CHOROBY ODZWIERZĘCE
Toksokarozy
Wywoływane są przez nicienie (glisty - Toksokary) z rodzaju Toxocara. U kotów domowych występuje Toxocara cati a u psów Toxocara canis (również u lisów i wilków). Dojrzałe psie i kocie glisty bytują w jelicie cienkim tych zwierząt - są to żywiciele ostateczni.
Źródłem zakażenia toksokarozą jest skażona gleba (piasek z podwórek, piaskownic, alejek osiedlowych i parkowych, plaż, parków, boisk, placów zabaw, wejść do budynków itp.), żywność, zakażone zwierzęta i ich odchody.
W badaniach przeprowadzonych w Polsce w latach 90-tych stwierdzono obecność jaj toksokar w 7-50% próbek gleby (7-12% w Poznańskiem i 22-50% w Lubelskiem).
Szacuje się, że toksokary w niektórych rejonach świata występują u kotów z częstością do 80%, a u młodych psów od 60-80%. W Polsce szacuje się, że 32% psów i 39% kotów jest zarażonych jajami toksokar. Uaktywnione larwy mają zdolność przenikania przez łożysko do płodów wobec czego odrobaczanie szczeniąt ma bardzo ważne znaczenie profilaktyczne.
Jaja Toxocara canis cechuje wysoka odporność na niekorzystne warunki klimatyczne (wytrzymują temp. do -260C), jak i duża żywotność (pozostają żywe w organizmie nawet kilka lat - do 2 lat).
W ciągu 2-3 tygodni (w korzystnych warunkach tj. temp. około 270C i odpowiedniej wilgotności) jaja stają się inwazyjne i dochodzi do zarażeń. Szczególnie narażone są małe dzieci (1-6 lat), które mają nawyk wkładania do ust rąk czy przedmiotów (10-30% dzieci).
Połknięte przez człowieka jaja glisty psiej lub kociej dostają się do jelita cienkiego i przenikają drogą krwionośną do wątroby (znaczna część ginie), część przedostaje się dalej do płuc, mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych, ośrodkowego układu nerwowego oraz gałki ocznej. W organizmie człowieka pasożyty nie osiągają dojrzałości (pozostają na etapie larwy) - żywiciel przygodny, ale mogą wywoływać objawy chorobowe, zależne od intensywności zakażenia, lokalizacji czy sprawności układu odpornościowego.
Wyróżniamy 3 postacie toksokarozy:
1/ trzewna (uogólniona) - visceral larva migrans; wyst. głównie u dzieci
2/ oczna - ocular larva migrans; wyst. głównie u młodzieży
3/ utajona (bezobjawowa klinicznie) - covert toxocarosis; nie daje się zakwalifikować ani jako postać trzewna, ani oczna.
Pierwsze wzmianki dotyczące zespołu wędrującej larwy trzewnej (stwierdzono u dzieci) podano w 1952 r. (Beavera i wsp.) - powiększona wątroba z larwami Toxocara, wysoka leukocytoza krwi obwodowej i eozynofilia.
Najczęstsze objawy: ogólne osłabienie, kaszel, świąd i rumień skóry, bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, mięśni i stawów, zawroty i bóle głowy, nudności, senność, brak łaknienia i podwyższona ciepłota ciała (nawet powyżej 390C). U dzieci alergicznych toksokaroza płucna może nasilić objawy alergii oraz wywołać ataki astmy.
Toksokaroza oczna - objawy ogólne (w ostrych przypadkach zajęcie nerwu wzrokowego), dopiero po kilku miesiącach od zarażenia może dojść do pogorszenia widzenia, nierówność źrenic a nawet ślepoty.
W badaniach przeprowadzonych w Polsce w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku stwierdzono, że w woj. Podlaskiem 21% dorosłych przebyło zakażenie pasożytem, w Lubelskiem 19% dzieci w wieku do 15 lat, 24% osób w wieku 18-25 lat i 30% osób powyżej 25 lat, a w Poznaniu 1,8% dzieci w wieku do 5 lat, 3,4% dzieci w wieku 6-10 lat i 3,1% dzieci w wieku 11-15 lat (razem 8,3% w wieku do 15 lat).
W Słowenii 7% dzieci i 6% dorosłych jest seropozytywnych, w Holandii 6-11% dzieci w wieku 4-6 lat.
Profilaktyka:
1/ okresowe odrobaczanie psów i kotów (co najmniej 2 razy w roku)
2/ ochrona piaskownic i placów zabaw przed odchodami zwierząt np. w Szwajcarii dozorcy mają obowiązek przykrywania na noc piaskownic (zmniejszono zanieczyszczenie wywołane przez dzikie koty)
3/ obowiązek sprzątania po własnym kocie lub psie
4/ okresowa wymiana piasku w piaskownicach
5/ mycie rąk po powrocie do domu, przed jedzeniem, po zabawie z psem lub kotem
6/ częste obcinanie paznokci u dzieci
7/ mycie warzyw i owoców
Choroba kociego pazura
U podstaw tej choroby (1983r.) leży zakażenie bakteryjne spowodowane przez Gram-ujemną laseczkę Rochalimaea henseale.
Do zakażenia dochodzi w wyniku podrapania lub ugryzienia przez kota lub psa.
Około 90% przypadków choroby kociego pazura (limphoreticulosis benigna) spowodowanych jest uszkodzeniem skóry przez kota, bardzo rzadko przyczyną jest pies.
Zwierzęta są bezobjawowymi nosicielami.
Choroba występuje najczęściej u dzieci (są one często narażone na kontakt ze zwierzętami).
Zakażenie Rochalimaea henseale nie przenosi się na drugiego człowieka.
Objawy: w miejscu uszkodzonej skóry pojawia się (po okresie wylęgania trwającym nawet do 6 tygodni) tzw. zmiana pierwotna, wyglądająca jak grudka, która szybko przybiera postać pęcherzyka. Po okresie 1-2 tygodni ulegają powiększeniu węzły chłonne umiejscowione najbliżej powstałej zmiany pierwotnej. Węzły mogą w około 1/3 przypadków ulec zropieniu (czasami niezbędna interwencja chirurgiczna - nacięcie węzła chłonnego). Przebieg choroby jest łagodny - mogą wystąpić nudności, potliwość, bóle mięśniowe, gorączka (nawet powyżej 390C).
Powikłania bardzo rzadkie.
Tasiemczyca spowodowana psim tasiemcem (Dipylidium caninum)
Występuje rzadko u człowieka, szczególnie narażone są dzieci. Do zarażenia dochodzi w wyniku przypadkowego połknięcia pchły (żywiciel pośredni zarażony jajami tasiemca) przez dziecko. W przewodzie pokarmowym człowieka może rozwinąć się postać dorosłego tasiemca.. Zarażenie psim tasiemcem przebiega w większości przepadków bezobjawowo.
W zapobieganiu chorobie główną rolę odgrywa profilaktyka - okresowe, regularne odrobaczanie psów.
Papuzica (ornitoza)
Chorobę wywołuje zarazek Chlamydia psitaci, który przenoszony jest przez papugi i kilka innych gatunków ptaków na ludzi głównie poprzez kał i kurz z piór.
Objawy: pierwsze występują po 2 tygodniach i przypominają objawy grypy.
Choroba trwa najczęściej 2-3 tygodnie. Diagnozuje się ją na podstawie obecności zarazków w ślinie pacjenta.
W Polsce występuje bardzo rzadko.
Drobnoustroje z rodziny Chlamydozoaceae, których nosicielami są papugi i inne ptaki wywołują również inne choroby, takie jak:
Jaglica - najczęściej chorują małe dzieci, u których stwierdza się zapalenie spojówek, bliznowacenie i zniszczenie rogówki, a nawet ślepotę
Nieżyt wtrętowy - powoduje zapalenie spojówek i błony śluzowej narządów rodnych. Szczególnie często występuje u jednodniowych noworodków
Ziarnica weneryczna pachwin - choroba objawia się najczęściej gorączką, obrzękiem węzłów chłonnych pachwinowych, zapaleniem stawów oraz opon mózgowo-rdzeniowych.