7 Wybrane teorie wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego.
Teoria wychowania - jako odrębna dyscyplina pedagogiczna pojawiła się w Polsce w okresie powojennym. Zajmuje się ona wychowaniem, tj. kształtowaniem postaw i cech osobowości uczniów oraz stwarzaniem warunków do samowychowania. Odgrywa rolę służebną w stosunku do praktyki pedagogicznej, rozwiązując problemy rodziców, wychowawców, nauczycieli.
Zadania teorii wychowania *formułowanie celów wychowania; *projektowanie działalności wychowawczej; *analiza czynników psychospołecznych.
Działy teorii wychowani | *wychowanie moralne; *wychowanie umysłowe;*wychowanie seksualne *wychowanie patriotyczne; *wychowanie zdrowotne; *wychowanie estetyczne; *wychowanie fizyczne.
Wychowanie moralne - według Muszyńskiego jest to proces wychowania i rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postawy mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie przez prace na rzecz społeczeństwa.
Wychowanie moralne nie jest dziedziną autonomiczną, ale pozostaje w związku z innymi dziedzinami wychowania. Piaget udowodnił, że rozwój moralny człowieka przebiega(podobnie jak rozwój intelektualny) w stadiach. Według Piageta, Kohlberga rozwój moralny zależy od rozwoju umysłowego, czyli od intelektu. Przebiega w dających się przewidzieć stadiach, odpowiadających stadiom rozwoju intelektualnego. W miarę jak zmieniają się zdolności spostrzegania i rozumienia, rozwijający się człowiek wchodzi na wyższy poziom rozwoju moralnego. Gdy rozwój umysłowy osiągnie poziom dojrzałości, taki też powinien być poziom rozwoju moralnego. W innym przypadku osobę uważa się za moralnie niedojrzałą, będącą pod względem jednej ze sfer rozwojowych na poziomie dziecka.
Wychowanie patriotyczne
Patriotyzm wyraża się w przywiązaniu do swej Ojczyzny, do ziemi rodzinnej, do obyczajów i kultury narodowej, w szacunku dla ludzi, którzy ją tworzyli. Patriotyzm to troska o dobro swego kraju, stałe dążenie do pomnażania tego, co stworzyły poprzednie pokolenia, to gotowość służenia swej Ojczyźnie. Patriotyzmowi towarzyszyć musi poczucie godności narodowej, a jednocześnie szacunek i przyjaźń dla innych narodów Treści wychowania patriotycznego realizowane są już na szczeblu edukacji przedszkolnej. Głównym zadaniem przedszkola jest budzenie u dzieci miłości do małej i wielkiej Ojczyzny przez ugruntowanie poczucia tożsamości regionalnej, narodowej, europejskiej. Treści dotyczące wychowania patriotycznego, w większości programów ułożone są w myśl zasady, że przechodzimy od tego, co najbliższe dziecku do tego, co dalekie i nieznane.
Dla małego dziecka Ojczyzną jest jego wieś czy miasto, w którym mieszka z rodziną, przedszkole i koledzy, sąsiedzi, gdzie wszystko jest znajome i bliskie, gdzie czuje się zadomowiony i bezpieczny. Związki z Ojczyzną rozpoczynają się od więzi z rodziną, przedszkolem, swoją miejscowością, najbliższymi okolicami. Ten krąg stopniowo rozszerza się.
Budowanie edukacji regionalnej na poziomie przedszkolnym nie musi być zadaniem trudnym. Najważniejszym jej elementem jest sama postawa nauczyciela. Jego zaangażowanie i wieź emocjonalna ze środowiskiem. Ważne jest, aby nauczyciel swoją postawą, przykładem i odpowiednim sposobem potrafił przekazać dzieciom istotę wartości rodzinnych, piękno krajobrazu, wagę tradycji i dziedzictwa kulturowego. Ważnym elementem realizacji treści z wychowania patriotycznego są relacje w domu rodzinnym dziecka.
Dziecko zaczyna swoje poznanie od doświadczeń osób najbliższych, swojej rodziny. Rodzice jako pierwsi mają możliwość wprowadzenia dziecka w piękny świat tradycji i kultury naszego regionu. Od nich w dużym stopniu zależy czy obudzą w dziecku szacunek i miłość do otaczającego je środowiska i regionalnej tradycji.
Wychowanie umysłowe, wychowanie intelektualne, jedna z podstawowych dziedzin wychowania oznaczająca podejmowanie specyficznych działań celem przyswojenia wychowankom określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, kształtowanie właściwych postaw wobec nauki i pracy umysłowej, a także doskonalenie własnych zdolności poznawczych (spostrzegawczości, pamięci, uwagi, rozumowania itp.) oraz rozwijanie zainteresowań naukowych i kształtowanie przekonań.
Pierwszym środowiskiem społecznym i wychowawczym, w którym dziecko przebywa od urodzenia jest rodzina. Rodzina jest grupą społeczną, której nie zastąpi w procesie socjalizacji i wychowania żadna instytucja, lecz może ją wspierać i współdziałać z nią. Przejście z rodziny do przedszkola jest istotną zmianą w życiu dziecka. W przedszkolu odkrywa społeczeństwo zorganizowane, społeczną rzeczywistość, doświadcza działania dużej ilości silnych bodźców. Przedszkole ma za zadanie wszechstronnie oddziaływać na rozwój dziecka i przygotować go do podjęcia nauki w szkole.
WYCHOWANIE UMYSŁOWE
Pracę wychowawczo-dydaktyczną z dziećmi w wieku przedszkolnym określają zadania wchodzące w zakres wychowania umysłowego, społeczno - moralnego, techniczno - estetycznego, fizyczno - zdrowotnego.
W zakresie wychowania nauczycielka zapoznaje dzieci z otoczeniem w powiązaniu z nabywaniem określonych umiejętności praktycznych. Dzieci w trakcie zabaw, zajęć, swobodnych rozmów wzbogacają słownictwo, doskonalą mowę komunikatywną. W toku działania dokonują prostych operacji umysłowych: porównywania, klasyfikowania, uogólniania, odnajdywania związków przyczynowo - skutkowych. Kolejnym zadaniem jest rozwijanie motywacji do nauki jako źródła wiedzy, co wiąże się z przyswojeniem elementarnej umiejętności czytania, wyrobieniem gotowości do nauki pisania, kształtowaniem pojęć matematycznych. Rozwija się także u dzieci zainteresowania przyrodnicze, umiejętności związane z poznawaniem otoczenia przyrodniczego, hodowlą, uprawą. Na wychowanie umysłowe wpływają: zabawa i inne rodzaje działalności dowolnej, czynności samoobsługowe dzieci, prace gospodarcze i użyteczne, zajęcia organizowane przez nauczycielkę, uroczystości, wycieczki, spacery, kontakty okolicznościowe nauczycielki w różnych sytuacjach dnia.
WYCHOWANIE FIZYCZNO - ZDROWOTNE.
W zakresie wychowania fizyczno - zdrowotnego program wytycza zadania kształtowania czynnych postaw wobec zdrowia i bezpieczeństwa swojego i innych oraz rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej. W trakcie ćwiczeń gimnastycznych, porannych, zabaw ruchowych rozwija się tężyznę fizyczną, sprawność ruchową, kształtuje się prawidłową postawę dziecka. Zdrowie dziecka jest podstawowym warunkiem pomyślnego procesu wychowawczego. Proces ten powinien być oparty na zapewnieniu wychowankom wszystkich potrzeb zdrowotnych. W toku działania nauczyciela promującego zdrowy styl życia dziecko powinno poznać czynniki zagrażające zdrowiu, przyczyny powstawania niektórych chorób i sposoby zapobiegania im.
Wszystkie te zadania realizuje przedszkole przez właściwie organizowane środowisko wychowawcze, tworzenie sytuacji wychowawczych, stosując różne metody i formy pracy z dziećmi.
Podsumowaniem rozważań na temat jak wielki jest wpływ przedszkola na rozwój dziecka mogą świadczyć wypowiedzi rodziców i nauczycieli na postawione im pytania. 100% odpowiedzi pozytywnych uzyskały odpowiedz, z których wynika, iż przedszkole:
stwarza warunki do poszerzania wiedzy i nabywania nowych wiadomości,
uczy dzieci stawiania pytań, szukania odpowiedzi i rozwiązywania problemów,
wpaja wiarę we własne możliwości,
uczy rozróżniania dobra i zła,
uczy wyrażania swoich potrzeb,
stara się wpoić w dzieci szacunek dla ludzi i prawdy,
uczy tradycji rodzimych , kulturowych,
umożliwia dzieciom udział w różnorodnych imprezach, spotkaniach, wystawach artystycznych,
kształtuje pozytywne stosunki międzyludzkie,
pomaga dzieciom rozpoczynającym naukę w szkole.
Wychowanie estetyczne - ogół świadomych oddziaływań i działań własnych wychowanka, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samoekspresji wychowanka oraz do umożliwienia mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki. Cele wychowania estetycznego: - wyrabianie wrażliwości estetycznej, przez którą rozumie się zdolność dostrzegania i przeżywania wszelkiego piękna: przyrody, wytworów ludzkiej pracy i działalności twórczej - rozbudzanie potrzeb wyrażających się w chęci przeżywania piękna - doskonalenie zdolności rozumienia piękna i umiejętności dokonywania oceny artystycznej wytworów przyrody i człowieka, a zwłaszcza dzieł sztuki - rozwijanie zainteresowań estetycznych oraz potrzeby ekspresji własnych doznań artystycznych i związanych z nimi twórczych i odtwórczych zdolności artystycznych, a także zamiłowań do uprawiania tej formy aktywności
I.Wojnar i W. Pielasińska uważają, iż wychowanie estetyczne powinno łączyć trzy ogniwa procesu edukacyjnego: przekazywanie wiedzy o zjawiskach artystycznych; stymulowanie przeżyć i doznań w bezpośrednim kontakcie z dziełem czy wytworem kultury oraz pobudzanie własnej ekspresji twórczej dzieci i młodzież. B. Suchodolski ujmuje go, jako: wychowanie przez sztukę, oraz wychowanie dla sztuki. Dla sztuki to znaczy z myślą o kształtowaniu estetycznej kultury człowieka, jego wrażliwości, jego stosunku do różnorodności zjawisk i wartości estetycznych, istniejących zarówno w świecie natury, jak i w kręgu ludzkich dokonań. Czynniki istotne w kształtowaniu kultury estetycznej: wrażliwość estetyczna, doświadczenie, wiedza, umiejętność włączania doświadczeń związanych z przeżyciem wartości estetycznej w całokształt życia człowieka, inwencja estetyczna.