Czym jest filozofia?

- etymologicznie: fileo=mi łuję, dążę, sofia=wiedza

- Pierwotnie: filozofia=nauka

- Działy filozofii w okresie powojennym: metafizyka, teoria poznania, logika, psychologika, etyka i estetyka

- Działy wilozofii obecnie: metafizyka i teoria poznania

Teoria poznania (epistemologia)

- Z greckiego: episteme=wiedza lub gnosis=poznanie

- Zagadnienia epistemologii: 1) Czym jest prawda? 2) Zagadnienie żródeł poznania (metody poznawania prawdy) 3) Zagadnienie granic poznania (co może być przedmiotem poznania

Zagadnienie prawdy

-Definicja klasyczna: veritas est adequatio rei et intellectus (prawda to zgodność myśli z rzeczywistością)

- Nieklasycznie definicje zakładają, że prawda to zgodność z kryteriami np. koherencyjna definicja prawdy: prawda to zgodność myśli między sobą (kryterium zgodności), inne: powszechnej zgody, oczywistości, pragmatyczna

Źródła poznania

- czy istnieję pojęcia wrodzone

- Racjonaliści genetyczni (Platon, Descartes, Leibniz) twierdzą, że tak.

- Empiryści genetyczni (Locke, Hume) odpowiadają nie. Nie ma w umyśle niczego co najpierw nie było w zmysłach.

W jaki sposób można dojść do poznania rzeczywistości?

- pierwsza para stanowisk:

- racjonalizm (aprioryzm) metodologiczny i empiryzm metodologiczny

- wg apriorystów metodologicznych najważniejsze jest poznanie niezależne od doświadczenia.

- aprioryzm skrajny: doświadczenie trzeba odrzucić, to co naprawdę istnieje musi być niezmienne.

Wg empirystów metodologicznych doświadczenie ma dominującą rolę.

- Empiryzm umiarkowany dopuszcza niektóre twierdzenia a priori np. że trójkąt ma trzy kąty (zadanie analityczne)

Jak poznajemy?

- Druga para twierdzeń:

- Racjonalizm (antyirracjonalizm) opiera się na intelekcie.

- irracjonalizm poznanie pozaintelektualne.

- racjonalizm za wzór stawia nauki matematyczne i przyrodnicze. Poznanie naukowe ma być intersubiektywne, komunikowalne. Jest zwykle schematyczne, traci kontakt z przedmiotem poznania.

- irracjonalizm to sposób poznania zalecany przez mistyków. Towarzyszy mu olśnienie, bezpośredni kontakt ze źródłem poznania, którym może być Bóg.

Zagadnienie granic poznania

- Czy podmiot w akcie poznania może wyjść poza siebie? Czy podmiot poznający może poznać coś co niejest jego własnym przeżyciem psychicznym?

- Tak - odpowiada epistemologiczny realista immanentny

- Nie - ospowiada epistemologiczny idealista immanentny

Czy przedmioty naprawdę istniejęce są dostępne poznaniu?

- wg epistemologicznego idealizmu transcendentalnego NIE. Poznajrmy jedynie nasze konstrukcje myślowe

- wg epistemologicznego realizmu transcendentalnego TAK. Rzeczywiście poznajemy przedmioty zewnętrzne

Stanowiska Idealistyczne

- Epistemologiczny idealizm immanentny. Przdstawiciel: G. Berkley. Spostrzeżenie zmysłowe zależy od przedmiotu poznającego. Dostępne poznaniu są tylko wrażenia (np. kartka oglągana pod lupą lub gołym okiem)

- Epistemologiczny idealizm transcendentalny. Przedstawiciel: I. Kant. Umysł nie poznaje rzeczy samych w sobie, obiecuje z własnymi konstrukcjami myślowymi. Jednak doświadczenie jest pomocne w odróżnianiu prawdy od fałszu.

Realizm

- Przedmioty dostępne w doświadczeniu istnieją rzeczywiście. Kryteria stosowane przez idealistów nie są pardziej zasadne niż kryterium doświadczenia.

Metafizyka

- Etymologia: uczniowie Arystotelesa, porządkując dzieła swego mistrza księgi, dotyczące pierwszej filozofii umieścili po pracach przyrodoznawczych czyli fizyce (ta meta ta fysika). W księgach tych Arystoteles traktował o Bogu jako istocie stojącej nad przyrodą (stąd skojarzenie metafizycznego z nadprzyrodzonym).

- Metafizyka to nauka o bycie, o rzeczach samych w sobie oraz refleksją nad przyrodą, religią, etyką.

Metafizyka a ontlolgia

- Ontologia od greckiego „on” - być (będący).

- Pod wpływem fenomenologów nadaje się naczenie inne niż metafizyce.

- Ontologia- wszelkie dociekanie istoty rzeczy, wgląd w istotę.

- Ontologia zajmuje się definiowaniem takich pojęć jak cecha, stan stosunek, substancja.

Przedmioty

- …realne to np. dom, stół, zdarzenie (również przyszłe)

- …idealne to np. punkt, prosta, piękno, sprawiedliwość

Uniwersalia

- czy istnieją przedmioty uniwersalne (np. koń „w ogóle”, który posiada cechy wspólne wszystkim koniom, a nieposiada cech indywidualnych?)

- Platon uważał uniwersalia za byty samoistne (skrajny realizm pojęciowy).

- wg Arystotelesa uniwerslaia nie istnieję samoistnie, ale są formą przedmiotów (umiarkowany realizm pojęciowy)

- wg konceptualizmu idee istnieją tylko w myślach, nie ma uniwersaliów, a są tylko ich pojęcia

- nominalizm przyjmuje, że uniwersalia nie istnieją, nie mamy nawet ich pojęć, bo niepotrafimy pomyśleć np. o człowieku, który niema płci, wieku itp.

- obecny spór o uniwersalia dotyczy tylko tworów matematycznych np. czy liczby, funkcje są przedmiotami idealnymi?

Stosunek zjawisk fizycznych do psychicznych

- stanowiska:

- interakcjonalizm - wzajemne oddziaływanie zjawisk

- Epifenomentalizm - zjawiska fizjologiczne oddziałują na psychiczne

- Paralelizm - niema oddziaływanie zjawisk

- Teoria dwóch stanów - zjawiska fizjologiczne i psychiczne nie są odrębnymi rzeczywistościami, ale dwoma aspektami tego samego zjawiska

Zagadnienie duszy i ciała

- Dualizm zakłada, że istnieję zarówno dusze i ciała. Stopień ich wzajemnej relacji może być zróżnicowany stąd: dualizm skrajny (np. u św. Augustyna) lub umiarkowany (św. Tomasz)

- Monizm: istnieją tylko substancje materialne lub przecuwnie wyłącznie suchowe.

---