Wykład 1 (7.10.2015)

Analiza jest metodą poznania i oceny złożonych zjawisk i procesów. Obejmuje ona:

- analizę strategiczną

- analizę ekonomiczną

Analiza strategiczna rozpoznaje uwarunkowania działalności. Rozpoczyna ona proces budowy strategii przedsiębiorstwa.

Analiza ekonomiczna składa się z:

- analizy finansowej

- techniczno-ekonomicznej

Analiza finansowa pozwala na ocenę sytuacji finansowej podmiotu. Jest jedną z części analizy przedsiębiorstwa, dlatego przy interpretacji oceniającej sytuację finansową przedsiębiorstwa
i poszczególnych jej obszarów, dobrze jest uwzględniać wnioski z analizy strategicznej.

Analiza finansowa bazuje na informacjach zewnętrznych i wewnętrznych.

Informacje wewnętrzne to informacje gromadzone przez rachunkowość oraz informacje w postaci dokumentów wewnętrznych, do których możemy zaliczyć np. prospekty emisyjne, raporty finansowe, raporty zarządu, biznes plany. Informacje wewnętrzne pozwolą na ocenę tej sytuacji w ujęciu modelowym.

Informacje zewnętrzne obejmują informacje urzędów statystycznych, GUS, EUROSTAT.
Te informacje pozwalają na porównanie sytuacji przedsiębiorstwa z sytuacją branży, czy gospodarki. Pozwalają także przeprowadzić tzw. analizę porównawczą.

Analiza finansowa jako metoda badawcza polega na:

1. wyodrębnieniu elementów całości, a następnie badaniu tych elementów

2. wyodrębnieniu składników badanego zjawiska i badaniu struktury danego zjawiska

3. badaniu związków przyczynowo skutkowych między wyodrębnionymi częściami a całością.

Możemy wyróżnić różne wymiary analizy finansowej, które zależą od przyjętego kryterium. Jako kryterium możemy przyjąć:

1. Przedmiot analizy. Z tego punktu widzenia możemy mówić o analizie poszczególnych odcinków bądź całości. Przedmiotem analizy są następujące obszary: przychody, koszty, wynik finansowy, posiadane kapitały, majątek, płynność oraz tzw. pewność działania.

2. Podmiot analizy, którym może być całe przedsiębiorstwo bądź wyodrębniona jego część np. wydział.

3. Czas. Z tego punktu widzenia wyróżniamy: analizę retrospektywną dotyczącą przeszłości i analizę prospektywną związaną z przewidywaniem przyszłości, planowania budżetowania.

4. Przestrzeń analizy. Wyróżniamy tutaj analizę wewnętrzną oraz analizę otoczenia. Analiza wewnętrzna dotyczy konkretnej sytuacji, obszarów. Wiążę się ona z pewnymi przedmiotami analizy. Analiza otoczenia dotyczy czynników zewnętrznych wpływających na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Analiza otoczenia najczęściej prowadzona jest w dwóch układach:

- otoczenia makro,

- otoczenie rynkowe.

Najczęściej spotykaną formą otoczenia makro jest analiza STEP, a w przypadku ochrony zdrowia jest to DEESTEP

S- analiza otoczenia społecznego

T – analiza otoczenia technologicznego (informuje nas o wpływie innowacyjności na przedsiębiorstwo)

E – otoczenie makroekonomiczne (szczególnie istotne przy analizie finansowej). Obejmuje ono: - analizę poziomu struktury i głównych elementów PKB

- analizę rynku pracy, struktury zawodowej i poziomu bezrobocia; określa wpływ rynku pracy na koszty osobowe.

- analizę zmiany cen- procesów inflacyjnych i deflacyjnych.

- analizę rynku pieniężnego stóp procentowych i kierunków oddziaływania rynku pieniężnego na przedsiębiorstwo.

- analizę kursu walut, zmian tych kursów.

- analizę opodatkowania systemów podatkowych i ich wpływu na sytuację przedsiębiorstwa.

P – uwarunkowania prawno-polityczne dotyczące ograniczeń prawnych, norm prawnych regulujących działalność przedsiębiorstwa, ograniczających różnego rodzaju przejęcia itd. Oraz zmienność instytucji politycznych, zmienność polityki.

D – uwarunkowania demograficzne

E – uwarunkowania epidemiologiczne przy służbie zdrowia

E – uwarunkowania etyczne

Oprócz uwarunkowań makroekonomicznych musimy także uwzględniać uwarunkowania rynkowe.

W tym obszarze najczęściej stosowanym modelem jest model tzw. pięciu sił Portera. Jest to model opisujący oddziaływanie rynku na sytuację przedsiębiorstwa.

Pięć sił Portera to:

1. siła oddziaływania nabywców (czyli kto ma decydujący wpływ na transakcje zachodzące na rynku, producent czy konsument? Jeżeli klient to trzeba się do niego dostosować, jeżeli producent to może narzucać swoje warunki )

2. siła oddziaływania dostawców (gospodarka przyjmuje układ sieciowy, mamy określonych dostawców i mamy producentów, kto oddziałuje na kogo i czy dostawca ma się dostosować do producenta czy odwrotnie)

3. siła oddziaływania związana z pojawiającymi się substytutami, czyli oddziaływanie poprzez nowe substytuty

4. siła oddziaływania na bazie związków konkurencyjnych, siła oddziaływania głównych konkurentów (czy my znajdujemy się w pozycji, czy musimy się podporządkować)

5. bariery wejścia do branży (czy występują bariery utrudniające wejście nowych producentów do danej branży, czy takich barier nie ma, czy układ jest monopolistyczny czy konkurencyjny)

Analiza otocznia ma swoje przełożenie na ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. W warunkach, gdy sytuacja finansowa jest korzystna możemy powiedzieć, że potrzebna jest nam mniejsza płynność. Jeżeli uwarunkowania makroekonomiczne bądź inne są niekorzystne musimy inaczej oceniać ryzyko finansowe, ryzyko utraty płynności. Dlatego w analizie finansowej ważną kwestią jest ocena pozycji strategicznej przedsiębiorstwa. Informacje, którymi dysponujemy (źródła informacji wew. i zew.) pozwalają na ocenę sytuacji finansowej. W ocenie sytuacji finansowej korzystamy z różnego rodzaju metod analiz finansowych, są to:

1. metody ogólne

2. metody szczegółowe

1. metody ogólne

- indukcji – polega na formułowaniu uogólnień na podstawie wnikliwego rozpoznania zjawisk cząstkowych. Polega na badaniu szczegółów i przechodzeniu do ogółów, na badaniu przyczyn
i określaniu jak przyczyny wpływają na skutki;

- dedukcji – jest odwrotnością indukcji. Polega na analizie wyników ogólnych poprzez dekompozycję tych wyników na czynniki sprawcze. Metoda ta będzie wykorzystywana do przeprowadzenia dekompozycji wartości przedsiębiorstwa.

- weryfikacji (redukcji) – rozpoczynamy od formułowania tez wstępnych, które chcemy udowodnić. Drugim etapem jest weryfikacjach wstępnych wniosków. Trzecim etapem jest podsumowanie
i sformułowanie uogólnień.

2.metody szczegółowe

- metoda reszty – polega na wyodrębnianiu wpływu poszczególnych czynników a efekty, które nie zostały objaśnione przez czynniki sprawcze traktujemy jako resztę, czyli przypisujemy czynnikom poza tymi, które ustaliliśmy.

- metoda deterministyczna – metoda analizy przyczynowo skutkowej pozwalająca na wyjaśnienie przyczyn zmian analizowanych zjawisk. Pozwalają określić zagrożenie upadłości przedsiębiorstwa.

- metoda podstawień łańcuchowych – wykorzystujemy w analizie odchyleń w procesie budżetowania, czyli przewidujemy jakieś wielkości przychodów, kosztów i innych kategorii, porównujemy rzeczywiste z przewidywanymi i pojawiają się odchylenia. Pojawią się pytanie jaka jest przyczyna tych odchyleń, jakie czynniki je spowodowały.

Etapy metody podstawień łańcuchowych:

1. obliczenie wielkości odchyleń bezwzględnych związanych z danym zjawiskiem

2. określenie podstawowych czynników wpływających na analizowane odchylenia bezwzględne; jakie czynniki mogą wpływać

3. ustalenie zmian każdego z oddziaływujących czynników

4. obliczenie wpływu każdego czynnika na odchylenie bezwzględne badanego zjawiska

5. zestawienie wszystkich odchyleń cząstkowych i ich interpretacja.

Do metod analizy finansowej możemy zaliczyć również metody statystyczne, ekonometryczne
i taksonomiczne.

Etapy umiejscowienia analizy finansowej w procesie decyzyjnym:

1. zdefiniowanie celu analizy – w zależności od celu będziemy stosowali inne metody; cel analizy powinien być zgodny z celem przedsiębiorstwa

2. rozpoznanie problemu i ustalenie możliwych rozwiązań/wariantów w zależności od uwarunkowań rynkowych

3. ocena źródeł informacji, czy są one wiarygodne, powinniśmy ocenić ich jakość i wiarygodność

4. ocena alternatywnych rozwiązań/wariantów; stosujemy różne metody rachunku ekonomicznego do oceny tych alternatyw. Rachunek ekonomiczny jest to metod porównywania nakładów i efektów oraz wyboru najkorzystniejszych wariantów. W zależności jakiego obszaru dotyczy nasza analiza będziemy stosowali różne metody rachunku ekonomicznego

5. analiza podjętych decyzji i ich wdrożenie

6. monitorowanie efektów podjętych decyzji, analiza odchyleń oraz podejmowanie ewentualnych decyzji korygujących.

Analiza finansowa ma nam pomóc w podejmowaniu właściwych decyzji, abyśmy mogli realizować nasze cele. Analiza finansowa składa się z kilku obszarów. Głównym obszarem jest analiza sprawozdań finansowych, która obejmuje analizę wstępną i wskaźnikową.

Ustawa o rachunkowości wyróżnia trzy typu jednostek różniących się sprawozdaniami finansowymi:

- banki,

- zakłady ubezpieczeniowe

- inne jednostki, które często nazywamy niefinansowymi przedsiębiorstwami.

Ustawa nakazuje sporządzanie sprawozdań finansowych obejmujących:

- bilans

- rachunek zysków i strat

- rachunek przepływów pieniężnych

- zestawienie zmian w kapitale własnym

- informacje dodatkowe

Bilans sporządzany jest na podstawie określonych zasad, do których zaliczamy :

- zasadę równowagi bilansowej (aktywa=pasywa)

- zasada segregacji – polega na tym, że elementy majątku kwalifikujemy do określonych grup aktywów według rosnącego stopnia płynności, zaś elementy pasywów grupujemy według rosnącego stopnia wymagalności.

Aktywa trwałe są to składniki majątku, które determinują działalność przedsiębiorstwa oraz strategię. Ocena aktywów trwałych musi być prowadzona poprzez pryzmat strategii, czy są zgodne ze strategią, czy nie. Te, które nie są zgodne powinny być upłynnione. Powinniśmy posiadać tylko te aktywa, które wiążą się z realizacją danej strategii.

Aktywa obrotowe pełnią dwie funkcje, po pierwsze są to zapasy/należności, które wspomagają realizację strategii, po drugie regulują zobowiązania.

Do pasywów zaliczamy: kapitały własne, zobowiązania długoterminowe i zobowiązania bieżące.

Kapitały własne są to pasywa o nieokreślonym terminie wymagalności.

Zobowiązania długoterminowe – termin ich wymagalności jest dłuższy niż rok.

Zobowiązania bieżące – termin wymagalności jest krótszy niż rok.

Analiza sprawozdań finansowych obejmuje tzw. analizę wstępną bilansu. Obejmuje ona:

- analizę poziomą – analiza dynamiki zmian elementów składowych bilansu

- analizę pionową – analiza struktury bilansu

W analizie wstępnej sprawdzamy, czy analizowane przedsiębiorstwo ma zachowane dwie reguły:

1. złota reguła bilansu – informuje nas czy aktywa trwałe są w pełni sfinansowane przez kapitały własne, i czy zostaje cos z kapitałów własnych na sfinansowanie aktywów trwałych. Jest to podstawowa reguła, która musi być przestrzegana.

2. złota reguła finansowania – określony składnik majątku powinien być powiązany z tą częścią pasywów, która będzie do dyspozycji przedsiębiorstwa w czasie, gdy ten składnik aktywów przekształci się w środki pieniężne. Możemy wykorzystywać zobowiązania długoterminowe do finansowania inwestycji pod warunkiem, że te inwestycje przekształcą się w środki pieniężne
w terminie krótszym niż wymagalność zobowiązań długoterminowych.

Trzy metody sporządzania bilansu:

- brutto

- netto

- mieszana

Bilans w Polsce sporządzany jest według metody netto.

Drugim sprawozdaniem finansowym, który również podlega ocenie jest rachunek zysków i strat.

Rachunek zysków i strat obejmuje kilka segmentów:

1. segment tzw. działalności podstawowej

2. segment pozostałej działalności operacyjnej

3. segment działalności finansowej

4. segment zdarzeń nadzwyczajnych

5. segment opodatkowany

Metody sporządzania RZiS (warianty):

- porównawczy

- kalkulacyjny

W analizie wstępnej sprawozdania finansowego jakim jest rachunek zysków i strat wyróżniamy również analizę poziomą i analizę pionową.

Analiza pozioma określa nam dynamikę poszczególnych pozycji. Szczególnie istotną kwestią jest:

- dynamika zysków $\frac{Z}{Z}$

- dynamika kosztów $\frac{K}{K}$

- dynamika przychodów. $\frac{P}{P}$

W analizie wstępnej musimy sprawdzić czy są zachowane określone zalecenia, jeżeli chodzi o zmianę dynamiki, czyli:

- najwyższą dynamiką powinna charakteryzować się dynamika zysków;

- najniższą dynamika kosztów

$\frac{Z}{Z}$ > $\frac{P}{P}$ > $\frac{K}{K}$

Mam więc określone zalecenia dotyczące oceny:

- najszybciej powinny rosnąć zyski

- najwolniej powinny rosnąć koszty

Analiza pionowa jest to analiza, która określa zmiany wyników poszczególnych segmentów. Jaki jest udział wyniku na sprzedaży, jaki jest udział wyniku na pozostałej działalności operacyjnej, na działalności finansowej oraz jaki jest udział podatków.

Pozostała działalność operacyjna obejmuje m.in. sprzedaż składników majątku trwałego, w związku
z tym mamy po stronie przychodów wpływy ze sprzedaży majątku trwałego, a po stronie kosztów koszty związane z przeprowadzeniem sprzedaży oraz koszty amortyzacji nieplanowanej. Jeżeli sprzedajemy składnik majątku trwałego, który nie został w całości zamortyzowany to ma on określoną wartość netto. Ta wartość majątku, która nie została zamortyzowana, jeżeli wprowadzamy ją do rachunku kosztów w przypadku np. sprzedaży składnika majątku, to mamy do czynienia z amortyzacją nieplanowaną. Jeżeli sprzedajemy majątek, który nie został w całości zamortyzowany, to w koszty wprowadzamy tzw. amortyzację nieplanowaną.

Amortyzacja planowana występuje wówczas, gdy dany środek trwały jest eksploatowany i część wartości środka trwałego wliczana jest w ciężar kosztów.

Trzecim sprawozdaniem finansowym jest rachunek przepływów pieniężnych, który wyodrębnia:

- działalność operacyjną,

- działalność inwestycyjną

- działalność finansową

Rachunek zysków i strat sporządzany jest dwiema metodami:

- metodą bezpośrednią

- metodą pośrednią

Metoda bezpośrednia – polega na uwzględnianiu bezwzględnych wielkości wpływów i wypływów pieniężnych, w każdym obszarze działalności, czyli uwzględniamy wpływy związane ze sprzedażą, wypływy związane z kosztami itd.

Metoda pośrednia – (jest częściej stosowana) - jej zaletą jest to, że pozwala na oszacowanie przepływów na podstawie innych sprawozdań finansowych. Metoda pośrednia polega na tym, że punktem wyjścia dla działalności operacyjnej jest wynik finansowy netto. Wynik finansowy netto podlega korektom, czyli zanim dojdziemy do przepływów pieniężnych na działalności operacyjnej, to dokonujemy różnego rodzaju korekt.

Elementy korekt wyniku finansowego:

1. koszty, które nie są związane z wypływem środków pieniężnych np. koszty amortyzacji, koszty
w postaci rezerw związanych z kosztami, rezerwy na fundusze emerytalne, rezerwy na zobowiązania podatkowe

2. korekty wyniku finansowego - wynik finansowy netto obejmuje trzy obszary działalności: operacyjną, inwestycyjną i finansową.

3. korekty związane ze zmianą aktywów bieżących i zobowiązań bieżących. Przyrost aktywów obrotowych (np. zapasów, należności) będzie oznaczał, że mamy obniżenie gotówki (cash flow), bo zapasy finansujemy środkami pieniężnymi. Z kolei, gdy dochodzi do zmniejszenia zapasów, wpływa na wzrost gotówki (cash flow), bo upłynniamy zapasy, ściągamy należności i mamy więcej gotówki.

Przyrost dodatni zobowiązań bieżących będzie wpływać na wzrost gotówki, ponieważ dostawcy nas finansują, natomiast spadek zobowiązań bieżących wpływa na zmniejszenie stanu gotówki.

W ten sposób dokonując korekty ustalimy zmiany środków pieniężnych na działalności operacyjnej. Podobnie przeprowadzamy ocenę w przepływach na działalności inwestycyjnej, przy czym tutaj mamy wpływy ze sprzedaży składników, wypływy związane z inwestycjami. Uwzględniamy również wynik korekt na działalności inwestycyjnej.

Przepływy pieniężne mogą być dodatnie bądź ujemne. Dodatnie, gdy wpływy pieniężne są wyższe niż wypływy. Ujemne gdy wypływy są wyższe niż wpływy.

Wykład 2 (14.10.2015)

Zalety metody pośredniej (cash flow):

- nie musimy rozbudowywać naszego sprawozdania, ponieważ wiele elementów korekt wyprowadzimy z bilansu, z rachunku wyników.

- powiązanie rachunku przepływów pieniężnych z innymi sprawozdaniami finansowymi

- powiązanie tych poszczególnych zmian z sytuacją pieniężną. Rachunek przepływów obejmuje również działalność inwestycyjną i finansową. W inwestycyjnej, z jednej strony mamy wypływy związane z inwestycjami, oraz wpływy z tytułu sprzedaży składników majątku trwałego.

Wyróżniamy osiem strategii w zależności od sytuacji przepływów pieniężnych:

	1	2	3	4	5	6	7	8
Działalność Operacyjna	+	+	+	+	-	-	-	-
Działalność Inwestycyjna	+	+	-	-	+	+	-	-
Działalność finansowa	+	-	+	-	+	-	+	-

Plusy oznaczają, że w danym obszarze otrzymujemy nadwyżkę wpływów gotówkowych nad wypływami. Minus, gdy większe są wypływy niż wpływy.

Punktem wyjścia w ocenie przedsiębiorstwa jest analiza wyniku pieniężnego na działalności operacyjnej. Wynik ten powinien być dodatni, bowiem przedsiębiorstwo, które posiada określoną pozycje konkurencyjną powinno generować nadwyżkę na działalności operacyjnej, która może być wykorzystana do sfinansowania działalności inwestycyjnej.

Dodatnia nadwyżka na działalności inwestycyjnej oznacza, że przedsiębiorstwo upłynnia swoje składniki majątkowe. Wynik dodatki może być wywołany zmianą strategii, bądź wywołany przymusem obsługi zadłużenia. Sam wynik nie jest jednoznaczny.

Również niejednoznaczne są wyniki na działalności finansowej. Dodatni wynik pieniężny na działalności finansowej oznacza, że zaciągamy więcej kredytów, emitujemy papiery dłużne, czyli gromadzimy wolne środki pieniężne. Pojawia się więc pytanie w jakim celu gromadzimy te środki, czy po to by finansować inwestycje, czy po to, aby pokryć stratę na działalności operacyjnej.

W przypadku ujemnego wyniku na działalności operacyjnej oraz dodatniego na działalności inwestycyjnej, powinniśmy sprzedać składniki majątku, by uniknąć natychmiastowego bankructwa. Stosujemy wówczas tzw. strategię wychodzenia.

Analiza przy wykorzystaniu kategorii jaką jest wartość dodana. Kategoria wartości dodanej jest to kategoria, która łączy wynik działalności przedsiębiorstwa z PKB, czyli z wynikiem działalności
w ramach gospodarki narodowej. Wartość dodana może mieć postać tzw. wartości dodanej brutto
i wartości dodanej netto.

Wartość dodana brutto uwzględnia wkład przedsiębiorstwa w tworzenie nowej wartości oraz uwzględnia przeniesienie części wartości zasobów w postaci majątku trwałego na wartość nową tworzonej produkcji. Przeniesienie to wiąże się z amortyzacją.

W ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa najczęściej posługujemy się kategorią wartości dodanej netto. Bowiem funkcją amortyzacji jest finasowanie procesu odtwarzania składników majątkowych. Amortyzacja ma nam pozwolić na zachowanie ciągłości prowadzonej działalności. Wartość dodana pozwala nam przeprowadzić ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Wyróżniamy dwa rachunki w ramach wartości dodanej:

1. rachunek tworzenia wartości dodanej

2. rachunek rozdysponowania (alokacji) wartości dodanej

1. Rachunek tworzenia wartości dodanej

Służy do ustalenia wkładu wnoszonego przez przedsiębiorstwo do wartości społecznej. Rachunek tworzenia wartości dodanej rozpoczynamy od ustalenia przychodów ze sprzedaży wytworzonych produktów, które korygujemy (dodajemy lub odejmujemy) o zmianę stanu zasób wyrobów gotowych
i produkcji w toku oraz powiększamy o koszt wytworzenia produkcji na własne potrzeby. Suma ta,
da nam wpływy ze sprzedaży i zrównane z nimi. Od tych wpływów musimy odjąć tzw. nakłady przygotowawcze (czyli jakie nakłady zewnętrzne musimy ponieść aby uzyskać te przychody), które obejmują: zużycie zewnętrznych elementów (materiały, półprodukty, usługi obce). Następnie musimy do nakładów przygotowawczych dodać koszty amortyzacji oraz innej nakłady przygotowawcze. Sumując to wszystko otrzymamy wartość dodaną, która jest tworzona w przedsiębiorstwie. Ta wartość dodana określa efekty społeczne tworzone przez przedsiębiorstwo.

Przychody ze sprzedaży

± zmiana zasobów produkcji w toku

• koszty wytworzenia produktów

= wpływy ze sprzedaży

- zużycie elementów zewnętrznych

• koszty amortyzacji

• innego nakłady przygotowawcze

= wartość dodana

2. Rachunek rozdysponowania (alokacji) wartości dodanej

Określa, kto korzysta z wytworzonej wartości dodanej.

Pierwszą, najważniejszą pozycją są koszty osobowe, które obejmują świadczenia na rzecz pracowników i wynagrodzenia. Pożądanym poziomem kosztów wartości dodanej jest poziom 70-75%. Drugą pozycją w rachunku alokacji są koszty finansowe. Udział kosztów finansowych w wartości dodanej będzie informować nas jaką część tej wartości dodanej przechwycą instytucje finansujące lub współfinansujące działalność przedsiębiorstwa.

Kolejnym elementem rachunku są podatki, które przedsiębiorstwo płaci na rzecz tzw. fiskusa (podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, podatki dochodowe). Ta pozycja informuje nas jaki jest udział fiskusa w tworzonej wartości dodanej przedsiębiorstwa.

Kolejnym elementem będą rezerwy, które świadczą o polityce zarządzania ryzykiem
w przedsiębiorstwie, jakie są wielkości tworzonych rezerw, jak wygląda polityka zarządzania rezerwami przedsiębiorstwa.

Ostatni element wiąże się z zyskiem netto, który dzieli się na zysk z dywidend i innych form podziału zysku oraz zyski z zatrzymania.

Rachunek alokacji wartości dodanej pozwala nam określić jakie są proporcje podziału tej wartości.

Jeżeli udział kosztów osobowych jest wyższy niż 75 % może to świadczyć o niskiej zdolności konkurencyjnej, niskiej zdolności gospodarowania albo o niskich cenach sprzedaży wytwarzanych wyrobów. Jeżeli widzimy odstępstwa od poziomu zalecanego oznacza to, że dane przedsiębiorstwo wymaga określonych procesów dostosowawczych, restrukturyzacyjnych. Udział pozostałych elementów ukazuje na jaką część tej wartości dodanej przechwytują inne podmioty (instytucje finansowe, fiskus, właściciele).

Elementy rachunku alokacji wartości dodanej:

- koszty osobowe (ok. 70-75%)

- koszty finansowe

- podatki

- rezerwy

- zysk (dywidendy oraz z zatrzymania)

Oceniając sytuacje finansową na podstawie sprawozdań finansowych najczęściej stosujemy tzw. analizę wskaźnikową.

Analiza wskaźnikowa jest to analiza, która pozwala nam na szybką ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Pomoże nam ona ocenić, czy sytuacja finansowa przedsiębiorstwa jest korzystniejsza niż przeciętnie, czy mniej korzystna. Analiza wskaźnikowa pozwala również na ocenę zdolności przedsiębiorstwa do dalszego funkcjonowania, czy przedsiębiorstwo nie jest zagrożone upadłością.

Obszary analizy wskaźnikowej:

1. analiza płynności

2. struktura zadłużenia

3. analiza sprawności

4. analiza rentowności

5. analiza w ujęciu rynku kapitałowego

1. Analiza płynności

Płynność jest to zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań. Zachowanie płynności jest istotne dla przedsiębiorstwa, ponieważ płynność decyduje czy posiadamy środki pieniężne i czy nie ma zagrożenia upadłością.

Główne zalety posiadania płynności:

- posiadanie płynności pozwala na prowadzenie aktywnej polityki sprzedaży, możemy wówczas zapewnić korzystniejsze warunki sprzedaży dla naszych kontrahentów. Decyzje o zakupie produktów zależą nie tylko od ceny ale także od warunków sprzedaży, w tym terminów płatności. Prowadząc aktywną politykę handlową możemy przyciągnąć klientów. Jednak, aby prowadzić aktywną politykę handlową niezbędne jest dysponowanie zasobami środków pieniężnych

- przedsiębiorstwo, które posiada zasoby pieniężne ma określone elementy przewagi w kontaktach ze swoimi dostawcami. Możemy bowiem płacąc gotówka uzyskać wszelkiego rodzaju upusty. Płynność pozwala na obniżenie kosztów zaopatrzenia, tym samym pozwala na obniżenie kosztów działalności.

- płynność jest uznawana przez instytucje finansowe (banki) jako bardzo istotny element określający zdolność kredytową. Zdolność kredytowa determinowana jest przez płynność. Przez co bank naliczy nam niższą premię za ryzyko, czyli obniży nam koszty pozyskania finansowania, czyli kosztów kapitału, co zwiększa wartość przedsiębiorstwa. Płynność pozwala na obniżenie kosztów finansowych, kosztów kapitału i wzrost wartości przedsiębiorstwa.

- zasoby środków pieniężnych stanowią rezerwy na nieprzewidziane zdarzenia. Przedsiębiorstwo posiadające płynność dysponuje większą zdolnością do przetrwania kryzysu. Brak płynności jest czynnikiem prowadzącym do upadłości przedsiębiorstw.

Wskaźniki oceny płynności:

1. wskaźnik płynności bieżącej – liczymy go jako relację aktywów bieżących (zapasy, należności, krótkoterminowe inwestycje, środki pieniężne) do zobowiązań bieżących. Zaleca się, by wskaźnik kształtował się na poziomie od 1,5 do 2 (zalecenia książkowe). Ocena płynności musi być dokonywana przy uwzględnieniu branży w jakiej działa przedsiębiorstwo (gdy mamy krótki cykl produkcyjny, to wymogi płynności będą mniejsze, czyli wskaźnik może być niższy. Jeżeli mamy długi cykl wytwórczy, musimy dysponować większymi aktywami bieżącymi, wówczas wskaźnik może przekraczać 2).

Jeżeli mamy w zapasach wyroby tzw. niechodliwe, czyli takie, których nie możemy zamienić na środki pieniężne, to zdolność tych zapasów do przekształcenia się w gotówkę jest znikoma.

W związku z tym uwzględnienie takich zapasów w aktywach bieżących zniekształci nam płynność. Będziemy mieli wówczas wysoki wskaźnik płynności ale nasze zapasy nie posiadają zdolności do przekształcenia się w środki pieniężne. Musimy wiec brać pod uwagę, czy nasze zapasy są właściwie wyceniane. Przeszacowując zapasy musimy obniżyć wynik finansowy. Należności także podlegają przeszacowaniu. Jeżeli aktywa bieżące nie są właściwie wyceniane to nawet wysoki wskaźnik płynności nie oznacza, że przedsiębiorstwo posiada płynność. Aby ocenić rzeczywisty poziom płynności musimy wiedzieć dokładnie co zawierają aktywa bieżące.

2. wskaźnik płynności szybkiej – wskaźnik ten eliminuje z aktywów bieżących zapasy i rozliczenia międzyokresowe. Zostają jedynie należności oraz inwestycje krótkoterminowe łącznie z gotówką do zobowiązań bieżących. Wskaźnik powinien się kształtować na poziomie ok. 1. Wpływ na ocenę wskaźnika ma rodzaj przedsiębiorstwa (handlowe, budowlane itd.)

3. wskaźnik płynności gotówkowej – jest on relacją środków pieniężnych do zobowiązań bieżących. Wskaźnik ten według zaleceń powinien kształtować się na poziomie 0,2. Środki pieniężne jakimi dysponuje przedsiębiorstwo powinny wystarczyć na uregulowanie ok. 20% zobowiązań.

Oceniając te wskaźniki powinniśmy w pierwszej kolejności dokonać analizy porównawczej, czyli przeanalizować jak wygląda przeciętna sytuacja w zakresie płynności w danej branży (czy na tle branży dysponujemy mniejszą, czy większą płynnością).

Po drugie ocena płynności musi być przeprowadzona również z punktu widzenia oceny ryzyka, zarówno finansowego jak i operacyjnego. Ryzyko operacyjne to ryzyko zaistnienia zmienności zdarzeń w obszarze operacyjnym przedsiębiorstwa. W warunkach wzrostu ryzyka operacyjnego musimy dysponować większymi rezerwami, musimy wówczas preferować wyższe wartości wskaźnika. Również wzrost ryzyka finansowego wymaga wyższej płynności.

Płynność zależy także od cyklu operacyjnego, im dłuższy tym wyższe wymagania płynnościowe i na odwrót. W analizie płynności wykorzystujemy jeszcze wskaźniki konstruowane na bazie rachunku przepływów pieniężnych. Wyróżniamy dwie grupy wskaźników : wskaźniki wydajności gotówkowej
i wskaźniki wystarczalności gotówkowej.

Wykład 3 (21.10.2015)

Wskaźniki oceny płynności liczone na podstawie bilansu nazywamy płynnością statyczną, zaś wskaźniki, które bazują na przepływach pieniężnych (wykorzystują informacje z rachunku przepływów pieniężnych) nazywamy płynnością dynamiczną.

W ramach wskaźników płynności dynamicznej wyróżniamy dwie grupy wskaźników:

1. wskaźniki wydajności gotówkowej:

- wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży (informuje jaka jest zdolność generowania cash flow ze sprzedaży, czyli ile gotówki jesteśmy w stanie wygenerować z jednostki sprzedanej wartości)

- wskaźnik wydajności gotówkowej zysku (informuje w jakim stopniu zysk przekształca się
w gotówkę, czyli jaką wygenerujemy gotówkę z naszego zysku)

- wskaźnik wydajności gotówkowej majątku (informuje ile gotówki generuje jednostka posiadanego majątku bądź w jakim stopniu wygenerowana gotówka jest w stanie odtworzyć składniki majątkowe)

2. wskaźniki wystarczalności gotówkowej (obrazują, czy generowana gotówka jest wystarczająca dla określonych celów):

- wskaźnik wystarczalności gotówkowej na spłatę zobowiązań (informuje, czy nasza wygenerowana gotówka na działalności operacyjnej jest wystarczająca do sfinansowania zobowiązań ogółem)

- wskaźnik wystarczalności gotówkowej dla działalności inwestycyjnej (informuje w jakim stopniu gotówka jest w stanie sfinansować nasze inwestycje)

- wskaźnik wystarczalności gotówkowej w stosunku do aktywów obcych (czyli w jakim stopniu generowana gotówka jest w stanie odtworzyć nasze aktywa)

Wskaźniki wystarczalności gotówkowej pokazują nam, czy nasza działalność operacyjna jest działalnością generującą wystarczającą dla nas gotówkę.

Drugi obszar analizy wskaźnikowej

2. Wskaźniki struktury kapitału

Aktywa finansujemy zarówno kapitałem własnym jak i obcym. Różnica między kapitałem własnym
i obcym dotyczy terminu wymagalności oraz kosztów tego kapitału. Koszty kapitału obcego to odsetki jakie musimy płacić z tytułu obsługi kapitału obcego. Koszt ten jest kosztem podatkowym tzn. wliczany jest w ciężar kosztów. Nazywany jest kosztem podatkowym, ponieważ wiąże się z osłoną podatkową, a koszty odsetek pomniejszają podstawę opodatkowani. Korzystając z kapitału obcego płacimy odsetki ale równocześnie uzyskujemy osłonę podatkową. Naliczana jest także premia za ryzyko.

Natomiast koszt kapitału własnego jest to wymagana stopa zwrotu (koszt w postaci kosztu alternatywnego (utracone korzyści z tytułu lokat inwestycyjnych o pewnym dochodzie) + premia za ryzyko).

Różnica między premiami za ryzyko polega na tym, że kapitał obcy jest kapitałem, który podlega dywersyfikacji (inwestor lokuje swoje środki w różne projekty), zaś kapitał własny to kapitał lokowany w danym projekcie (dywersyfikacja nie występuje). Konsekwencją tego jest to, że premia za ryzyko projektu, który nie podlega dywersyfikacji musi być wyższa, niż premia za ryzyko projektów, które podlegają dywersyfikacji. Zatem koszt kapitału obcego jest niższy niż koszt kapitału własnego.

Niższy koszt kapitału obcego wynika z osłony podatkowej oraz niższej premii za ryzyko jaką sobie liczy właściciel kapitału zewnętrznego. Koszt kapitału obcego jest wliczany w koszt natomiast koszt kapitału własnego nie jest wliczany. Kapitał własny ma nam zagwarantować określoną stopę zwrotu,
a więc koszt kapitału własnego znajduje swoje odzwierciedlenie w zyskach, jest wypłacany z zysku,
a to oznacza, że nie ma przymusu obciążania kapitału wypłatą z zysku, koszt kapitału będzie liczony wówczas, gdy mamy zysk. Natomiast koszt kapitału obcego stanowi przymus.

Wyróżniamy ryzyko operacyjne i ryzyko finansowe. Ryzyko operacyjne wiąże się ze zmiennością działalności operacyjnej (zmienność popytu, cen zbytu, zdarzenia losowe). Ryzyko finansowe wiąże się ze strukturą finansowania aktywów, związane z korzystaniem z kapitału obcego.

Korzystanie kapitału obcego jest tańsze ale niesie ze sobą ryzyko finansowe, poprzez przymus płacenia odsetek niezależnie od tego czy osiągamy zysk.

W analizie struktury kapitału liczymy tzw. efekt dźwigni finansowej.

Dźwignia finansowa to struktura kapitału, czyli relacja między kapitałem własnym a kapitałem obcym, bądź udział kapitału obcego do całego kapitału.

EDF = ROE – ZMO

EDF – efekt dźwigni finansowej

ROE – wskaźnik rentowności

ZMO – zyskowność majątku ogółem

ROE = $\frac{\text{ZYSK\ NETTO}}{KAPITAL\ WLASNY}$ - informuje jaka jest stopa zwrotu z kapitału własnego (czy jest wyższa, czy niższa niż koszt kapitału własnego)

ZMO = $\frac{\mathbf{\text{ZYSK}}\ \mathbf{\text{NETTO}}\ + \ \ \mathbf{\text{ODSETKI}}\ - \ \ \mathbf{\text{PODATEK}}\ \mathbf{\text{OD}}\ \mathbf{\text{ODSETEK}}\ }{\mathbf{\text{MAJ}}A\mathbf{\text{TEK}}\ \mathbf{\text{OG}}OL\mathbf{\text{EM}}}$

Jeżeli:

ROE > SZM - oznacza, że korzystamy z kapitału obcego, co jest korzystne, występuje wówczas efekt dźwigni finansowej

ROE < SZM - efekt maczugi, czyli korzystanie z kapitału obcego nie jest dla nas opłacalne

SZM – skorygowana zawartość majątku

Ryzyko finansowe ujawnia się, gdy zachodzi efekt maczugi.

Wraz z występującym ryzykiem operacyjnym (w warunkach recesji, kryzysu) pojawi się ryzyko operacyjne. Bez wystąpienia ryzyka operacyjnego nie wystąpi ryzyko finansowe.

Oceniając strukturę kapitału musimy pamiętać o tym, iż w sytuacji wzrostu gospodarczego, korzystanie z kapitału obcego jest korzystne i można zwiększać dźwignię finansową. Jeżeli znajdujemy się w procesach recesyjnych należy ograniczać udział kapitału obcego.

Wskaźniki struktury kapitału:

1. wskaźnik ogólnego zadłużenia – prezentuje relację zobowiązań ogółem do majątku ogółem. Informuje nas jaka część majątku jest finansowana przez kapitał obcy. Według zaleceń relacja ta powinna kształtować się na poziomie ok. 50-60-70%. Aby właściwie ocenić musimy dokonać porównania ze wskaźnikiem dla branży oraz pamiętać, że w sytuacji recesji należy ograniczać udział kapitału obcego.

2. wskaźnik zadłużenia kapitału własnego – relacja zobowiązań ogółem do kapitału własnego.

Wskaźniki związane z obsługą zadłużenia:

1. wskaźnik pokrycia obsługi zadłużenia

WPOZ = $\frac{\mathbf{\text{EBIT}}}{\mathbf{\text{RK}} + \mathbf{\text{OD}}}$

EBIT – dochód przed odsetkami i opodatkowaniem (zysk operacyjny)

RK – raty kapitałowe (nie są one kosztem)

OD – odsetki

Wskaźnik ten powinien kształtować się na poziomie 1,2 – 2,5

Banki modyfikują ten wskaźnik do postaci:

$$\frac{\text{ZN}}{\text{RK} + \text{OD}}$$

ZN – zysk netto

Ten wskaźnik powinien się kształtować na poziomie 1,8.

Kolejnym obszarem analizy wskaźnikowej jest:

3. Analiza sprawności

W przedsiębiorstwie proces wytwórczy rozpoczynamy od zakupu materiałów/półproduktów. Proces ten podlega przetwórstwu i kończy się wytworzeniem wyrobów gotowych, które są sprzedawane i przekształcają się w gotówkę bądź należności. Okres od rozpoczęcia procesu do uzyskania gotówki nazywamy cyklem operacyjnym. Cykl operacyjny składa się z dwóch okresów:

- okres obrotu zapasami

- okres incasa należności

Cykl operacyjny musi być sfinansowany. Finansowanie to może następować w formie darmowych środków obcych, czyli zobowiązań bieżących, oraz finansowanie własnymi środkami, czyli tzw. cykl obrotu gotówkowego.

Im dłuższy jest cykl operacyjny, tym musimy dysponować większym kapitałem (większym zasobem płynności) do jego sfinansowania. Im krótszy cykl operacyjny, tym mniej potrzebujemy własnego kapitału (mniejsze zasoby bieżące). Długość cyklu operacyjnego ma swoje przełożenie na wymogi
w obszarze płynności. Analiza sprawności bazuje na kilku grupach wskaźników:

1. grupa wskaźników związanych z cyklem operacyjnym

2. grupa wskaźników obrotowości – pokazują nam jak sprawnie przebiega proces gospodarowania przedsiębiorstwem. Te wskaźniki obrotowości są to wskaźniki, które pokazują pewna relacje, mówiącą ile razy w ciągu roku dany składnik dokonuje obrotu poprzez inną kategorię.

W ramach tej grupy wskaźników wyróżniamy:

- wskaźniki obrotu ogólnego (relacja sprzedaż do aktywów ogółem) – informuje nas ile razy aktywa ogółem dokonują obrotu poprzez sprzedaż w ciągu roku. Im więcej obrotów, tym wyższa sprawność
i będzie to miało przełożenie na skrócenie cyklu operacyjnego.

Wskaźniki obrotowości mogą dotyczyć również innych aspektów, np. sprzedaż w stosunku do majątku trwałego, bądź zapasy w stosunku do kosztów materiałowych. Możemy także liczyć relacje związaną z należnościami.

- wskaźniki okresu – informują w ciągu ilu dni dokonuje się obrót danego składnika.

Przy analizie możemy przyjąć wskaźniki w stosunku do kategorii związanej ze stanem składników. Dla analizy porównawczej zaleca się by przyjmować jeden punkt odniesienia, którym jest sprzedaż netto.

Okres obrotu zapasami będzie liczymy następująco:

$$\frac{\text{ZAPASY}}{SPRZEDAZ\ OKRESU}\ \ *LICZBA\ DNI\ OKRESU\ \ \ $$

$$\frac{ZAPASY\ NA\ POCZATKU\ OKRESU + ZAPASY\ NA\ KONIEC\ OKRESU}{2}\ *\ \ \ \frac{365}{SPRZEDAZ\ OKRESU}$$

To pokazuje nam w ciągu ilu dni zapasy przechodzą w obroty.

Tak samo liczymy należności oraz zobowiązania. To pozwoli nam na określenie przez jaki czas nasz cykl operacyjny jest finansowany przez darmowe środki obce i okres w jakim musimy dysponować własnymi środkami.

Analiza sprawności przedsiębiorstwa obejmuje także analizę progu rentowności (próg rentowności to taki poziom produkcji przy której przychody zrównują się z kosztami).

Analiza progu rentowności pozwala nam określić wskaźnik bezpieczeństwa, który informuje nas jakie mamy rezerwy w przypadku pogorszenia się warunków rynkowych.

Wskaźnik bezpieczeństwa = wartość sprzedaży - próg rentowności

Wskaźnik ten nigdy nie przekroczy jedności, będzie dążył do jedności.

Trzecia grupa wskaźników analizy sprawności to wskaźniki rentowności

Funkcje zysku w przedsiębiorstwie:

- zysk mierzy efektywność wysiłku przedsiębiorstwa, jest testem określającym wydajność

- zysk ubezpiecza przed ryzykiem, pozwala na tworzenie różnego rodzaju rezerw

- zysk pozwala na rozwój przedsiębiorstwa, zysk finansuje rozwój oraz pozwala na przyciągnie kapitału obcego

Przedsiębiorstwo powinno generować taki zysk, by starczył on na pokrycie przyszłego ryzyka, by pozwolił on na utrzymanie i poprawę naszej pozycji w biznesie. Zysk powinien umożliwiać nam rozwój. To powoduje, że analiza zysku wymaga uwzględnienia czasu.

Do podstawowych wskaźników rentowności zaliczamy:

1. wskaźnik rentowności kapitału własnego ROE – wskaźnik ten określa nam stopę zwrotu z kapitału własnego $\frac{\text{zysk\ netto}}{kapital\ wlasny}$

2. wskaźnik stopy zwrotu z aktywów ogółem ROA $\frac{\text{zysk\ netto}}{kapital\ ogolem}$

3. wskaźnik rentowności na sprzedaży $\frac{\text{zysk\ netto}}{sprzedaz\ netto}$

Wskaźnik ROE jest wskaźnikiem podstawowym. Powinniśmy go uwzględniać w ocenie realizacji celów przedsiębiorstwa. Jeżeli:

ROE > 0 – osiągamy zysk księgowy

Zysk ekonomiczny ma miejsce, gdy stopa zwrotu jest wyższa od kosztu kapitału własnego.

Jeżeli:

ROE > kapitału własnego - zysk ekonomiczny

ROE < kapitału własnego - strata ekonomiczna

Ta klasyfikacja jest ważna z punktu widzenia realizacji głównego celu przedsiębiorstwa. Jeżeli celem przedsiębiorstwa jest pomnażanie bogactwa właścicieli, to pomnażanie to następuje wówczas, gdy przedsiębiorstwo osiąga zysk ekonomiczny. Strata księgowa będzie, gdy będziemy mieli ujemne ROE.

Dekompozycja ROE, czyli znalezienie takich czynników, które determinują rentowność kapitału własnego. Model taki nazywamy modelem Du Pont’a.

Model ten wychodzi od ROE i następuje określona dekompozycja:

ROE = $\frac{\text{zysk}\ \text{netto}}{\text{kapita}l\ wl\text{asny}}$ * $\frac{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}$ = $\frac{\text{zysk}\ \text{netto}\ }{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}$ * $\frac{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}{\text{kapita}l\ wl\text{asny}}$

Zysk netto do aktywów ogółem to jest ROA. Pierwszy człon (zysk netto/aktywa ogółem) to rentowność na sprzedaży.

ROA = $\frac{\text{zysk}\ \text{netto}}{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}$ * $\frac{\text{sprzeda}z\ \text{netto}}{\text{sprzeda}z\ \text{netto}}$ = $\frac{\text{zysk}\ \text{net}\text{to}}{\text{sprzeda}z\ \text{netto}}$ * $\frac{\text{sprzeda}z\ \text{netto}}{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}$

Sprzedaż netto przez aktywa ogółem to jest wskaźnik sprawności aktywów ogółem (ile razy aktywa ogółem dokonują obrotu poprzez sprzedaż).

ROE

Drugim wskaźnikiem jest relacja aktywów ogółem do kapitału własnego – ta relacja to dźwignia finansowa, czyli ROA razy dźwignia finansowa.

Kategoria zysku obejmuje sprzedaż minus koszty minus podatki.

Aktywa ogółem obejmują majątek trwały i obrotowy.

Model Du Pont’a pozwala nam dokonać dekompozycji rentowności, określić związki, jakie występują miedzy składowymi wpływającymi na ROE.

ROE zależy od rentowności aktywów ogółem i dźwigni finansowej. Rentowność aktywów ogółem zależy od rentowności na sprzedaży i sprawności czyli obrotowości aktywów obcych. Zysk determinowany jest przez sprzedaż koszty i podatki. Na zysk kapitału własnego wpływają aktywa trwałe, obrotowe oraz struktura kapitału.

Wniosek: Zysk jaki chcemy osiągnąć determinowany jest przez zarzadzanie sprzedażą, zarządzanie kosztami, zarzadzanie podatkami, zarządzanie majątkiem trwałym, zarządzanie majątkiem obrotowym, zarządzanie strukturą kapitału i zarządzanie ryzykiem operacyjnym i finansowym.

Dekompozycja wartości (ROE) pozwala nam ocenić kierunki wpływów jego obszarów działalności przedsiębiorstwa na stopę zwrotu kapitału obcego. ROE jest traktowane jako najważniejszy wskaźnik, on decyduje o efektywności gospodarowania.

Ostatnią, czwartą grupą wskaźników są wskaźniki rynku kapitałowego – są to wskaźniki, które dotyczą przede wszystkim spółek giełdowych. Informują o tym jak rynek (czyli giełda) ocenia nasze badane przedsiębiorstwo. Wyróżniamy tu dwa najistotniejsze wskaźniki:

- wskaźnik relacji cena-zysk (cena to kurs akcji w przeliczeniu do zysku na jedną akcje). Cena-zysk informuje nas w ciągu ilu lat nasza inwestycja, w postaci zakupu danej akcji, zwróci nam się poprzez generowany zysk. Im wyższy wskaźnik, tym dłuższy będzie okres zwrotu, tym wyższe są nasze oczekiwania co do rozwoju przedsiębiorstwa. Cena uwzględnia nie tylko bieżącą zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysku ale także przyszłe możliwości zwiększenia efektów gospodarczych. Jeżeli wskaźnik ten kształtuje się na odpowiednio wysokim poziomie to istnieje zagorzenie ze mamy do czynienia z bańka spekulacyjną, która może doprowadzić do załamania gospodarczego. Według niektórych teorii wskaźnik cena-zysk powinien kształtować się na poziomie ok. 20, bo to oznacza, że zapewnia około 5% stopę zwrotu.

- wskaźnik cena-wartość księgowa - pokazuje nam jak rynek wycenia aktywa badanego przedsiębiorstwa. Jeżeli wskaźnik ten kształtuje się powyżej 1 tzn., że rynek ocenia pozytywnie rozwój przedsiębiorstwa. Jeżeli jest poniżej 1 (np. 0,6) tzn., że rynek jest gotowy za jednostkę aktywów danego przedsiębiorstwa zapłacić tylko 0,6. Zatem cena kształtuje się poniżej księgowej wartości aktywów.

Analiza wskaźnikowa dostarcza nam wiele informacji o przedsiębiorstwie.

Zaletą tej analizy jest to, że możemy w miarę szybko ocenić przedsiębiorstwo.

Mankamentami tej analizy jest to, iż:

- analiza finansowa bazuje na wartościach historycznych;

- występują problemy związane z nadaniem odpowiednich oznaczeń wskaźnikom, czy poziom danego wskaźnika należy uznać za istotny czy tez nie;

- nie jesteśmy w stanie stwierdzić, które wskaźniki są naprawdę istotne, bowiem zależy to od sytuacji, uwarunkowań;

- wskaźniki bazują na pewnych wartościach przeciętnych i nie uwzględniają problemów sezonowości;

- na ocenę tych wskaźników wpływa data sporządzenia sprawozdań, najczęściej jest to koniec roku kalendarzowego ale mogą być to też inne terminy;

- interpretacja tych wskaźników zależy od warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Wykład 4 (28.10.2015)

Kondycja finansowa przedsiębiorstwa decyduje o tym, czy dane przedsiębiorstwo będzie nadal funkcjonowało, czy też jest zagrożone upadłością. Oceniając sytuacje ekonomiczno-finansową przedsiębiorstw, oceniając przedsiębiorstwa jako partnera gospodarczego często korzystamy
z systemu wczesnego ostrzegania.

System wczesnego ostrzegania to jeden z elementów procesu oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa, którego zadaniem jest wychwycenie elementów wskazujących na zagrożenie upadłością.

System wczesnego ostrzegania jest narzędziem umożliwiającym przeciwdziałanie zagrożeniu upadłością, a także narzędziem pozwalającym na identyfikowanie upadłości reżyserowanej. System wczesnego ostrzegania pozwala ocenić, czy dana upadłość wynika z rzeczywistych przesłanek, czy też jest wywołana działaniami o innym podłożu.

Systemy wczesnego ostrzegania umiejscawiamy w analizie finansowej. Możemy go podzielić na systemy jednoczynnikowe i systemy wieloczynnikowe. Dominującymi modelami SWO są modele bazujące na analizie dyskryminacyjnej.

Budowa SWO obejmuje kilka etapów:

1. ustalenie celu budowy modelu wczesnego ostrzegania - czy celem tym jest ostrzeganie przed upadłością, czy ocena stopnia zagrożenia;

2. dobór metody badania, ustalenie modelu dyskryminacyjnego. Funkcja dyskryminacyjna zawiera pewne elementy a oraz x. Elementy x są to odpowiednie wskaźniki diagnostyczne. W modelu musimy zatem dobrać odpowiednie wskaźniki diagnostyczne pozwalające na ocenę sytuacji ekonomiczno-finansowej;

3. ustalenie wag poszczególnych wskaźników (a oraz x);

4. ustalenie wartości progowych (granicznych) określających poziom zagrożenia.

Jeżeli Z < wartości granicznej - przy czym wyznaczamy dwie wartości graniczne:

Dolna granica > z istnieje wysokie prawdopodobieństwo upadłości

Górna granica < z kondycja finansowa przedsiębiorstwa jest na tyle dobra, iż nie zagraża mu upadłość

Natomiast obszar między dolną a górną granicą funkcji z nazywany jest szarą strefą – jest to obszar, gdzie nie możemy w sposób jednoznaczny określić poziomu zagrożenia upadłości. W tym przedziale mieszczą się zarówno przedsiębiorstwa, które mogą upaść jak i przedsiębiorstwa, które nie będą
w przyszłości zagrożone upadłością. Interpretacja oceniająca sytuacje przedsiębiorstwa znajdującego się w szarej strefie zależy od uwarunkowań w jakich działa przedsiębiorstwo. Te uwarunkowania wiążą się z ryzykami działalności przedsiębiorstw, do których zaliczamy

- ryzyko rynku, które wynika ze zmian koniunktury gospodarczej, z jej pogorszenia;

- ryzyko sektora, które wiąże się z potencjalną zmianą struktury gospodarczej, ze zmianą konkurencyjności sektora;

- ryzyko przedsiębiorstwa, w którym wyróżniamy ryzyko operacyjne, finansowej i inwestycyjne. Ryzyko operacyjne najczęściej wiąże się z relacją koszty stałe-koszty zmienne. Ryzyko inwestycyjne jest to ryzyko, które wynika z możliwości nieosiągnięcia oczekiwanych efektów zrealizowanych projektów inwestycyjnych.

System wczesnego ostrzegania musi spełniać określone warunki:

1. skuteczność – która charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem trafnych wskazań, czyli wysokim prawdopodobieństwem, że ustalona dolna i górna granica realizuje zadania tego systemu;

2. wyprzedzenie czasowe – oznacza, że system powinien z 2-3 letnim wyprzedzeniem informować nas o zagrożeniach związanych z możliwością upadłości;

3. stabilność warunków, w których testuje się model. Budując model musimy dobrać dwie grupy przedsiębiorstw - pierwsza to przedsiębiorstwa, które zbankrutowały, druga to takie, które nie zbankrutowały i charakteryzują się dobra kondycją. Dobór tych dwóch grup pozwoli na ustalenie dolnej i górnej granicy (funkcji z);

4. użyteczność – która wyraża się informowaniem interesariuszy, zarządu, kontrahentów
o możliwościach pojawienia się zagrożeń, a tym samym umożliwia podjęcie działań naprawczych, restrukturyzacyjnych.

Cele systemu wczesnego ostrzegania:

1. cel diagnostyczny – czy np. dane przedsiębiorstwo posiada zdolność kredytową, czy ta zdolność kredytowa nie będzie zagrożona

2. cel predykcyjny – związany z przewidywaną sytuacją finansową

3. cel ostrzegawczy – wiąże się z pojawieniem się określonych ostrzeżeń

Powstało wiele modeli zajmujących się ostrzeganiem przed upadłością. Koncentrując się na modelach dyskryminacyjnych możemy wyróżnić:

1. model Altmana – Altman przyjął zbiór 38 przedsiębiorstw notowanych na giełdzie amerykańskiej, które upadły i 38 przedsiębiorstw, które funkcjonowały w sposób sprawny. Pozwoliło to na ustalenie funkcji Z, która miała postać:

Z = 1,2x­­₁ + 1,4x₂ + 3,3x₃ + 0,6x₄ + 1,0x₅

x – są to wskaźniki

cyfry – odpowiednie wagi

x₁ = $\frac{kapital\ pracujacy\ }{aktywa\ ogolem}$

x₂ = $\frac{\text{skumulowane\ zyski\ zatrzymane\ }}{aktywa\ ogolem}$

x₃ = $\frac{\begin{matrix} EBIT\ (dochod\ przed\ \\ odsetkami\ i\ opodatkowaniem) \\ \end{matrix}}{aktywa\ ogolem}$

x₄ = $\frac{\begin{matrix} wartosc\ rynkowa \\ kapitalu\ wlasnego \\ \end{matrix}}{\begin{matrix} wartosc\ ksiegowa\ \\ zadluzenia \\ \end{matrix}}$

x₅ = $\frac{sprzedaz\ }{aktywa\ ogolem}$

x₁ – kapitał pracujący to kapitał związany z aktywami bieżącymi, które uczestniczą w procesie gospodarowania, pokazuje nam jaka jest struktura aktywów.

x₃ – wskaźnik rentowności aktywów

x₄ – wskaźnik, który opisuje ocenę przedsiębiorstwa przez rynek. Wartość rynkowa kapitału własnego to kapitalizacja giełdowa danej spółki. Wartość księgowa zadłużenia to dług wobec inwestorów zewnętrznych jakie posiada dane przedsiębiorstwo

x₅ – wskaźnik sprawności ogółem, pokazuje ile razy aktywa ogółem dokonują obrotu poprzez sprzedaż.

Procedura budowy modelu polega na tym, że wybieramy wiele wskaźników i później drogą statystycznych i ekonometrycznych modeli eliminujemy wskaźniki, w których występują autokorelacje.

Altman ustalił wartości graniczne wskaźnika z na poziomie 1,81 - 2,99.

Jeżeli wskaźnik funkcji z kształtuje się poniżej 1,81 to istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż dane przedsiębiorstwo zbankrutuje. Z jego analizy wynikało, że prawdopodobieństwo przewidywania
z wyprzedzeniem jednorocznym wynosiło 95%. Jeżeli wskaźnik kształtował się powyżej 2,99 – takie przedsiębiorstwo nie było zagrożone upadłością.

Model Altmana po raz pierwszy został opracowany w 1968r. W późniejszych latach Altman zmodyfikował swój model. Wprowadził tzw. model zeta, który przyjął postać:

Z = 0,717x₁ + 0,847x₂ + 3,107x₃ + 0,420x₄ + 0,998x₅

Zostały zmodyfikowane wagi oraz jeden wskaźnik – x₄.

Poprzednio była to wartość rynkowa kapitału własnego do wartości księgowej. Teraz jest to relacja między księgową wartością kapitału własnego do księgowej wartości zadłużenia.

W ten sposób model rozszerzył swoje możliwości, ponieważ nie ogranicza się tylko do spółek giełdowych, został rozszerzony na przedsiębiorstwa, które nie są spółkami giełdowymi. Model ten podlegał dalszej modernizacji i ostateczny model Altmana przyjął postać:

Z = 6,56x₁ + 3,26x₂ + 6,72x₃ + 1,05x₄

x₁ = $\frac{kapital\ pracujacy\ }{aktywa\ ogolem}$

x₂ = $\frac{\text{skumulowane\ zyski\ zatrzymane\ }}{aktywa\ ogolem}$

x₃ = $\frac{\begin{matrix} EBIT\ (dochod\ przed\ \\ odsetkami\ i\ opodatkowaniem) \\ \end{matrix}}{\text{ak}tywa\ ogolem}$

x₃ = $\frac{kapitaly\ wlasne}{zobowiazania\ ogolem}$

modyfikacji uległy także wielkości graniczne. Dolna granica 1,152 górna 2,6. Wskaźnik poniżej 1,152 oznacza wysokie prawdopodobieństwo upadłości, powyżej 2,6 niewielkie.

Model Altmana był modelem, który przyczynił się do rozwoju wczesnego ostrzegania.

W poszczególnych krajach pojawiły się różne modele. W Polsce były to następujące modele:

1. Model Elżbiety Mączyńskiej

Z = 1,5x₁ + 0,08x₂ + 10x₃ + 5x₄ + 0,3x₅ + 0,1x₆

x₁ - $\frac{wynik\ brutto + amortyzacja}{zobowiazania\ ogolem}$ - pokazuje nam jaka jest potencjalna zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się ze zobowiązań

x₂ - $\frac{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}{\text{zobowi}a\text{zania}\ \text{og}ol\text{em}\ }$ - coś w rodzaju dźwigni finansowej

x₃ - $\ \frac{\text{wynik}\ \text{brutto}}{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}$ - rentowność skorygowana

x₄ - $\frac{\text{wynik\ brutto}}{przychody\ ze\ sprzedazy}$

x₅ - $\frac{\text{zapasy}}{przychody\ ze\ sprzedazy}$

x₆ - $\frac{\text{przychody}\ \text{ze}\ \text{sprzeda}zy}{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}$ - wskaźnik obrotu aktywami ogółem

Jeżeli:

Z <0 - zagrożenie upadłością.

0 < Z < 1 - szara strefa

Z > 1 - niski poziom zagrożenia upadłością

2. Model poznański

Z = 3,562x1 + 1,158x2 + 4,288x3 + 6,919x4 – 2,368

x₁ - $\frac{\text{zysk\ netto}}{aktywa\ ogolem\ }$ - wskaźnik rentowności

x₂ - $\frac{majatek\ obrotowy}{mzobowiazania\ biezace}$ - wskaźnik płynności

x₃ - $\frac{kapital\ staly}{aktywa\ ogolem}$ - pokazuje jaką część majątku finansujemy kapitałami stałymi

x₄ - $\frac{wynik\ finansowy\ ze\ sprzedazy}{przychody\ ze\ sprzedazy}$ - wskaźnik rentowności operacyjnej na sprzedaży

model poznański charakteryzuje wsie wysoką skutecznością. Jego zdolność przewidywania zagrożenia upadłością wnosi ponad 96%.

Jeżeli:

Z < 0 – zagrożenie upadłością

3. Model Artura Hołdy

Z = 0,605 + 0,681x₁ – 0,0196x₂ + 0,00969x₃ + 0,000672x₄ + 0,157x₅

x₁ - $\frac{\text{aktywa\ obrotowe}}{zobowiazania\ krotkoterminowe}$

x₂ - $\frac{zobowiazania\ ogolem}{aktywa\ ogolem}$ - wskaźnik struktury zadłużenia

x₃ - $\frac{\text{wynik\ finansow}\text{y\ netto}}{sredni\ poziom\ aktywowo\ ogolem}$ - wskaźnik rentowności

x₄ - $\frac{\text{zobowi}a\text{zania}\ \text{bie}za\text{ce}\ \text{kr}o\text{tkoterminowe}}{\begin{matrix} \text{koszty}\ \text{operacyjne}\ \text{pomniejszone} \\ o\ \text{pozsota}le\ \text{koszt}y\ \text{operacyjne} \\ \end{matrix}}$

x₅ - $\frac{przychody\ ogolem}{sredni\ majatek\ ogolem}$

Jeżeli:

Z < -0,1 – zagrożenie upadłością

Z < 0,3 – brak zagrożenia

4. Model Jerzego Gajdki i Daniela Stosa

Ma prawie 100% dokładność w prognozowania zagrożenia upadłością.

Z = -0,0005x1 + 2,0552x2 + 1,7260x3 + 0,1155x4

x₁ - $\frac{zobowiazania\ krotkoterminowe}{koszty\ wytworzenia\ sprzedanych\ produktow\ }$

x₂ - $\frac{\text{wynik\ finansowy\ n}\text{etto}}{aktywa\ ogolem}$

x₃ - $\frac{wynik\ na\ sprzeazy\ brutto}{przychody\ ze\ sprzedazy}$

x₄ - $\frac{\text{suma\ bilansowa}}{zobowiazania\ ogolem}$

Jeżeli:

Z > 0,5 – małe zagrożenie

Z < 05 – wysokie zagrożenia

W analizie systemów wczesnego ostrzegania możemy wykorzystać także inne metody.

Jedną z metod ostrzegających przed zagrożeniem jest system tzw. szybkiego testu, który zaproponowała Elżbieta Mączyńska. System szybkiego testu charakteryzuje się tym, że ustalamy określony poziom wskaźników i w zależności od ich poziomu przyjmujemy różną skalę ocen. Przyjmujemy cztery wskaźniki do oceny:

1. Wskaźnik samofinansowania = $\frac{\text{kapita}l\ wl\text{asny}}{\text{aktwa}\ \text{og}ol\text{em}}$

Mówi, jaka część aktywów jest finansowana przez własny kapitał, a jaka część jest finansowana przez kapitał obcy.

2. Wskaźnik rentowności = $\frac{\text{zysk} + \text{amortyzacja}}{\text{przychody}\ \text{ze}\ \text{sprzeda}zy}$

3. Wskaźnik skorygowanej rentowności aktywów ogółem = $\frac{\text{zysk}\ \text{brutto} + \text{odsetki}}{\text{aktywa}\ \text{og}ol\text{em}}$

4. Wskaźnik zadłużenia = $\frac{\text{kapita}l\ \text{obcy}}{\text{zysk}\ \text{brutto} + \text{amortyzacja}}$

Przedziały pozwalające na szybką ocenę sytuacji finansowej firmy:

Bardzo dobra sytuacja przedsiębiorstwa:

- pierwszy wskaźnik - kapitały własne stanowią ponad 30% aktywów

- drugi wskaźnik - rentowność przychodów powyżej 12%

- trzeci wskaźnik - skorygowana rentowność aktywów ogółem powyżej 17%

- czwarty wskaźnik – okres zadłużenia poniżej 3 lat (kapitał obcy stanowi niecałą 1/3 rocznego zysku brutto powiększonego o amortyzacje)

Dobrą sytuacja przedsiębiorstwa:

- pierwszy wskaźnik – kapitały własne stanowią ponad 20% aktywów

- drugi wskaźnik - rentowność przychodów powyżej 9%

- trzeci wskaźnik - skorygowana rentowność aktywów ogółem powyżej 13%

- czwarty wskaźnik - okres zadłużenia powyżej 3 ale poniżej 5 lat

Zła sytuacja przedsiębiorstwa:

- pierwszy wskaźnik - udział kapitału własnego w aktywach jest mniejszy niż 10%

- drugi wskaźnik - udział zysku jest mniejszy niż 7%

- trzeci wskaźnik – skorygowana rentowność aktywów jest mniejszy niż 10%

- czwarty wskaźnik - relacja kapitału obcego do zysku powiększonego o amortyzację przekracza 12

Bardzo zła sytuacja przedsiębiorstwa (upadłość):

- pierwszy wskaźnik - udział kapitału własnego jest ujemny (zobowiązania przekraczają aktywa ogółem)

- drugi wskaźnik - rentowność przychodów jest ujemna

- trzeci wskaźnik - skorygowana zyskowność majątku jest ujemna

- czwarty wskaźnik - zadłużenie jest bardzo długie, przekracza 30

System wczesnego ostrzegania pozwala nam podjąć określone działania naprawcze.

Możemy z wyprzedzeniem zaobserwować zagrożenia i podjąć działania naprawcze.

Wykład 25.11.2015

Ocena projektów gospodarczych.

Projekt gospodarczy to jednorazowe przedsięwzięcie podjęte w ściśle określonym celu, mające określony zakres, budżet, terminy rozpoczęcia i zakończenia. Atrybuty projektów gospodarczych:

1. korzyści

2. nakłady, koszty

3. czas

4. ryzyko

Analiza finansowa pozwala na ocenę i dokonanie wyboru projektów.

Wybór projektu dokonywany jest na podstawie rachunku ekonomicznego.

Rachunek ekonomiczny jest to metoda porównywania efektów i nakładów, pozwalająca na wybór najkorzystniejszego wariantu.

Rachunek ekonomiczny obejmuje formułę i kryteria wyboru.

Formuła rachunku uwzględnia elementy rachunku i parametry rachunku.

Do elementów rachunku zaliczamy pozycje związane z nakładami i efektami.

Parametry ekonomiczne oceniają dostępność zasobów i czynników oraz ukierunkowują naszą decyzję. Poprzez parametry ekonomiczne oddziałujemy na wybory ekonomiczne. Parametry nie mają charakteru przymusu, tylko wskazują jakie kierunki działania są opłacalne. Parametry pozwalają na uwzględnienie czynnika czasu w rachunku oraz ryzyka związanego z projektem.

Rachunek ekonomiczny może przyjmować:

- formułę ilorazową (efekt/nakład),

- formułę różnicową (efekt – nakład)

Rachunek ekonomiczny zawiera także kryterium wyboru, które określa minimalny poziom efektywności ustalonej przy pomocy danego rachunku, którego spełnienie pozwala na podjęcie realizacji projektu. W formule ilorazowej kryterium wyboru jest większe bądź równe od jedności,
w formule różnicowej kryterium pozwalające na wybór projektu jest większe równe od zera.

Wybór wariantu projektu do realizacji musi bazować na podstawowej zasadzie – skumulowane efekty związane z realizacją danego projektu nie mogą być niższe, niż skumulowane nakłady
z uwzględnieniem czynnika czasu i ryzyka.

W projekcie należy uwzględniać czynnik czasu (oznacza on zmienne ceny gospodarowania, zmianę uwarunkowań zmiennych egzo- i endogenicznych wpływających na nasze decyzje). Czynnik czasu oznacza, że wartość strumienia pieniężnego nie może być uznana za tożsamą takiemu samemu nominalnemu strumieniowi w innych latach. Czynnik czasu oznacza, że musimy sprowadzać przyszłe strumienie pieniężne do jednego punktu czasowego. Możemy sprowadzać je do wartości bieżącej, wówczas ustalamy tzw. wartość bieżącą (present value) lub sprowadzać do okresu przyszłego (future value).

Przy sprowadzaniu do wartości bieżącej (present value) stosujemy metodę dyskontowania:

PV = CF _tm * a_t

Cash flow z roku przyszłego korygujemy o współczynnik dyskontujący (a_t)

a_t = $\frac{1}{{(1 + r)}^{n}}$

n- liczba lat od roku bazowego r- stopa dyskontowa (określa procent spadku wartości kategorii ekonomicznej w ciągu roku)

Współczynnik dyskontujący zależy od stopy dyskontowej oraz liczby lat, jaka upływa od roku bazowego do otrzymania oczekiwanego strumienia pieniężnego. Poprzez metodą dyskontowania ustalam wartość bieżącą.

Wartość przyszłą ustalamy przy pomocy metody procentu składanego:

FV = CF * (1+r)^n-t

t- rok w którym uzyskujemy dany strumień pieniężny

Następuje zmiana wartości kategorii ekonomicznej, ponieważ występują określone czynniki modyfikujące poziom wartości kategorii ekonomicznej – postęp techniczny (prowadzi do wzrostu produktywności zasobów wytwórczych, czynników), zmiany potrzeb społecznych (ta sama konsumpcja w przyszłości zaspokoi nam mniejszą część odczuwalnych przez nas potrzeb, dlatego przyszła konsumpcja jest mniej cenna niż bieżąca), ryzyko gospodarcze, ryzyko polityczne, działania rynku finansowego (poprzez oprocentowanie sprawia, iż zaciągając kredy dzisiaj w przyszłości musimy wydatkować więcej na spłatę).

Decydując się na ocenę projektów musimy oszacować przyszłe strumienie pieniężne związane z danym projektem. Szacując ich musimy przestrzegać określonych zasad identyfikacji przepływów pieniężnych. Wyróżniamy następujące zasady:

1. zasada podejścia systemowego – oznacza, że efekty i koszty powinny być określane dla całego układu związanego z realizacja danego projektu. W związku z tym, wyróżniamy projekty niezależne
i zależne. Projekty niezależne są to projekty (np. A i B) w których realizacja jednego projektu (A) nie oddziałuje na przepływy projektu B i na odwrót. Każdy z tych projektów może być realizowany oddzielnie. Natomiast jeżeli realizacja jednego projektu wpływa na przepływy pieniężne drugiego projektu, to decyzje o przyjęciu lub odrzuceniu jednego projektu muszą uwzględniać drugi projekt. Oceniamy wówczas cały układ projektowy.

2. zasada przyrostowego ujęcia kosztów i efektów – oznacza, że oceniając projekt musimy uwzględniać dwa warianty – wariant bez realizacja nowego projektu oraz wariant z realizacją projektu. Zasada ta oznacza, że musimy ustalić zmianę efektów (przyrost) i zmianę kosztów (przyrost kosztów) związanych z realizacją projektu. Ocena realizacji projektu wymaga odpowiedzi na pytanie, co by był gdybyśmy nie zrealizowali projektu.

Zasada ta oznacza również pomijane tzw. kosztów utopionych.

Analizując projekt uwzględniamy pewne okresy - okres projektowania, okres realizacja, okres eksploatacji i okres likwidacji. Okres projektowania obejmuje przeprowadzanie określonych analiz przed podjęciem decyzji, czy realizujemy inwestycje czy nie. Koszty, które ponosimy przed podjęciem decyzji, nie powinny być uwzględniane w rachunku ekonomicznym, ponieważ są to koszty utopione – ponieśliśmy je bez względu na to czy inwestycja będzie realizowana, czy też nie.

Zasada ta oznacz także, że pomijamy koszty ponoszone w okresie projektowania do momentu podjęcia decyzji. Nakłady, poza utopionymi, które ponosimy w okresie projektu uwzględniamy
w pierwszym roku realizacja inwestycji.

Zasada oznacza również, że musimy uwzględniać koszty pełne, a to oznacza, że uwzględniamy nie tylko tzw. koszty i efekty jawne ale także koszty alternatywne (utracone korzyści). Poza kosztami alternatywnymi i jawnymi wyróżniamy także koszty i efekty przyszłych okresów. Wiążą się one
z wpływem danego projektu na pozycje w bilansie przedsiębiorstwa jaką jest wartość firmy.

3. zasada uwzględniania nakładów i efektów zewnętrznych – są to koszty i efekty ponoszone przez podmioty trzecie. Wyróżniamy cztery typy efektów zewnętrznych:

- efekty w układzie producent-producent – wiążą się z efektami zewnętrznymi lokalizacja,

- efekty producent-konsument – mogą być dodatnie, gdy producent zaspokaja potrzeby konsumenta, bądź ujemne, gdy producent powoduje np. zanieczyszczanie środowiska

- efekty konsument-konsument – wiąże się z oddziaływaniem wzorców konsumpcji na inne gospodarstwa domowe, wiąże się z uruchomieniem zazdrości związanej z poziomem konsumentów, wiąże się z tzw. efektem imitacji. Ten układ wpływa na zmiany kulturowe społeczeństwa.

- układ konsument-producent – konsument jest często pracownikiem, konsumując określone dobra pracownik podnosi swoich kwalifikacji, zwiększa swoje zdolności psychofizyczne, następuje korzystne oddziaływanie konsumpcji na producenta.

4. zasada uwzględniania kosztów i efektów w pełnej wysokości – zasada ta wiąże się z koniecznością rozdzielnego ujmowana kosztów i efektów. Ta zasada wiąże się również z nie uwzględnianiem kosztów finansowych. Oceniając projekt bazujemy na koszcie kapitału własnego, dlatego pomijamy koszty finansowe.

Należy uwzględniać zmiany w kapitale obrotowym netto. Zmienia się poziom aktywności, poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych, wiec musimy również uwzględnić zmiany w kapitale obrotowym netto.

Zachowanie spójności z uwzględnieniem inflacji. Najczęściej wiąże się to w pomijaniem inflacja, szacujemy przepływy w cenach stałych. Jeżeli szacowalibyśmy w cenach zmiennych,
z uwzględnieniem inflacji, to musielibyśmy inflacje uwzględnić także w stopie dyskontowej.

Zasada ta wiąże się także z problemem uwzględniania wartości likwidacyjnej.

Okres który uwzględniamy w projekcie (liczba n-lat), może być ustalany w sposób teoretyczny,
a najczęściej ustalany jest w sposób praktyczny.

Sposób teoretyczny:

n = $\frac{\log\frac{r + s}{s}}{\log{(1 + r)}}$

r- stopa dyskontowa

s- stopa amortyzacji s = $\frac{F}{\begin{matrix} \text{liczba}\ \text{lat}\ \\ \text{eksploatacji}\ \\ \end{matrix}}$

tak ustalone n < liczby lat eksploatacji

Sposób praktyczny:

Przyjmujemy określoną liczbę lat do oceny projektu, ta liczba lat uwzględnia ryzyko związane z danym projektem. Jeżeli są to projekty związane z wytwarzaniem, najczęściej przyjmujemy okres 10lat. Jeżeli są to projekty infrastrukturalne wydłużamy ten okres, nawet do 25-30 lat. W ostatnim roku obliczeniowym musimy uwzględnić tzw. wartość likwidacyjną projektu. Ocena projektów inwestycyjnych jest dokonywana przy pomocy różnych metod:

- rachunek ilościowy, do których zaliczamy metody proste i metody dyskontowe.

Współcześnie banki oraz projekty współfinansowane ze środków unijnych muszą być oceniane przy pomocy metod dyskontowych.

Do metod dyskontowych zaliczamy metodę wartości bieżącej (metoda net present value NPV). Metoda ta ustala skumulowane i zaktualizowane poprzez współczynniki dyskontujące strumienie pieniężne netto z okresów eksploatacji i strumienie nakładów kapitałowych.

NPV = ∑ a_t CF_t - ∑ a_t N_Kt

Realizując projekt inwestycyjny musimy ponosić określone nakłady kapitałowe oraz ustalać strumienie pieniężne. Strumienie pieniężne dotyczą okresu realizacji i okresu eksploatacji. Nakłady
z okresów projektowania po decyzji na tak, kiedy te koszty, które nie są kosztami utopionymi, wprowadzamy do okresu realizacji. Wartość likwidacyjna wprowadzamy do ostatniego roku obliczeniowego.

Oceniając projekt rozwojowy musimy oszacować przyszłe strumienie pieniężne oraz ryzyko związane z tym projektem. Ryzyko inwestycyjne wiąże się ze zmiennością strumieni wpływów i wypływów. Ta zmienność musi być uwzględniona w stopie dyskontowej. Stopę dyskontową ustalamy różnymi metodami, najczęściej jest to metoda rynku kapitałowego:

r = r_F + β (r_M – r_F)

r_F – stopa zwrotu z inwestycji pewnej

r_M – średnia rynkowa stopa zwrotu papierów wartościowych

β – wskaźnik miary ryzyka związanego z danym projektem w stosunku do średniego ryzyka na rynku

jeżeli:

β > 1 - dany projekt jest obarczony większy ryzykiem, niż przeciętnie cały rynek

β < 1 – dany projekt jest obarczony mniejszym ryzykiem, niż wynosi ryzyko całego rynku

Parametry β szacuje się na podstawie zmienności wskaźników giełdowych.

Główną rolą stopy dyskontowej jest funkcja selekcji, stopa dyskontowa określa wymagania efektywnościowe danego projektu, uwzględniając ryzyko.

Drugą metodą ustalania stopy dyskontowej jest metoda wewnętrznej stopy zwrotu (IRR). Jest to metoda, która określa maksymalną stopę dyskontową, przy której net present value nie jest jeszcze ujemne.

Wewnętrzną stopę zwrotu, jeżeli chcemy obliczyć sami, liczymy w sposób uproszczony. Uproszczony system polega na tym, że musimy znaleźć dwie stopy dyskontowe r₁ oraz r₂. R₁ jest to stopa dyskontowa, przy której net present value posiada jeszcze wartość dodatnią. R₂ to stopa dyskontowa, przy której net present value posiada wartość ujemną. Wewnętrzną stopę dyskontową ustalamy następująco:

IRR = r₁ + $\frac{PV\ (r_{2 - \ \ r_{1}})}{PV + |NV|}$

NPV = 0

r = IRR

r₁ => PV

r₂ => NV

IRR >= R_G – graniczna stopa zwrotu

Różnica miedzy r₁ i r ₂ nie może być większa niż 2 pkt procentowe, a najlepiej gdyby był to 1 pkt procentowy.

Ważne, by wewnętrzna stopa zwrotu nie była niższa od tzw. granicznej stopy zwrotu, czyli wymaganej stopy zwrotu dla danego projektu. Jeżeli wewnętrzna stopa zwrotu jest wyższa od granicznej stopy zwrotu, to taki projekt spełnia kryterium efektywności i możemy go realizować. Zaletą wewnętrznej stopy zwrotu jest to, że jest to metoda, którą można łatwo zinterpretować.

Nie uwzględnia ona jednak warunków ubocznych, nie mówi ona, czy zachowana zostanie płynność. Mankamentem jest również to, że możemy mieć kilka wewnętrznych stóp zwrotu.

Net present value daje nam konkretny wynik. Net present value jest to zaktualizowana nadwyżka finansowa efektów nad kosztami i nakładami.

Zaczęto szukać pewnych rozwiązań, które łączyłyby te dwie metody i tak wprowadzono zmodyfikowaną wewnętrzną stopę zwrotu (MIRR). Polega ona na tym, że efekty przeliczane są na warunki przyszłe, czyli

MIRR = $\sqrt[n]{\frac{\sum_{}^{}{\text{CF}_{t}\ {(1 + r)}^{n - t}}}{\sum_{}^{}a_{t}\ N_{\text{kt}}}}$ - 1

W ocenie projektów uwzględniamy net present value dwóch wariantów, w wariancie finansowym
i wariancie ekonomicznym. Wariant finansowy dotyczy projektów, które są finansowane ze środków własnych bądź sektora finansowego banków, zaś wariant finansowy i ekonomiczny to warianty oceniane w warunkach współfinansowania ze środków unijnych.

- Rachunek

Wykład 9.12.2015

Analiza ryzyka w projektach inwestycyjnych

Ryzyko jest to możliwość nie osiągnięcie oczekiwanych efektów. Wyróżniamy następujące rodzaje ryzyka związane z projektami inwestycyjnymi:

- ryzyko produkcji

- ryzyko rynko

- ryzyka polityczne

- ryzyko surowcowe

- ryzyko finansowe

Analizując ryzyko w projektach inwestycyjnych powinniśmy przestrzegać określonej zasady – cash flow projektu powinien wystarczać dla obsługi zadłużenia, dla obsługi zobowiązań oraz odpowiednio zabezpieczać projekt przed ryzykiem.

Wyróżniamy dwie grupy metod uwzględniania ryzyka w projektach:

1. metody bezpośredniego uwzględniania ryzyka:

- metoda uwzględniania ryzyka w stopie dyskontowej – uwzględniamy ryzyko w projektach przy pomocy modelu wartości kapitałowej, a także uwzględniamy ryzyko przy dodawaniu do tzw. kosztu alternatywnego premii za rożnego rodzaju ryzyka

- metoda równoważnika pewności – jest rzadko stosowana, ustalamy prawdopodobieństwo uzyskania określonych strumieni pieniężnych i ustalamy tzw. przepływy pewne (nie trzeba jej znać)

2. metody pośredniego uwzględniania ryzyka:

- analiza wrażliwości – określa nam stopień wrażliwości danego projektu na zmianę wartości przyjętych założeń. Składa się z dwóch obszarów: analizy czułości i analizy wartości krytycznych. Analiza czułości określa jaka jest skala zmian wartości kapitałowej na zmianę określonego założenia naszego projektu. Analiza czułości pokazuje nam obszary, na które wrażliwy jest dany projekt. Znając te informacje możemy ponownie zweryfikować założenia naszego projektu. Dla banku, który udziela kredytu na dany projekt analiza czułości pokazuje na co muszą zwrócić uwagę, które obszary są czułe, ponieważ od nich będzie zależała opłacalność projektu. Analizę czułości można także przedstawić
w postaci metody graficznej. Na osi pionowej przyjmujemy procentową zmianę net present value (wartości kapitałowej), na osi poziomej przyjmujemy procentową zmianę założenia.

Analiza wartości krytycznych określa poziom danego założenia, przy którym projekt rozwojowy może być jeszcze realizowany, określa więc jaka jest dopuszczalna granica pogorszenia konkretnego założenia. Wartości krytyczne to taki poziom danego założenia, przy którym net present value wynosi zero. (Jeżeli net present value wynosi zero, to oznacza, że następuje zwrot poniesionych nakładów łącznie z wymaganą stopą zwrotu. Jeżeli net present value jest dodatnie oznacza pomnażanie bogactwa inwestorów. Jeżeli net present value jest ujemne to oznacza marnotrawienie bogactwa inwestorów i odrzuca projekt.) Wartości krytyczne mówią, do jakiego poziomu może pogorszyć się pojedyncze założenie, aby można realizować projekt. Wartości krytyczne ustalamy poprzez ustalenie tzw. net cash flow krytycznego – jest to strumień przepływu, przy którym net present value jest równe zero. Przy ustalaniu wartości krytycznej musimy ustalić marżę brutto (potrzebna do ustalenia zysku brutto krytycznego).

Krytyczna marża brutto = zysk brutto krytyczny + koszty stałe + koszty amortyzacji.

Q krytyczne = marża brutto krytyczna / marża jednostokowa (cena – jednostkowy koszt zmienny)

Analiza wartości krytycznych mówi, o ile może się pogorszyć dane założenie, by jeszcze realizować dany projekt. Analiza wrażliwości nie mówi jednak jakie jest prawdopodobieństwo, że dane założenie ulegnie pogorszeniu.

Przeprowadzając analizę wrażliwości przyjmujemy założenie o zmianie jednego elementu modelu, zaś pozostałe elementy modelu są takie, jak w modelu bazowym.

- analiza scenariuszy – analiza, która uwzględnia zarówno prawdopodobieństwo zmian oraz możliwość wystąpienia zmian nie tylko w jednym ale w kilku założeniach. Jeżeli z analizy wrażliwości wynika, że dany model jest wrażliwy na ilość produkcji i cenę, to analiza scenariuszy pozwala na uwzględnianie łączne zmian w tych obu założeniach. Analiza scenariuszy jest prowadzona w czterech etapach:

1. opracowanie trzech scenariuszy – najbardziej prawdopodobny, optymistyczny i pesymistyczny. Przyjmując je szacujemy prawdopodobieństwo wystąpienia każdego z tych scenariusz.

2. ustalenie oczekiwanej wartości kapitałowej –

3. ustalenie odchylenia standardowego net present value

4. obliczenie współczynnika zmienności. W zależności od współczynnika zmienności ustalamy także premię za ryzyko. Gdy ustalimy premie za ryzyko obliczamy net present value dla naszego wariantu przy założeniu r + premia za ryzyko.

Jeżeli współczynnik zmienności kształtuje się na poziomie:

0 - 0,1 – premia wynosi 0 pkt procentowych;

0,1 – 0,3 – premia wynosi 1 pkt procentowy;

0,3 – 0,5 – premia wynosi 3 pkt procentowe;

0,5 – 0,7 – premia wynosi 6 pkt procentowych;

0,7 – 0,9 – premia wynosi 10 pkt procentowych;

0,9 – 1,1 – premia wynosi 15 pkt procentowych;

1,1 – 1,4 – premia wynosi 22 pkt procentowe;

> 1,4 – należy odrzucić taki projekt, ponieważ jest zbyt duże ryzyko

- metoda drzewa decyzyjnego

- metoda symulacji ryzyka (metoda Monte Carlo) –

Przy ocenie projektów, gdy korzystamy ze środków unijnych musimy przeprowadzić analizę wrażliwości oraz analizę wielokryterialną. Analiza wielokryterialna to analiza, która wiąże się
z rachunkiem jakościowym. Może ona obejmować różne obszary jakościowe, np. wpływ danego projektu na ochronę środowiska naturalnego, może określać wpływ danego projektu na wizerunek przedsiębiorstwa, może określać stopień zgodności technik wytwarzania z postawami pracowników, może określać techniczne właściwości projektu.