Procedury legislacyjne
W przeciwieństwie do systemów krajowych, w których wola kraju wyrażana jest w parlamencie, Unia Europejska przyznaje ważną rolę legislacyjną przedstawicielom Państw Członkowskich zasiadającym w Radzie. W trakcie zmian instytucjonalnych kompetencje Parlamentu Europejskiego były poszerzane: obecnie Rada dzieli swe kompetencje legislacyjne z Parlamentem przy przyjmowaniu ogólnych aktów prawnych o charakterze wiążącym (rozporządzenie i dyrektywa). Procedurami decyzyjnymi są procedury konsultacyjne, współpracy, współdecyzji i zgodnej opinii.
2.1 Procedura zgodnej opinii (Kod AVC)
Procedura zgodnej opinii została wprowadzona Jednolitym Aktem Europejskim i daje Parlamentowi możliwość wyrażania swej zgody lub braku zgody przy zatwierdzaniu niektórych aktów Rady. Rada nie może sprawować władzy ustawodawczej w niektórych dziedzinach, jeżeli Parlament bezwzględną większością głosów nie udzieli jej na to zgody. Procedura zgodnej opinii, stanowiąca niemal prawo weta Parlamentu, została początkowo przewidziana dla zawierania umów o stowarzyszeniu oraz dla analizowania wniosków o przystąpienie do Wspólnoty Europejskiej. Dziedziny, w których procedura zgodnej opinii jest obecnie obowiązująca, są następujące:
Wzmocniona współpraca (artykuł 11 ustęp 2)
Zadania specjalne EBC (artykuł 105 ustęp 6)
Zmiana statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych (artykuł 107 ustęp 5)
Fundusze strukturalne i fundusze spójności (artykuł 161)
Jednolita procedura wyborcza (artykuł 190 ustęp 4)
Niektóre umowy międzynarodowe (artykuł 300 ustęp 3)
Naruszanie praw człowieka (artykuł 7 Traktatu o Unii Europejskiej)
Przystępowanie nowych Państw Członkowskich (artykuł 49 Traktatu o Unii Europejskiej)
2.2 Procedura współdecyzji (Kod CODProcedura współdecyzji, wprowadzona Traktatem o Unii Europejskiej, została zaprojektowana jako przedłużenie procedury współpracy. Lecz, podczas gdy w tej ostatniej Rada może jednogłośnie nie uwzględnić opinii Parlamentu, procedura współdecyzji nie przewiduje takiej możliwości: w przypadku braku zgody, komitet pojednawczy składający się z przedstawicieli Rady i Parlamentu musi stworzyć tekst zaakceptowany przez obie instytucje. Procedura współdecyzji stawia od tej chwili obie te instytucje na równi w ich roli ustawodawczej. W ramach tej procedury Rada nie może przyjąć wspólnego stanowiska w przypadku fiaska procedury pojednawczej z Parlamentem. W przypadku braku zgody proces legislacyjny może nie dojść do skutku.
Współdecyzja stała się w gruncie rzeczy najważniejszą procedurą w działaniach legislacyjnych.
Stosuje się ją w następujących dziedzinach:
Niedyskryminacja z powodu obywatelstwa (artykuł 12)
Niedyskryminacja z przyczyn płci, rasy lub pochodzenia etnicznego, religii lub przekonań, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej (artykuł 13 ustęp 2)
Swoboda przemieszczania się i pobytu (artykuł 18 ustęp 2)
Swoboda przemieszczania się pracowników (artykuł 40)
Ubezpieczenie społeczne pracowników migrujących (artykuł 42)
Prawo przedsiębiorczości (artykuł 44 ustęp 1; artykuł 46 ustęp 2; artykuł 47 ustępy 1 i 2)
Wizy, azyl, imigracja i inne polityki dotyczące swobody przemieszczania się osób (artykuł 67 ustępy 4 i 5)
Transport (artykuł 71 ustęp 1; artykuł 80)
Rynek wewnętrzny (artykuł 95)
Zatrudnienie (artykuł 129)
Współpraca celna (artykuł 135)
Polityka społeczna (artykuł 137 ustęp 2)
Równość szans i równe traktowanie (artykuł 141 ustęp 3)
Decyzje wykonawcze dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego (artykuł 148)
Edukacja (artykuł 149 ustęp 4)
Kultura (poza zaleceniami) (artykuł 151 ustęp 5)
Zdrowie publiczne (artykuł 152 ustęp 4)
Ochrona konsumentów (artykuł 153 ustęp 4)
Sieci transeuropejskie (artykuł 156)
Przemysł (artykuł 157 ustęp 3)
Spójność gospodarcza i społeczna (artykuł 159)
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (artykuł 162)
Badania i rozwój technologiczny (artykuł 166 ustęp 1; artykuł 172)
Kształcenie zawodowe (artykuł 150 ustęp 4)
Środowisko (artykuł 175 ustępy 1 i 3)
Współpraca na rzecz rozwoju (artykuł 179 ustęp 1)
Partie polityczne na szczeblu europejskim (artykuł 191)
Dostęp do dokumentów instytucji (artykuł 255 ustęp 2)
Oszustwa (artykuł 280)
Statystyki (artykuł 285)
Utworzenie organu kontroli w dziedzinie ochrony danych (artykuł 286)
2.3 Procedura współpracy (Kod SYN)
Procedura współpracy została wprowadzona Jednolitym Aktem Europejskim w celu zwiększenia roli Parlamentu Europejskiego w stosunku do procedury konsultacyjnej. Parlament może nanieść zmiany we wspólnym stanowisku Rady ale, w odróżnieniu od procedury współdecyzji, decyzja ostateczna należy do samej Rady.
Procedura współpracy stosowana jest jedynie w następujących dziedzinach:
Zasady dla procedury wzajemnego nadzoru (artykuł 99 ustęp 5)
Zakaz dostępu do instytucji finansowych (artykuł 102 ustęp 2)
Zakaz brania na siebie zobowiązań przez Państwa Członkowskie (artykuł 103 ustęp 2)
Środki harmonizacji dotyczące obiegu monet (artykuł 106 ustęp 2)
Wszystkie inne dziedziny, podlegające uprzednio tej procedurze, podlegają, od wejścia w życie Traktatu amsterdamskiego, procedurze współdecyzji.
2.4 Procedura konsultacyjna (Kod CNS)
Od chwili wprowadzenia procedury współpracy oraz procedury współdecyzji, procedura konsultacyjna stale traci na znaczeniu. Procedura konsultacyjna charakteryzuje się rozdziałem zadań między Komisję i Radę, który można w uproszczeniu przedstawić następująco: Komisja proponuje, Rada podejmuje decyzje. Jednakże, przed podjęciem decyzji przez Radę, trzeba przejść przez pewne etapy, podczas których, poza Komisją i Radą, również Parlament Europejski, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów mogą mieć coś do powiedzenia, w zależności od przedmiotu przepisów.
Procedura konsultacyjna jest stosowana jedynie w przypadkach, które nie podlegają wyraźnie procedurze współpracy lub współdecyzji.