Lizyp z Sykionu - rzeźbiarz grecki (działał ok. 350 p.n.e. - 300 p.n.e.). Artysta okresu późnoklasycznego w sztuce greckiej.
(okres późnego klasycyzmy)--- następuje rozkwit Malarstwa
Okres Hellensityczny- nazwana hellenizmem, okres w dziejach zapoczątkowany podbojami Aleksandra Wielkiego, okres trzech stuleci w historii regionu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu, którego początek wyznacza zgon Aleksandra Macedońskiego w 323 roku p.n.e., a koniec podbicie Egiptu przez Rzymian w 30 roku p.n.e.
W wyniku podbojów Aleksandra Macedońskiego dominująca dotychczas jedynie w Grecji, Wielkiej Grecji, Jonii i wielu koloniach nad Morzem Śródziemnym kultura grecka rozprzestrzeniła się na ziemie imperium perskiego. W wyniku tego doszło do włączenia do greckiej kultury elementów kultur wschodu, co stworzyło kulturę hellenistyczną.
W Wyniku podbojów Aleksandra Wielkiego powstają:
nowe miasta o planie prostokąta
sieć wodociągowa i kanalizacyjna
szerokie ulice
Aleksandria staje się głównym ośrodkiem (kultury) naukowym:
* geografia, matematyka, astronomia, medycyna i nauki humanistyczne
W budownictwie rozwija się styl:
Joński ( budownictwo sakralne)
Dorycki ( budownictwo świeckie
Po śmierci Aleksandra ( w wieku 32 lat):
spadek gospodarczy
Aleksandria staje się centrum handlu
Następuje wyludnienie Grecji
Tylko Ateny prowadzą działalność gospodarczą
doszło do wojen między jego dowódcami (tzw. wojny diadochów), w wyniku których powstało kilka silnych państw hellenistycznych m.in.:
Macedonia,
państwo Seleucydów z centrum w Mezopotamii
państwo Ptolemeuszy z centrum w Egipcie)
Kultura ta charakteryzowała się kosmopolityzmem, indywidualizmem i synkretyzmem religijnym. Zaznaczył się dominujący wpływ języka greckiego (koine) oraz greckich obyczajów. Powszechnym zjawiskiem w tym okresie stał się kult władców hellenistycznych.
Architektura tego okresu związana jest w dużej mierze z zakładaniem nowych miast i przebudowywaniem istniejących ośrodków miejskich.
Przy rozwiązywaniu układów urbanistycznych przestrzegano zasad opracowanych już w V wieku p.n.e. przez Hippodamosa z Miletu.
Miasta
geometryczny plan
wyraźnie zaznaczone granice dzielnic mieszkalnych, handlowych, reprezentacyjnych i terenów rekreacyjnych.
AGORA - centralne miejsce
regularna siatka ulic (prowadzona w prostopadłych kierunkach).
wodociągi oraz sieć kanalizacyjna
Najważniejszymi budowlami miejskimi były:
BLEUTERION(ratusz, miejsce posiedzeń rady miejskiej),
EKLESIASTREON(gmach posiedzeń zgromadzeń),
STOA budowla wolno stojąca o zróżnicowanym przeznaczeniu użytkowym
PORTYK otaczający agorę,
PALESTRY
Została wprowadzona także STOA PIĘTROWA (pomysłodawcą takiego rozwiązania był Sostratos z Knidos),
parter projektowano najczęściej w porządku doryckim
piętro w jońskim.
Powstawały również DUŻE OBIEKTY SPORTOWE np.:
- gimnazjony,
gmachy bibliotek miejskich (np. w Aleksandrii, i Pergamonie),
Teatry
O możliwościach technicznych rozwiązań ówczesnych architektów świadczy wielopiętrowa budowla jaką była zaliczana do siedmiu cudów świata :
latarnia morska w Faros.
Zachodziły także zmiany w budownictwie rezydencji :
Powstawały pełne przepychu pałace,
budynki o bogatym wystroju malarskim, marmurowych wykładzinach, mozaikach zdobiących posadzki.
W mniej bogatych willach
okładziny marmurowe zastępowano malarską imitacją.
Architektura Sakralna:
ostateczne zerwanie z zasadą tryglifów.
Porządek dorycki występował tylko w :
małych obiektach sakralnych,
jako dekoracja budynków świeckich
w fasadach grobowców.
Nowe świątynie :
budowane były w porządku jońskim lub korynckim.
Dodatkowo wzbogacane przez np.:
reliefową dekorację baz kolumn,
dodatkową kolumnadę (świątynia Apollina w Milecie, Olimpiejon w Atenach).
Wznoszono:
świątynie na planie prostokąta
budowle na planie koła (tzw. tolosy).
Budowlą założoną na planie centralnym jest obserwatorium astronomiczne w Atenach (tzw.Wieża Wiatrów). Jest to budynek na planie ośmiokąta z umieszczonymi na ścianach płaskorzeźbami uosabiającymi wiatry. Na dachu znajdował się ruchomy posąg trytona, wskazujący kierunek wiatru. Zegary słoneczne ulokowane były na wszystkich ścianach, a we wnętrzu budowli umieszczono zegar wodny.
RZEŹBA- Stylowo inspirowana dziełami wielkich mistrzów (głównie Skopasa, Praksytelesa, Lizypa), rozwinęła 3 podstawowe tendencje: tzw.:
barokową - patetyczną i dynamiczną,
rokokową - delikatną i finezyjną
klasycyzującą (określaną też jako tradycyjną) - chłodną i akademicką.
Rzeźby okresu hellenistycznego często tworzone były jako wolno stojące.
Pozwalało to tworzyć dzieła przestrzenne o wieloplanowej kompozycji.
DOBY- w oparciu o bud. Greckie posiadały atrium i perystyl
KURIA- ( z łac. miejsce spotkań) Budowla na FORUM ROMANUM- urzędował tam senat i rada Dekurionów. ( Przebudowany za czasów Juliusza Cezara)
KOLOSEUM- Amfiteatr Flawiuszów, ( w Rzymie, wzniesiony w latach 70-72 do 80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów.) :
duża eliptyczna budowla.
widownia mogła pomieścić od 45 do nawet 90 tysięcy ludzi;
4 galerie komunikacyjne
arena z systemem podziemnych korytarzy.
czterokondygnacyjny podział zewnętrzny- spiętrzenie porządków-
najniższa kondygnacja w porządku toskańskim,
druga w jońskim,
trzecia w korynckim. (Trzy niższe kondygnacje układ arkad,)
czwarta, najwyższa została zaopatrzona tylko w małe okna.
Od strony wewnętrznej budowla jest pięciokondygnacyjna.
Cztery kondygnacje zbudowano jako układ pomieszczeń. Umieszczono tam:
bufety,
szatnie,
natryski,
pomieszczenia dla gladiatorów,
klatki dla zwierząt,
korytarze.
Wokół areny wzniesione było podium.
Do Koloseum prowadziło 80 ponumerowanych wejść Istniała też możliwość przykrycia całej widowni specjalną osłoną (velarium) w deszczowe lub bardzo słoneczne dni.
FORUM ROMANUM-(łac. - rynek rzymski), inna nazwa to Forum Magnum - plac w starożytnym Rzymie, u stóp Kapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymu okresu republiki. W okresie cesarstwa fora pełniły raczej funkcje handlowe, rozrywkowe i reprezentacyjne.
Główne budowle starożytnego Forum Romanum:
Świątynie
Świątynia Kastora i Polluksa
Świątynia Romulusa
Świątynia Saturna
Świątynia Westy
Świątynia Wenus i Romy
Świątynia Antoniusza i Faustyny
Świątynia Cezara
Świątynia Wespazjana
Świątynia Zgody
Bazyliki
Bazylika Emiliusza
Bazylika Julia
Bazylika Maksencjusza i Konstantyna
Łuki triumfalne
Łuk Septymiusza Sewera
Łuk Tytusa
Łuk Tyberiusza
Łuk Augusta
Inne
Regia
Rostra
Kuria
Tabularium
Kolumna Fokasa
OKRES CESARSTWA-(Świetności)
rozbudowanie Forum Romanum o :
Świątynie Boskiego Juliusza,
Wenus i Romy,
Wespazjana,
Antoniusza i Faustyny
oraz łuk triumfalny cesarza Augusta.
Rozbudowano Rzym i zbudowano kolejne fora cesarskie, które utworzyły z istniejącym już Forum Romanum zwarty kompleks architektoniczny. Inicjatorem tej rozbudowy był Juliusz Cezar.
Najbliżej Forum Romanum usytuowano:
Forum Cezara.
Oprócz niego powstały Forum Trajana (największe)
Forum Augusta
Forum Wespazjana
Forum Nerwy.
RODOS ( WYSPA)- wyspa na Morzu Egejskim, o powierzchni 1,4 tys. km², największa w archipelagu Dodekanezu . Położona na granicy trzech kontynentów: Europy, Azji i Afryki, obecnie należy do Grecji. Najwyższy szczyt to góra Ataviros (1215 m n.p.m.). Wyspa ma ok. 100 tys. mieszkańców.
Z ośrodkiem na wyspie związana była twórczość artystów, autorów znanych kompozycji przestrzennych jak Grupa Laokoona i Byka Farnezyjskiego wykonanego przez Apolloniosa i Tauriskosa. rzeźby wiążą się z nurtem tzw. "baroku hellenistycznego".
Za czasów greckich miasto było centrum kulturalnym i handlowym.
3 starożytne miasta : Lindos, Ialyssos i Kamiros.
RODOS ( MIASTO)-(gr. Ρόδος) - miasto na greckiej wyspie o tej samej nazwie, leżące na wysuniętym najbardziej na północ krańcu owej wyspy.. Wejścia do Portu Mandraki strzegł niegdyś wysoki na 32 m Kolos Rodyjski (ok. 281 p.n.e.)
KOLOS RODYJSKI- Jeden z 7 cudów świata, Olbrzymich rozmiarów posąg Heliosa wybudowany na wyspie Rodos przez Charesa z Lindos w 292-280 roku p.n.e.
Monument wykonano z brązu i ustawiono u wejścia do portu dla upamiętnienia zwycięstwa Seleukosa I Nikatora nad Demetriuszem Poliorketesem (304 p.n.e.).
Posąg uległ zniszczeniu w 224 roku p.n.e., podczas trzęsienia ziemi.
STAROŻYTNY RZYM :Okres ten można podzielić na kilka etapów:
panowania królów ( VI-V p.n.e.)
republiki (V-I p.n.e. ---> do końca 30 p.n.e.)
cesarstwa ( od 30 p.n.e. połowa III w. n.e)
późnego antyku ( od połowy III w n.e do V w. n.e)
II w p.n.e. - umiejętność wypalania cegły przyczyniła się do przełomu w sztuce rzymskiej.
Architektura rzymska ukształtowała się w znacznej mierze pod wpływem architektury hellenistycznej i architektury etruskiej
W tym czasie (przed okresem cesarstwa) zakładane miasta miały:
siatkę ulic przecinających się pod kątem prostym
brukowane ulice
kanalizacje.
Domy ( wzory greckie) posiadały:
atrium i perystyl,
Wille,
kamienice czynszowe (tzw. insula)- mieszczące sklepy i warsztaty na parterze, mieszkania na wyższych kondygnacjach.
Główne Świątynie:
Kastora i Polluksa
Rumulusa
Saturna
Westy
Świątynia Wenus i Romy
Świątynia Antoniusza i Faustyny
Świątynia Cezara
Świątynia Wespazjana
Świątynia Zgody
BAZYLIKA- W Starożytnym Rzymie to Hala targowo-sądownicza na głównym rynku.
REGIA- najwcześniej wzniesiony budynek na Forum Romanum, pierwotnie siedziba królów rzymskich, w czasach późniejszych miejsce urzędowania Pontifex Maximus (Najwyższego Kapłana),
ROSTRA- mównica wzniesiona na Forum Romanum. Budowla została wzniesiona na planie prostokąt a.
TABULARIUM- termin używany w Starożytnym Rzymie, oznaczający archiwum państwowe, archiwum wojskowe, świątynne, miejskie itp. w którym przechowywano najważniejsze dokumenty i akty prawne spisane na tabliczkach, zwojach papirusu i pergaminu.
OKRES REPUBLIKI:to rozwój urbanistyki i architektury.
Miasta :
otaczano murami obronnymi z bramami,
rozbudowano akwedukty i system kanalizacyjny.
Przebudowano Rzym (Pole Marsowe, Forum Romanum. Wzdłuż dróg powstawały
mauzolea, np. Mauzoleum Hadriana, katakumby.
okazałe pałace (Złoty Dom Nerona, pałac Flawiuszów).
Stosowano kopuły - Panteon w Rzymie.
teatry,
Architektura rzymska wywarła duży wpływ na rozwijającą się architekturę wczesnego chrześcijaństwa i bizantyjską.
CASTRUM ROMANA- warowny obóz rzymski, kwadratowy lub prostokątny, otoczony murem, wałem lub palisadą, z czterema bramami. Wewnątrz budowano plac (forum) oraz ulice, przy których stawiano namioty legionistów. Przy forum znajdował się ołtarz ofiarny, mównica oraz namioty dowódcy i oficerów.
Pozostałości po CASTRUM ROMANA dały początek miastom takim jak:
GERULATA- rzymski obóz wojskowy, znajdujący się w dzisiejszej dzielnicy Bratysławy - Rusovcach. Była częścią limesu - systemu rzymskich umocnień granicznych, chroniących Imperium przed ludami barbarzyńskim.
OKRES WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKI:
Urbanistyka i architektura- efekt osiągnięć cesarstwa rzymskiego.
PALISADA-(ostrokół, częstokół) - to ogrodzenie z drewnianych, ostro zakończonych pali, wbitych jeden przy drugim używane jako defensywna struktura. J. Zarówno Grecy jak i Rzymianie stawiali palisady, by chronić wojskowe obozy.
TWÓRCZOŚĆ ŚREDNIOWIECZNA W KRAJACH EUROPY ZACHODNIEJ:
Przedromańska
Romańska
Gotycka