ALERGIA NA ZWIERZĘTA

Alergia osiąga obecnie wymiary epidemii, do czego przyczynia się moda na trzymanie zwierząt w domu. Wskutek rosnącego narażenia milionów ludzi na silne zwierzęce alergeny częstość uczuleń na psa, czy kota, która uprzednio była rzadka, staje się tak masowa, jak alergia na pyłki roślin. Obenie, co dziesiąta osoba jest zagrożona alergenami tych zwierząt. Uczulać może każde zwierzę trzymane w domu, zwłaszcza jego naskórek, sierść lub pióra, jak również ślina i białka zawarte w moczu. Zagrożenie rośnie wielokrotnie, jeśli właściciel jest już alergikiem. Dlatego alergik, jeśli pragnie hodować zwierzę, to tylko za zgodą lekarza specjalisty, po uprzednim zastosowaniu skutecznego leczenia.

Wśród przyczyn rozprzestrzeniania się wszelkich rodzajów alergii, a więc i tej na zwierzęta wymienia się również niepożądane skutki rozwoju cywilizacyjnego, takie jak:

• zanieczyszczenie powietrza spalinami silników samochodowych (zwłaszcza silniki Diesla),

• zanieczyszczenia przemysłowe powietrza, gleby, żywnośd,

• masowe narażenie na dym tytoniowy,

• współczesny sposób odżywiania (substanqe konserwujące, dodatki chemiczne do żywnośd, itp.),

• niepożądane skutki szczepień zapobiegających chorobom zakaźnym

Alergiczny nieżyt nosa występuje częściej w krajach o wysokiej stopie życiowej niż w krajach rozwijających się.

Dlaczego coraz częściej się uczulamy na zwierzęta.

Czynnikiem potęgującym uczulenia jest masowa obecność zwierzęcia w domu, co oznacza wysoki stopień narażenia na jego białkowe alergeny zwane antygenarni. Przyczyną utrwalania się epidemii alergii są m.in. uwarunkowania genetyczne. W populacji, w której jedno z rodziców jest alergikiem - choroba przenoszona jest na co 5 narodzone dziecko. Gdy zachoruje na alergię ktoś z rodzenśtwa - ryzyko alergii u nowonarodzonego wzrasta do 32 %. Największe ryzyko, aż 43 %, występuje wówczas, gdy oboje rodzice są alergikami, a jeśli jeszcze cierpią na taką samą chorobę alergiczną, to ryzyko wystąpienia alergii u dziecka wzrasta do 73 %.

Czym jest alergia na zwierzęta?

Jest immunologiczną reakcją organizmu na kontakt ze białkowymi antygenami zwierzęcia. Antygeny te zawarte są najczęściej w złuszczonym naskórku, również w ślinie, moczu lub sierści zwierzęcia. Antygen zwierzęcy jest rozpoznawany przez organizm alergika, jako zarazek lub toksyna, pomimo, że jest nieszkodliwy dla nie uczulonych ludzi. Wskutek błędnego rozpoznania następuje niepotrzebna, bardzo silna reakcja obronna, która wyrządza duże szkody zdrowotne. Może to być zapalenie dróg oddechowych wywołujące katar sienny lub astmę lub pokrzywka, obrzęk, czy wyprysk alergiczriy (w przypadku kontaktu alergenu ze skórą). Alergia tego typu ma tendencję do rozwoju, gdyż większość uczuleń na zwierzęta ma charakter atopowy.

Co to znaczy atopowy charakter alergii na zwierzęta?

Oznacza to przyśpieszenie reakcji alergcznej i utrwalenie się jej na wiele miesięcy lub lat. W wyniku pierwszego kontaktu z alergenem dochodzi bowiem do powstania stale dyżurujących przeciwciał szybko rozpoznających obce substancje. Każdy ponowny kontakt przyśpiesza i wzmacnia reakcję zapalną oraz dotkliwość objawów chorobowych. Ten typ przyśpieszenia i wzmocnienia trwałej reakcji na alergen nazywamy atopią.

Jakie zwierzęta nas uczulają?

• Najczęściej uczulają psy i koty ponieważ antygeny tych zwierząt wywołują silną reakcję, a ponadto, zwierzęta „domownicy" narażają nas na stały, intensywny kontakt z alergenem.

• Najsilniejszym z popularnych alergenów zwierzęcych jest antygen zawarty w naskórku konia. Zdarza się, że osoba uczulona np. chora na astmę odczuwa duszność po spacerze ulicą, po której koń przeszedł kilka godzin wcześniej.

• Niebezpieczne dla zdrowia są uczulenia na ptaki domowe (papużki, kanarki, gołębie itp.) i ptaki hodowlane (kury, kaczki, itp.),

• Rzadziej obserwuje się uczulenie na antygeny innych zwierząt futerkowych hodowanych w domu: chomików, świnek morskich, myszek.

• Uczulają nas również wyroby z sierści zwierząt - futra i wełna: owcza, królicza, wielbłądzia, z lamy, itp.

Gdzie spotkamy zwierzęta	mogące być przyczyną uczulenia?
w mieszkaniach zwierzęta domowe	ssaki: koty, psy, świnki morskie, chomiki. Ptaki: papugi, kanarki, itp.
w rolniczej hodowli dla celów spożywczych	ssaki: konie, krowy, owce, kozy, króliki. ptactwo: kury, kaczki, gęsi, gołębie, itp.
w pracy zawodowej wymagającej kontaktu ze zwierzętami	zwierzęta laboratoryjne: myszy, szczury, króliki, świnki morskie. stadniny: konie. zoo, cyrk: prawie wszystkie zwierzęta.

Co w zwierzęciu uczula?

Najczęściej uczula nas naskórek (kot, pies, świnka morska, mysz); mocz (kot, pies, świnka morska, mysz); ślina (pies, kot); rzadziej włosie lub sierść (koń, pies, krowa).

Jak wchodzimy w kontakt z alergenem zwierzęcym?

Alergeny obecne są w tzw. kurzu domowym unoszącym się z podłóg, osadzającym się na sprzętach i materacach łóżek. Antygenami są najczęśiej mikrocząstki naskórków zwierząt, rzadziej drobiny sierści. Antygeny ze śliny i moczu ulegają wysuszeniu i również stają się lotne, co pozwala im przenikać do dróg oddechowych. Alergeny osiadając na spojówkach i błonie śluzowej nosa wywołują objawy alergii i astmy. W przypadku osadzenia się na skórze, np. przez polizanie przez zwierzę, mogą być przyczyną świądu i pokrzywki.

Czy możemy uniknąć alergenu?

Całkowite uniknięcie alergenów zwierzęcych jest raczej niemożliwe. Stwierdza się je bowiem w próbkach kurzu pobranych praktycznie ze wszystkich badanych miejsc publicznych, włączając w to nowe budynki mieszkalne, centra handlowe, zakłady pracy, gabinety lekarskie, a nawet nowo zbudowane szpitale. Alergeny zwierzęce są też niekiedy obecne w mieszkaniach, w których nigdy nie było zwierząt. Tam, gdzie nie hoduje się np. kotów alergen może być przeniesiony na ubraniu lub z prądem powietrza. Stężenia alergenów w tych mieszkaniach jest jednak wielokrotnie niższe niż tam, gdzie są zwierzęta.

Jaka ilość alergenu wywołuje objawy alergii?

Niekiedy jest to bardzo mała dawka np. do wywołania napadu astmy, u osoby uczulonej na kota wystarczy dawka wytwarzana przez zwierzę w ciągu 10 sekund. Antygen kota jest tak silny, że uczulenie nań stwierdzono nawet u osób, w których otoczeniu nigdy nie było tego zwierzęcia. Alergolodzy twierdzą, że prawie każda ilość alergenu zwierzęcego może wywoływać objawy alergii, a zwłaszcza astmy.

Jakie mogą być skutki stałego kontaktu z alergenami zwierzęcymi?

Jak wynika z badań u 5% pacjentów uczulonych na zwierzęta może rozwinąć się zapalenia spojówek, u 9% egzema, u 27% katar sienny i u 78% dolegliwości astmatyczne. Liczby te ujmują osoby, u których dolegliwości wzajemnie nakładają się na siebie.

Uczulenie na psa

Co w psie uczula?

Przede wszystkim naskórek zwierzęcia, w którym znaleziono, aż 29 białkowych antygenów alergizujących ludzi. Główny antygen powodującym powstawanie przeciwciał klasy IgE znajduje się w naskórku, moczu ślinie, sierści i psich odchodach. Chociaż nie rozstrzygnięto ostatecznie, który z tych „nośników” alergenów jest najbardziej alergizujący, to uważa się, że najsilniej prawdopodobnie uczula naskórek.

Jakie objawy może wywoływać alergia na psa?

U osób uczulonych alergeny mogą wywoływać zapalenia spojówek, astmę, alergiczne zapalenia błony śluzowej nosa. Mogą też wywoływać pokrzywkę i obrzęk naczynioruchowy. Objawy skórne są na ogół skutkiem polizania przez zwierzę.

Czy wszystkie rasy psów są jednakowym zagrożeniem dla alergika?

Nie ma rasy „niegroźnej" dla alergika. Rasy opisywane jako „krótkowłose" również mają aktywny alergen w naskórku. Rasy „długowłose" oprócz alergenu w naskórku mogą dodatkowo gromadzić na włosach inne alergeny zatrzymywane ze środowiska, jak: roztocza kurzu, pyłki, pleśnie - na które chory może być także uczulony. Chorzy mogą również reagować na inne substancje znajdowane na psie: jak: mydło, proszek przeciw pchłom.

Jak zmniejszyć zagrożenie alergiczne ze strony psa?

Przede wszystkim należy zmniejszyć wzrost i łuszczenie się naskórka, co dotyczy szczególnie psów chorych na infekcje skórne, psów z alergią na pchły, źle odżywianych, itp. Dbałość o zdrowie zwierzęcia, odpowiednie żywienie i mycie, należyta opieka weterynaryjna zmniejsza wytwarzanie i łuszczenie się naskórka, a zatem i stężenie alergenu.

Alergia na kota

Co w kocie alergizuje?

Chociaż u tego czworonoga wykryto aż kilka aktywnych alergenów to jednak najważniejszy jest tzw. główny alergen kota wytwarzany przez gruczoły ślinowe i łojowe zawarte w skórze. Alergen ten, w postaci wydzieliny gruczołów łojowych stale nawilża włosie zwierzęcia, jak też przenoszony jest na sierść wraz ze śliną, w trakcie lizania, czyli czynności, którą nazywamy „myciem się" kota. Jednak nie wszystkie koty jednakowo silnie alergizują. Ustalono, że część osób uczulonych gwałtowniej reaguje uczuleniem na pewne zwierzęta, a na inne nie. Zdaniem naukowców może to wynikać z różnej ilości wytwarzanych antygenów.

Jakie objawy wywołuje uczulenie na antygeny kota?

U osób uczulonych alergeny kota mogą wywoływać astmę, alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, zapalenia spojówek oraz atopowe zapalenia skóry, z objawami pokrzywki i świądu.

Czy antygeny kota są silnym alergenem?

Jednym z najsilniejszych. Pomimo, że psy w domach znacznie przewyższają swoją liczebnością koty - to koty uczulają częściej. U osób uczulonych na kota i psa - alergia na kota wywołuje więcej objawów i częściej powoduje objawy całorocznego alergicznego nieżytu nosa, zapalenia spojówek, astmy. Uczulenie na kota potęguje się z wiekiem bardziej, niż na psa. Wynika to nie tylko z tego, że koty częściej niż psy przebywają w domu, zwłaszcza w sypialni, czy w łóżku dzieci. Antygen kota jest silniej alergizujący od antygenów psa, a ponadto jest jednym z najbardziej wszędobylskim z alergenów.

Dlaczego alergeny kota są wszędobylskie?

Cząsteczki naskórka kota są bardzo małe - 10 razy mniejsze od alergenu roztoczy - dlatego łatwo unoszą się w powietrzu. Przeciąg, wiatr rozsiewa je w powietrzu na znaczne odległości. Są też bardzo lepkie, przez co łatwo przenoszone na ubraniu i obuwiu z miejsca na miejsce.

Czy pozbędziemy się alergii na kota po pozbyciu się zwierzęcia?

Tak, ale trzeba być przygotowanym, że pomimo wysiłków higienicznych oczyszczanie się mieszkania z antygenów będzie powolne. Nie należy więc oczekiwać błyskawicznej poprawy stanu chorego po pozbyciu się kota. Jeszcze po wielu miesiącach może utrzymywać się dość wysoki poziom antygenu. Można jednak przyśpieszyć oczyszczanie z alergenów poprzez usunięcie dywanów, materacy, kilimów, itp. Zalecane jest też intensywne odkurzanie mieszkania. Korzystnym jest wyposażenie domu w specjalne odkurzacze lub filtry do wychwytywania cząstek o małych rozmiarach.

Narażenie zawodowe

Jakie zawody cechują się szczególnym zagrożeniem na alergię odzwierzęcą?

Zagrożone alergią są te osoby, które mają bezpośredni kontakt ze zwierzętami w swej pracy. Są to przede wszystkim weterynarze, rolnicy i hodowcy zwierząt, pracownicy stadnin koni, ogrodów zoologicznych, cyrków, laboranci pracujący ze zwierzętami doświadczalnymi, itp.

Jakie zwierzęta są szczególnym zagrożeniem zawodowym?

Do takich zwierząt zalicza się: konie, krowy, owce, świnie, drób hodowlany: kury, kaczki, gęsi; zwierzęta laboratoryjne: szczury, myszy, króliki, świnki morskie.

Czym zagraża stały kontakt z alergenami ptaków?

Alergeny ptaków stwarzają większe zagrożenie dla zdrowia niż antygeny ssaków. Świadczy o tym częstość alergicznych chorób układu oddechowego i skóry u hodowców drobiu i pracowników zakładów przemysłu drobiarskiego. Ptasie antygeny zawarte są w cząstkach pierza, naskórka, wydzielin i wydalin ptaków i mogą być przyczyną poważnej choroby - alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych - tzw. „płuca hodowcy ptaków".

Co to za choroba - „płuca hodowcy ptaków"?

Jest to choroba występująca najczęściej u hodowców gołębi i papużek falistych, których antygeny wykazują szczególne działanie alergizujące. Charakteryzuje się przewlekłyrn, powoli narastającym uczuciem zbyt krótkiego oddechu, utratą energii, zmęczeniem. W przypadku tej choroby usunięcie zwierząt z otoczenia jest konieczne.

Czy kurniki z drobiem stwarzają podobne zagrożenie dla zdrowia, jak hodowla gołębi, czy papużek?

Nie, alergeny popularnych gatunków drobiu są mniejszym zagrożeniem. Jednakże u kilku procent hodowców kur i kaczek stwierdza się przypadki „płuca hodowcy ptaków".

Jakie mogą być inne objawy uczulenia na ptasie alergeny?

Uczulenie na ptasie antygeny może być przyczyną astmy oskrzelowej, zapalenia spojówek i skóry. Rejestruje się też przypadki astmy u hodowców drobiu i pracowników zakładów jajczarskich narażonych na wdychanie „aerozolu" kropelkowego masy jajecznej.

Jakie choroby zawodowe wywołują alergeny ssaków?

Antygeny ssaków - znajdujące się w cząstkach naskórka, sierści, wełny, wydzielin i wydalin - mogą wywoływać astmę oskrzelową, alergiczny nieżyt nosa, zapalenie spojówek (nie powodują alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych).

Na jakie zagrożenia narażeni są hodowcy - rolnicy i pracownicy?

Rolnicy, hodowcy krów narażeni są na astmę, której przyczyną może być wdychanie naskórka i sierści krów. Astmą zagrożeni są również hodowcy trzody chlewnej, w wyniku uczulenia na mocz świń. Pracownicy mleczarni mogą uczulić się na białko mleka (alfa-laktalbuminę) rozproszoną kropelkowo w powietrzu hal fabrycznych.

Czym zagraża praca ze zwierzętami laboratoryjnymi?

Antygeny zwierząt laboratoryjnych - myszy, szczurów, królików i świnek morskich - są silne, zwłaszcza królika. Wywołują przewlekłe nieżyty nosa, astmę, a także zmiany skórne - takie jak: obrzęk Quinckego oraz kontaktowe zapalenie skóry. Według różnych źródeł od 12-56% osób stale pracujących ze zwierzętami laboratoryjnymi ma objawy alergiczne w wyniku kontaktu z nimi.

Rozpoznanie alergenu

Jak rozpoznajemy zwierzę na które jest się uczulonym?

Najlepszym, co może uczynić alergik, to ustalić na jakie zwierzę jest uczulony i starać się je usunąć ze swego otoczenia. Stąd niezwykle ważna jest wiedza o tym, jakie zwierzęta uczulają. Niekiedy możemy to ustalić sami, gdy pozbywamy się domowego zwierzęcia i uzyskujemy poprawę zdrowia. Jeśli np., u dziecka lub innego domownika występują objawy całorocznego alergicznego nieżytu nosa lub początek astmy, a w domu trzymany jest kot lub pies - to nasze podejrzenia powinny być skierowane w pierwszym rzędzie na te czworonogi. Ponieważ jednak możemy popełnić błąd i niepotrzebnie pozbyć się ukochanego zwierzaka, lepiej jest poprosić o pomoc doświadczonego alergologa, który przeprowadzi z nami wywiad lekarski i metodą dedukcji, ustali przyczynę alergii. Nie zawsze jest to tylko jedno źródło uczulenia.

Czy uczulenie na kota lub psa wyklucza inne przyczyny alergii?

Nie, nie wyklucza. Ważnym jest określenie wszystkich stałych kontaktów z różnymi zwierzętami i innych rodzajów uczulenia. Istotne jest nie tylko ustalenie związku objawów choroby z kontaktem ze zwierzęciem, ale także stwierdzenie ustępowania alergii w izolacji od zwierzęcia np. podczas wakacji lub weekendu. Możliwa jest też alergia na roztocza, której objawy mogą być podobne, jak na psa lub świnkę morską.

Jak potwierdzić ustalenia wywiadu, co do źródła alergenów?

Rozpoznanie alergii na zwierzęta przy pomocy wywiadu powinno być potwierdzone testami skórnymi, najlepiej wykonanymi metodą nakłucia naskórka (test punktowy). Interpretując testy skórne należy pamiętać, że wykazują one jedynie obecność swoistych przeciwciał IgE reagujących na alergeny zwierzęce, ale nie dowodzą, że widoczne objawy są skutkiem reakcji alergicznej. Konieczna jest więc zgodność testu skórnego z rozpoznaniem sytuacyjnym dokonanym w wywiadzie lekarskim.

Leczenie alergii na zwierzęta

Od czego zaczyna się leczenie alergii na zwierzęta?

Najskuteczniejszym sposobem leczniczym jest usunięcie zwierzęcia z domu, a w przypadku narażenia zawodowego - zmiana pracy. Unikanie narażenia na alergeny zwierzęce nie tylko łagodzi, ale i prowadzi do ustąpienia objawów chorobowych. Ważne jest uświadomienie sobie, że miejscem nagromadzenia alergenów zwierzęcych w domu są dywany, a zwłaszcza materace (najlepiej wymienić na nowe). U osób, dla których nie jest możliwe unikanie kontaktu ze zwierzęciem, konieczne może być leczenie farmakologiczne.

Jakimi lekami leczymy alergię na zwierzęta?

Stosujemy te same leki, jak w innych rodzajach alergii, tj. leki przeciwhistaminowe w nieżycie spojówek i nosa lub doraźnie beta-mimetyki wziewne w astmie. Należy jednak liczyć się z tym, że w przypadku ponownego narażenia się na wysokie dawki alergenu, objawy mogą powrócić, mimo stosowania odpowiednich leków.

Czy immunoterapia na alergeny zwierzęce jest zalecana?

W tym przypadku nie jest zalecana, gdyż stosunkowo łatwo, w porównaniu z innymi rodzajami alergii można usunąć zwierzę ze swego otoczenia. Warto też zauważyć, że wyciągi alergenów zwierzęcych służące do odczulania są gorzej wystandaryzowane niż np. alergeny pyłków, a więc i ich skuteczność nie jest porównywalna. Nie mniej w przypadkach dokuczliwej astmy wywołanej alergenem wszędobylskiego kota udaje się tą metodą zmniejszać objawy szczególnie dokuczliwego objawu alergii, jaką jest astma.

Kiedy zaleca się odczulanie?

Wówczas, kiedy narażenie na alergeny zwierzęce ma charakter zawodowy i chory nie może lub nie chce zmienić pracy - np. rolnicy, weterynarze, pracownicy zoo, itp. Immunoterapia może być wówczas jedyną szansą na kontynuację wykonywania zawodu. Odczulani powinni być również chorzy z bardzo nasilonymi objawami alergii, u których narażenie się na niewielkie stężenia alergenu prowadzi do ciężkich objawów klinicznych.

Jak sobie można pomóc samemu, jeśli nie możemy zmienić pracy lub trudno jest usunąć hodowlę kotów z mieszkania sąsiada?

W przypadkach, gdy usunięcie zwierzęcia z najbliższego otoczenia (dom, praca) nie jest możliwe, staramy się zmniejszyć ilość uwalnianych alergenów lub ich rozpowszechnianie następującymi metodami:

• Usuwamy z domu wyścielane miękkim obiciem meble, dywany itp. Powinno się stosować łatwo zmywalne wykładziny podłogowe i dbać o ich regularne mycie środkiem dezynfekującym (skuteczny jest 3% kwas taninowy, denaturujący białka, zwłaszcza kota, ale nie działający na alergeny ptaków).

• W sypialni nie dopuszczamy do przebywania zwierząt, ponieważ tutaj spędzamy blisko 1/3 doby. Zaleca się stosowanie pokrowców, ze specjalnych tkanin na materace i pościel, co zabezpiecza przed osadzaniem się bardzo drobnych alergenów zwierzęcych w materacach i pościeli i wydobywaniem się na zewnątrz pod wpływem nacisku. Wskazane jest stosowanie odkurzaczy z odpowiednim filtrem.

• W laboratoriach ze zwierzętami, aby zmniejszyć stężenie alergenów, zaleca się użytkowanie odzieży ochronnej, specjalnych masek, gogli, wydzielenie przestrzeni laboratoryjnej, w której przebywają zwierzęta oraz stosowanie wyciągów i barier powietrznych.

• W hodowli domowej, czy rolniczej tak pielęgnujemy zwierzęta, aby zmniejszyć wzrost i łuszczenie się naskórka, rozsiewanie pierza, sierści, ulatnianie się moczu. Dbałość o higienę siedlisk, zdrowie, odpowiednie żywienie i mycie, należyta opieka weterynaryjna zmniejsza wytwarzanie alergenów.

---