19. „Niebieska linia” formą interwencji kryzysowej.

Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" jest placówką Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Od 1995 roku realizuje zadania zlecone przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Urząd Miasta Warszawy oraz przez inne instytucje i organizacje.

Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie powstało w 1995 roku, jako placówka Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i realizuje zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

ZADANIA REALIZOWANE PRZEZ POGOTOWIE

1. Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie

2. Poradnia Niebieska Linia

3. Centrum Informacyjne

4. Obsługa i rozwój Ogólnopolskiego Porozumienia Osób i Organizacji Pomagających Ofiarom Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia

OGÓLNOPOLSKI TELEFON NIEBIESKA LINIA 0-801-1200-02

• działa od 3 lipca 1995 roku;

• od 3 lipca 1995 roku Ogólnopolski Telefon Niebieska Linia miał numer: 0-800-1200-02, 1 sierpnia 2002 roku został on zamieniony na 0-801-1200-02.

• adresowany jest do: ofiar, sprawców oraz świadków przemocy w rodzinie;

• najczęściej dzwonią ofiary, w większości są to kobiety, osoby starsze, dzieci; zazwyczaj aktom przemocy towarzyszy alkohol;

• telefon dysponuje komputerową bazą danych, która pozwała na udzielanie informacji o miejscach gdzie można uzyskać pomoc oraz na systematyczne gromadzenie danych o skali zjawiska przemocy.

PORADNIA POGOTOWIA

Od 1996 roku Pogotowie rozwija kompleksowy program pomocy rodzinie dotkniętej przemocą domową. Program przeszedł wiele modyfikacji i zmierza w kierunku udzielania wielorakiej i skuteczniejszej pomocy dla wszystkich członków rodziny. Obecnie Poradnia realizuje dwa programy:
 
 

Program dla ofiar przemocy domowej

Program dla dzieci z rodzin dotkniętych przemocą domową

 

PROGRAMY PORADNI OBEJMUJĄ:

• POMOC PSYCHOLOGICZNĄ, POMOC PRAWNĄ, POMOC SOCJALNĄ

• I INTERWENCJE W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

Zespół poradni opracowuje wielodyscyplinarne strategie pomocy rodzinie dotkniętej przemocą.

CENTRUM INFORMACJI O PRZEMOCY DOMOWEJ

• powstało w 1997 roku

• upowszechnia wiedzę o przemocy w rodzinie

OBSŁUGA I ROZWÓJ OGÓLNOPOLSKIEGO POROZUMIENIA OSÓB I ORGANIZACJI POMAGAJĄCYCH OFIAROM PRZEMOCY W RODZINIE

Porozumienie powstało w grudniu 1996 roku podczas III Ogólnopolskiej Konferencji "Przeciw przemocy"

• Pogotowie jest administratorem bazy danych członków Porozumienia Niebieska Linia z terenu całej Polski, co miesiąc wydaje informator o placówkach dla członków Porozumienia;

• organizuje ogólnopolskie konferencje mające na celu pogłębienie wiedzy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie;

• przygotowuje materiały edukacyjne i ulotki informacyjne poświęcone problematyce przeciwdziałania przemocy, które następnie kolportuje do wszystkich członków Porozumienia;

• organizuje narady i grupy robocze członków Porozumienia;

• organizuje i prowadzi "Akcje Specjalne" mające na celu interwencję w instytucjach w obronie ofiar przemocy domowej;

• wraz z PARPA i Komendą Główną Policji wdraża procedurę Niebieskiej Karty, która została wprowadzona jako zadanie policji w październiku 1998 roku.

• przygotowuje i promuje projekty rozwiązań systemowych w środowiskach lokalnych;

• bierze udział w przygotowaniach ogólnopolskich kampanii na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie;

W 1997 roku we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przeprowadzono zakrojoną na szeroką skalę kampanię medialną "Powstrzymać przemoc domową".

W 2001 roku razem z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych I Fundacją Dzieci Niczyje Pogotowie prowadziło Kampanię "Dzieciństwo bez przemocy".

Początki

Prace nad procedurą interwencji "Niebieskie Karty" rozpoczęły się w roku 1994 z inicjatywy Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Oparto się na doświadczeniach osób pomagających ofiarom przemocy w rodzinie, a także na doświadczeniach innych państw, gdzie programy przeciwdziałania tego typu przemocy były bardziej zaawansowane. Dostrzeżono konieczność nie tylko edukacji i udoskonalania pomocy dla osób krzywdzonych, ale także wprowadzenia rozwiązań usprawniających działania służb stykających się z ofiarami przemocy w rodzinie. Był to początek prac nad tworzeniem warunków do systemowego, interdyscyplinarnego podejścia do tej problematyki.

Wyzwanie jako pierwsza podjęła policja, przeprowadzająca interwencje w najbardziej drastycznych przypadkach przemocy w rodzinie. Powstał roboczy zespół, w skład którego weszli przedstawiciele PARPA, Wydziału Prewencji Komendy Stołecznej Policji, Batalionu Patrolowo-Interwencyjnego Komendy Stołecznej Policji i Warszawskiego Stowarzyszenia Abstynenckiego. W latach 1995-96 projekt procedury przedstawiono Komendzie Głównej Policji, Ministerstwu Sprawiedliwości, Międzyresortowemu Zespołowi "Bezpieczni w Rodzinie", działającemu przy Kancelarii Prezydenta RP, oraz przedstawicielom niektórych organizacji pozarządowych pomagających ofiarom przemocy w rodzinie.

Na początku 1997 roku, po uwzględnieniu poprawek proponowanych przez wyżej wymienione instytucje, przystąpiono do pilotażu procedury na terenie działania Komendy Rejonowej Policji Warszawa-Ochota. Pilotaż trwał kilka miesięcy i obejmował szkolenia policjantów służb patrolowo-interwencyjnych, dyżurnych, dzielnicowych, interwencje z udziałem cywilnych specjalistów pracujących z ofiarami przemocy w rodzinie, podsumowanie i przedstawienie wniosków do akceptacji przez Komendę Główną Policji. Procedura "Niebieskie Karty" została wypracowana i przetestowana przez samych policjantów i przygotowana do wdrażania w obowiązującym systemie prawnym bez konieczności wieloletniego oczekiwania na zmianę zapisów w kodeksach.  
 

Cele procedury

1. Zwrócenie uwagi na sytuację ofiar przemocy w rodzinie.

Działania policji, podobnie jak i innych instytucji wymiaru sprawiedliwości, ukierunkowane były przede wszystkim na sprawcę przemocy. Zapominano o ofiarach. Nie mogły one liczyć na wsparcie i opiekę. Ofiara przemocy pojawiała się dopiero w postępowaniu przygotowawczym i to w roli świadka przestępstwa.  
 

2. Ujednolicone dokumentowanie przebiegu zdarzenia.

Policjanci zapisują podejmowane podczas służby działania w notatniku służbowym. Oprócz tego policjant powinien sporządzić notatkę urzędową z przebiegu interwencji. Powinien, ale nie musi. Często zdarzało, że notatki sporządzane były dopiero po złożeniu przez ofiary doniesienia o popełnieniu przestępstwa. Czasem trudno było sobie przypomnieć, co się wydarzyło wiele dni wcześniej. Interwencji towarzyszą zwykle bardzo silne emocje. Sytuacja wymaga od policjantów maksymalnej koncentracji, połączonej z umiejętnością zbierania najważniejszych informacji. Wypełnienie kwestionariusza jest znacznie prostsze i szybsze niż opis. Oczywiście każda interwencja jest specyficzna i dlatego w kwestionariuszu należy pozostawić miejsce na informacje, które nie zostały opisane w standardowych pytaniach.  
 

3. Wsparcie dla ofiar przemocy w rodzinie.

Dotychczas policjanci mieli obowiązek poinformowania ofiar przemocy o przysługujących im prawach. W sytuacji interwencji ofiary bardzo rzadko są w stanie usłyszeć i zapamiętać tak istotne informacje. Dlatego też niezbędne jest pozostawienie informacji na piśmie, tak by osoby pokrzywdzone mogły z nich skorzystać w odpowiednim dla siebie czasie. Ofiary przemocy muszą się dowiedzieć, że prawo stoi po ich stronie, a policja jest po to, by zapewnić im bezpieczeństwo.  
 

4. Podjęcie bardziej stanowczych działań wobec sprawców przemocy w rodzinie.

Sprawcy przemocy w rodzinie w większości czują się bezkarni. Uważają, że policjanci przyjadą i odjadą, i nic specjalnie z tego nie wyniknie. Ważne jest, żeby sprawca przemocy wiedział, że każda interwencja jest dokumentowana, że jego czyn jest traktowany w kategoriach przestępstwa i że zostaną podjęte wobec niego dalsze działania.  
 

5. Tworzenie warunków do współdziałania służb.

Wszyscy, którzy zajmują się problematyką przemocy w rodzinie, wiedzą, że sama interwencja policji nie rozwiąże problemu, nawet gdy sprawca zostanie zatrzymany i rozpocznie się postępowanie karne. Przemoc wypacza, a nawet niszczy wiele aspektów życia rodzinnego. Jedną z jej charakterystycznych cech jest długotrwałość. Osoby doświadczające przemocy w rodzinie potrzebują pomocy psychologicznej, często też medycznej, socjalnej, prawnej, pomocy w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami wychowawczymi, a przede wszystkim w wychodzeniu z izolacji społecznej, odzyskaniu poczucia bezpieczeństwa i zaufania. Nie oczekujmy od policji cudów. Jedynym rozwiązaniem jest współpraca różnych służb społecznych i instytucji, łączenie kompetencji i umiejętności oraz przepływ informacji pomiędzy osobami pomagającymi.  
 

6. Gromadzenie dokumentacji potrzebnej w przypadku wkroczenia na drogę prawną.

Z doświadczeń wynika, że wejście na drogę prawną jest trudnym doświadczeniem nie tylko dla osób pokrzywdzonych, ale także dla prowadzących sprawę. Procedury prawne są rozciągnięte w czasie. Trudności wynikają głównie z braku dowodów. Dlatego niezwykle istotne jest gromadzenie dokumentacji wszystkich działań podejmowanych na rzecz osób pokrzywdzonych, tak by w razie potrzeby można było szybko zgromadzić dokładny materiał dowodowy.  
 

7. Monitorowanie zjawiska przemocy w rodzinie.

Do chwili wprowadzenia procedury "Niebieskie Karty" policja nie prowadziła ewidencji przypadków interwencji wobec przemocy w rodzinie. Odnotowywano wszelkie interwencje domowe, ale dotyczyły one także innych sytuacji, np. awantur sąsiedzkich, interwencji w melinach czy w przypadku zbyt głośnej imprezy. Nie wiadomo było, jaka jest skala zjawiska przemocy w rodzinie w obszarze działań interwencyjnych policji ani z jakim rodzajem przemocy mamy do czynienia, jakie okoliczności towarzyszą zdarzeniu oraz czy ofiarami są dorośli, czy dzieci itp.  
 

8. Edukacja pracowników służb pomagających ofiarom przemocy w rodzinie.

Wdrażanie nowej procedury interwencji wiązało się z koniecznością przeprowadzenia szkoleń dotyczących przemocy w rodzinie dla wielu tysięcy policjantów, pracowników socjalnych, członków gminnych komisji i innych służb pomagających ofiarom przemocy w rodzinie na terenie całego kraju. Organizowano narady, konferencje o zasięgu lokalnym i regionalnym poświęcone tej problematyce. Ukazało się wiele publikacji na temat "Niebieskich Kart" i zjawiska przemocy w rodzinie. Procedura stała się dobrym fundamentem, wokół którego można uruchamiać lokalny system pomocy rodzinie i organizować środowisko na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Zespół Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” tworzą:

• Jerzy Mellibruda - prof. n. dr hab. psychologii, kierownik Katedry Psychologii Uzależnień i Przemocy w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie, dyrektor Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, autor wielu publikacji z zakresu terapii uzależnień i przemocy w rodzinie

• Piotr Antoniak - mgr psychologii, z-ca kierownika ds. klinicznych, pierwszy stopień specjalizacji z psychologii klinicznej, certyfikowany specjalista ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, terapeuta uzależnień od 1996 roku, od 8 lat prowadzi terapię i grupy wsparcia dla ofiar przemocy a od 6 lat szkolenia z zakresu uzależnienia alkoholowego i przeciwdziałania przemocy (trener SPPwR)

• Joanna Burek - sekretarz redakcji dwumiesięcznika „Niebieska Linia” (www.pismo.niebieskalinia.pl)

• Monika Czyżewska - mgr politologii w zakresie polityka społeczna (Uniwersytet Warszawski), laureatka konkursu na najlepszą pracę magisterską w zakresie przemocy interpersonalnej w 2004 roku (praca dotycząca problematyki dziecka-świadka w sprawach o znęcanie się nad rodziną), staż zawodowy w Ministerstwie Polityki Społecznej w Departamencie Pożytku Publicznego,

• Bożena Długosz - pracownik pogotowia od 2000 roku, od 1998 udział w programie placówki pozarządowej Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U”, obsługa sekretariatu Pogotowia „Niebieska Linia”

• Renata Durda - absolwentka UMCS w Lublinie (wydział humanistyczny), i studiów podyplomowych na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Przez 12 lat pracownik Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (w tym 5 na stanowisku zastępcy dyrektora), współtwórczyni kampanii „Powstrzymać przemoc domową” w 1997 roku (rozpoznawalna jako kampania „Bo zupa była za słona”) oraz kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” w 2001 roku, certyfikowany specjalista ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zastępca redaktora naczelnego dwumiesięcznika „Niebieska Linia”

• Lucyna Gromulska - mgr psychologii, staż zawodowy w Instytucie Psychiatrii i Neurologii oraz Poradni Psychoterapii Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, od 2000 roku dyżury w poradni telefonicznej Pogotowia „Niebieska Linia”

• Sylwia Kluczyńska - doktor nauk humanistycznych w zakresie psychologii, od 1997 roku pracownik Instytutu Psychologii Zdrowia, kierownik Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, wykładowca Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku, certyfikowany specjalista ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie

• Dorota Kozieł - absolwentka wydziału pedagogiki UW, przez 5 lat pracownik Ośrodka „Dom” (w tym na stanowisku zastępcy dyrektora ośrodka)

• Małgorzata Łojkowska - absolwentka Wydziału Prawa UW, koordynator Poradni Prawnej, absolwentka SPPWR, autorka badań dotyczących przemocy w rodzinie, laureatka konkursu na najlepszą pracę magisterską w zakresie przemocy interpersonalnej w 2003 roku, od 5 lat współpracownik wielu organizacji pozarządowych pomagających ofiarom przemocy w rodzinie

---