PRAWO KARNE
Funkcje prawa karnego
a) Funkcja sprawiedliwościowa - przyjmuje się że prawo karne jest po to by zaspokoić społeczne poczucie sprawiedliwości
b) Funkcja ochronna - prawo karne jest po to by chroniło określone dobra zwłaszcza by chroniło nas przed przestępstwami. Funkcja ta sprowadza się także do ochrony pewnych dóbr społecznych
c) Funkcja zapobiegawcza - prawo karne ma zapobiegać przestępstwom w 2 formach: w pierwszej indywidualnej (oddziaływanie na sprawce) i w prewencji generalnej (oddziaływanie na pozostałych członków społeczności)
d) Funkcja poprawcza - chodzi tu o pewne wychowanie - o poprawę sprawcy, jest tu skierowana oferta do sprawcy tzw. Resocjalizacja, ale nie każdy musi z niej korzystać.
e) Funkcja kompensacyjna - idea tej funkcji sprowadza się do tego, że powinniśmy się skupić nad tym by sprawca naprawił szkodę.
f) Funkcja subsydialności - prawo karne względem innych przepisów prawa ma jedynie charakter pomocniczy.
Zasady prawa karnego
a) Zasada odpowiedzialności karnej za czyn - w polskim prawie karnym można odpowiadać tylko za coś co się zrobiło
b) zasada winy - sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karną tylko wtedy, gdy jest winny tego co się stało. Wina jest kategorią obiektywną. O zasadzie winy mówi art.1 &3 kodeksu karnego „nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu”
Są okoliczności wyłączające winę np. niepoczytalność, w konsekwencji osoby niepoczytalnej nie karzemy, możemy ją umieścić w szpitalu psychiatrycznym.
Są 2 formy winy w prawie karnym:
- wina umyślna - charakteryzuje się występowaniem z zamiarem, że ktoś ma zamiarpopełnić przestępstwo (zamiar bezpośredni - ktoś chcę popełnić przestępstwo i zamiar ewentualny - sprawca nie chce popełnić przestępstwa, ale godzi się na to)
- wina nieumyślna - np. nieszczęśliwy wypadek. Wina ta ma 2 formy (lekkomyślność - gdy sprawca przewidywał, że może popełnić przestępstwo i niedbalstwo 0 nie przewiduje że może popełnić przestępstwo, a powinien przewidzieć to.
c) zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej - zasada ta sprowadza się do tego, że w polskim prawie karnym nie ma odpowiedzialności zbiorowej, każdy ma odpowiedzialność za swoje czyny. Osobisty charakter ma także kara.
d) zasada humanitaryzmu - kary oraz inne środki przewidziane w kodeksie karnym stosuje się z uwzględnieniem tej zasady, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. (np. nie można stosować zabronionych metod przesłuchania)
e) zasada iż nie ma przestępstwa bez ustawy - jest zapisana w art.1&1 kodeksu karnego, a także nie można kogoś pociągnąć do odpowiedzialności za przestępstwo, które to przestępstwo nie jest przestępstwem zapisanym w ustawie.
Z tej zasady wynikają zasady szczegółowe:
- nie może coś stanowić przestępstwa, bez zapisania tego w ustawie
- by przepisy były maksymalnie czytelne, dokładne
- zakaz wstecznego działania prawa karnego
- nie ma kary bez ustawy
Sąd może skazać na karę kogoś, tylko na taką jaka jest przewidziana w kodeksie karnym. Obowiązuje reguła sankcji względnie oznaczonych tzn. że sąd ma zawsze jakiś wybór kary. Przeciwieństwem jest sankcja bezwzględnie oznaczona np. gdyby sąd nie miał wyboru kary. Jest jeszcze sankcja nieoznaczona - gdyby ustawodawca w ogóle nie zapisał jaka kara grozi za dane przestępstwo
3) Pojęcie i klasyfikacja przestępstw
Przestępstwo - jest to czyn człowieka, zabroniony przez ustawę pod groźbą kary, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopni wyższym niż znikomy
Elementy tej definicji to:
1 „jest to czyn człowieka” - nie ma odpowiedzialności zbiorowej, człowiek, który ponosi odpowiedzialność karną musi mieć określony wiek. Kodeks karny ustala tą granicę na 17 lat. Wiek 17 lat z odstępstwem jest obniżony do lat 15, gdy popełni się najpoważniejsze przestępstwa: zabójstwo, gwałt ze szczególnym okrucieństwem, rozbój kwalifikowany.
2 „czyn zabroniony przez ustawę” - ustawa musi zawierać cały opis przestępstwa
3 „czyn bezprawny” - tzn. że musi być sprzeczny z przepisami
4. czyn jest zawiniony - sprawcy trzeba postawić zarzut
Każde przestępstwo jest czynem zabronionym, ale nie każdy czyn zabroniony jest przestępstwem.
5 „czyn społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy” - przestępstwem są pewne czyny o nieco większej społecznej szkodliwości (nie każde złe zachowanie jest przestępstwem)
1. Podział przestępstw ze względu na wagę przestępstwa:
- zbrodnie - przestępstwa które zagrożone jest karą nie niższą niż 3 lata. Zbrodnie można popełnić tylko umyślnie. (np.: morderstwo kwalifikowane, zabójstwo, rozbój kwalifikowany -z użyciem niebezpiecznego narzędzia)
- występki - to pozostałe przestępstwa, które są zagrożone karą grzywny powyżej 30 stawek dziennych, powyżej 1 m-ca ograniczenia wolności i powyżej 1 m-ca pozbawienia wolności.
Występki można popełnić umyślnie jak również nieumyślnie
Pozostałe czyny zabronione to wykroczenia (zagrożone karą nagany, grzywny od 20zł. do 5000 zł. z odstępstwami wzwyż np.: w transporcie drogowym, karą miesiąca ograniczenia wolności, karą aresztu od 5 do 30 dni.)
2. Podział ze względu na podział winy:
- Przestępstwa umyślne i nieumyślne (zbrodnie wyłącznie umyślne)
- Przestępstwa popełnione z winy kombinowanej (przestępstwa umyślne i nieumyślne) np. pobicie ze skutkiem śmiertelnym jest z winy kombinowanej
3. Podział ze względu na formę czynu
- przestępstwa z działania np.: gwałt, napad na bank
- przestępstwa z zaniechania np.; nieudzielanie pierwszej pomocy ofiarze wypadku przez kierowcę
- przestępstwa złożone np.; zabójstwo można popełnić działając lub przez zaniechanie
4. Podział na przestępstwa formalne i materialne
- formalne - to takie dla których zaistnienia nie trzeba wywołać żadnego skutku np.; nakłanianie do uprawniania nierządu.
- materialne - to, takie dla którego zaistnienia musi wystąpić jakiś skutek np.; zabójstwo - skutkiem jest śmierć człowieka.
5. Podział ze względu na typ przestępstwa:
- w typie podstawowym np.; zabójstwo
- w typie kwalifikowanym np.; morderstwo
- w typie uprzywilejowanym np.; dzieciobójstwo
6. Podział z uwagi na tryb ścigania:
- przestępstwa ścigane z urzędu - są one ścigane niezależnie od woli skrzywdzonego
- przestępstwa ścigane na wniosek - uzależnione jest od woli skrzywdzonego np.; gwałt - raz złożony wniosek nie podlega cofnięciu
7. Podział z uwagi na cechy podmiotu:
- przestępstwo powszechne - to takie którego sprawcą może być każdy człowiek np.; zabójstwo, kradzież gwałt
- przestępstwo indywidualne - może popełnić osoba posiadająca szczególne cechy np.; sprawcą łapownictwa może być tylko funkcjonariusz publiczny, dzieciobójstwa tylko matka
4) Formy stadialne i zjawiskowe popełniania przestępstw.
a) Formy stadialne
1. przygotowanie ma 2 formy
- przygotowanie w sensie ścisłym np.; zbieranie informacji, nabywanie narzędzi które miałyby służyć do popełnienia przestępstwa.
- wejście w porozumienie - poszukanie osób z którymi ktoś chciałby w przyszłości popełnić przestępstwo
Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy konkretny przepis tak stanowi np.; przygotowanie do fałszowania pieniędzy, niekaralne jest przygotowanie do zabójstwa.
2. usiłowanie - zachodzi gdy ktoś zmierza bezpośrednio do popełnienia przestępstwa, a gdy to nie następuje np..; ktoś próbuje pozbawić życia człowieka poprzez strzał, a nie trafia, nie zdołał zabić, bo się nie udało z przyczyn niezależnych od niego. Wyróżnia się usiłowanie nieudolne np.,; ktoś włamał się do sejfu, a sejf okazał się pusty. Sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa.
3. dokonanie - ktoś dokonuje przestępstwa np.,; pozbawia kogoś życia
b) Formy zjawiskowe
1. sprawstwo kierownicze - polega na tym że dana osoba bezpośrednio, fizycznie nie popełniła przestępstwa wprost, ale poleca wykonanie przestępstwa innej osobie, zleca wykonanie przestępstwa innej osobie np.; lider grupy przestępczej sam nie zabija, poleca wykonanie przestępstwa. Istota sprowadza się do tego że odpowiedzialność ponosi taką samą jak ta osoba która bezpośrednio popełnia to przestępstwo
2. współsprawstwo - ma miejsce gdy przynajmniej dwie osoby działają wspólnie i w porozumieniu, te osoby będą oskarżone o to samo.
Od współsprawstwa różni się instytucja współsprawstwo równoległe ,które ma miejsce wtedy, gdy 2 sprawcy w jednym czasie popełniają przestępstwo, ale nie działają wspólnie
3. podżeganie - odpowiedzialność za podżeganie poniesie ten, kto nakłania inną osobę by popełniła przestępstwo np.; ktoś może podżegać do zabójstwa kogoś innego, to podżegacz odpowiada tak jakby sam popełnił zabójstwo. Odpowiedzialność podżegacza jest niezależna od zachowania się potencjalnego sprawcy przestępstwa. Jeśli ktoś podżegał kogoś by innego pobić a ofiara bójki w wyniku tego zmarła to odpowiedzialność podżegacz ponosi tylko za podżeganie do bójki.
4. pomocnictwo - sytuacja gdy ktoś udziela sprawcy przestępstwa pomocy, która ta pomoc ułatwia popełnienie przestępstwa np.; w szczególności: dostarczając narzędzie, środek transportu, udzielając rady lub informacji.
Istota sprowadza się do tego że mówimy o pomocnictwie na etapie przed lub w trakcie dokonywania przestępstwa, bowiem pomoc udzielana sprawcy po tym jak tego dokonał nazywana jest poplecznictwem
Szczególną postacią pomocnictwa jest prowokacja - ktoś podżega do przestępstwa, bo chce by dana osoba (wykonawca) poniosła odpowiedzialność.
Niektóre służby tj. policja, ABW, CBA, mają możliwość dokonania prowokacji ale tylko w celu potwierdzenia, że ktoś zajmuje się działalnością przestępczą
5) Okoliczności wyłączające bezprawność - są to tzw. Kontratypy. Istota kontratypu sprowadza się do tego, iż w sytuacji, gdy na pierwszy rzut oka czyn jest przestępstwem, to dzięki istnieniu kontratypu jednak uznajemy że nie jest on bezprawny.
Dzielą się na 2 grupy:
1) Kontratypy ustawowe
a) obrona konieczna - polega na odpieraniu bezpośredniego, bezprawnego zamachu na dobro chronione prawem w sposób współmierny do niebezpieczeństwa. Instytucja obrony koniecznej opiera się na zasadzie iż siłę siłą odeprzeć wolno. (zawsze możemy się bronić przed bezprawnym zamachem)
Subtelność obrony polega na tym że łatwo można przekroczyć jej granice
Przekroczenie granic obrony koniecznej ma 2 granice
- eksces intensywny - polega na użyciu środków przesadzonych
- eksces ekstensywny - polega na działaniu przedwczesnym lub zbyt późnym.
Kwestią ważną obrony koniecznej jest stosowanie pewnych zabezpieczeń, które miałyby nas chronić
b) stan wyższej konieczności - polega na poświęceniu dobra jednego po to by ratować inne dobra, przy czym te dobro poświęcone nie może przeważać wartości rażąco wyższej od dobra ratowanego
c) ryzyko nowatorstwa - przyjmuje się, że pewne ryzyko może być związane z eksperymentem np.; ocena skuteczności nowego leku.
d) ostateczna potrzeba wojskowa - konstrukcja, która pozwala na wymuszenie posłuszeństwa w wojsku
2) Kontratypy pozaustawowe
a) działanie w ramach uprawnień i obowiązków np.; spółdzielnia może wejść do naszego mieszkania podczas naszej nieobecności wówczas gdy np. został wykryty u nas pożar.
b) zgoda dysponenta dobrem (zgoda pokrzywdzonego) - są pewne dobra, którymi człowiek może swobodnie rozporządzać, nie może się godzić na ich narażenie np.; nietykalność cielesna, wolność
c) czynności lecznicze - pozostają czasami w zbiegu ze zdarzeniami, że nie udaje się osiągnąć zdarzenia, optyka patrzenia na lekarza zmienia się, jeżeli ktoś wyraził zgodę na zabieg medyczny i był przeprowadzony zgodnie z wymaganiami sztuki medycznej, to wtedy nie jest to przestępstwo.
d) kontratyp zabiegów kosmetycznych - musi być podjęty w celu upiększenia urody i musi się łączyć z brakiem negatywnych następstw zdrowotnych.
e) karcenie małoletnich - muszą być spełnione następujące warunki by mówić o karceniu tj.:
- działalności sprawcy musi przyświecać cel wychowawczy
- nie może przekraczać takie zachowanie rozsądnego stopnia intensywności
- przysługuje wyłącznie rodzicom lub opiekunom
f) ryzyko sportowe - opiera się na założeniu że zajmowanie się sportem jest zachowaniem dobrym, ale może się łączyć z negatywnymi następstwami np.: odniesienie kontuzji. By mówić że dane zachowanie sportowe nie jest przestępstwem muszą być spełnione pewne warunki:
- uprawianie danej dyscypliny sportowej musi być dozwolone
- trzeba tego działania sportowego dopuszczać się zgodnie z regułami danej dyscypliny
g) zwyczaj - np.; strzelanie z fajerwerków w dzień powszedni a w sylwestra. Jako zwyczaj traktuje się także wręczanie drobnych upominków po zabiegu, ale nie uzależnienie jego wykonania od tego.
6) okoliczności uchylające winę - są to zdarzenia które powodują że pomimo wyczerpania znamiona przestępstwa, sprawca nie popełnia przestępstwa ponieważ nie jest winny tego co się stało
Okoliczności wyłączające winę to:
a) niepoczytalność - oznacza że ktoś z powodu choroby psychicznej lub innych zakłóceń czynności psychicznych nie jest w stanie rozpoznać znaczenia czynu, kierować swoim postępowaniem np.: ktoś kto jest schizofrenikiem (popełnił przestępstwo bo myślał, że ktoś mu zagraża)
To czy ktoś jest niepoczytalny ustalają biegli po uprzedniej obserwacji i badaniach. Osoba taka nie podlega karze, może być umieszczona w zakładzie zamkniętym.
Poczytalność ograniczona - ktoś odpowiada za swoje zachowanie, ale uznajemy że wpływ na to co zrobił mają czynniki psychiczne np.; może to wynikać z wielkiego stresu. Nie stosuje się przepisów o niepoczytalności wobec sprawcy, który wprawił się w stan odurzenia. (mp.; pod wpływem alkoholu, narkotyków)
b) błąd co do faktu - niedopełnia umyślnie czynu zabronionego ten kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię np.; myśliwy strzelał do dzika, a strzelił do kolegi.
c) błąd co do prawa - polega na tym, że ktoś może pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że dany czyn nie jest przestępstwem. Może dotyczyć przestępstw mniej znanych np.; przestępstwo nie zawiadomienia o przestępstwie, zatrzymanie rzeczy znalezionej.
d) błąd co do kontratypu - ktoś pozostaje w błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność uchylająca bezprawność.
e) rozkaz przełożonego - żołnierz lub inna osoba wykonująca rozkaz nie popełnia przestępstwa będącego wykonaniem rozkazu, chyba że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo.
7) Kary w prawie karnym i prawie wykroczeń (kary za przestępstwa i wykroczenia) kary w prawie karnym:
A) kary za przestępstwa:
- grzywna - wymierza się ją w stawkach dziennych, polega na tym, że najpierw sąd orzeka liczbę stawek dziennych w wymiarze od a później określa wartość jednej stawki dziennej w wymiarze od 10 zł do 2000zł. Grzywny nie określa się jeśli dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie jej można ściągnąć w drodze egzekucji.
- ograniczenie wolności - polega na tym, że trwa od 1 miesiąca do 12 miesięcy. W czasie odbywania tej kary skazany nie może bez zgody sądu zmienić miejsca stałego pobytu, jest obowiązany do składania wyjaśnień z przebiegu tej kary, nie odpłatnej pracy na cele społeczne w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie, a w przypadku osób zatrudnionych sąd zamiast tego poręczenia wynagrodzenia od 10% do 20% z zastrzeżeniem że skazany nie może rozwiązać umowy o pracę bez zgody sądu -- - - - pozbawienie wolności - trwa najkrócej miesiąc, a najdłużej 15 lat, wymierza się ją w miesiącach i latach.
Przyjmuje się że taka kara ma być karą orzekaną w ostateczności, gdy inna kara nie jest w stanie poprawić sprawcy przestępstwa.
Historycznie ukształtowały się różne sposoby kary pozbawienia wolności:
a) system całkowy - powstał pod koniec XIX wieku, polegał na tym, że delikwenci byli osadzani w pojedynczych celach, nie mieli kontaktu z nikim, w ramach resocjalizacji czytali Biblię
b) system wspólnej pracy milczenia - XIX wiek, polegał na tym, że wciągu dnia więźniowie pracowali wspólnie, ale nie mogli się do siebie odzywać
c) system progresywny - 2 połowa XIX wieku, polegał na tym, że więźniowie przechodzili do coraz lżejszych zakładów karnych
d) System wolnej progresji - sąd w wyroku określa typ i rodzaj zakładu karnego, poprzez dobre zachowanie przechodzą do łagodniejszych form.
- 25 lat pozbawienia wolności - za najpoważniejsze przestępstwa
- dożywotnie pozbawienie wolności - zostało przywrócone w 1995 roku. Wbrew nazwie kara nie musi trwać do końca życia, po 25 latach skazany może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie (jest to pewna motywacja do zachowania się w zakładzie). W praktyce skazani nie składają wniosków, sąd może wskazać we wniosku, że skazany może ubiegać się o przedterminowe zwolnienie po 25 latach
W Polsce nie obowiązuje kara śmierci, po raz ostatni była wykonana w 1988 roku. Skazani byli na nią w szczególności zabójcy i osoby oskarżone o przestępstwa na tle seksualnym. Natomiast jest ona wykonywana np.; w Chinach, Arabii Saudyjskiej, Kuwejcie, na Białorusi i w niektórych stanach USA. W Polsce przywrócenie jej jest niemożliwe, gdyż związane byłoby w z wystąpieniem z Rady Europy, bo ona nie uznaje kary śmierci w czasie pokoju. Argumentem za karą śmierci jest np.; wyeliminowanie najgroźniejszych przestępców, a argumentem przeciw jest m.in. to że jest ona niehumanitarna a także że istnieje ryzyko pomyłki
B) Kary za przestępstwa
- nagana
- grzywna - tj. kara orzekana w ponad 90% wykroczeń, orzekana w wymiarze od 20 zł. do 5000 zł., niekiedy mogą być wyższe (np.; w transporcie drogowym) jest ściśle określona w taryfikatorze
- ograniczenie wolności - trwa 1 miesiąc, nieodpłatna praca na cele społeczne
- areszt - trwa od 5 do 30 dni, orzekana rzadko, bywa jednak w praktyce że sprawca wykroczenia będzie skazany na karę aresztu (zastępcza kara aresztu) bo np.; nie uiścił grzywny.
8) Recydywa - (brzmienie negatywne) jest to powrót do przestępstwa.
Rodzaje Recydyw:
a) recydywa zwykła - jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności, popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 m-cy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. Warunkowe przedterminowe zwolnienie dopiero po upływie 2/3 kary
b) recydywa wielokrotna - multirecydywa - jeżeli sprawca był uprzedni skazany w warunkach recydywy zwykłej, który odbył łącznie co najmniej 1 rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub w części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo gwałtu, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierza karą pozbawienia wolności przewidzianą z przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. Warunkowe przedterminowe zwolnienie możliwe dopiero po upływie ¾ kary.
9)Przedawnienie w prawie karnym i prawie wykroczeń
Przedawnienie opiera się na założeniu, że po upływie pewnego okresu czasu niecelowym jest zajmowanie się sprawą przestępstwa.
a)Przedawnienia w prawie karnym - wyróżnia się 3 rodzaje:
-przedawnienie ścigania (art.101 K.K.) karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat
*lat 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa
*lat 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię
*lat 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat
*lat 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata
*lat 5 - gdy chodzi o pozostałe występki
- przedawnienie wyrokowania (art.102 K.K.) jeżeli co do danego przestępstwa wszczęto postępowanie, okresy z art. 101 zostają przedłużone np.; zabójstwo z lat 30 do lat 40
- przedawnienie wykonania kary (art.103 K.K.) nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynęło lat:
*30 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą
*15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat
*10 - w razie skazania na inną karę
Nie przedawniają się przestępstwa wojenne, przeciwko ludzkości. Przepisów art. 101-103 K.K. nie stosuje się również do umyślnego przestępstwa i zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, lub pozbawienia wolności łącznego ze szczególnym popełnionego przez funkcjonariusz publicznego związku z wykonywaniem obowiązków służbowych.
b) przedawnienie w prawie wykroczeń - karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu.
W razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia przedawnienie biegnie od daty uchylenia rozstrzygnięcia. Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły 3 lata
10) Zatarcie skazania w prawie karnym i zatarcie ukarania w prawie wykroczeń
a) zatarcie skazania - polega na tym że fakt skazania wywiera jakieś piętna na skazanym. Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za nie byłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych
2 rodzaje skazania:
- z urzędu - w razie skazania na karę pozbawienia wolności lub karę 25 lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowanie kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. W razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
- na wniosek - sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.
W razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje już po upływie 3 lat
Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej 15 roku życia.
b) zatarcie ukarania - ukaranie uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania , darowania, lub przedawnienia wykonania kary. Jeżeli ukarany przed upływem tego okresu popełnił nowe wykroczenie, za które wymierzono mu karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny, ukaranie za oba wykroczenia uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania darowania albo od przedawnienia wykonania kary za nowe wykroczenie. Jeżeli orzeczono środek karny, uznanie ukarania za niebyłe nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania.
11) Charakterystyka wybranego rodzaju przestępstw
Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności:
a) gwałt (art. 197 K.K.) - kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Jeżeli sprawca doprowadza w ten sposób inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Jeżeli sprawca czynu działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5. Gwałt kwalifikowany - np.; z pobiciem, gwałt zbiorowy.
b) seksualne wykorzystanie bezradności osoby (art. 198 K.K.) - kto, wykorzystując bezwładność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
c) seksualne wykorzystanie stosunku zależności (art.199 K.K.) - kto przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat3. Jeżeli czyn ten został popełniony na szkodę małoletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Karze tej podlega ten kto doprowadza małoletniego do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, nadużywając zaufania lub udzielając mu korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy.
d) pedofilia (art. 200 K.K.) - kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Tej samej karze podlega ten, kto w celu zaspokojenia seksualnego prezentuje małoletniemu poniżej 15 lat wykonanie czynności seksualnej.
e) kazirodztwo (art. 201 K.K.) - kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
f) pornografia (art. 202 K.K.) - kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która sobie tego nie życzy, podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności oraz pozbawienia wolności do roku
Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter, albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega grzywnie, karze ograniczenia oraz pozbawienia wolności do lat2.
Kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, przechowuje lub posiada albo rozpowszechnia lub publicznie prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Kto utrwala treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej 15 lat, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Kto sprowadza, przechowuje lub posiada treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15, podlega karze pozbawienia wolności od miesięcy 3 do lat 5.
g) przestępstwa związane z eksploatacją prostytucji - obowiązuje system abolicji - doprowadzenie przemocą innej osoby do uprawiania prostytucji (art. 203 K.K.) - kto przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub wykorzystując stosunek zależności lub krytyczne położenie, doprowadza inną osobę do uprawiania prostytucji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
- stręczycielstwo (art. 204 K.K.) - kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
- sutenerstwo - kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Jeżeli osoba jest ,małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Takiej samej karze podlega ten, kto zwabia lub uprowadza inną osobę w celu uprawiania prostytucji za granicą.
- kuplerstwo - jest to ułatwienie czerpania prostytucji np.; wynajęcie mieszkania osobom które będą tam uprawiać prostytucję.
12) Postępowanie mandatowe w sprawach o wykroczenia:
1 z rodzajów postępowania - cechy:
- jest najbardziej uproszczonym trybem postępowania mandatowego
- odciąża znacznie sądy
- postępowanie mandatowe prowadzi szczególnie policja a także upoważnione do tego organy np.; straż miejska, inspektorzy pracy
- w jego toku można nałożyć na sprawcę mandat karny w postaci grzywny do 500 zł, chyba że jednym czynem wyczerpuje kilka wykroczeń to wtedy 1000 zł. Inspektor pracy do 5000 zł, wysokość zależy od taryfikatora mandatów karnych. Sprawcę można ukarać mandatem karnym, gdy schwytano go bezpośrednio na miejscu zdarzenia lub po zdarzeniu do 14 dni.
Jeżeli stwierdzi się popełnienie wykroczenia za pomocą urządzenia (np.; fotoradaru) to sprawca wykroczenia mandat może otrzymać w okresie do 30 dni od dnia zdarzenia.
Rodzaje mandatów:
- mandat gotówkowy - płacony przez sprawcę do rąk funkcjonariusza, nałożony na osobę przebywającą tymczasowo w Polsce, nie mającej stałego miejsca zamieszkania.
- mandat kredytowany - nakładany na sprawcę, ale nie płacony do rąk funkcjonariusza, z pouczeniem do zapłaty ciągu 7 dni
- mandat kredytowany - zaoczny - może być nałożony, gdy funkcjonariusz nie zastanie na miejscu kierowcy
Jeżeli funkcjonariusz nakłada mandat obowiązany jest pouczyć o możliwości odmówienia mandatu i o skutkach tego. Skutkiem będzie to że sprawa zostanie skierowana do sadu grodzkiego.
13) Charakterystyka wybranego rodzaju wykroczeń.
Wykroczenia przeciwko obyczajności publicznej:
- kto publicznie dopuszcza się nieobyczajnego wybryku, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 1500 zł albo karze nagany (art. 140 K.K.)
- kto w miejscu publicznym umieszcza nieprzyzwoite ogłoszenie, napis lub rysunek albo używa słów nieprzyzwoitych, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1500 zł albo karze nagany (art. 141 K.K.)
- kto natarczywie, narzucając się lub w inny naruszający porządek publiczny sposób proponuje innej osobie dokonanie z nią czynu nierządnego, mając na celu uzyskanie korzyści materialnej, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
4