NBP

SPOSOBY KOMUNIKOWANIA SIE NBP Z OTOCZENIEM

1. publikowanie komunikatów po każdym decyzyjnym posiedzeniu RPP (Rady Polityki Pieniężnej)

2. konferencja prasowa po każdym posiedzeniu RPP

3. publikowanie w styczniu, kwietniu, lipcu i październiku raportów o inflacji

4. publikowanie do końca września założeń polityki pieniężnej

5. do końca maja publikowanie „Sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej" za poprzedni rok

6. do końca września każdego roku publikowanie „Opinii RPP do projektu ustawy budżetowej" na następny rok

7. wywiady członków RPP dla mediów

8. udział RPP w seminariach naukowych krajowych i zagranicznych

9. wszystkie uchwały RPP zamieszczane sana stronie internetowej NBP

10. Prezes NBP reprezentuje NBP na zewnątrz, a także wobec międzynarodowych instytucji bankowych i za zgodą rady ministrów międzynarodowych instrumentów finansowych

METODY KOMUNIKACJI NBP Z UCZESTNIKAMI RYNKÓW FINANSOWYCH.

Kształtując i współrealizując politykę gospodarczą państwa, NBP współdziała z właściwymi organami państwa. W związku z tym NBP przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym. Opracowując plany finansowe państwa NBP współdziała z Ministerstwem Finansów, ponadto opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających znaczenie dla systemu bankowego.

W kontaktach z organami państwowymi NBP reprezentowany jest przede wszystkim przez Prezesa NBP. W ramach swoich kompetencji Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu. W imieniu Rady Polityki Pieniężnej przedstawia on Sejmowi i Radzie Ministrów kwartalne informacje o bilansie płatniczym, roczne bilanse należności i zobowiązań płatniczych państwa, a ponadto przekazuje Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów projekty założeń polityki pieniężnej, opinie w sprawie projektu ustawy budżetowej, prognozy bilansu płatniczego oraz ustalenia Rady. Od naczelnych organów państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, banków i innych jeszcze podmiotów Polski Bank Centralny otrzymuje dane niezbędne do ustalenia polityki pieniężnej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. NBP realizuje ponadto politykę walutową ustaloną przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej. Założenia polityki pieniężnej, sprawozdania z ich wykonania oraz akty normatywne organów NBP ogłaszane są w Monitorze Polskim. Prezes NBP wydaje ponadto Dziennik Urzędowy Narodowego Banku Polskiego, w którym ogłaszane są m.i.n. akty organów NBP dotyczące funkcjonowania banków, bilans oraz rachunek zysków i strat NBP oraz obwieszczenia w sprawie utworzenia, likwidacji oraz upadłości banków.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZYSK NBP

Główną częścią dochodów NBP są dochody z oprocentowania rezerw walutowych. Na ich wysokość wpływ mają: kurs walutowy oraz stopy procentowe na zagranicznych rynkach finansowych. Zmiany kursu walutowego wpływają na wynik finansowy NBP w ten sposób, że uzyskane z rezerw dewizowych przychody są następnie przeliczane na złote. Przy aprecjacji złotego maleje wyrażony w złotych strumień odsetek uzyskiwanych w walutach obcych. Odwrotna zależność zachodzi przy deprecjacji złotego.

Zmienność wyniku finansowego NBP w znacznym stopniu zależy również od zmian stóp procentowych na zagranicznych rynkach finansowych. Wzrost stóp procentowych w zależności od rodzaju instrumentu finansowego oraz okresu inwestycji w różny sposób wpływa na wynik finansowy. Pozytywny efekt wzrostu stóp procentowych najszybciej uwidacznia się w przypadku lokat składanych na krótkie terminy.

Natomiast w przypadku inwestycji w długookresowe obligacje, pozytywny wpływ wzrostu stóp procentowych na wynik finansowy, z tytułu lokowania rezerw dewizowych na wyższy procent, pojawia się dopiero w dłuższym okresie. W krótkim okresie wzrost stóp procentowych przekłada się na spadek cen dłużnych papierów wartościowych i w konsekwencji wywiera negatywny wpływ na wynik finansowy. Efekt ten jest tym większy im większa wartość rezerw dewizowych jest zainwestowana w długoterminowe papiery wartościowe. Wzrost zagranicznych stóp procentowych zaledwie o 10 punktów bazowych (0,1 pkt. procentowego.) może spowodować spadek wyniku finansowego NBP nawet o 200 mln zł.

Koszty działania NBP: koszty administracyjne i koszty prowadzenia polityki pieniężnej. Największą z tych dwóch pozycji, która wpływa na wynik finansowy jest poziom operacji otwartego rynku i stóp procentowych, po których te operacje są przeprowadzane działania zmierzające do ograniczenia płynności, z reguły bardzo kosztowne dla banku centralnego.

Przychody, wraz z przychodami uzyskanymi w kraju, pomniejszone o koszty działania NBP stanowią zysk ekonomiczny. począwszy od 2004 roku, pojawiły się nowe czynniki obniżające wynik finansowy NBP. W związku ze zmianą ustawy o NBP z dnia 18 grudnia 2003 roku i wprowadzeniem oprocentowania rezerwy obowiązkowej (art. 39) utrzymywanej przez banki na rachunkach w NBP, W planie uwzględniono również przewidywany spadek cen zagranicznych papierów wartościowych i w konsekwencji koszty niezrealizowane z wyceny tych papierów

CELE NBP I STOPIEŃ ICH REALIZACJI PO 2000

Uchwalona w 1997 r. ustawa o NBP wprowadziła dalece posuniętą niezależność NBP. Nowe przepisy powołały do życia Radę Polityki Pieniężnej, która od 1999 realizuję strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W przypadku tej strategii cele pośrednie nie funkcjonują. Cele pośrednie takie jak kurs walutowy czy wielkość agregatu pieniężnego zostały odrzucone.

Cel inflacyjny do 2002r. ustalano w pewnym przedziale. RPP przyjęła indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych CPI, jako podstawowy wskaźnik.

Rok 2001 zapoczątkował nowy etap w polityce pieniężnej NBP. W tym czasie w gospodarce polskiej i światowej miało miejsce kilka znaczących zjawisk, które doprowadziły do zmian w dotychczas prowadzonej polityce pieniężnej. Były to m.in.:

-spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego

-rosnący deficyt budżetowy

-stopniowa obniżka stóp procentowych przez RPP poczynając od 2001 roku.

Restrykcyjna polityka monetarna wpłynęła na obniżenie stopy inflacji pod koniec 2002 roku. Pomimo to polityka pieniężna była krytykowana, pojawiła się nawet groźba zmiany Ustawy o NBP i składu personalnego Rady. W latach 2001-2002 RPP ustaliła cel inflacyjny znów na zbyt wysokim poziomie w porównaniu z faktycznym stanem.

Strategia polityki pieniężnej na lata 1999-2003, zakładała iż na koniec 2003r. stopa inflacji nie przekroczy poziomu 4%. W okresie tym celem o znaczeniu strategicznym była integracja gospodarki polskiej ze strukturami UE poprzez wypełnianie tzw. kryteriów konwergencji mających charakter makroekonomiczny.

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, którego podstawowym celem miało być pełne włączenie Polski w struktury gospodarcze Wspólnoty, miało przynieść solidną i stabilną gospodarkę rynkową, w której inflacja i podstawowe stopy procentowe kształtują się na niskim poziomie, a rynek charakteryzuje równowaga budżetowa i rozsądna wielkość długu publicznego.

Nowe wyzwania związane z zaistniałymi warunkami wymusiły pewną modyfikację prowadzonej do tej pory strategii polityki pieniężnej.

Wśród najważniejszych założeń strategii polityki pieniężnej po 2003 r. należy wymienić trzy najważniejsze:

1. Prowadzenie polityki pieniężnej w ramach bezpośredniego celu inflacyjnego.

NBP stawia sobie za cel stabilizowanie inflacji na niskim poziomie. Poziom inflacji mierzony jest roczną zmianą cen towarów i usług konsumpcyjnych (wskaźnik CPI) w każdym miesiącu odnoszoną do tego miesiąca w roku poprzednim. Do 2003 roku celem strategicznym polityki pieniężnej NBP było dążenie do stabilizacji wskaźnika inflacji poniżej 4%. Natomiast od 2004 roku, RPP tak steruje polityką pieniężną, aby poziom inflacji kształtował się jak najbliżej progu 2,5%, z przedziałem odchyleń +/- 1 punkt procentowy. Dzięki temu, że nie stosuje się polityki utrzymania inflacji wewnątrz przedziału wahań, hamowanie ewentualnych wstrząsów w gospodarce pociąga za sobą rzadsze i mające mniejszą skalę zmiany stóp procentowych.

Bezpośredni cel inflacyjny stał się celem ciągłym, co oznaczało, że poziom inflacji został raz określony i jest ciągle realizowany.

2. Utrzymanie systemu płynnego kursu walutowego do momentu przystąpienia Polski do ERM2.

3. Dodatkowo: Stopniowe ale systematyczne dążenie do spełnienia kryteriów konwergencji co finalnie sprowadza się do dążenia do jak najszybszego wprowadzenia euro.

Obecnie poziom inflacji w Polsce wynosi 2,4 % co oznacza, że inflacja mieści się w ustalonym paśmie wahań (2,5% +/- 1 punkt procentowy).

SYMPTOMY NIEZALEŻNOŚCI NBP I JEJ SKUTKI

Wyróżniamy 4 aspekty niezależności banku centralnego:

1. niezależność instytucjonalną - całkowitą autonomię banku centralnego jego organów od osób trzecich, wyrażoną w gwarantowanym przez państwo zakazie wywierania wpływu na decyzje banku centralnego przez organy rządowe i pozarządowe oraz przyznanej osobowości prawnej. Autonomię banku centralnego nie należy jednak postrzegać jako całkowite odseparowanie banku centralnego. Pozostając niezależną instytucją musi on jednak współpracować z organami odpowiedzialnymi za politykę gospodarczą, również z rządem.

2. niezależność personalną - wiąże się ze sposobem mianowania członków organów decyzyjnych, długości ich kadencji, oraz gwarancji iż ewentualne odwołanie będzie wynikało jedynie z zaistnienia przesłanek określonych przez literę prawa.

3. niezależność funkcjonalna (operacyjną) - umożliwia bankowi centralnemu efektywne osiągnięcie celów i wypełnianie zadań. Poprzez autonomiczne podejmowanie decyzji w zakresie instrumentów pozostających w dyspozycji, bank centralny samodzielnie kształtuje i realizuje politykę pieniężną.

4. niezależność finansową - niezależność banków centralnych to nic innego jak zdolność do samodzielnego zaopatrywania się w środki pieniężne niezbędne do realizacji powierzonych zadań.

W ostatnim okresie wprowadzane zmiany znacznie zwiększyły niezależność NBP w stosunku do wymogów Unii Europejskiej, jednak są jeszcze pewne obszary które wymagają uściślenia.

W dyskusji o niezależności NBP pojawiają się zarówno argumenty „za” jak i „przeciw”, co wskazuje, iż ustalenie granic funkcjonowania banku centralnego jest złożonym problemem.

Argumenty ZA:

- Niezależność banku centralnego wpływa na jego odporność na naciski polityczne

- Wolny od nacisków politycznych bank centralny budzi większe zaufanie społeczeństwa

- Poczucie stabilności oraz na zwiększona skuteczność realizowanej polityki pieniężnej

- Skraca się również proces decyzyjny, co wpływa na polepszenie skuteczności działania polityki pieniężnej

- Niezależność banku centralnego może wpływać na zmniejszenie tempa wzrostu cen, gdyż w przypadku inflacji korelacja jest bardzo wysoka i ujemna

- Korelacja pomiędzy niezależnością a deficytem budżetowym jest ujemna-zakaz finansowania deficytu przez NBP powoduje, iż rząd szuka innych źródeł finansowania a wyższe koszty pozyskani funduszy skłaniają do ostrożności przy planowaniu kolejnych wydatków

Argumenty PRZECIW:

- Bank centralny poprzez swoją niezależność może stać się jakby ciałem obcym. Demokracja wyklucza istnienie organu władzy o nadzwyczajnych kompetencjach, który nie może zostać poddany demokratycznej legitymizacji.

- Polityka pieniężna stanowi element polityki gospodarczej. Nie ma możliwości, by polityka gospodarcza była skutecznie prowadzona przez dwa niezależne od siebie organy.

- Zadaniem banku centralnego jest ustalanie oraz realizacja polityki pieniężnej, co również jest wspólne dla polityki rządu, dlatego też kompetencje z tego zakresu nie mogą zostać przyporządkowane tylko i wyłącznie bankowi centralnemu

NBP jest jednym z nielicznych organów o tak dużej niezależności. Dzięki żmudnemu procesowi dostosowywania prawa polskiego o wymogów Unii Europejskiej, udało się osiągnąć znaczna niezależność NBP. Skuteczna polityka pieniężna musi być efektem kompromisu wobec gospodarki, który wymaga odpowiedniego dostosowania modeli i kształtowania polityki pieniężnej NBP, nie podważa to jednak idei niezależności banku centralnego.

STRUKTURA BILANSU NBP (GŁÓWNE POZYCJE I ICH UDZIAŁY PROCENTOWE)

AKTYWA

1. kredyty pozyczki i inne należności od podmiotów krajowych - do uchwalenie Konstytucji kilkanaście %, teraz mniej niż 5%

2. dłużne pap wart wyemitowane przez podmioty krajowe - do 2001 kilkanaście % teraz nic

3. papiery z prawem do kapitału i udziały wyemitowane przez podmioty krajowe - cały czas mniej nić 1% 4. Aktywa zagraniczne - przyrost od 1996 z 67% do 96 % obecnie

4. Aktywa trwałe - średnio 1%

5. pozostałe aktywa - 1996 - ok. 5%, dziś niecały 1%

PASYWA

1. pieniądz gotówkowy w obiegu - początkowo ok. 30%, potem wzrost do ponad 40%, teraz znowu ponad 35%
   depozyty podmiotów krajowych - średnio ok. 20%

2. emisja dłużnych pap wart - zmienna (od kilkunastu do niecałych 30% obecnie)

3. pasywa zagraniczne - kilka procent; jedynie w okresie 2007/2008 wzrost do niecałych 20%

4. pozostałe pasywa - na początku niecałe 30%, potem spadem do 5%, teraz średnio kilkanaście procent

---