Materiały z wykładów:
Mikrostruktury - przełom XIX - XX wieku - spójność, spoistość, zwartość, więzi, dystans społeczny.
Mikrostruktury społeczne - procesy grupowe w socjologii (ten termin występuje tylko w Polsce).
Mikrosocjologia - stosuje metody eksperymentalne (współczesne badania). Próbuje konstruować własne odrębne wobec psychologii techniki, narzędzia. Stara się zrozumieć jak funkcjonują małe grupy. Ludzie spędzają większość swojego czasu w małych grupach.
Emergentny strukturalizm - pomiędzy różnymi produktami, metodami pojawiają się względne podobieństwa, na bazie których wyodrębniono pewne poziomy (w modelach):
- działająca jednostka - makrosocjologia
- mikrostruktury społeczne - mezostruktury
- makrostruktury społeczne - mikrosocjologia
Główne pytanie mikrosocjologii dotyczy źródeł przywództwa podstaw władzy, wpływ statusu na interakcje w grupach, solidarność, więzi, integracje, kwestie kontroli społecznej, zróżnicowanie efektywności grup, jak jednostki wnoszą swoje indywidualne telnety i zdolności do zarobków kultury w procesie podejmowania decyzji grupowych, jak zasoby ludzkie są uznawane w realizacji zadań, sposób uwikłania jednostek w system społecznych reakcji.
Modele pojęciowe - uogólnione, abstrakcyjne wizje zbudowania przyjętych kategorii analitycznych świata społecznego (terminy i pojęcia). Termin - nazwa, pojęcie - definicja.
Model ma pojęciowy charakter to znaczy, że w sposób precyzyjny na mocy definicji prezentuje on ze społecznej rzeczywistości zasadnicze, ściśle określone elementy czy aspekty wzajemnie je wiążące, również poprzez wprowadzenie analitycznych rozróżnień konwencji definicyjnych, klasyfikacji i typologii. Model selektywnie strukturalizuje amorficzną rzeczywistość społeczną zwracając uwagę na pewne zjawiska i procesy, odsłaniając na pewne zjawiska i procesu odsłaniające je przy równoczesnym pomijaniu innych.
Modele mają funkcje poznawczą i instrumentalną.
F. poznawcza - wyraża się w tym, że kierunkują nasze myślenie, mówią o tym jakie elementy są istotne, mają pierwszorzędne znaczenie i jakie mają nieistotne i drugorzędne znaczenie.
F. instrumentalna - mówi, że służą one do naukowego rozpoznania rzeczywistości, przyjęcia przez badacza danego modelu oznacza że każdorazowo będzie on stosował ten sam sposób oglądu i identyczne selektywne podejście do obiektu, który jest przedmiotem modelu.
Peter Blau uważa, że utożsamienie władzy i przywództwa jest mylne, jest zwolennikiem rozbudowania tych 2 pojęć.
Władza związana jest z wywieraniem nacisku na członków gr. Natomiast przywództwo proponuje odnieść się do pozycji w strukturze grupy.
Prerogatywy - są to uprawnienia delegowane przez grupę na konkretną pozycję.
Prerogatywy związane z pozycją przywódcy:
- planowanie, opracowywanie zasad, strategii działania, wskazywanie celów ogólnych i szczegółowych
- organizowanie (tworzenie określonych struktur, zespołów do realizacji zadań cząstkowych, podział zadań czyli wyznaczenie innym funkcji i zadań).
- określenie granic czasowych na wykonanie (wskazania początku i zakończenia działania, koordynowanie działań zespołów)
- motywowanie podwładnych do efektywnej pracy
Kontrolowanie:
a) może odbywać się na bieżąco i przynosić dobre efekty m.in. możliwa jest bieżąca korekta, uzupełnianie energii członków grupy, unika się sytuacji frustracji
b) kontrola finalna - ocena, następuje całości działań, jeżeli rezultatem nie jest zgodny z oczekiwaniami to po kontroli następuje wydanie poleceń odnośnie korekty działań.
Kontrola oznacza sprawdzenie zgodności wykonywania z przyjętym planem i wymaganiami oraz wydanie poleceń odnośnie korekty.
Władza opiera się na przymusie, jest to prawdopodobieństwo, że jeden aktor zajmuje w ramach pewnego stosunku społecznego (przyjaźń, wrogość itp.) taką pozycję, która umożliwia mu realizowanie swych zamiarów pomimo oporu ze strony innych. Władza oparta jest na przemocy, stosowaniu przymusu. Przymus może być ekonomiczny, moralny, prawny czy fizyczny. Przywódca demonstruje przewagę wynikającą z zajmowanej pozycji. Ten typ pozycji może się wytworzyć spontanicznie lub przez nadanie.
Władza wg Tawney
Władza to zdolność jednostki/grupy do modyfikowania zachowaniem innych jednostek/grup w sposób zgodny z zamierzeniami tych pierwszych oraz jako zdolność do zapobiegania sytuacji w której ich własne zachowanie było by modyfikowane w sposób nie zgodny z ich zachowaniem.
Władza z teoria wymiany: oddziaływanie na siebie jednostki lub gr. w tym i takie, które polegają na oddziaływaniu w ramach transakcji wymiany gdy jeden nakłania drugiego do postępowania zgodnego z jego wolą poprzez nagradzanie go za to.
Ze względu na charakter wpływu: a) wł. oparta na przemocy b) wł. oparta na przekonywaniu (kierujący jasno precyzuje swoje oczekiwania wobec podwładnych, zabiega o dobre zrozumienie jego intencji, konsultuje swoje decyzje, wyjaśnia i organizuje sytuacje w których podwładni mogą utożsamić się z celami gr.) c) wł. oparta na manipulacji. (kierujący nie wyjaśnia celu działań tylko tak ustawia względem siebie podwładnych aby wpływali na zachowania innych. Realizowanie tego schematu władzy oznacza odwołanie się do wiedzy socjometrycznej czyli tej nieformalnej struktury gr. Brak bezpośredniej presji os. kierującej.
Ze względu na źródła władzy: a) charyzmatyczna (oparta na cechach osobowości przywódcy, szczególnie cenionych przez podwładnych i dlatego skłonnych do ulegania jego woli i do działania zgodnego z jego oczekiwaniami. b) racjonalna (wynika z przekonywania podwładnych o mocy obowiązku formalnych przepisów które uczyniły daną osobę dyrektorem, z tego tytułu ma on zdaniem podwładnych prawo wydawać rozkazy, nakazy, których koniecznie trzeba się podporządkować bez względu na to czy jego os. podoba nam się czy nie. c) wł. oparta na tradycji (charakteryzuje się uznaniem przez podwładnych ukształtowanych przez tradycję zwyczajów i obyczajów).
Koncepcja grupy wg Lawina (teoria klimatów przywódczych) - z określonym system przywództwa wiąże się wytworzenie określonego klimatu w grupie rozumianego jako swoiste pole siły i napięć które kształtują sposób funkcjonowania grupy jako całości i efektywności grupy. Dowody empiryczne zebrał w trakcie badań gdzie na czele gr. stawiał osoby poinstruowane co do sposobu zachowania się w roli przywódcy. 1. Przyjął przy tym. że autokratyczne kierowanie charakteryzuje się: przywódca nie uczestniczy w pracach grupy, decyduje jednoosobowo o polityce gr. dyktuje techniki i kroki przy rozwiązywaniu zadania, członkowie gr. są nieświadomi kolejnych zadań, przedstawia działanie i wyznacza odpowiedzialnych ze wykonanie, osobiście karze i nagradza, na zew. prezentuje raczej stosunek przyjacielski lub bezosobowy niż otwarcie wrogi. 2. Z demokratycznym kierowaniem wiążą się: tworzenie polityki gr. w procesie zespołowych decyzji podejmowanych w drodze dyskusji w której przywódca występuje tylko w roli stymulatora, gr. tworzy ogólne perspektywy działań, określa kroki prowadzące do celu, przywódca może przedstawić 2-3 propozycje z którymi ostatecznego wyboru dokonują członkowie gr. podział pr. zależny jest od członków gr. dobór współpracujących ze sobą odbywa się w sposób spontaniczny, przywódca stara się być zwykłym członkiem gr. uczestniczy w pracach lecz nie angażuje się przesadnie, w ocenach członków gr. przywódca orientuje się na fakty a nie na osoby (oceny są obiektywne).
Gr. autokratyczne - wynik badania. Wyższy poziom napięcia wew. (miernik napięcia - interakcji, z których ponad 50% interakcji zbędnych). W grupach takich powszechne były postawy dominacji. Niski był poziom podporządkowania, mała obiektywność w ocenach innych. Dużo przypadków wrogości, wysoki poziom egocentryzmu, opieszałość w przystępowaniu do pracy, dużo porzuconej, niedokończonej , kozioł ofiarny, brak lidera prowadził do dezorientacji struktury gr. Grupy z Niskiem poziomem stabilności, zwartości, specyficzna przestrzeń życiowa, członków gr. część reagowała agresją opartą na wysokim poziomie frustracji, niski poziom zadowolenia z przynależności. Niska jakość wykonywania prac chodź przy pomocy lidera produkowały dużo.
Gr. demokratyczna - napięcie wew. adekwatne do wykonywanego zadania (interakcje na temat), nacisk na współpracę, większy zasięg proponowanych kooperacji i proszenie o pomoc, członkowie obiektywni w ocenach, krytyka - charakter konstruktywnych sugestii, nie było negatywnych elementów emocjonalnych w krytyce, członkowie okazywali pomoc, przyjaźń, kształtowało się poczucie wspólnoty, celów, własności grupowej, w wypowiedziach członków używano „my” - kształtowanie więzi, brak lidera prowadził do dezorganizacji grupy, struktura spójna i stabilna, członkowie zadowoleni z uczestnictwa gr. niski poziom frustracji, w strukturze brak kozła ofiarnego, gr. mniej wytrwałe ale wyższy poziom jakości.
Prawidłowość Fiedlena - jednostka przechodząca z gr. o klimacie demokratycznym do gr. autokratycznej zwiększa natężenie zachowań wyrażających dominację i odwrotnie.
Koncepcja gr. wg Homaus - gr. społ. obejmuje co najmniej 3 os. które ze względu na układ interakcyjny stanowią tzw. układ zamknięty. Natomiast układ otwarty nie jest gr. społ. nie dochodzi do kooperacji.
Jeżeli w danym czasie każda z pośród pewnej liczby jednostek wchodzi w interakcje z każdą z pośród pozostałych to mówimy że tworzą one gr. a każda jednostka jest członkiem tej gr.
Interakcje przekształca zbiór w gr. Jest to czynnik strukturalny oraz porządkujący strukturę od wewnątrz np. nacisk. Interakcja ma zawsze postać wymiany bezpośredniej lub pośredniej pomiędzy 3 os. Wymiana przyjmuje formę nagród lub kar. Powtarzające się interakcje przyjmują postać stosunków społecznych. Stosunki społ. mają tendencje do rozbudowania się i do zgodności. Rozbudowanie prowadzi to wzmocnienia lub (szczególne okoliczności) osłabienia (stosunków).
Konformizm, nonkonformizm współzawodnictwo, przywództwo, władza - rodzaje stosunków społecznych, opiera opis systemu gr. na 3 kategoriach potwierdzonych hipotez:
1. zachowanie jednostki w gr.
2. grupowe procesy różnicowania i przywództwa
3. podział wew. grupy, tworzenie się podgrup
AD. 1
- im częściej osoby pozostają w interakcji tym silniejsze uczucie przyjaźni wyrażają w stosunku do siebie
- osoby pozostające w interakcji są często bardziej do siebie podobne w swoich działaniach niż osoby które rzadziej pozostają w interakcjach
- stopień sympatii 1 os. wobec drugiej według spełnionych ról w grupie będzie tym większa im bardziej działania tej drugiej osoby są konformistyczne wobec norm grupy,
AD. 2
kategoria hipotez (twierdzeń)
- im wyższa pozycja danej osoby tym częściej rozpoczyna ona interakcje i tym częściej z nią rozpoczynają interakcje inni członkowie grupy
- osoby zajmujące podobne pozycje częściej pozostają ze sobą w interakcjach niż osoby różniące się pozycjami w grupie
- im bardziej dana osoba realizuje norm grupowe tym więcej interakcji rozpoczynają z nią inne osoby i tym więcej interakcji ona rozpoczyna. Przywódca gr. to osoba mająca najwięcej powiązań z innymi członkami gr. o najwyższym wskaźniku poziomu interakcji.
AD. 3
- zmniejszanie się częstotliwości interakcji między członkami gr. a autsajderami będzie towarzyszyć wzrost siły uczuć negatywnych wobec autsajderów. Prowadzi to do zwiększenia częstotliwości interakcji oraz wzrost siły uczuć pozytywnych wśród pozostałych członków grupy
- działania podgrupy mogą stać się odmienne od działań innych podgrup zaś odmienność ta dochodzić może do granic wyznaczonych systemem kontroli grupy do której należą.
Kliki wg Daltona
Rodzaje klik:
1. wertykalno - symbiotyczny - kształtuje się wokół osoby zajmującej w hierarchii służbowej wysokie stanowisko, obejmuje zespół powiązanych z nią podwładnych, zwierzchnik stara się nie postrzegać potknięć podwładnych zaś Ci z kolei wspierają wszelkie jego poczynania. W przypadku tego typu klik świadczenia i korzyści są równe.
2. wertykalno - pasożytnicze - podwładni odnoszą z faktu powiązań nieformalnych więcej korzyści niż ich zwierzchnik. Dzieje się tak gdy nieformalna pozycja podwładnych jest bardzo silna. Względnie dzieje się tak gdy celem przełożonego staje się faworyzowanie pewnych osób z pośród podwładnych aby w ten sposób podporządkować sobie pozostałych.
3. horyzontalno - obronna - powstaje w momentach przełomowych lub kryzysowych kiedy sytuacja zagrożenia określonych interesów jednostki sprawia, że jednoczą one swe wysiłki w cel wspólnej obrony tych interesów.
4. horyzontalno - agresywna - dąży do radykalnej zmiany istniejącego układu władzy. Osoby tworzącej taką klikę będą się wzajemnie wspierały nie przebierając w środkach przyjmowanych do realizacji swoich celów (cel uświęca środki)
5. przypadkowa (towarzyska) - łączy ludzi na zasadzie przyjaźni, odczuwanego zadowolenia osobistego bądź czerpanego z przynależności do klik. Udział wiąże się z poza formalną wymianą informacji, czasem z plotkarstwem, ukształtowanie się zwyczajów zachowań.