polityka finansowa wyklady prof owsiak, dług i dochody, Dług publiczny po 1990r

DŁUG I DOCHODY

DŁUG PUBLICZNY PO 1990r JEGO GŁÓWNE CECHY (DŁUG PUBLICZNY W POLSCE, PRZYCZYNY, STRUKTURA, SKALA)

Długiem publicznym określa się łączne finansowe zobowiązania podmiotów sektora publicznego z tytułu zróżnicowanych z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia zdarzeń prawnofinansowych, a przede wszystkim - niedoborów powstających w wyniku finansowania nadwyżki wydatków publicznych ponad dochody publiczne skumulowane w poprzednich okresach. Zgodnie z zapisami ustawy o finansach publicznych przez państwowy dług publiczny należy rozumieć wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych, która ustalana jest po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.

Zadłużenie Polski na koniec 1990 r. w znacznej mierze było odziedziczone po poprzedniej epoce. Transformacja systemu finansów publicznych doprowadziła do powstania instytucji długu publicznego w Polsce. Jego poziom na koniec 1990 r. wynosił 53,17 mld zł co stanowiło 94,89% PKB. Wprawdzie również w latach 80. występowało zjawisko kumulowania się deficytu budżetowego, ale nie było ono większym problemem wobec stosowania najprostszej metody pokrywania deficytu budżetowego, jaką był nieoprocentowany kredyt bankowy i dodruk pieniądza przez bank centralny. W związku ze zmianami ustrojowymi powstała także kwestia odpowiedzialności za zadłużenie zagraniczne Polski, które stanowiło przeważającą część (prawie 95%) zobowiązań. Stosunki własnościowe istniejące w gospodarce socjalistycznej spowodowały, że za zaciągane przez banki pożyczki musiał przejąć odpowiedzialność skarb państwa.

Z danych wynika, że wraz z upływem lat zmienia się struktura długu publicznego, co polega na zwiększeniu długu krajowego w długu globalnym. Wiąże się to z dwoma przyczynami:

redukcją ok. 1/3 polskiego zadłużenia zagranicznego,
utrzymującymi się - począwszy od 1991 r. - deficytami budżetowymi, których kumulacja powoduje wzrost długu krajowego.

O ile w 1990 r. krajowy dług publiczny wynosił blisko 7 mld zł, o tyle już rok później nominalnie jego wielkość prawie się podwoiła, głównie za sprawą pojawienia się na polskim rynku instrumentów zaciągania długu. Wzrósł również dług krajowy jako % PKB z 12,20 % w 1990 r. do 15,66 % w 1991 r. Udział ten w latach 1992-2000 kształtuje się średnio w wysokości około 22%. W latach 2001-2002 nastąpił szybki przyrost długu krajowego zarówno w mld zł, jak i jako % PKB. Kolejne lata to względna stabilizacja, dług kształtuje się w granicach 30-32% PKB, natomiast wyrażony w wartościach nominalnych ciągle wzrasta. W 2009 r. poziom zadłużenia publicznego zaczyna rosnąć, co jest związane z wystąpieniem kryzysu finansowego.

Zagraniczne zadłużenie skarbu państwa w latach 1992-2001 spadło z poziomu 82,69% PKB do 13,70% PKB, a w z 2002 r. znów wzrosło, co stało się zapowiedzią odwrócenia tendencji spadkowej. Zmniejszanie się zadłużenia zagranicznego do 2001 r. było skutkiem m.in. zawarcia porozumień w sprawie:

redukcji i restrukturyzacji długów w ramach Klubu Paryskiego,
redukcji i restrukturyzacji długów w ramach Klubu Londyńskiego,
wzajemnego skompensowania należności Polski i Rosji.

Generalnie możemy powiedzieć, że w latach 1990-2000 nastąpił silny spadek relacji długu do PKB. Umożliwiły to takie zjawiska jak:

Ograniczenie skali deficytów budżetowych do ok. 3% PKB
Szybki wzrost gospodarczy
Silne wzmocnienie się złotego, przez co obniżyła się relacja długu zagranicznego do PKB
Redukcja zadłużenia zagranicznego Polski.

W 2010 roku dług publiczny Polski wynosił 747,9 mld zł. W marcu 2011 roku dług publiczny Polski wynosił 774,8 mld zł.

W 2011 roku decyzją Komisji europejskiej państwa członkowskie zostały zobowiązane do raportowania wielkości długu i deficytu publicznego według ujednoliconej metody obliczania, co miało na celu ograniczenie wpływu rozmaitych zabiegów fiskalnych stosowanych w celu jego ukrycia. Według tej metody dług publiczny Polski wynosił w 2011 roku 56,3% PKB, zaś deficyt — 5,1% PKB

INSTRUMENTY BEZPIECZEŃSTWA FINANSOWEGO W POLSCE

Bezpieczeństwo finansowe państwa dotyczy fundamentalnych kwestii finansów państwa i jest treścią zapisów konstytucyjnych, zapisów w ustawie o finansach publicznych, ustawie o NBP oraz innych aktach prawnych.

Do narzędzi bezpieczeństwa strategicznego należą:

Jednorodna doktryna państwa, której skutkiem jest koncepcja sektora finansów publicznych (General Government)
Zakaz przekraczania państwowego długu publicznego ponad 60% PKB
Zakaz udzielania pożyczek na potrzeby bieżące rządu przez NBP
Zakaz zwiększania przez sejm wielkości deficytu budżetowego państwa w stosunku do deficytu zawartego w projekcie ustawy budżetowej opracowanej przez rząd
Obowiązek zapisu w corocznych ustawach budżetowych górnego pułapu zaciągania zobowiązań z tytułu emisji skarbowych papierów wartościowych
Obowiązek zapisu w corocznych ustawach budżetowych maksymalnej kwoty udzielanych poręczeń i gwarancji kredytowych
Obowiązek przedstawienia przez rząd wiarygodnych źródeł finansowania deficytu budżetowego
Nakaz regulowania zobowiązań państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek przed innymi wydatkami
Obowiązek przestrzegania procedur ostrożnościowych i sanacyjnych

EWOLUCJA SYSTEMU DOCHODÓW W POLSCE

Główne zmiany w systemie dochodów publicznych rozpoczęły się na początku okresu transformacji gdy w 1989 roku wprowadzono jednolity podatek od osób prawnych. Następnie przyznano gminom autonomie finansową i zerwano z zhierarchizowanym systemem zasilania finansowego gmin, oraz wprowadzono podatki i opłaty lokalne ( m.in. podatek od nieruchomości , rolny, od spadków i darowizn)

Kolejnym etapem zmian zachodzących w systemie dochodów publicznych była tzw. Łagodna Rewolucja Podatkowa 1992 - 1993. Zmiany te polegały przede wszystkim na wprowadzeniu podatku dochodowego od osób fizycznych, przebudowie podatku dochodowego od osób prawnych, prowadzono podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy. W latach 1995-1998 zmianom poddano stawki w podatkach dochodowych, rozszerzono też wachlarz ulg i odliczeń, a także wprowadzono ordynacje podatkową, w której zgromadzono przepisy dotyczące ustalania i poboru podatków.

Nowy rozdział w systemie dochodów publicznych rozpoczął się w 1999 r. w którym weszła w życie ustawa o finansach publicznych oraz rozpoczęto wdrażanie czterech wielkich reform społecznych. Ponadto zwiększono udziału gmin we wpływach z podatku dochodowego i ustanowienie udziału dla powiatów i województw, a z podatku dochodowego od osób fizycznych wyłączono składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Kolejne istotne systemowe zmiany zostały przeprowadzone w 2002r. i polegały one m. in. na: możliwości oddłużania podmiotów gospodarczych, możliwości skorzystania w rozliczeniu rocznym z premii podatkowej, niektóre przychody z kapitałów pieniężnych zostały objęte zryczałtowanym podatkiem dochodowym, wprowadzono ulgi dla absolwentów.

W związku z członkostwem w UE powstała nowa kategoria dochodów- transfery z budżetu UE, Ponadto w 2004 r. : przyjęto wspólną unijną taryfę celną, wprowadzenie możliwości wyboru 19% podatku liniowego od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, zwiększenie udziału JST w podatkach dochodowych, obniżenie stawki CIT do poziomu 19%

(dżonka) Istotne zmiany nastąpiły w wyniku nowelizacji ustawy o finansach publicznych w 2006- dotyczyły one klasyfikacji budżetowej. Zaś w 2009 wprowadzono nową, dwustopniową skalę PIT.

Podstawowym rodzajem dochodów sektora finansów publicznych w prezentowanym okresie były podatki, przy czym największe wpływy pochodziły z podatków pośrednich. Udział podatków w systemie dochodów jest znaczący. Przy czym jednocześnie coraz mniejsze znaczenie maja dochody nie podatkowe.

DŁUG PUBLICZNY

Zobowiązania skarbu państwa dzielą się na dwie grupy:

- zobowiązania realne będące długiem publicznym ,

- zobowiązania potencjalne z tytułu udzielenia poręczeń spłat kredytów i odsetek.

Zobowiązania potencjalne przekształcają się w realne wówczas , gdy skarb państwa musi ponieść wydatki na rzecz banków w przypadku niesolidnych podmiotów , którym udzielono poręczeń rządowych.

Ocena zobowiązań państwa w formie długu publicznego nie może być jednoznaczna. Z jednej strony bo-wiem zarysowały się wyraźne pozytywne tendencje w zakresie zagranicznego długu publiczne-go(redukcja zadłużenia zagranicznego), z drugiej jednak strony wystąpiły niepokojące zjawiska w za-kresie długu publicznego krajowego, to znaczy w coraz większym stopniu staje się on nadmiernym obciążeniem finansów publicznych.

Potencjalne(pozabilansowe) zobowiązania skarbu państwa. Są to zobowiązania z tytułu poręczeń. Poręczenia kredytów udzielonych przez skarb państwa powinny stać się ważnym narzędziem pośredniego oddziaływania na gospodarkę. Są znacznie lepszym narzędziem niż bezpośrednie wydatki (dotacje) bu-dżetowe.

W 2000roku relacja długu do PKB spadła poniżej 40%. Zwiększenie się tej relacji już prawie do 50% spowodował gwałtowny wzrost deficytów budżetowych po roku 2000, w połączeniu z powolnym wzrostem PKB. Około 70% tej kwoty stanowi publiczny dług krajowy, a 30% dług zagraniczny.

W 2003 roku relacja państwowego długu publicznego do PKB pogorszyła się ( wzrosła do 50,2%). Przyczyna tego był wzrost długu sektora rządowego ponieważ długi sektora samorządowego pozostały na stabilnym poziomie.

Negocjacje z klubem paryskim były trudne, wyrażono zgodę na to aby płacąc do 1995 roku tylko odsetki w pełnej wysokości terminowo umorzono 50% do tego klubu (16 wierzycieli) resztę do 2014. Zrzesza wierzycieli rządów. W marcu 2009 roku spłacono dług paryski, pozostalo jeszcze zadłużenie względem Japonii.

Klub londyński (zrzesza banki komercyjne) collateral obligacje rządu USA zabezpieczające nasze długi względem klubu londyńskiego do 2024, umorzył 49,2mld.

EWOLUCJA PAŃSTWOWEGO DŁUGU PUBLICZNEGO

Zadłużenie publiczne, jakie obciążyło finanse publiczne w Polsce w pierwszych latach transformacji, było pozostałością po gospodarce centralnie planowanej. W 1990 r. dług publiczny sięgał około 95 % PKB. Struktura długu była niekorzystna, gdyż w 86,8 % stanowiło zadłużenie zagraniczne.

Realizowana w okresie transformacji strategia zarządzania długiem publicznym zakładała zmianę struktury długu publicznego na rzecz zwiększenia w nim udziału długu krajowego. Strategię tę udało się zrealizować, gdyż od 1998r. większy udział w długu publicznym ma dług krajowy. Od 1991r. głównym źródłem przyrostu długu krajowego były deficyty budżetowe.

Mimo korzystnych zmian jakościowych, jakie dokonały się w zadłużeniu publicznym, trzeba jednak zwrócić uwagę na ustawiczny przyrost długu w ujęciu bezwzględnym. Zadłużenie w ujęciu nominalnym ciągle wzrasta, w 2008r. wyniosło 598 mld, zaś w relacji do PKB kształtuje się poniżej limitu określonego w Konstytucji oraz w traktacie z Maastricht- 47,4 %, co jednak jest wynikiem tego że PKB przyrasta szybciej.

Wielkość zadłużenia publicznego determinuje przyszłe deficyty budżetowe przez koszty obsługi długu, mające pierwszeństwo przed innymi wydatkami. Szczególnie silny wpływ obciążeń związanych z obsługą długu zaobserwowano w latach 1995-1998 ( związane z warunkami konwersji długu oraz urynkowieniem długu). Począwszy od 1999r. dostrzec można wyraźną tendencję spadkową udziału kosztów obsługi długi publicznego w PKB- w efekcie korzystnego kształtowania się kursu złotego do euro i dolara- a tym samym słabsze oddziaływanie tego czynnika na saldo strukturalne.

Równowaga budżetowa, deficyt budżetowy i dług publiczny w Polsce muszą być rozpatrywane z uwzględnieniem skali przemian, jakie dokonują się w gospodarce i społeczeństwie od końca lat osiemdziesiątych. Wtedy bowiem NBP pokrywał deficyt w sposób automatyczny. Nie było problemu finansowania deficytu budżetowego.

W 1990 roku wynik budżetowy był dodatni. W latach 1990-1991 gospodarka polska przeszła głębokie załamanie, spadek PKB w ujęciu realnym o 7,6%, wzrost stopy bezrobocia i wysoka inflacja.

W 1991 roku deficyt budżetowy wyniósł 3,8 % PKB. Przyczyną były mniejsze dochody z podatku obrotowego i dochodowego oraz dochody z prywatyzacji..

W roku 1992, deficyt wzrósł do 6%PKB, poprzez wzrost przychodów z podatku dochodowego od osób fizycznych i wydatków związanych z ubruttowieniem wynagrodzeń. Główną przyczyną deficytu były o około 22% niższe niż zakładano dochody z tytułu podatku od osób prawnych. Wzrost udziału systemu poza bankowego w finansowanie deficytu.

W 1993 roku deficyt obniżył się do poziomu 2,8% PKB w wyniku ponadplanowych dochodów budżetu państwa: niezwaloryzowanych progów podatkowych podatku dochodowego od osób fizycznych i ceł oraz wprowadzenie podatku VAT i podatku importowego o charakterze przejściowym, który został zlikwidowany w 1997 roku.

W 1994 roku deficyt budżetowy wyniósł 5,8 mld zł - 2,7% PKB. Rząd zachował bieżącą wypłacalność.

W 1995 roku deficyt na poziomie 2,6% PKB. Prowadzona polityka rządu zakładała oddłużenie państwa w NBP przede wszystkim przez wykup bonów skarbowych i odsprzedaży ich na zasadach bezwarunkowych bankom komercyjnym.

W 1996 roku wysoki wzrost gospodarczy, gasnąca inflacja oraz rosnące dochody z tytułu podatków pośrednich. Deficyt wyniósł 2,8% PKB. Duża dynamika wzrostu kredytów dla gospodarstw domowych. Kredyty dla przedsiębiorstw rosły wolniej.

W roku 1997 podatki pośrednie stanowiły 46% dochodów budżetowych ogółem, co wpłynęło pozytywnie na deficyt, który w rezultacie spadł do poziomu 5,9 mld zł.

W 1998 roku deficyt wyniósł 2,4% PKB, wydatki majątkowe budżetu państwa na niskim poziomie i rentowność przedsiębiorstw na niezmienionym poziomie. Wyłączono „dochody z prywatyzacji” z dochodów budżetu. Zgodnie z wymogami UE nie są one dochodem ale przychodem budżetowym i nie mogą być wykorzystane na finansowanie deficytu budżetowego.

W 1999 roku- zmiana administracyjnego podziału państwa oraz powstanie kas chorych, które przejęły część dochodów i wydatków budżetu państwa. Wzrosła rola budżetów samorządowych oraz podatek akcyzowy na wyroby spirytusowe, tytoniowe, paliwa silnikowe. Deficyt wyniósł 2,0% PKB.

W 2000 roku nastąpił gwałtowny spadek rentowności przedsiębiorstw co wpłynęło na spadek dochodów budżetu z tytułu podatku dochodowego. Deficyt w ujęciu nominalnym wzrósł, natomiast jego relacja do PKB utrzymała się na niezmienionym poziomie (2%).

W 2001 roku wzrost deficytu budżetowego w ujęciu nominalnym i w relacji do PKB. Wzrost bezrobocia, niska rentowność brutto przedsiębiorstw. Niższe wpływy z VAT oraz podatku dochodowego od osób prawnych. Na poziom deficytu w 2001 roku miała niższa od rzeczywistej inflacja.

W 2002 roku deficyt państwa wyniósł 39,4 mld zł, co stanowiło 98,5 % rocznego planu. Wyższy niż planowano był wzrost PKB i wyniósł 1,3 %. Progi skali podatkowej, wyznaczające granice dochodów, od których płaci się podatek według stawki 30 % i 40 % pozostały na tym samym poziomie co w roku 2001. Dochody kapitałowe obciążono 20 % podatkiem zryczałtowanym, który jest pobierany przy ich wypłacie przez bank czy też Fundusz Inwestycyjny. Zlikwidowano niektóre ulgi podatkowe (np. ulgi budowlane), wprowadzono akcyzę na prąd.

W 2003 roku w I kwartale wzrost PKB wyniósł 2,2%, w II kwartale szacowano 3% wzrost PKB w związku ze zwiększonej konsumpcji na kredyt, zarówno państwowej jak i prywatnej, oraz wyjątkowo korzystnego układu kursowego USD-EURO, stymulującej eksport i osłabiającej import. W połowie roku 2003 inflacja wynosiła 1,6%. Bardzo dużo przedsiębiorstw ogłosiło bankructwo (np.Stocznia Szczecińska, Daewoo FSO, białostocki Bison).

W 2004 roku wzrost deficytu budżetu państwa z 38,7 mld zł. (4,8%PKB) do poziomu 45,3 mld zł. (5,3%PKB).

Proces rozwoju sektora finansowego, jaki obserwujemy w Polsce od 1990 roku, charakteryzuje silna dynamika, co wyraża się nie tylko w liczbie powstających instytucji, zwiększeniu zatrudnienia w tym sektorze, jego rosnącym udziale w tworzeniu PKB czy wzroście kapitałów.

STRUKTURA I STAN DŁUGU PUBLICZNEGO W POLSCE

Polska odziedziczyła po okresie gospodarki centralnie planowanej dług publicznych przekraczający 80% PKB. Był to głównie dług zagraniczny, najpierw zaciągnięty w zachodnich bankach w czasach Gierka, potem wzrastający w latach 80' z powodu niespłacanych odsetek.

Krajowy dług publiczny był za to niewielki - był to w zasadzie dług wobec NBP z tytułu kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego W latach 1990-2000 nastąpił silny spadek relacji długu do PKB, możliwy dzięki czterem zjawiskom:

- Ograniczeniu skali deficytów budżetowych do ok. 3% PKB,

- Szybkiemu wzrostowi gospodarczemu,

- Silnemu wzmocnieniu się złotego, przez co obniżeniu uległa relacja długu zagranicznego do PKB,

- redukcji zadłużenia zagranicznego Polski.

DŁUG SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W POLSCE W LATACH 1990-2008 (W % PKB)

W 1990-2004 roku zachodziły dynamiczne zmiany w długu publicznym. Dotyczy to jego poziomu i struktury. W analizowanych latach aż do 2000 roku poprawiała się wyraźnie relacja długu publicznego do PKB. Systematycznie wzrastał udział krajowego długu publicznego w długu globalnym. Było to skutkiem począwszy od 1991r utrzymywania się deficytu budżetowego oraz redukcji polskiego zadłużenia zagranicznego. Od 2001 roku poziom długu publicznego do PKB wzrasta i na dzień dzisiejszy według ankiety przeprowadzonej przez Rzeczpospolitą wśród ekonomistów wynika, że dług publiczny za rok 2009 wyniósł średnio 50,7%PKB a wiec przekroczył pierwszy próg ostrożnościowy.

STRUKTURA DŁUGU PUBLICZNEGO WEDŁUG RODZAJÓW INSTRUMENTÓW W LATACH 1995-2009 ( W %)

struktura polskiego długu publicznego analizowanego z punktu widzenia instrumentów zaciągania długu istotnie się zmieniła. W początkowym okresie w odniesieniu do długu zagranicznego charakterystyczny był wysoki udział kredytów. Wraz z upływem lat dług ten maleje co oznacza że Polska kontroluje zadłużenie zagraniczne i spłaca je z zawartymi umowami. Całkowita spłata zagranicznego zadłużenia zgodnie z umową ma nastąpić w 2012 roku. Polska także plasuje skarbowe papiery wartościowe na rynkach zagranicznych. Działalność ta nie przyczynia się do pozyskiwania środków na zagranicznych rynkach ale ma za to znaczenie psychologiczne-podnosi wiarygodność kraju na rynkach finansowych.

Jeśli pominiemy dług zagraniczny zauważymy że w odniesieniu do długu krajowego poważny udział mają skarbowe papiery wartościowe. Dług z tego tytułu z biegiem lat wzrasta. Duży procent udziału maja tutaj aktywne skarbowe papiery wartościowe. Przyjmując wartość krajowego długu publicznego za 100% ich udział np. w 2003% wyniósł 92,6%. Aktywne skarbowe papiery wartościowe są to np. bony skarbowe, obligacje skarbowe, obligacje nominowe w dolarach. Do pasywnych skarbowych papierów wartościowych należą obligacje restrukturyzacyjne, obligacje konwersyjne, obligacje notowane w USD. Pasywne skarbowe papiery wartościowe to forma powstałych wcześniej zobowiązań państwa(np. zadłużenie zagraniczne z lat 70tych.)

Na pozostałe zadłużenie składają się zobowiązania jednostek budżetowych. Występowanie tego tupu należności powoduje zakłócenia w funkcjonowaniu ważnych dziedzin życia społecznego kraju np. długów sektora zdrowia czy edukacji. Dlatego też na wskutek reform jednostki budżetowe zostały oddłużone do 2009roku.

DŁUG OSTATNIE LATA

W 2009 r. państwowy dług publiczny wzrósł o 72,1 mld zł do poziomu 669,9 mld zł, w tym:

• dług krajowy wg kryterium miejsca emisji wzrósł o 50,2 mld zł do poziomu 493,8 mld zł, a wg kryterium

rezydenta o 23,1 mld zł do 420,0 mld zł,

• dług zagraniczny wg kryterium miejsca emisji wzrósł o 21,9 mld zł do poziomu 176,1 mld zł, a wg kryterium

rezydenta o 49,1 mld zł do 249,9 mld zł.

Relacja państwowego długu publicznego do PKB wyniosła 49,8%, co oznacza wzrost o 3,0 pkt. proc.1, w tym:

• długu krajowego wg kryterium miejsca emisji 36,7% (wzrost o 2,0 pkt. proc.), a wg kryterium rezydenta 31,3% (wzrost o 0,1 pkt. proc.),

• długu zagranicznego wg kryterium miejsca emisji 13,1% (wzrost o 1,0 pkt. proc.), a wg kryterium rezydenta 18,6% (wzrost o 2,8 pkt. proc.).

W metodologii unijnej stosowana jest kategoria długu sektora instytucji rządowych i samorządowych (general government). W Polsce na koniec 2009 r. wyniósł on 684,3 mld zł, co stanowiło 50,9% PKB wobec 600,8 mld zł i 47,1% PKB na koniec 2008 r.

W 2009 r. dominujący udział w strukturze państwowego długu publicznego miał dług Skarbu

Państwa - 92,9%. Udział długu sektora samorządowego wyniósł 5,9%. Jednak dynamika przyrostu zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i ich związków w okresie 2001-2009 była znacznie większa niż dynamika przyrostu zadłużenia Skarbu Państwa (odpowiednio: 264,6% i 120,2%).

Na wielkość państwowego długu publicznego po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (tj. po konsolidacji) na koniec 2009 r. złożyło się:

• zadłużenie sektora rządowego 623,6 mld zł (+56,7 mld zł),

• zadłużenie sektora samorządowego 39,3 mld zł(+11,2 mld zł),

• zadłużenie sektora ubezpieczeń społecznych 7,0 mld zł (+4,2 mld zł).

Struktura wierzycieli Skarbu Państwa wg stanu na koniec 2009 r. z tytułu długu wyemitowanego na rynku krajowym ukształtowała się następująco:

• krajowy sektor pozabankowy 234,9 mld zł (wzrost o 6,2 mld zł w stosunku do końca 2008 r.),

• krajowy sektor bankowy 146,0 mld zł (+ 10,4 mld zł),

• inwestorzy zagraniczni 81,8 mld zł (wzrost o 25,9 mld zł).

Struktura krajowych pozabankowych wierzycieli Skarbu Państwa z tytułu obligacji skarbowych wyemitowanych na rynku krajowym na koniec 2009 r. ukształtowała się następująco:

• fundusze emerytalne 111,0 mld zł (wzrost o 10,4 mld zł),

• zakłady ubezpieczeń 53,8 mld zł (spadek o 9,9 mld zł),

• fundusze inwestycyjne 26,8 mld zł (wzrost o 2,8 mld zł),

• pozostali 32,5 mld zł (wzrost o 4,5 mld zł).

W ustawie budżetowej na rok 2009 z tytułu obsługi długu Skarbu Państwa zaplanowano wydatki w łącznej wysokości 32,8 mld zł, z tego na:

• obsługę zadłużenia zagranicznego 6,2 mld zł,

• obsługę długu krajowego 26,6 mld zł.

Na koniec października 2010 roku zadłużenie Skarbu Państwa (SP) wyniosło 709.657,5 mln zł (tj. ok. 177, 7 mld EUR lub ok. 245,8 mld USD - w przeliczeniu po kursach z dnia 29 października 2010 r.: 1EUR = 3, 9944 PLN, 1USD = 2,8873 PLN). W porównaniu z końcem września 2010 roku zadłużenie to wzrosło o 5.000,9 mln zł, tj. o 0,7%.

Podstawowymi składnikami zadłużenia Skarbu Państwa były:

1) Skarbowe Papiery Wartościowe (SPW) emitowane w kraju i za granicą rocznie - 672.478,9 mln zł, co stanowiło 94,8% długu SP ogółem, z tego: krajowe SPW - 515.242,8 mln zł, zagraniczne SPW - 157.236,1 Mln zł;

2) kredyty zagraniczne - 37.084,9 mln zł, co stanowiło ok. 5,2% długu SP ogółem;

3) pozostałe zadłużenie krajowe SP (przedpłaty na samochody oraz zobowiązania wymagalne) wyniosło 93,7 mln zł, co stanowiło ok. 0,01% długu SP ogółem.

Przy przyjętych założeniach relacja państwowego długu publicznego do PKB będzie rosła, Przekraczając próg 50% w 2010 r. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, przekroczenie progu 50% w 2010 r. oznaczać będzie konieczność przyjęcia w ustawie budżetowej na 2012 r. nie wyższej relacji deficytu budżetowego do dochodów niż przyjęta w budżecie na 2011 r. Ograniczenie to będzie miało wpływ na poziom deficytów budżetowych w kolejnych latach. W latach 2010-12 relacja długu do PKB będzie utrzymywać się blisko progu 55%. Oznacza to występowanie ryzyka przekroczenia tego progu i uruchomienia sankcji wynikających z ustawy o finansach publicznych. Z uwagi na znaczny udział długu w walutach obcych w długu SP duże znaczenie dla kształtowania się relacji będzie miał poziom kursu złotego na koniec poszczególnych lat. W latach 2013-2014 przewiduje się spadek tej relacji do poziomu 52,7%. Spadkowi relacji państwowego długu publicznego do PKB towarzyszyć będzie wzrost relacji długu sektora general government do PKB do poziomu 57,8% w 2012 r., a następnie jej stabilizacja. Przy przyjętych założeniach w horyzoncie Strategii nie wystąpi zagrożenie przekroczenia przez tę relację progu 60% przewidzianego w Traktacie z Maastricht.

SWOBODA ALOKACJI DOCHODÓW PRZEZ PAŃSTWO (ZAKRES SWOBODY ALOKACJI DOCHODÓW BUDŻETU PAŃSTWA W POLSCE)

Swoboda alokacji dochodów publicznych wynika z jego funkcji alokacyjnej, która polega na tym , że finanse publiczne są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji jest dostarczenie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu. Przed państwem są stawiane 2 rodzaje zadań : publiczne i społeczne. Z powodu specyficznych cech zadań publicznych, nie można wykorzystać do ich realizacji mechanizmu rynkowego bo niby jak organizować np. obronę narodową na zasadach rynkowych. Realizacja zadań społecznych państwa to zaspokojenia indywidualnych potrzeb obywateli. Ze względu na zróżnicowanie dochodowe obywateli, rząd oraz władze samorządowe wymuszają pewną część konsumpcji dostarczając nieodpłatnie lub za częściową odpłatnością dobra i usługi ważne do normalnego życia i rozwoju człowieka. Chodzi tutaj o np. oświatę i ochronę zdrowia.