Systemy: Francja, Szwajcaria, Rosja, Litwa
Systemy rządów:
Francja - demokratyczna republika o systemie prezydencko-parlamentarnym, państwo unitarne
Szwajcaria - demokratyczna republika o systemie rządów zgromadzenia czyli parlamentarno-komitetowy, państwo federacyjne.
Rosja - demokratyczna republika o systemie prezydencko-parlamentarnym, państwo federacyjne.
Litawa -republika parlamentarna -parlamentarno-prezydencka, państwo unitarne,
Parlament :
Francja - Dwie izby.
Zgromadzenie Narodowe - 577 deputowanych, kadencja 5 lat w wyborach bezpośrednich i powszechnych. Zbierają się na jedną sesję rocznie w pierwszy roboczy dzień października oraz sesje nadzwyczajne zwoływane przez prezydenta na wniosek premiera lub większości członków Zgromadzenia. Izba ta może pociągnąć rząd do politycznej odpowiedzialności poprzez wotum nieufności. Wniosek o wotum musi być podpisany przez min. 1/10 składu jej członków, a głosowanie nad nim nie może odbyć się wcześniej niż 48 godzin po złożeniu wniosku. W sytuacji uchwalenia wotum bezwzględną większością premier ma obowiązek złożyć dymisję na ręce prezydenta, prezydent może jednak dymisji nie przyjąć i wtedy rozwiązuje parlament.
Senat nazywany również Reprezentacją Terytorialnych Wspólnot Republiki (gmin, departamentów, terytoriów zamorskich) lub Izbą Refleksji. Składa się z 331 senatorów wybieranych na 6 lat ale co 3 lata następuje odnawianie połowy jej składu. Wybory pośrednie, wyborcami są: deputowani do Zgromadzenia Narodowego wybrani w danym departamencie, członkowie rad regionalnych i rad generalnych oraz członkowie i delegaci rad gmin. Okręgi wyborcze tworzy się w departamentach od wielkości których zależy liczba przypadających nań mandatów. Głosowanie jest obowiązkowe, a niewypełnienie go grozi grzywną.
Każda izba parlamentu uchwala swój regulamin. W strukturze danej izby można wyróżnić biuro kierujące pracą każdej izby, komisje stałe ( w każdej izbie po 6), komisje doraźne, śledcze, kontrolne mieszane oraz kluby.
Szwajcaria -
Zgromadzenie Federalne - sprawuje najwyższą władzę w Federacji. Składa się z 2 izb, a obie izby są równorzędne.
Rada Narodowa - to przedstawicielstwo ogólnonarodowe pochodzące z powszechnych i równych wyborów. Ilość mandatów przypadających na kanton jest proporcjonalna do liczby ludności. Zasiada w niej 200 deputowanych, kadencja trwa 4 lata. Rada Narodowa corocznie wybiera ze swego grona: przewodniczącego, wiceprzewodniczących, skrutatorów i ich zastępców (nie ma reelekcji), wraz z przewodniczącymi frakcji partyjnych tworzą Biuro Rady Narodowej. Komisje stałe i niestałe.
Rada Kantonów- to izba reprezentująca kantony na szczeblu związku składa się z 46 przedstawicieli: po dwóch z 20 kantonów i po jednym z 6 najmniejszych. Kantony regulują tryb wyborów ich deputowanych. Wybory są powszechne i bezpośrednie. Corocznie jest wybierany przewodniczący i wiceprzewodniczący oraz ich zastępcy. Biuro Kantonów oraz komisje parlamentarne. Powołuje też komisje wspólne obu izb: stałe i niestałe. Wspólne izby obradują w wypadku:
- wyboru najwyższych władz państwowych (rządu, Trybunału Federalnego, prezydenta, kanclerza),
- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między najwyższymi organami federalnymi
- stosowania prawa łaski
- Szczególnych okoliczności i dla przyjęcia oświadczeń rady Federalnej
Parlament sprawuje władzę w imieniu narodu na zasadzie wyłączności. Dominacja i nadrzędność parlamentu, kompetencje jego wykraczają zdecydowanie po za kompetencje ustawodawcze. Podporządkowane mu są inne organy państwowe np. rząd wykonujący jego uchwały. Podstawowe jego funkcje to:
- ustawodawcza (zmiana konstytucji)
- ustawodawcza (tworzenie prawa)
- elekcyjna (wybór rządu)
- kontrolna (wobec Trybunału Federalnego)
- kierowniczo - inspiracyjna (wobec rządu)
- wykonanie zarządu administracyjnego (przyznawanie koncesji)
- quasi- sądowa (stosowanie prawa łaski)
Nadzoruje między innymi stosunki z innymi państwami, współtworzy politykę zagraniczną państwa, rozpatruje skargi na orzeczenia Rady Federalnej w sprawach administracyjnych, uchwala budżet państwa, wypowiada wojnę i zawiera pokój, wykonuje nadzór nad kantonami. Parlament zbiera się na 4 sesje zwyczajne w roku i sesje nadzwyczajne na żądanie: rządu ¼ członków Rady Narodowej lub 5 kantonów. Bezwzględna większość to kworum niezbędne do prowadzenia obrad i podejmowania rozstrzygnięć. Parlament nie może być rozwiązany przez żaden inny organ ani ulec samorozwiązaniu przed upływem kadencji.
Rosja - Parlament - Zgromadzenie Federalne - parlament Federacji Rosyjskiej jest przedstawicielskim i ustawodawczym organem FR. Składa się z dwóch izb. Duma Państwowa (izba niższa) i Rada Federacji (izba wyższa)
Duma Państwowa - 450 deputowanych wybieranych na 4 letnią kadencję w wyborach powszechnych. Wybory zarządza prezydent na pierwszą niedzielę po upływie poprzedniej kadencji izby. Pierwsze posiedzenie jest 30 dnia po jej wyborze. Zwoływane jest ono przez prezydenta, a przewodniczy mu najstarszy wiekiem deputowany. W trakcie tego posiedzenia dokonuje się wyboru przewodniczącego izby i jego zastępców. W strukturze są : ciała robocze (komitety i komisje) oraz ugrupowania parlamentarne: frakcje i grupy. Funkcje izby: - ustawodawcza (uchwalenie ustaw federalnych), - kreacyjną (powoływanie i odwoływanie przewodniczącego Banku Centralnego FR czy Rzecznika Praw Człowieka), - kontrolną (wobec rządu). Wspólnie z Radą Federacji powołuje Izbę Obrachunkową sprawującą kontrolę nad wykonaniem budżetu federalnego przez rząd.
Rada Federacji - 178 członków (Senatorów). Przedstawicielstwo podmiotów FR. Do rady wchodzi po dwóch przedstawicieli z każdego podmiotu. Jeden z nich reprezentuje organ ustawodawczy, a drugi wykonawczy. Członkiem izby może zostać obywatel Rosji, 30 lat, czynne i bierne prawo wyborcze. Członków Rady deleguje przewodniczący organu wykonawczego oraz organ przedstawicielski (parlament) danego podmiotu na okres swojej kadencji. W strukturze jego są: przewodniczący i jego zastępcy, komisje i komitety nie ma jednak frakcji. W gestii:
-powoływanie i odwoływanie (na wniosek prezydenta) sędziów Sadu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Arbitrażowego oraz prokuratora generalnego
- zatwierdza zmiany granic między podmiotami
- stanowi prawo
- zarządza wybory prezydenta
- rozpatruje oskarżenia o jego odwołanie w proceduże odpowiedzialności knstytucyjnej
- zatwierdza dekret prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego i wyjatkowego oraz rozstrzyga o użyciu sił zbrojnych poza granicami Rosji Izba ta jest silnie upolityczniona i zależna od prezydenta.
Litwa - Jednoizbowy parlament, Sejm (Sejmas). 141 posłów, kadencja 4 lata. Inicjatywa ustawodawcza.
Prezydent :
Francja - kandydat musi mieć francuskie obywatelstwo, pełnię praw wyborczych, ukończone 23 lata oraz uregulowany stosunek do służby wojskowej. Wybierany jest w powszechnym, bezpośrednim głosowaniu. Wybory odbywają się między 35 a 20 dniem przed upływem kadencji urzędnicząc ego prezydenta lub po stwierdzeniu przez Radę Konstytucyjną zwolnienie urzędu. Prezydent wybrany jest absolutną większością oddanych głosów, a gdy jej brak po 2 tyg. Przeprowadzona jest druga tura. Kadencja trwa 5 lat, istnieje możliwość wielokrotnej reelekcji. Zakaz łączenia funkcji czy stanowisk czyli reguła incompatibilitas. Prezydent nie odpowiada politycznie przed parlamentem. Odpowiedzialność za jego akty ponoszą kontrasygnujący je ministrowie lub premier. Prezydent odpowiada bezpośrednio przed narodem, który go wybrał. Nieformalny system odpowiedzialności moralno-politycznej szefa państwa zwany też odpowiedzialnością legitymizującą prezydenta. Dotyczy ona: 1.Referenda , 2. Wybory prezydenckie
Prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną w przypadku oskarżenia o zdradę stanu. Inicjatywa należy do 1/10 parlamentarzystów, a ich wniosek głosowany jest w obu izbach. Postawienie w stan oskarżenia wymaga absolutnej większości obu izb w głosowaniu jawnym. Faza śledcza (dochodzeniowa) prowadzona jest przez 5 sędziów (wybieranych przez Sąd Kasacyjny)na czele z prokuratorem generalnym. Efektem ich pracy jest sprawozdanie bez żadnych sugestii czy wyroków. Prezydent sądzony jest przed trybunałem stanu. W przypadku wyroku skazującego, funkcje prezydenta tymczasowo wypełnia przewodniczący Senatu lub w jego zastępstwie rząd. Prezydent jest realnym szefem egzekutywy. Dominuje on nad bieżącą działalnością rządu: powołuje premiera i na jego wniosek ministrów, przyjmuje dymisję rzadu, podpisuje ordynanse ustawodawcze tj. dekrety rządowe z mocą ustawy, jest gwarantem narodowej niezależności i terytorialnej całości państwa, jego głównym reprezentantem, czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem władz publicznych urzeczywistnia prawo łaski, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych (decyduje o użyciu broni jądrowej). Prezydent ma prawo rozwiązania Zgromadzenia Narodowego i rozpisania nowych wyborów, podpisje ustawy, samodzielnie wydaje dekrety, zarządza referenda. Powołuje 1/3 składu Rady konstytucyjnej i jej przewodniczącego. W szczególnych okolicznościach zagrożenia dla państwa podejmuje środki jakich wymagają okoliczności, po konsultacji z premierem, przewodniczącymi izb oraz radą Konstytucyjną, jednocześnie powiadamiając o nich naród w drodze orędzia.
Szwajcaria - Parlament na posiedzeniu obu izb wybiera corocznie większością absolutną przewodniczącego Rady Federalnej (rządu), który nosi tytuł prezydenta. Pełni on funkcję rotacyjnie tzn. co roku jeden z 7 członków rządu w porządku starszeństwa w piastowaniu urzędu ministra, będzie piastował tę funkcję (o ile nie zrezygnuje). Prezydent będąc nadal szefem swego departamentu pełni dodatkowo funkcję przewodniczącego Rady Federalnej choć nie wynikają z tego żadne zwierzchnie kompetencje wobec rządu. Nie ponosi on odpowiedzialności politycznej, nie istnieje również instytucja kontrasygnaty. Nie ma możliwości odwołania prezydenta w procedurze odpowiedzialności konstytucyjnej. Posiada immunitet.
Federacja Rosyjska - prezydent skupia władzę państwową w zakresie rządzenia i władzę prawodawczą. Ma on charakter nadrzędny. Pełni on rolę: gwaranta konstytucji oraz praw i wolności człowieka i obywatela, suwerenności federacji, jej niepodległości i integralności. Określa podstawowe kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej Rosji, będąc jej decydującym podmiotem. Jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich na 4 letnią kadencję. Co daje mu niekwestionowaną legitymizację. Kandydat na prezydenta musi mieć rosyjskie obywatelstwo, ukończone 35 lat i od co najmniej 10 lat zamieszkiwać na terytorium Federacji Rosyjskiej. Tylko 2 kolejne kadencje. Wybory w pierwszą niedzielę po upływie kadencji poprzedniego w sytuacji ustania pełnomocnictwa prezydenta przed terminem (np. rezygnacji). Rada Federacji ustala datę przedterminowych wyborów nie później jednak niż 3 m-c od przedterminowego opróżnienia urzędu. Wybory są ważne jeśli frekwencja przekroczy 50% uprawnionych do głosowania oraz musi w nich wystartować minimum dwóch kandydatów bezwzględna większość głosów, brak takiej większości oznacza konieczność przeprowadzenia drugiej tury gdzie dokonuje się wyborów spośród dwóch kandydatów, którzy uzyskali uprzednio najwięcej ważnych głosów. Za wybranego uznaje się kandydata, który uzyskał większą liczbę głosów. Nie ma wiceprezydenta. Uprawnienia:
Ogólne uprawnienia jako głowy państwa i głównego podmiotu rządzenia (reprezentuje FR w stosunkach międzynarodowych, kieruje polityką zagraniczną i określa podstawowe kierunki polityki wewnętrznej, jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, zatwierdza doktrynę wojskową, stosuje prawo łaski.)
Uprawnienie w stosunku do narodu i parlamentu (np. zarządza ogólnonarodowe referendum i wybory do Dumy Państwowej, w określonych przypadkach może ją rozwiązać, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, podpisuje i ogłasza ustawy)
Uprawnienia w stosunku do rządu Federacji(np. określa politykę rządu, wpływa na jego obsadę oraz kształtowanie struktur federalnych władzy wykonawczej, powołuje premiera, dymisjonuje rząd, ma prawo przewodniczenia w jego posiedzeniach
Uprawnienia w stosunku do sądów szczebla federalnego (przedstawia Radzie Federacji kandydatów na stanowisko sędziów Sądu Konstytucyjnego, Sadu Najwyższego i Naczelnego Sądu Arbitrażowego oraz powołuje członków innych sądów federalnych, ma prawo wystąpienia do Sądu Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją.
Ma możliwość wystawiania dekretów i rozporządzeń obowiązujących na terytorium całego kraju. Prawo to nie wymaga upoważnienia ustawowego ze strony parlamentu. Żadnej izbie parlamentu nie przysługuje prawo uchylenia dekretu lub rozporządzenia prezydenta może tego dokonać jedynie Sąd Konstytucyjny jeśli naruszą one konstytucję.
Rada Bezpieczeństwa FR to organ konsultacyjny prezydenta obradujący pod jego przewodnictwem. W skład jej wchodzą między innymi premier, minister spraw zagranicznych, minister obrony, minister spraw wewnętrznych itd. Rada podejmuje decyzje o strategicznym znaczeniu dla państwa, związane z jego bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym. Prezydent nie ponosi politycznej odpowiedzialności przed parlamentem. Ponosi natomiast odpowiedzialność prawną w przypadku gdy dopuści się zdrady stanu lub popełni inne ciężkie przestępstwo. Uchwałę o złożeniu prezydenta z urzędu podejmuje izba wyższa czyli Rada Federacji większością kwalifikowaną 2/3 głosów. Premier wykonuje funkcję prezydent ale tylko w ograniczonym zakresie.
Litwa - Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych na 5 lat max 2 kadencje - obywatel Litwy, urodzony na Litwie, ukończone 40 lat, 3 ostatnie lata zamieszkujący w kraju, 20 tys. podpisów. Prezydent ma prawo rozwiązać parlament, za zgodą sejmu powołuje i odwołuje premierów, sędziów Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego, 3 kandydatów na sędziów Sądu Konstytucyjnego. Nadaje obywatelstwo, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, uczestniczy w procedurze ustawodawczej. Prezydent prolonguje ustawy w ciągu 10 dni, weto może być przełamane w parlamencie większością absolutną. Prezydent jest odpowiedzialny konstytucyjnie za poważne naruszenie konstytucji, złamanie przysięgi lub popełnienie przestępstwa. Jego kompetencje podejmuje przewodniczący parlamentu, a nowe wybory są w ciągu 2 m-cy.
Rząd:
Francja- Organ kolegialny powołany przez prezydenta: premier, ministrowie stanu, ministrowie resortowi (kierownicy resortu) i ministrowie delegowani oraz sekretarze stanu. Funkcje członka rządu SA niepołączone z mandatem parlamentarnym oraz z jakakolwiek działalnością zawodową czy tez sprawowaniem urzędu publicznego. To prezydent jest szefem rządu „gabinet prezydencki”. Rząd realizuje politykę, której główne kontury kreśli prezydent, rzadziej parlament ( w przypadku koabitacji) Rząd odbywa posiedzenia oficjalne pod przewodnictwem prezydenta(jako Rada Ministrów) i robocze pod przewodnictwem premiera, uzgadniające sprawy bieżące (jako Rada Gabinetowa). Rząd określa i prowadzi politykę narodu, kieruje administracją i siami zbrojnymi. Premier kieruje działalnością rządu, ponosi odpowiedzialność za obronę narodową, obsadza stanowiska cywilne i wojskowe. Dekrety premiera czy rozporządzenia ministrów nie wymagają zgody parlamentu musza być jednak zgodne z konstytucją. Rząd ponosi polityczną odpowiedzialność przed prezydentem i parlamentem. Ustępuje po uzyskaniu wotum nieufności absolutną większością głosów składu izby ale gdy cieszy się zaufaniem prezydenta ten może rozwiązać Zgromadzenie Narodowe. Premier i ministrowie ponoszą odpowiedzialność prawną przed Trybunałem Sprawiedliwości Republiki jedynie za czynności podjęte w ramach sprawowania swych funkcji.
Szwajcaria - Rząd (Rada Federacji)- jest najwyższą władzą rządzącą i wykonawczą Federacji. Składa się z 7 osób będących kierownikami 7 departamentów. Rada Federalna podejmuje decyzje na wspólnych posiedzeniach. Członkowie rządu wybierani są przez obie izby parlamentu na wspólnym posiedzeniu, na okres ich kadencji (4 lata). Stosowana jest tu „magiczna (złota) formuła” 2+2+2+1, która oznacza, że stanowiska rządowe obsadzają cztery główne partie parlamentarne na zasadzie politycznej proporcjonalności. Przy wyborze należy kierować się dążeniem do zapewnienia w składzie rady reprezentacji róznych regionów geograficznych i językowych. Ma wiec ona charakter wielopartyjny ale nie koalicyjny. Podpisują oni tzw. przyjacielskie porozumienie. Każdy z członków Rady samodzielnie kieruje powierzonym mu resortem, a stanowiska ministrów są równorzędne. Członek rządu nie może piastować innego urzędu, wykonywać zawodu lub zajmować się działalnością zarobkową. Rząd podlega kontroli i krytyce parlamentu, który koryguje jego politykę poprzez: zapytania i interpelacje, uchwalenie rezolucji, postulatów i zaleceń czy oświadczeń. Parlament nie może jednak odwołać rządu, uchwalać pod jego adresem wotum nieufności zmuszającego rząd do dymisji. Dotychczasowi ministrowie powinni być zatwierdzani ponownie na swoje stanowisko o ile sami nie zrezygnują. Cztery podstawowe funkcje Rady Federalnej: - kierowanie sprawami państwa,
- wykonywanie ustaw i innych aktów parlamentu
- kierowanie administracją państwową (federalną)
- wpływanie na praktykę stosunków federalnych (np. zatwierdzanie aktów normatywnych kantonów o charakterze wykonawczym wobec prawa federalnego)
W cotygodniowych posiedzeniach rządu uczestniczą bez prawa głosu kanclerz federalny i jego zastępcy.
Rosja - rząd sprawuje władzę wykonawczą. Składa się z przewodniczącego rządu premiera, jego zastępców oraz ministrów federalnych. Premiera powołuje prezydent za zgodą Dumy Państwowej. Wniosek nie później niż w ciągu 2 tyg. Od chwili objęcia urzędu przez nowego prezydenta lub od chwili dymisji poprzedniego rządu. Duma ma tydzień. W przypadku trzykrotnego odrzucenia przedstawionych przez prezydenta kandydata, prezydent samodzielnie powołuje szefa rządu jednocześnie rozwiązując dumę i zarządzając nowe wybory. Premier określa podstawowe kierunki działalności rządu. Do zadań rządu należy: przygotowanie projektu budżetu federalnego i jego wykonanie, zapewnienie realizacji jednolitej polityki państwa, zarządzanie polityką federalną, zapewnienie bezpieczeństwa państwa oraz realizacji jego polityki zagranicznej, ochrona porządku publicznego oraz zwalczanie przestępczości. Rząd wydaje uchwały i rozporządzenia oraz zapewnia ich wykonanie, koncentrując się przede wszystkim na spełnieniu funkcji zarządzania i administrowania krajem. Pod przewodnictwem prezydenta lub premiera odbywają się dwa rodzaje posiedzeń: posiedzenie całości rządu ( co najmniej raz na kwartał) i posiedzenia Prezydium Rządu (gremium o mniejszym składzie podejmujące decyzje dotyczące bieżącego kierowania państwem, zbierające się co najmniej raz w miesiącu. Rząd odpowiada politycznie przed parlamentem i prezydentem.
Litwa - Rząd mianowany i odwoływany przez prezydenta. Premier powoływany za zgodą sejmu bezwzględną większością, ministrowie na wniosek premiera. Premier oraz poszczególni ministrowie ponoszą polityczną odpowiedzialność przed sejmem (expose w ciągu 15 dni, zatwierdzone bezwzględną większością głosów, wotum nieufności również bezwzględną większością głosów wobec premiera lub konkretnego ministra.
System wyborczy:
Francja - Do Zgromadzenia Narodowego - wybory powszechne, bezpośrednie. Wybory w systemie większościowym w jednomandatowych okręgach w dwóch turach. W pierwszej wygrywa kandydat, który otrzymał absolutną większość ważnych głosów w okręgach stanowiących co najmniej 25% uprawnionych do głosowania. W ewentualnej drugiej turze (organizowanej po 7 dniach) mogą uczestniczyć kandydaci, którzy w pierwszej zebrali nie mniej niż 12,5%. Wystarczy większość względna (zwykła). Przy równej liczbie głosów wybrany zostaje kandydat starszy wiekiem. Czynne prawo wyborcze posiadają obywatele, którzy ukończyli 18 lat. Bierne 23 lata. Kandydat wnosi kaucję, która przepada jeśli nie osiągnie progu 5%. W wypadku zwolnienia z urzędu nie przeprowadza się wyborów uzupełniających, a mandat obsadza zastępca deputowanego zgłaszany wraz z nim na wstępie wyborów. Można kandydować tylko w jednym okręgu i tylko z jednej listy, zasada ta obowiazuje również kandydata na zastępcę deputowanego.
Do Senatu: Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom powyżej 35 roku zycia. Czynne to bierne do Zgromadzenia Narodowego.
Na prezydenta : czynne 18 lat, bierne 23 lat.
Szwajcaria - Rada Narodowa - powszechne i równe wybory. Liczba przypadających mandatów na kanton jest proporcjonalna do liczby ludności. Czynne i bierne prawo wyborcze wszyscy Szwajcarzy, którzy ukończyli 18 lat i nie są ubezwłasnowolnieni z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego. Listę kandydatów w okręgu może zgłaszać grupa wyborców w praktyce czynią to partie polityczne tworzące tzw. listy partyjne, zawierają one maksymalnie tyle kandydatów ile jest mandatów do obsadzenia. Wyborca może dowolnie dysponować przysługującymi mu głosami. Oprócz głosowania w lokalu wyborczym dopuszcza się również głosowanie za pośrednictwem poczty oraz możliwość głosowania wcześniejszego (od 2 do 4 dni przed dniem wyborów) O ważności wyborów decyduje Rada Narodowa na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji
Rada Kantonów- wybory powszechne i bezpośrednie w systemie większościowym
Rosja - Prezydent - wybory powszechne, bezpośrednie, bierne prawo 35 lat, rosyjskie obywatelstwo, co najmniej 10 lat zamieszkiwać na terytorium FR. Czynne prawo 18 lat i pełnia praw wyborczych. Frekwencja musi przekroczyć 50% i musi wystartować minimum dwóch kandydatów.
Duma - czynne 18 lat, bierne 21 lat system proporcjonalny. Federalne listy partyjne próg wyborczy 7%. Kaucja i 200 tys. Podpisów.
Rada Federacji - bierne prawo 30 lat
Litwa - Do sejmu 141 mandatów. Czynne 18 lat, bierne 25 lat. Ordynacja mieszana. 70 w ordynacji proporcjonalnej z 5% progiem (z wyjątkiem list mniejszości narodowych) frekwencja 25% uprawnionych do głosowania. 71 wg. Większościowej bezwzględnej w okręgach jednomandatowych ewentualnie druga tura z dwójką kandydatów, frekwencja 40%uprawnionych.
Inicjatywa ustawodawcza :
Francja - przysługuje parlamentarzystom i premierowi. Projekt ustawy przez premiera rozpatrywany jest na posiedzeniu Rady Ministrów obradującej pod przewodnictwem prezydenta i musi być zaopiniowana przez Radę Stanu. Składany w dowolnej izbie parlamentu z dwoma wyjątkami : projekty ustaw finansowych i dotyczących finansowania ubezpieczeń społecznych rozpatrywane są w pierwszej kolejności przez Zgromadzenie Narodowe. Członkowie parlamentu i rządu mają prawo wnoszenia poprawek, przyjęcie projektu wymaga zgody obu izb. W przypadku braku takiej zgody dochodzi do przekazywania projektu ustawy między izbami aż do momentu uzgodnienia tekstu lub jego odrzucenia. Prezydent proklamuje ustawy w ciągu 15 dni , choć termin ten ulega zawieszeniu w przypadku zaskarżenia ustawy do Rady Konstytucyjnej.
Szwajcaria - Inicjatywa ustawodawcza przysługuje : parlamentowi (frakcjom, komisjom, pojedynczym posłom) oraz kantonom i rządowi federalnemu. Również pośrednia ludowa inicjatywa ustawodawcza( czyli obywatelski projekt nowelizacji konstytucji, Zgromadzenie Federacji po zapoznaniu się z nim występuje ze swoim kontrprojektem(ustawą), obywatele wycofują swój, całość kończy się więc wprowadzeniem nowej ustawy, a nie nowelizacją konstytucji). Kolejnym etapem jest ustalenie priorytetu czyli skazanie izby, która jako pierwsza ma rozpatrywać ustawę. W Szwajcarii nie przewiduje się żadnej formy weta ustawodawczego ani kontrolowania zgodności ustaw z konstytucją.
Rosja - Inicjatywa ustawodawcza przysługuje: prezydentowi, Radzie Federacji, członkom Rady Federacji, deputowanym do Dumy, rządowi federalnemu oraz organom ustawodawczym podmiotów federacji ale również Sądowi konstytucyjnemu, Sądowi Najwyższemu i Naczelnemu Sądowi Arbitrażowemu jednak tylko w sprawach należących do ich kompetencji. W Rosji występują 2 rodzaje ustaw: federalne ustawy konstytucyjne i ustawy federalne. Projekty ustaw federalnych przekłada się Dumie Państwowej.
Litwa - Inicjatywa ustawodawcza należy do : parlamentu, prezydenta, rządu, 50 tys. obywateli. Prezydent prolonguje ustawy w ciągu 10 dni, weto może być przełamane w parlamencie większością absolutną, a ustawy konstytucyjne większością 3/5 głosów - wtedy podpisuje je w ciągu 3 dni. Na wniosek 300 tys. obywateli lub Sejmu przeprowadza się referendum ustawodawcze. Tak przyjętą ustawę Prezydent musi podpisać w ciągu 5 dni
Partie - systemy partyjne
Francja - system wielopartyjny, dwublokowy, ustabilizowany. Lewice tworzy przede wszystkim Partia Socjalistyczna i Francuska Partia Komunistyczna, prawica: Unia na rzecz Ruchu Ludowego, Partia Radykalna oraz skrajna prawica Front Narodowy. Ponadto: Partia Zielonych, Ruch Demokratyczny, Nowe centrum.
Szwajcaria - system wielopartyjny zwany systemem kooperacji partii czyli współdziałania przy formowaniu rządu. Cztery główne partie od kilkudziesięciu lat: Partia Radykalno-Demokratyczna, Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa, Partia Socjaldemokratyczna oraz Partia Ludowa. Pomniejsze to: Zieloni, Partia Liberalna czy Ewangelicka Partia Ludowa.
Rosja - System wielopartyjny choć można zaobserwować dominację jednej partii. Główne partie: Jedna Partia, Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej, Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji, Jabłoko, Sojusz Sił Prawicowych.
Litwa- System wielopartyjny. Ważniejsze partie: Partia Pracy, Związek Ojczyzny, Litewski Ludowy Związek Chłopski, Akcja Wyborcza Polaków na Litwie.
Konstytucja uchwalanie i zmiana
Francja- zróżnicowany tryb jej zmiany. Prezydent i członkowie parlamentu. Zgłoszony projekt zmiany powinien być uchwalony w tym samym brzmieniu przez obie izby parlamentu, następnie skierowany przez prezydenta do zatwierdzenia przez naród w drodze referendum. Jednak prezydent może zdecydować o przedłożeniu ustawy zmieniającej konstytucję przed tzw. Kongresem (czyli obradującym wspólnie połączonym izbom parlamentu), który przyjmuje projekt większością 3/5 oddanych głosów i tym samym prezydent rezygnuje z referendum. Przedmiotem nowelizacji nie może być republikańska forma rządów.
Szwajcaria - Nowelizacja może być zaproponowana przez naród lub przez każdą z Rad albo zostać uchwalona przez Zgromadzenie Federalne(czyli parlament) lub 100 tys. obywateli. Wymagane jest również przeprowadzenie referendum (obligatoryjnego) i osiągnięcie tzw. podwójnej większości (narodu i kantonów). (Są jeszcze referenda fakultatywne - w stosunku do ustaw pilnych czy umów międzynarodowych).
Rosja - Wnioski o zmianę konstytucji: prezydent, Rada Federacji, Duma Państwowa, co najmniej 1/5 członków którejś z izb parlamentu, rząd federalny oraz ustawodawcze organy podmiotów Federacji.
Litwa - Zmiana wymaga wniosku ¼ ogółu deputowanych lub 300 tys. obywateli. Wymagana większość 2/3 w dwóch głosowaniach w parlamencie, przerwa między głosowaniami przynajmniej 3 miesiące. Zmiana zapisu, że „Litwa jest niepodległą republiką demokratyczną” (ART.1 )wymaga ¾ w ogólnokrajowym referendum i podobnie zapis dotyczący „trybu zmiany konstytucji”. Prezydent podpisuje w ciągu 5 dni.
Władza Sądownicza , Trybunały
Francja - Rada Konstytucyjna skład się z 9 członków powołanych na 9 lat (bez prawa reelekcji)przez : prezydenta, przewodniczących Zgromadzenia Narodowego i Senatu (każdy mianuje po 3 członków). Co 3 lata wymieniana jest 1/3 składu, a jej przewodniczącego mianuje prezydent spośród jej członków. Prawo zasiadania w niej dożywotnio mają także byli prezydenci, choć rzadko z niego korzystają. Od decyzji Rady Konstytucyjnej nie przysługuje odwołanie, są one ostateczne.
Szwajcaria - Trybunał Federalny - najwyższa władza wymiaru sprawiedliwości Federacji. Składa się z 39 sędziów wybieranych przez parlament na wspólnym posiedzeniu obu izb na 6-letnia kadencję. Przy wyborze uwzględnia się reprezentację języków urzędowych. Jest to niezawisły sąd polegający jedynie „zwierzchniemu nadzorowi” ze strony parlamentu, który Bad jego coroczne sprawozdania. Jest najwyższą instancją odwoławczą w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych. Nie jest to trybunał decydujący o Konstytucyjności prawa.
Rosja - Sąd Konstytucyjny : Składa się z 19 sędziów powołanych na 12 letnie kadencje przez Radę Federacji na wniosek prezydenta FR. Podstawowym jego zadaniem jest rozstrzyganie o zgodności z konstytucją federalną: ustaw federalnych, aktów normatywnych prezydenta itd. Jego decyzje są ostateczne. Rozstrzyga też spory kompetencyjne . Sąd Najwyższy - najwyższy organ sądowy w sprawach cywilnych, karnych, administracyjnych i innych. Naczelny Sąd Arbitrażowy - spory gospodarcze. Tych sędziów powołuje Rada Federacji na wniosek prezydenta.
Litwa - Władza sądownicza najwyższego szczebla: Sad Najwyższy, Sad Apelacyjny, Sąd Konstytucyjny. Sąd Konstytucyjny - 9 sędziów mianowanych na 9 lat przez parlament, na wniosek (po trzech): prezydenta, przewodniczącego Sejmu i przewodniczącego Sądu Najwyższego.
Francja : prezydent - Nicolas Sarcozy
Premier- Francois Fillon
Szwajcaria : prezydent - Doris Leudhard
Rosja : prezydent - Dimitrij Medwiediew
Premier- Władimir Putin
Litwa: prezydent- Dalia Grybauskaite
Premier - Andrius Kubilius