ZJAZD CZWARTY PRAWO MIĘDZYNARODOWE
10.12.2006r. cześć 1.
Źródła prawa międzynarodowego do skończenia.
Zakres terytorialny obowiązywania umowy- punktem wyjścia (zasadą ogólną) jest założenie że umowa obowiązuje na terytorium całego kraju. Jakie mogą być wyjątki od tej zasady ogólnej? 1) ten wyjątek będzie stwierdzał że umowa może wiązać bądź jedynie na fragmencie bądź też umowa może dotyczyć obszaru które nie są obszarami państwowymi, to będzie chodziło o umowy które są wykonywane na terenie morza pełnego, umowy które będą wykonywane w przestrzeni kosmicznej. Czyli na tych obszarach które nie podlegają suwerenności żadnego państwa. Na jakim obszarze państwo może działać swobodnie w ramach swoich możliwości? Na obszarach które pokrywają terytorium danego??? państwa oraz na tych obszarach które są obszarami międzynarodowymi (morza pełnego, przestrzeni kosmicznej- tych obszarach które nie podlegają restrykcji żadnego państwa.) 2) zawężenie tej zasady, skoro umowa wiąże na cały terytorium państwowym to w takim razie możemy mieć do czynienia z sytuacjami w wypadku wystąpienia których powstaje sytuacja kiedy obowiązuje w części terytorium państwowego (umowy zlokalizowane, o umowy które np. dotyczą eksploatacji rzek, które są rzeką graniczną bądź rzeką międzynarodową.) Czyli jeżeli mielibyśmy umowę która regulowałaby żeglugę na Dunaju to one oczywiście nie będą obowiązywały na tych obszarach państw przez które Dunaj przepływa które od tego Dunaju są oddalone bardzo daleko. W sytuacji w której umowa obowiązuje na węższym terytorium niż to miałoby wynikać z ogólnych zasad??? Inne przykłady: wszelkiego rodzaju umowy dotyczące współpracy regionalnej, także wyraźne sytuacje kiedy umowa przewiduje że obowiązuje-wiąże jeden region z inny regionem a nie koniecznie całe państwo. Kolejna tego rodzaju sytuacja, dotyczące umowy regulujące sytuacje mniejszości narodowej. W tym sensie jeżeli nie występuje jakieś naturalne skupisko w tej ludności-mniejszości narodowej. Oczywistą sprawą jest że jeżeli będzie umowa która będzie równowała??? np. tematykę szkolnictwa dla dzieci w języku narodowym to ten obowiązek państwo będzie wykonywało tam gdzie istnieje duże skupisko tej ludności obcojęzycznej której dzieci mogły by się uczyć w tym swoim narodowym języku a nie w sytuacji takiej w której ci ludzie się rozjechali po całym kraju. Punktem wyjścia będzie sytuacja rozumowania że ona będzie wiązała terytorialnie na tych obszarach które tradycyjnie są zasiedlone przez ludność etnicznie obcą (są pochodzenia obcego.) Klauzule które były wstawiane do umowy które zawężały zakres obowiązywania tej umowy. Pierwszą z nich to klauzula kolonialna- wstawiana do umowy międzynarodowej w czasie kiedy państwo dysponowało koloniami. I założenie tej klauzuli było takie że umowa wiąże tylko wyłącznie na terytorium metropolii. Dopiero na zasadzie aneksów państwa rozciągały zakres tej umowy w poszczególnych koloniach. Obecnie klauzuli kolonialnej nie ma. Klauzula federalna- dotyczy pewnej określonej kategorii państw, państw które są tzw. państwami złożonymi. A w ramach państw złożonych, tzw. państw związkowych. Założenia państwa związkowego jest takie że istnieje podział wykonywania suwerenności pomiędzy rząd centralny a poszczególne części takiego państwa związkowego jest Szwajcaria i Niemcy. Na arenie międzynarodowej może występować zarówno rząd federalny i działa wtedy w imieniu całego państwa, natomiast w mniejszych sprawach, samodzielne umowy mogą zawierać te poszczególne plany czy kamfonie??? W sprawach współpracy gospodarczej, dobrego sąsiedztwa, policyjnych. To będą umowy które będą podpisywane przez te pojedyncze fragmenty państwa. Czyli te części składowe państwa mają ograniczone uprawnienie do działania na arenie międzynarodowej, ale jednak takie uprawnienie posiadają, samodzielnego zaciągania zobowiązań i nabywania praw. Jest to taki zakres umowy federalnej który będzie przewidywał taką ..... że państwo wiąże się umową na teoretycznie całości terytorium ale chyba że inaczej wypowie się odpowiednie organy tych poszczególnych państw związkowych albo inna opcja że umowa wejdzie w życie na tej części państwa związkowego które zaakceptują treść tej umowy. Czyli mogą być 2 rodzaje budowy tej klauzuli, albo negatywna albo pozytywna, ale cel to że umowa co do zasady jest zawierana przez rząd federacyjny w imieniu całego państwa, natomiast ostateczny głos co do tego czy ona będzie obowiązywała w poszczególnych ......... to głos będzie miał rząd, władza tej części............. Będzie regulowane przez prawo wewnętrzne danego kraju. Istotny jest zapis umowy który mówi że umowę podpisuje co do zasady rząd federacyjny, rząd federalny, natomiast o tym w jakim zakresie ona będzie obowiązywała na terytorium tego państwa zdecydują ostatecznie władze państw wchodzących w skład, lub części składowych państwa związkowego. Umowa która została zawarta w imieniu całego państwa może na pewnych częściach obowiązywać a na innych nie. Klauzula federalna nie będzie dotyczyła wszystkich spraw w umowie a jedynie pewnych określonych spraw w umowie, no bo nie będzie??? dotyczyła tych co do części składowych mogą samodzielnie podejmować decyzje.
Zakres podmiotowy- zasadą ogólna jest to że umowa wiąże strony. Konwencja Wiedeńska przewiduje że stroną umowy jest państwo od momentu kiedy wyraziło zgodę na związanie się umową + umowa weszła wobec tego państwa w życie. Wtedy kiedy umowa wejdzie w życie będziemy mieli do czynienia z sytuacją kiedy można mówić o tym państwie jako o stronie umowy międzynarodowej. Wyjątki będą dotyczyły sytuacji kiedy z umowy mogą wynikać prawa i obowiązki dla państw które stronami umowy nie są. I tu mamy 2 kategorie takich przypadków: i nazywają się umowami na korzyść państwa trzeciego (fakta in faworemterci), a drugie na niekorzyść państwa trzeciego (fakta in deprimentumterci.) I mamy sytuacje że państwo A + państwo B zawiera umowę i ta umowa co do zasady wiąże i tworzy obowiązki prawa tylko dla stron natomiast w ramach tej umowy państwa te mogą przyznać państwu C pewne prawa, korzyści, lub nałożyć na to państwo obowiązki. Np. umowa która daje prawo, a zarazem obowiązki jest umowa poczdamska. Polska nie jest stroną, jak i Niemcy. My z tego dokumentu wywodzimy korzyści dla siebie w postaci ziem zachodnich, natomiast Niemcy mają z tego powodu skutki negatywne w postaci odbioru tych ziem które Polsce zostały przykazane. Ani my ani Niemcy nie jesteśmy stronami tej umowy poczdamskiej, ale ta umowa jest na korzyść państwa polskiego a na niekorzyść Niemiec. Jakie cechy ma ta umowa? 1) brak zgody państwa trzeciego, skoro państwa są podmiotami suwerennymi i nikt im nie może narzucić w aspekcie międzynarodowym zgody, to w jaki sposób powinny wyrazić zgodę na objęcie korzyści z umowy a tym bardziej na przyjęcie przez siebie obowiązku? KW dopuszcza pewne specyficzne myślenie. Zgodnie z pewną zasadą jak dają to brać, przyjmuje się że zgoda państwa trzeciego na otrzymanie korzyści nie musi być wyraźna. Wystarczy że państwo nie złoży protestu umowy zawartej między państwami wynika że te państwa chcą to państwo trzecie „obdarować.” Inaczej wygląda w obowiązku. Jeżeli byśmy przyjęli domniemanie zgody to byłoby w tym zakresie nadużycie. Jedno państwo podpisuje z drugim państwem umowę w którym nakładają na państwo trzecie suwerenne również jakieś obowiązki. Czyli taka sytuacja jest niemożliwa. Tutaj prawo domaga się wyraźnej zgody udzielonej na piśmie, po to żeby nałożyć na państwo trzecie obowiązki wynikające z umowy. Istnieje od tego bardzo ważny wyjątek. Dotyczy kwestii państwa agresora. Jeżeli jakieś państwo zaatakowało inne państwo i przegrało. I po jego pokonaniu może mu narzucić pod przymusem umowę i tego rodzaju przymus nie będzie stanowił o nieważności bezwzględnej takiej umowy. Skoro nie musimy się go pytać o zgodę przy sytuacji kiedy jest on stroną umowy to KW poszła dalej że jeżeli nie trzeba się go pytać również...........W związku powyższym wobec państwa agresora nie trzeba go zapraszać do umowy on nie musi być stroną tej umowy i można podpisać umowę pomiędzy stronami które będą wynikały dla agresora obowiązki i on będzie zmuszony te obowiązki wykonać. Zgoda państwa trzeciego jest potrzebna, aczkolwiek w wypadku umów na korzyść tego państwa ta zgoda nie musi być zgodą wyraźną, wystarczy zgoda domniemana, domniemujemy zgodę tak długo jak długo to państwo trzecie nie oświadczy nam wyraźnie że takich korzyści sobie nie życzy.
A co się stanie jeżeli państwa nie będą chciały wydać temu państwu trzeciemu tych korzyści? Czy państwo trzecie ma możliwość domagania się wydania tych korzyści. Nie ma. Państwa strony umowy zapisują w umowie że przekażą państwu trzeciemu coś, i dopóki to coś nie zostanie fizycznie przekazane państwu trzeciemu, państwo trzecie nie ma możliwości skutecznego prawnie dochodzenia wydania takiej korzyści. Dlatego że to wynika z samej istoty prawa międzynarodowego która stwarza obowiązki tylko i wyłącznie dla stron tej umowy. Państwo trzecie nie jest stroną tej umowy. Chyba że umowa stanowi inaczej, bo przewiduje że państwo trzecie będzie miało skuteczne prawo domagania się zaskarżenia opieszałości, domagania się wydania tych korzyści. Jest jeszcze sytuacja taka że jeżeli to państwo trzecie ma tą korzyść, zostało objęte przez to państwa, to czy można mu tą korzyść nabyć??? Nie można. Natomiast gdyby okazało się że umowa tą sytuację przewiduję będzie dopuszczana. W przypadku umów na korzyść państwa trzeciego te umowy mają takie 3 cechy charakterystyczne: 1) kwestia zgody na korzyść na jego objęcie, jest efektem domniemanym, domniemujemy zgodę dopóki państwo trzecie wyraźnie nie oświadczy że zgody takiej nie ma 2) możliwość domagania się wydania tych korzyści przez państwo trzecie to takiej możliwości nie ma, bo państwo nie jest stroną umowy, ale jeżeli ta umowa przekazała państwu trzeciemu taką możliwość domagania się żeby dała mu taki środek oskarżenia, to taka możliwość zaistnieje 3) nawet jeżeli korzyść została wydana i objęta przez to państwo to odebranie mu jej, wymaga jego zgody, chyba że umowa stanowi inaczej. Natomiast w przypadku umów na niekorzyść to 1) zgoda państwa trzeciego na przyjęcie na siebie obowiązku musi być zawsze wyraźna i pisemna 2) można narzucić obowiązki w umowie nawet jeżeli nie podpisało się tej umowy 3)dotyczy odwołania obowiązku. KW przyjmuje w tym zakresie że państwo to może odwołać obowiązek nałożony na państwo trzecie tylko za jego zgodą. A to wynika z poszanowania tego państwa, skoro co do zasady to państwo musiało przyjąć za zgodą pisemną tego obowiązku to i cofnięcie tego obowiązku
powinno wymagać zgody.
Zakres rzeczowy (przedmiotowy)- umowa wiążę w całości. Jakie są wyjątki? 1) jest sytuacja że umowa wiąże w całości chyba że sama stanowi inaczej np. Karta Narodów Zjednoczonych jest to dokument którego integralną częścią jest Status Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. I ta karta przewiduje że można nie stać się stroną np. karty a stać się stroną statutu. 2) dotyczy zastrzeżeń. Zastrzeżenie jest to akt jednostronny państwa, składany podczas podpisania, zatwierdzenia, ratyfikacji, przyjęcia bądź przystąpienia do umowy mający na celu uchylenie lub modyfikacje konkretnego przepisu (punktu) umowy. Punktem wyjścia jest sytuacja która mówi nam że zastrzeżenie jest aktem jednostronnym czyli poszczególne państwa samodzielnie próbują uchylić lub zmodyfikować konkretne punktu umowy w ich zastosowaniu wobec siebie. Skutkiem tego będzie taka sytuacja że pomimo tego że będziemy mieli 30 państw np. stron umowy jednostronnej, to te państwa będą jednolicie związane najważniejszymi punktami umownymi natomiast co do tematów troszeczkę pobocznych te tematy mogą bardzo znacznie się różnić na drodze zobowiązań. Żeby znać całą treść umowy od strony przedmiotu trzeba nie tylko znać tekst ale i znać wszystkie zastrzeżenia i reakcje obywatela poszczególnych państw. Do kiedy zastrzeżenie może być złożone? Przyjmuje się doktrynę że takim momentem ostatecznego złożenia zastrzeżenia po którym już nie można to jest moment wyrażenia zgody na związanie się umowy ale to nie znaczy że to będzie moment zupełnie dowolny. Konwencja reguluje kiedy zastrzeżenia mogą być złożone. Doktryna mówi że najpóźniej w momencie wyrażenia zgody. Konwencja mówi że podpisania, zatwierdzenia, ratyfikacji, przyjęcia, przystąpienie. Te trzy momenty podpisania, zatwierdzenia, ratyfikacji i doktryna mówiąca że nie później niż momentu ostatecznego wyrażenia zgody czyli w tym konkretnym momencie. Pierwszym i ostatnim momentem zastrzeżenia będzie podpisanie umowy. Natomiast jeżeli będziemy mieli do czynienia z umową która jest zawierana w trybie złożonym która oprócz podpisu wymaga jeszcze zgody w postaci zatwierdzenia bądź ratyfikacji to ten moment zastrzeżenia będzie zarówno przy podpisaniu jak i ewentualnie później przy zatwierdzeniu lub przy ratyfikacji. Czyli można będzie wcześniej lub dopiero w momencie zatwierdzenia lub ratyfikacji. Art. 23 ustęp 2 KW dotyczy instrukcji potwierdzenia zastrzeżenia: Art. 23. Procedura dotycząca zastrzeżeń 2. Jeżeli zastrzeżenie zostało zgłoszone przy podpisaniu traktatu podlegającego ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu, musi ono zostać formalnie potwierdzone przez państwo czyniące zastrzeżenia w chwili wyrażenia zgody na związanie się tym traktatem. W takim przypadku zastrzeżenie uważa się za złożone w dniu jego potwierdzenia.
Jeżeli zastrzeżenie jest składne przy podpisaniu umowy to wówczas wymaga ono potwierdzenia w momencie wyrażenia zgody na związanie się umowy, czyli np. w momencie zatwierdzenia lub w momencie ratyfikacji. Umowy zawierane w trybie złożonym które oprócz podpisu wymagają drugiego etapu wyrażają zgodę do zatwierdzenia przez radę ministrów, lub ratyfikacji przez prezydenta.
Po co zastrzeżenia mogą być składane? Jaki jest tego sens? Zastrzeżenia składa się przede wszystkim w praktyce z umów wielostronnych. Zgodnie z art. 9 KW umowy uzgadnia się do skutku, dopóki dana umowa będzie miała ostateczne brzmienie kiedy strony stwierdzą że wynik jest ostateczny??? Jest jeden wyjątek: na rzecz umów wielostronnych uzgadnianych na konferencji międzynarodowej. I przyjęto zasadę ze teksty takich umów uwzględniane są większością 2/3 obecnych głosujących. Art. 9.Przyjęcie tekstu
1. Z wyjątkiem wypadków przewidzianych w ustępie 2 przyjęcie tekstu traktatu następuje w wyniku zgody wszystkich państw uczestniczących w jego opracowaniu.
2. Przyjęcie tekstu traktatu na konferencji międzynarodowej następuje, w drodze głosowania, większością dwóch trzecich
państw obecnych i biorących udział w głosowaniu, chyba że taką samą większością postanowią one zastosować inną regułę.
Skoro tekst umowy jest uwzględniony większością 2/3 to pozostaje nam ta 1/3 stron umowy państw które są na konferencji które z jakiegoś powodu nie mogą się związać, albo nie chcą, z jednym, z dwoma a może z trzema przepisami w tym kształcie które są uwzględnione. Dla tych państw idealnym rozwiązaniem jest możliwość złożenia ......czyli stwierdzenie że będę stroną umowy ale ten jeden konkretny punkt umowy to albo ja go nie chcę wcale, albo chcę go zmodyfikować. Czyli celem zastrzeżeń co do zasady jest to żeby jak najwięcej państw mogło stać się....., mogło do umowy przystąpić, żeby mogło stać się stroną umowy. Sama umowa najczęściej w postanowieniach końcowych tej umowy będzie zawierała sformułowania, które mówią czy zastrzeżenie można składać czy też nie, a jeżeli można to czy do wszystkich postanowień umowy czy być może do części. Umowa może albo uregulować kwestie dopuszczalności albo nie. Jeżeli ureguluje dopuszczalność strony zastrzeżeń to w tej sytuacji może zrobić 3 rzeczy: zakazać zupełnie, dozwolić bez ograniczeń, i dozwolić z ograniczeniami- co jest najczęstsze.
Druga sytuacja kiedy konwencja nie reguluje dopuszczalności zgłaszania roszczeń. MTS-owi postawiono takie pytanie na początku lat 50: czy można składać zastrzeżenie tak ogromnie ważnemu dokumentu jak konwencja w sprawie zapobiegania i karania ludobójstwa? Ta konwencja nie reguluje dopuszczalności składania zastrzeżeń??? W związku z tym pojawia się pytanie czy można składać zastrzeżenia do konwencji
która nie reguluje takiej możliwości, w ogóle nie nakazuje, nie rozważa, nie zajmuje stanowiska. MTS uznał że można składać zastrzeżenia i użył sformułowania następującego: byleby te zastrzeżenia nie były sprzeczne z przedmiotem i celem konwekcji. Można składać zastrzeżenia ale nie do najważniejszych tekstów. Stwierdzono że istotą zastrzeżenia jest możliwość związania się konwencją jak największej liczbie państw nawet za cenę tego, że nie wszyscy będą związani tą umową w takim samym zakresie o takiej samej treści.
Nagrana tylko jedna godzina.