Charakterystyka grupy uczniów
z odchyleniami rozwojowymi

Zaburzenia parcjalne

1. zaburzenia spostrzeżeń wzrokowych - mają istotne znaczenie w powstawaniu trudności w nabywaniu umiejętności pisania i czytania. W rezultacie zaburzeń analizy i syntezy wzrokowej dzieci wadliwie odzwierciedlają kształty.
   Charakterystyczne błędy to:
   - mylenie liter asymetrycznych, różniących się położeniem w przestrzeni
   - kłopoty z rozplanowaniem zapisu
   - w czytaniu: przestawianie liter lub całych cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek druku itp.

2. zaburzenia spostrzeżeń słuchowych - przejawiają się zakłóceniami analizy i syntezy - dzieci prawidłowo słyszą poszczególne dźwięki, a nie potrafią ich wyróżnić z potoku słów.
   W tej grupie występuje:
   - opóźnienie rozwoju słuchu fonematycznego i fonetycznego
   - opóźnienie rozwoju mowy

3. opóźnienia i zaburzenia rozwoju ruchowego - obniżenie precyzji ruchów docelowych:
   - współruchy:
   - wadliwa regulacja napięcia mięśniowego
   - trudnościom tym zwykle towarzyszy obniżony poziom graficzny pisma:

4. zaburzenia procesów emocjonalno-motywacyjnych - pojawiają się w wyniku zakłóceń procesu socjalizacji (błędy wychowawcze rodziców
   i nauczycieli, niewłaściwe postawy rodzicielskie wobec nauki szkolnej dziecka itp.) i są wówczas przyczyną niepowodzeń szkolnych, częściej jednak zdarza się, że zaburzenia te są konsekwencją trudności związanych z nauką szkolną.
   Dzieci, u których występują tego rodzaju zaburzenia tracą zainteresowanie nauką i zanika u nich motywacja do pracy

5. inteligencja niższa niż przeciętna

zaburzenia spostrzeżeń wzrokowych-
mają istotne znaczenie w powstawaniu trudności w nabywaniu umiejętności pisania i czytania. W rezultacie zaburzeń analizy i syntezy wzrokowej dzieci wadliwie odzwierciedlają kształty.

Charakterystyczne błędy to:
- mylenie liter asymetrycznych, różniących się położeniem w przestrzeni
- kłopoty z rozplanowaniem zapisu
- w czytaniu: przestawianie liter lub całych cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek druku itp.

Trudności szkolne

- niemożność opanowania techniki czytania w przewidzianym czasie

- niedokładnie odczytywane teksty, przekręcanie końcówek, konfabulacje

- trudności w rozumieniu tekstu mimo dobrej inteligencji

- problemy w różnicowaniu, zapamiętywaniu i odtwarzaniu figur geometrycznych i liter

- przy przepisywaniu opuszczają litery lub cząstki wyrazów, gubią drobne elementy lite

- dzieci z zaburzeniami percepcji wzrokowej popełniają uporczywe powtarzające się błędy ortograficzne.

- maja słabą pamięć wzrokową.

- często mają zaburzenia kierunkowego aspektu spostrzegania, które są związane z zaburzeniem procesu lateralizacji.

- mozolne wykonywanie rysunków - ubóstwo szczegółów, zakłócone proporcje i stosunki przestrzenne (plastyka)

- utrudniona orientacja na mapie (geografia, historia)

- brak wyobraźni przestrzennej - kłopoty w utrwalaniu wzrokowych obrazów figur, kątów i innych abstrakcyjnych elementów (geometria)

- języki obce

zaburzenia spostrzeżeń słuchowych-
przejawiają się zakłóceniami analizy i syntezy - dzieci prawidłowo słyszą poszczególne dźwięki, a nie potrafią ich wyróżnić z potoku słów.
W tej grupie występuje:
- opóźnienie rozwoju słuchu fonematycznego i fonetycznego
- opóźnienie rozwoju mowy

Trudności szkolne:

- trudności w formułowaniu wypowiedzi ustnych i pisemnych ( ubogi zasób słów, agramatyzm)

- słabe rozumienie instrukcji i poleceń słownych (skomplikowanych)

- trudności w czytaniu: uporczywe literowanie bez możności dokonania syntezy wyrazu, później przekręcanie wyrazów- część odczytuje, część zgaduje, zamiana lub opuszczanie głosek, sylab mylenie wyrazów zbliżonych artykulacyjnie, czytanie nierytmiczne, zaburzona intonacja i akcent zdaniowy, powolne tempo czytania, słabe rozumienie tekstu

- pisanie ze słuchu: opuszczanie liter i sylab, końcówek wyrazów, łączenie przyimków z rzeczownikami, mylenie głosek: dźwięcznych i bezdźwięcznych, syczących - szumiących - ciszących, w skrajnych przypadkach- zlepek przypadkowych liter, sylab, zniekształconych wyrazów

- słaba pamięć słuchowa: trudności w uczeniu się tabliczki mnożenia, wierszy, prozy

- języki obce

opóźnienia i zaburzenia rozwoju ruchowego -
-obniżenie precyzji ruchów docelowych:
- współruchy:
- wadliwa regulacja napięcia mięśniowego
- trudnościom tym zwykle towarzyszy obniżony poziom graficzny pisma:

Trudności szkolne:

- dzieci piszą powoli i brzydko, mogą mieć trudności z narysowaniem rombu, kwadratu, a nawet kółka krzyżyka czy laseczki

- "pomaganie" sobie ruchami nóg, języka itp. przy pisaniu

- zbyt mocny lub słaby nacisk na piórO- nierówne linie, łuki i kąty liter, łamanie ołówków i niszczenie zeszytów

- pismo chaotyczne i lustrzane, występowanie lateralizacji skrzyżowanej lub lewostronnej.

- zmienny kierunek pisma: różne położenie liter w wyrazach, wyrazów w zdaniu

- niewłaściwe zagęszczenie liter w wyrazie i wyrazów w zdaniu

- zachwianie proporcji liter i wyrazów, dowolny sposób łączenia liter: łączenie na różnym poziomie, brak połączeń międzyliterowych

- liczne skreślenia, poprawianie liter

zaburzenia procesów emocjonalno- motywacyjnych -
pojawiają się w wyniku zakłóceń procesu socjalizacji (błędy wychowawcze rodziców
i nauczycieli, niewłaściwe postawy rodzicielskie wobec nauki szkolnej dziecka itp.) i są wówczas przyczyną niepowodzeń szkolnych, częściej jednak zdarza się, że zaburzenia te są konsekwencją trudności związanych z nauką szkolną.
Dzieci, u których występują tego rodzaju zaburzenia tracą zainteresowanie nauką i zanika u nich motywacja do pracy

Trudności szkolne

- złe zachowanie

inteligencja niższa niż przeciętna

Choć globalnie we wszystkich procesach psychofizycznych są znacznie lepsze niż dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim, to jednak w porównaniu do swoich rówieśników z normalnych szkół do których uczęszczają, wypadają najgorzej.

Dzieci te mają najwięcej trudności z opanowaniem materiału dydaktycznego. Dawniej takie dzieci nazywano ociężałymi umysłowo. Gdy są otoczone fachową opieką nauczycieli i szczególnym wsparciem rodziców, mogą sprostać wymaganiom szkolnym i w dostatecznym stopniu opanować program edukacyjny. Natomiast gdy są pozostawione same sobie lub opieka jakiej doznają jest niewystarczająca, trudności ich mogą stać się nie do przezwyciężenia, a wskutek narastających luk w wiadomościach i piętrzących się trudności iloraz inteligencji tych dzieci może się obniżać. Z badań wynika, że uczniów z niepowodzeniami szkolnymi w klasach starszych jest znacznie więcej (przeważnie dwukrotnie) niż w nauczaniu początkowym.

Trudności szkolne:

- kłopoty z samodzielnym myśleniem i działaniem,

- są infantylne,

- mają ubogi słownik i niski poziom wypowiedzi ustnych i pisemnych,

- przejście do myślenia konkretno-obrazowego do myślenia abstrakcyjnego jest u nich znacznie wydłużone.

- kłopoty w koncentracji uwagi - uczeń nie pamięta dłuższych poleceń i instrukcji, “wyłącza się”.

- problem w wyjaśnianiu norm społecznych tzn. nie wiedzieć, jakie zasady społeczne i dlaczego obowiązują w danej sytuacji.

- trudności w opanowaniu umiejętności szkolnych - słabo czyta i pisze, słabo liczy.

- wolniejsze tempo pracy, często działa z dużym oporem i niechęcią (szybko rezygnuje w razie trudności).

- w pracy widoczna jest słaba umiejętność kontroli i planowania - działania są często przypadkowe, bezcelowe, na zasadzie prób i błędów.

- mały samokrytycyzm - nie potrafi korygować popełnionych błędów, jeśli nie jest w stanie wykonać konkretnego zadania, może obciążać czynniki zewnętrzne (“Tego się nie da zrobić”, “To zadanie jest głupie” itd.). Zdarza się tak, że nawet po zwróceniu uwagi na błędne wykonanie zadania, uczeń i tak upiera się, że “wszystko jest dobrze”.

Uczeń z opinią - inteligencja niższa niż przeciętna

Symptomy trudności w zakresie różnych przedmiotów nauczania w przypadku inteligencji niższej niż przeciętna	Dostosowania wymagań edukacyjnych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych uczniów
JĘZYK POLSKI
- słabe oceny pomimo starań i wysiłków ucznia, - trudności w czytaniu i pisaniu ( trudności z kojarzeniem określonych dźwięków (głosek) z odpowiadającymi im symbolami (literami), - trudności w rozumieniu czytanych treści, - trudności w samodzielnym wypowiadaniu się, formułowaniu wniosków i sądów, w uogólnianiu, myśleniu symbolicznym (abstrakcyjnym), - niski poziom rozwoju słowno - pojęciowego (odpowiada wcześniejszej fazie rozwoju), - ubogie słownictwo, wadliwa struktura gramatyczna wypowiedzi ustnych i pisemnych, - słabsza sprawność manualna (rysunki, pismo mają niski poziom graficzny - odpowiadają wcześniejszej fazie rozwoju), - słaba umiejętność stosowania konwencjonalnych sposobów zapamiętywania, - duże problemy z przywoływaniem z pamięci odległych partii materiału (słaba pamięć długotrwała, operacyjna), - trudności z selekcją i wychwyceniem myśli przewodniej w długich tekstach, - wolne tempo procesów umysłowych i działania.	- zmniejszanie ilości, stopnia trudności i obszerności zadań - dzielenie materiału na mniejsze partie, wyznaczanie czasu na ich opanowanie i odpytywanie - wydłużanie czasu na odpowiedź, przeczytanie lektury - wprowadzanie dodatkowych środków dydaktycznych np. ilustracje, ruchomy alfabet, - odwoływanie się do znanych sytuacji z życia codziennego - formułowanie pytań w formie zdań o prostej konstrukcji powołujących się na ilustrujące przykłady - częste podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy w celu udzielania dodatkowej pomocy , wyjaśnień - zajęcia w ramach zespołu dydaktyczno - wyrównawczego, gdzie szczególnie u młodszych dzieci należy oprócz wyjaśniania bieżących zagadnień programowych usprawniać funkcje poznawcze (procesy intelektualne i percepcyjne). Dla dziecka z inteligencją niższą niż przeciętna niezbędne są dodatkowe zajęcia prowadzone z wykorzystaniem bogatego materiału poglądowego w zakresie opanowania umiejętności czytania i pisania, a w starszych klasach opanowania danej partii materiału . Nie jest ono bowiem w stanie opanować tych umiejętności tylko dzięki pracy na lekcji i samodzielnej nauce własnej w domu - należy zezwolić na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na lekcjach - dyktanda przeprowadzać indywidualnie w wolniejszym tempie , gdyż dzieci te często nie nadążają za klasą - potrzeba większej ilości czasu i powtórzeń na opanowanie materiału.
JĘZYKI OBCE
- trudności z prawidłową wymową, - trudności w zapamiętywaniu i / lub odtwarzaniu treści, słówek, zdań, - trudności w swobodnym wypowiadaniu się na określony temat, - trudności w poprawnym czytaniu i pisaniu, - problemy z gramatyką	- zmniejszanie ilości słówek do zapamiętania, - pozostawianie większej ilości czasu na ich przyswojenie - odpytywanie po uprzedzeniu : kiedy i z czego dokładnie uczeń będzie pytany - wymagania w wypowiadaniu się na określony temat ograniczyć do kilku krótkich, prostych zdań na dany temat
PRZEDMIOTY ŚCISŁE (MATEMATYKA, FIZYKA, CHEMIA)
- trudności z wykonywaniem bardziej złożonych działań, - trudność z pamięciowym przyswajaniem i/lub odtwarzaniem z pamięci wyuczonych treści (np. tabliczka mnożenia, skomplikowane wzory, układy równań), - problem z rozumieniem treści zadań, - potrzeba większej ilości czasu na zrozumienie i wykonanie zadania.	- częste odwoływanie się do konkretu (np. graficzne przedstawianie treści zadań), szerokie stosowanie zasady poglądowości - omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopni trudności (pamiętając, że obniżenie wymagań nie może zejść poniżej podstawy programowej) - podawanie poleceń w prostszej formie (dzielenie złożonych treści na proste, bardziej zrozumiałe części) - wydłużanie czasu na wykonanie zadania, - podchodzenie do dziecka w trakcie samodzielnej pracy w razie potrzeby udzielenie pomocy i wyjaśnień, mobilizowanie do wysiłku i ukończenia zadania - zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie samodzielnie wykonać - potrzeba większej ilości czasu i powtórzeń dla przyswojenia danej partii materiału.
HISTORIA, BIOLOGIA
- trudność w selekcji i wybraniu najważniejszych treści (tendencja do pamięciowego uczenia się wszystkiego po kolei), - problem z zapamiętywaniem dat, nazwisk, nazw, miejscowości, - nieumiejętność przekrojowego wiązania faktów i informacji,	- w związku z dużym problemem w selekcji i wyborze najważniejszych informacji z danego tematu można wypisać kilka podstawowych pytań, na które uczeń powinien znaleźć odpowiedź czytając dany materiał (przy odpytywaniu prosić o udzielenie na nie odpowiedzi) - podobnie postępować przy powtórkach, - pozostawianie większej ilości czasu na przygotowanie się z danego materiału (dzielenie go na małe części, wyznaczanie czasu na jego zapamiętanie i odpytywanie)
W-F TECHNIKA MUZYKA PLASTYKA
- niezborność ruchowa i trudności w wykonywaniu niektórych ćwiczeń (potrzeba dłuższego treningu , aby opanować dane ćwiczenie, rzucanie do celu itp.), - trudności w zrozumieniu zasad i reguł różnych gier, - obniżony poziom prac plastycznych i technicznych (słabsza własna inwencja twórcza, wyobraźnia), - trudność w zapisywaniu i odczytywaniu nut.	- zapewnienie większej ilości ćwiczeń, aby uczeń opanował daną sprawność (w razie potrzeby zwolnienie z wykonania ćwiczeń przerastających możliwości ruchowe ucznia), - wielokrotne tłumaczenie i wyjaśnianie zasad i reguł gier sportowych, - podpowiadanie tematu pracy plastycznej czy technicznej, częste podchodzenie do ucznia , ukierunkowywanie w działaniu, - pozwalać na korzystanie ze śpiewników , wzorów, zapisów nutowych, -liberalnie oceniać wytwory artystyczne ucznia -w ocenianiu zwracać większą uwagę na wysiłek włożony w wykonanie zadania , niż jego ostateczny efekt

---