PRODUKCJA ROŚLIN OZDOBNYCH W POLSCE
Zmiany w produkcji dotyczą 3 kierunków:
1.postępu biologicznego roślin
2. postępu technologicznego- metod uprawy
3. technicznego- budowy i wyposażenia szklarni.
ANTURIUM- bardzo trwale, wymagają małego nakłady robocizny. Polska ma 2 miejsce pod względem jej hodowli. Wprowadzenie nowej odmiany- zielonej, brązowej i wielu innych odcieni. SŁONECZNIKI - podawanie starych odmian w sposób nowy.
W Polsce największą karierę robią:
rośliny rabatowe np. Nacierpek nowogwinejski.
Odmiany wpisane lub zgłoszone do ochrony: róża, chryzantema, gerber, anturium, goździk.
Rośliny ozdobne w Pl :
-0,04%powierzchni uprawy,
-19,13% wartości produkcji rolniczej. OSŁONY
- kwiaty cięte 65% powierzchnia 526ha, - rośliny doniczkowe 35% 284 ha. - Kwitnące 22%
- ozdobne 35%
rabatowe 43%.
KWIATY CIĘTE
- róża 145 ha, gerber 95 ha, tulipan 42ha, anturium 32 ha, goździk 30 ha, frezja 30 ha.
ROŚ.DONICZKOWE
1.Kwitnące- cyklamen, chryzantema, poinsecja.
2. Ozdobne z liśćmi- figowiec, draceny, difenbachia, paprocie.
3. Rabatowe- prymula, pelargonia, bratek, petunia.
GRUNT-
1.Krzewy + drzwa- róże 70%, wrzosowate, iglaki, pnącza.
2. Cebulowe- tulipany 300ha, lilie 60 ha, narcyzy 50ha, mieczyki 25 ha.
3. Inne- cebulowe 600ha, byliny400ha, jednoroczne 200ha, bukiety suche. Przeciętna wielkość gospodarstwa pod osłonami-
-Polska 2000m2,
-Niemcy 3000m2,
-Holandia 7,740 m2.
Konieczne jest:
- powiększenie gospodarstw (tani kredyt),
- wprowadzenie postępu (biologicznego, technologicznego, technicznego), - produkcja kwiatów, których daleki transport jest drogi,
- szeroko rozwinięte poradnictwo ogrodowe,
- prawidłowa organizacja giełd i rynku kwiatów hurtowych,
- analiza rynku i prognozowanie zapotrzebowania na kwiaty,
- promocja kwiatów.
OKRESWOŚĆ ROZWOJU
Są dwa rozwoje:
1. wegetacji (wzrost pędów, liści), 2.spoczynku.
Okresy te uwarunkowane są: temperatura (strefa umiarkowana), woda (step, pustynia).
Przebieg procesu wegetacji jest różny, zależy od czynników zewnętrznych, szczególne gatunki różnią się terminem zakwitania np.:
-przebiśnieg, szafran wiosenny- bardzo wczesna wiosna,
-narcyz i tulipan- wiosna,
-piwonie- pozna wiosna,
-nagietek i ostróżka- lato,
-aster chiński- późne lato,
-dalia, astry marcinki- jesień.
PODZIAŁ ROŚLIN;
1.monokarpiczne (jeden raz wydają owoce i zakwitają)
2. polikarpiczne (po osiągnięciu dojrzałości mogą kilka, kilkadziesiąt, a nawet kilkaset razy kwitnąć i dawać owoce).
3. chonokarpiczne (jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie)
4. solikarpiczne (drzewa, krzewy, byliny- spoczynek).
Okres uprawy;
1.na 1 zbiór (kilka tygodni lub miesięcy- chryzantemy)
2. 1 rok (gerbery)
3. 2 lata (anturium)
4. wiele lat (róże) .
Spoczynek względny- wywoływany warunkami atmosferycznymi, małym natężeniem światła.
Spoczynek bezwzględny- uwarunkowany wewnętrznymi właściwościami rośliny, jest niezależny od pory roku (tulipan- latem, lilak- latem i jesienią, większość bylin- jesienią i zimą,).
Przerywanie spoczynku
-eteryzacja
-działanie cyjanowodorem
-temperatura: niska np. u konwalii - 2 stopnie C - przez 2-3 tygodnie, wysoka np. u konwalii ciepła kąpiel przez 12-14 godz. W wodzie o temp. 40 stopni C w okresie 6.11-15.11 , 37,5 C - 16.11 - 24.11, 35 C - 25.11 - 4.12, 32,5 C - 5.12 - 20.12. Temperatura zależy od gatunku i pory pędzenia.
Przerywanie spoczynku hormonami: giberelina, IBA, IAA, kinetyna.
Pędzenie - przerywanie spoczynku bezwzględnego.
ROZMANAŻANIE
-wegetatywne,
-generatywne - przez wysiew z nasion. Ten sposób rozmnażania jest najbardziej powszechny, najprostszy, najtańszy. Rośliny otrzymane z nasion są
-bardzo żywotne ,
- zdrowe.
W produkcji roślin ozdobnych rozmnażanie z nasion nie zawsze jest możliwe, gdyż wiele odmian nie powtarza cech rośliny matczynej, a część odmian nie wiąże nasion np. pełne formy w których często organy generatywne przekształcone są w płatki.
Termin `' `' nie zawsze jest używany w sensie botanicznym , gdyż często do wysiewu urywa się owoców , a nawet owocostanów.
Nasiona do reprodukcji podlegają urzędowej ocenie.....oceny nasion. PODSTAWOWE KRYTERIA OCENY NASION
zdrowotność,
czystość,
wilgotność,
zdolność kiełkowania,
wartość użytkowa.
Czystość% - wagowy nasion czystych , Zdolność kiełkowania% - zawartość nasion kiełkujących,
Wartość użytkowa - wskazuje na % wagowy nasion czystych i kiełkujących w danej partii.
Żywotność - nasion (niekiedy stosowany) nie jest w pełni , gdyż może być dłuższą zdolność kiełkowania np. aksamitki, astry chińskie, begonie stale kwitnące, bratki, werbeny. . Maja żywotność 6-11 lat a zdolność kiełkowania 2-7 lat.
- Masa 1000 nasion - określa ich doskonałość , ale może tez pomoc w odróżnianiu barwy kwiatów np. u cyklamenów 5-7g - białe, 7,5 - 14 g barwne. Palmy maja duże nasiona. Strekcja . Najmniejsze maja nasiona storczyki, łubin, słonecznik, nasturcja. ZABIEGI PRZEDSIEWNE
Cel - przyspieszanie lub ułatwianie kiełkowania , poprawienie zdrowotności, możliwość mechanizacji siewu.
Moczenie - (przyspieszenie kiełkowania) 24 h w wodzie o temp. 30 - 45 stopni bezpośrednio przed siewem.
Skaryfikacja - cel jak wyżej - mechaniczne lub chemiczne uszkodzenie okrywy nasiennej .
Stratyfikacja - jak wyżej traktowanie temp. W wilgotnym środowisku przyspiesza wtórne dojrzewanie nasion , które kiełkują szybko i równomiernie . Zaprawianie - poprawia zdrowotność roślin - środki grzybobójcze lub owadobójcze gotowe zaprawy , które mogą być stosowane - sucho metoda wygodna, ale mniej skuteczna. Stosować kilka tygodni przed siewem. - mokro - tuz przed wysiewem.
Nowość zaprawy biologiczne;
- roślinne - mniej skuteczne od pestycydów
- zawierające mikroorganizmy antagonistyczne często skuteczniejsze od pestycydów
- wytwarzane na bazie mleka.
W handlu ;
Riozyn ( Trichoderma, bakteria),
Promat ; ( Trichoderma , róża gat. ).
Otoczkowanie - pokrycie powierzchni nasienia substancja hydrofilowa lub rozpuszczonej w wodzie , zawierają rożne substancje np. nawozy mineralne, regulatory.
Przemrażanie - ułatwianie kiełkowania ulepsza równomierność wschodów po wysiewie .
Podłoże i pojemniki
- podłoże lekkie, niezbyt zasobne , skazane np. ziemia liściowa, ziemia liściowa + torf+ piasek , substrat torfowy.
Pojemniki czyste , miski ceramiczne, pojemniki plastikowe, skrzynki, wielodoniczki.
WYSIEW NASION I PIELĘGNACJA
- sposób wysiewu - zależy od wielkości nasion, możliwości mechanizacji i miejsca.
- Siew:
- rzutowy,
- punktowy,
- rzędowy,
- gniazdkowy.
Głębokość siewu - zależy od wielkości nasion z reguły powinny być przykryte
1-3 warstwa nasienia.
Warunki kiełkowania
- temperatura - 5-8 stopni wyższa niż dla wzrostu
- woda - najlepsze zraszanie
- światło
- na świetle kiełkują stokrotki, liczne epitety ...
- w ciemności - cyklameny wiele gatunków z kiełkowatych
- na świetle jak i w cieniu i w ciemności - pelargonie zawiłe.
WARUNKI KIEŁKOWANIA
- TEMP. 5-8 ˚C wyższa niż dla wzrostu
- WODA - najlepiej przez zraszanie
- ŚWIATŁO:
• w świetle kiełkują- stokrotki i liczne epifity
• w ciemności- cyklameny i wiele gat. z liliowatych
• w ciemności i na świetle kiełkują pelargonie i zawilce
PIELĘGNACJA SIEWEK
- zraszanie- podlewanie
- cieniowanie- wietrzenie
- ochrona
- hartowanie
TRMIN SIEWU ZALEŻY OD:
- biologicznych właściwości gatunku np. długi okres kiełkowania, pochodzenie rośliny z ciepłego klimatu
- przeznaczenia np. ogrody przydomowe, kwietniki
RODZAJE SIEWÓW
1) Siew zimowy ( I - 16. III, szklarnia)
- begonia, lobelia, petunia, szałwia
2) Siew wczesnowiosenny ( 15. III- IV, osłony zimne, rozsadnik)
- większość jednorocznych np. lwia paszcza, werbena, astry
3) Siew wiosenny ( IV- V, grunt)
- dla gatunków nie znoszących przesadzania, nie wrażliwych na niskie temperatury np. nagietki, maciejka
4) Siew letni ( VI- VII, grunt) rośliny dwuletnie
5) Siew jesienny ( koniec IX- początek X, grunt)
- gatunki, których nasiona nie przemarzają;
stosowany w celu przyspieszenia kwitnienia, np. eszolcja
TECHNOLOGIA PRODUKCJI ROZSADY
Wpływa na późniejsze plony. Rozsada uprawiana w skrzynkach jest nie wyrównana, a przy przesadzaniu łatwo jest uszkodzić system korzeniowy, przez co ukorzenienie na nowym miejscu jest dłuższe.
ZALETY UPRAWY W TACACH WIELOKOMÓRKOWYCH
- oszczędność nasion i podłoża
- obniżenie pracochłonności
- warunki wzrostu są jednakowe dla wszystkich roślin
- dobre rozdzielenie systemów korzeniowych poszczególnych roślin
- brak uszkodzenia systemu korzeniowego przy przesadzaniu rozsady
- oszczędność miejsca w szklarni
- uzyskanie wyrównanej partii materiału
- łatwy transport
- możliwość uprawy z rozsady roślin źle znoszących przesadzanie
ROZMNAŻANIE WEGETATYWNE
Polega na reprodukcji roślin z różnych części i jest możliwe dzięki temu, że odcięte organy mają zdolność wszechstronnej regeneracji. Rośliny rozmnażane wegetatywnie odtwarzają genetyczną informację rośliny matecznej dzięki czemu zachowują jej cechy ( często unikalne) dlatego konieczna jest selekcja roślin przeznaczonych na matki.
METODY ROZMNAŻANIA WEGETATYWNEGO
- żyworodność
- podział roślin
- rozłogi
- odrosty
- odkłady
- szczepienie okulizacja
- specjalne organy podziemne i nadziemne:
•cebule, bulwy, kłącza, pseudobulwy, korzenie burakowe
- sadzonkowanie
- in vitro
ROZMNAŻANIE IN VITRO
Rozmnażanie wegetatywne w sterylnych ściśle kontrolowanych warunkach laboratoryjnych, na specjalnie dobranych pożywkach. Często zwane mikrorozmnażaniem, ponieważ rośliny potomne uzyskuje się z fragmentu rośliny mikroskopijnej wielkości
CEL ROZMNAŻANIA IN VITRO
1. Zmniejszenie współczynnika rozmnażania ( gerbera, naparstnica)
2. Łatwe przechowywanie roślin matecznych
3. Skrócenie cyklu rozwojowego-storczyk
4. Eliminowanie chorób- zwłaszcza wirusów ( goździk, chryzantema)
POZYSKIWANIE SZTUCZNYCH NASION W HODOWLI
- bank genów
- szybkie rozmnażanie pojedynków
- wywoływanie mutacji
- uzyskiwanie linii homozygotycznych z haploidów
- wykorzystywanie roślin odległych systematycznie ( przy pomocy fuzji, protoplastów) i otrzymywanie nowych gatunków i odmian
SZTUCZNE NASIONA
Zbudowane są z somatycznego zarodka i otaczającej go osłony. Osłonę stanowi żel spełniający rolę ochronno- odżywczą. Funkcję bielma pełni alginion sodu wzbogacony substancją odżywczą, a funkcję okrywy nasiennej pełni alginion wapnia lub poliuretan.
Automatyzacja umożliwia otoczkowanie
6000 zarodników w ciągu godziny. Sztuczne nasiona możemy produkować w warunkach in vitro taśmowo, tak jak pigułki. Eksplantatami mogą być pylniki, wycinki blaszki liściowej, szypułki kwiatowej, a także liścienie i inne fragmenty siewek.
Eksplantat- część rośliny użyta do rozmnażania in vitro, sporządza się go z :
- organów ( pąk) całej lub z części liścia
- tkanek ( merystematyczne)
- komórek ( pyłek)
- części komórek ( protoplasty)
- inne organy roślinne np. liście , fragmenty łodygi nie pozwalają na zachowanie trwałości odmian wyjątek stanowią gatunki i odmiany, które są zdolne do tworzenia pędów przybyszowych. Z liści w warunkach in vitro to np. begonia, hiacynt,
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WZROST EKSPLANTANTÓW
- POŻYWKA
• woda
• agar
• wiązki mineralne ( makro i mikro)
• węglowodany
• regulatory wzrostu
• odczyn ( pH 5,5- 6,0)
- CZYNNKIKI FIZYCZNE
• temperatura- wyższa niż dla in vitro
• światło dla większości 1000- 2000 lux ciągłe, najdłużej 16 h
• wilgotność - wysoka
• napowietrzenie ( pożywek płynnych)
- STERYLIZACJA
ETAPY ROZMNAŻANIA IN VITRO
1. Pobranie i odkażanie eksplantatów
2. Indukcja i wzrost eksplantatów
3. Namnażanie pędów
4. Ukorzenianie pędów
5. Przeniesienie roślin do szklarni