Ostatni wykład z polityki gospodarczej - do terminu I

Sektor publiczny w gospodarce

Podstawą wyodrębnienia w gospodarce sektora prywatnego i publicznego jest m.in. mechanizm i kryteria dokonywania wyborów ekonomicznych.

We współczesnych gospodarkach, wysokorozwiniętych wyodrębnia się, także sektor społeczny, obejmujący m.in. spółdzielnie i podmioty o działalności non profit.

Podstawowe różnice między sektorem prywatnym i publicznym:

	Sektor prywatny	Sektor publiczny
Własność	- kapitalistyczna - drobnotowarowa - pracownicza	- państwowa - samorządowa
Wybór ekonomiczny	prywatny	publiczny
Kryteria wyboru	Rynkowe transakcje ekonomiczne podejmowane dobrowolnie przez osoby indywidualne lub w stowarzyszeniu z innymi osobami	Polityczne nierynkowe decyzje motywacyjne głównie chęcią poprawy niedoskonałości rynku i chęcią osiągnięcia celów politycznych

Decyzje w sektorze publicznym

• Funkcjonowanie sektora publicznego opiera się na działalności instytucji publicznych.
  Działalność ta różni się jednak od działań producentów komercyjnych, m.in. z następujących powodów:
  1) W sektorze publicznym nie występuje związek między dostarczeniem dobra, a zapłatą za nie
  2) W sektorze publicznym związek między konsumpcją, a zapłatą zostaje rozerwany na szczeblu indywidualnym i pojawia się na szczeblu ogólnospołecznym, na którym wydatki publiczne są pokrywane z zebranych publicznych dochodów
  3) W sektorze rynkowym decyzje dotyczące pojedynczych dóbr (takich jak jakość i cena) natomiast w sektorze publicznym wybory polityczne odnoszą się zwykle do wiązki dóbr (w tym dóbr publicznych) tworzących całościowe programy wyborcze (jest to tzw. lista dóbr publicznych)
  4) W działaniach instytucji publicznych występuje element przymusu. Rząd nie tylko zabiera stosując przymus, ale i daje, korzystając z tej formy nacisku - dobra publiczne są dostarczane odbiorcom bez względu na wartość, jaką dla nich przedstawiają.

Produkcja dóbr prywatnych przez państwo

• Dobra prywatne pochodzące ze źródeł publicznych - są to dobra dostarczane przez sektor publiczny, które charakteryzują się tym, że wzrost ich produkcji konieczny do zaspokojenia potrzeb dodatkowych osób wiąże się z wysokim kosztem krańcowym

• Jedną z przesłanek publicznego zaopatrzenia w takie dobra są wysokie koszty funkcjonowania mechanizmu rynkowego (wysokie koszty funkcjonowania systemu cen)

• Przykładem dobra prywatnego dostarczanego ze źródeł publicznych jest edukacja - jeżeli liczba uczniów objętych systemem oświaty podwaja się, to w przybliżeniu podwoją się także koszty

• Jeżeli dobro prywatne jest udostępniane za darmo, to najprawdopodobniej będzie się go konsumować zbyt dużo

Trzy metody reglamentacji dóbr publicznych dostarczanych przez sektor publiczny:
1) Opłaty za użytkowanie

Zalety	Wady
koszty ponoszą beneficjenci	powodują ograniczenie konsumpcji poniżej wielkości efektywnej administrowanie systemem cen generuje koszty transakcyjne (koszty związane z kosztem wykluczenia)

2) Zaopatrzenie po równo

Zalety	Wady
zapewnienie oszczędności na kosztach transakcyjnych	sprawia, że konsumpcja jednych jest mniejsza, a innych większa od optymalnej - wyklucza możliwości uwzględniania indywidualnych potrzeb jednostki zgłaszające duży popyt mogą konsumować dodatkowe ilości dobra poza systemem zaopatrzenia publicznego, co zwiększa całkowite koszty transakcyjne

3) Kolejki

Zalety	Wady
o alokacji dóbr (takich jak ochrona zdrowia) niekoniecznie decydują pieniądze i status majątkowy	przyjęte kryterium alokacji (konkurowanie za pomocą czasu wspólnego) może być niepożądane. Występuje marnotrawstwo czasu.

Nieefektywność w sektorze publicznym:
- korupcja
- nepotyzm
- biurokracja
Nieefektywność w sektorze publicznym - różnice organizacyjne:

• stawianie własnych interesów nad interesy państwa

• miękkie ograniczenia budżetowe (subwencje otrzymywane od państwa, niemożność bankructwa)

• duże znaczenie czynników politycznych

• brak konkurencji

• dodatkowe ograniczenia:
  - w polityce krajowej (w służbie cywilnej trudno jest zwolnić pracowników oraz zapewnić konkurencyjne wynagrodzenia)

• w zakresie zamówień publicznych
  - w zakresie planowania budżetowego (trudno jest skonstruować długoterminowy budżet niezbędny do realizacji dużych przedsięwzięć inwestycyjnych)

Różnice indywidualne:

• niewielka siła motywacyjna systemu wynagrodzeń oraz trudności w zwalnianiu pracowników ograniczają oddziaływania bodźców ekonomicznych

• problem mocodawcy i pełnomocnika
  - dążenie do osiągnięcia celów typowych dla biurokracji - maksymalizacja rozmiarów organizacji
  - zbyt wysoki poziom niechęci do ryzyka - prowadzi ona do biurokratyzacji działania tj. ścisłego przestrzegania obowiązujących procedur.