Szuman Stefan,Psychologia wychowania wieku szkolnego.
Zaborowski Zbigniew ,Stosunki społeczne w klasie szkolnej.
Zaborowski Zbigniew, Psychspołeczne problemy wychowania.
Przetacznikowa Maria, Psychologia wychowania.
Pod red. Żebrowskiej marii, Psychologia rozwoju dzieci i młodzieży.