Kultura jest wytworzoną przez człowieka częścią środowiska - Mellville J. Herskovit 1955 USA, to całkowity sposób życia ludu złożony z ich wyuczonych i podzielonych wspólnie wzorów zachowań, wartości, norm i przedmiotów materialnych, to złożony układ odniesień, który składa się z wzorów tradycji, wierzeń, wartości, norm, symboli i znaczeń, które są podzielone w różnym stopniu przez członków społeczności będących w interakcji, to wyuczony zespól podzielanych interpretacji dotyczących wierzeń, wartości i norm, Jest zespołem wartości, poglądów na rzeczywistość oraz kodów zachowań podzielanych przez ludzi, którzy dzielą określony sposób życia Człowiek a kultura Kultura jest pojęciem niejednoznacznym i jako takie niesie za sobą znacznie więcej problemów niż rozwiązań. Powstało wiele koncepcji i definicji kultury odnoszących się zarówno do materialnych jak i symbolicznych wyborów ludzkiej aktywności. Klasyczny przykład wieloznaczności i rozbieżności interpretowania terminu kultura uznaje się opracowanie dwóch amerykańskich antropologów Kroeberga i Kluckhohn wyodrębnili oni 61 definicji kultury. Analiza tych definicji pozwolila wyodrębnić aspekty niezależnie od sposobu definiowania. Kulture należy traktować jako byt złożony wielopoziomowy, wielowymiarowy, wielopłaszczyznowy Każda kultura ma własną wewnętrzną logikę, a zmiana w obrębie dowolnego obrębu kultury pociąga za sobą przeobrażenia w pozostałych, stąd byt ten należy uznać za dynamiczny. Kultura jest rezultatem twórczych i odbiorcych działań ludzkich. Człowiek pełni funkcję nośnika jak i warunku, jest twórcą i odbiorcą. Kultura jest nieustannie na nowo tworzona jest procesem o charakterze kreacyjnym. Stanowi byt nabywany (wyuczony). Oznacza to, że jest pewnym dziedzictwem przekazywanym wertykalnie (z pokolenia na pokolenie przez kolejne generację) i horyzontalnie (jako tradycja danej społeczności).Nabycie - zinternalizowanie kultury następuje w procesie socjalizacji. Pierwotnie poprzez kontakt dziecka z jego rodzicami, a następnie poprzez kontakt podmiotu z przejawami życia społecznego, z jakimi może mieć styczność - w tym z układem organizacji i instytucji społecznych, w których funkcjonuje jego rodzina lub on sam. Fakt nabycia kultury wiąże się z pewnym zdeterminowaniem kulturowym jednostki, które odciska piętno na każdym aspekcie funkcjonowania jednostki, na jej sposobie postrzegania, odczuwania, myslenia, wnioskowania, reagowania i to w na tyle znaczącym stopniu, że w świetle szeregu analiz uzasadnienie znajduje traktowania kultury także jako swego rodzaju „zaprogramowanie umysłu” czy też „programu mentalnego” Socjologiczne ujęcie kultury W tym ujęciu socjologicznym kultura odnosie się do określonej społeczności, która ją wytwarza i egzekwuje. Kultura wpływa na jednostki tylko jeżeli są one członkami danej społeczności Kultura w ujęciu socjologicznym to całkowity sposób życia charakterystyczny dla danej zbiorowości, na który składa się wszystko to, co ludzie robią, myślą i posiadają jako członkowie społeczeństwa (wzory dzialania, myślenia i wyposażenia mentalnego) Społeczeństwo może posiadać różny kształt i rozmiar. Grupy Społeczne jako element społeczeństwa mogą wytwarzać własną kulturę. Rodzaje kultur: etniczna, zawodowa, organizacyjna, narodowa, ponadnarodowa człowiek funkcjonuje w obrębie wielu kultur w ciągu swego życia przechodzi wiele razy proces socjalizacji Antropologiczne ujęcie kultury Akcentuje fakt, że kultura jest konstrukcją stanowiącą klucz do pojęciowego świata ludzi, a więc i możliwość komunikacji z nimi Kultura w ujęciu antropologicznym istnieje zarówno w umyśle jednostki, jak i poza nią w otaczającym ją społeczeństwie. E.T. Hall: Kultura jest ekstensją zarówno umysłu jak i mózgu. Tkwi w umyśle człowieka, ale istnieje poza nimi, w zewnętrznym świecie Kultura stanowi wyposażenie jednostki w podstawową materię rzeczywistości myślowej. Dostarcza pojęć, schematów pojęciowych wraz z określoną koncepcją świata, jak również z normami, zasadami, regułami, wyobrażeniami, przekonaniami, wierzeniami, stereotypami, uprzedzeniami oraz wszelkimi czynnikami kognitywnymi, na podstawie których człowiek formuje swoje zachowania
Elementy kultury- warunkują sposób myślenia i postrzegania świata przez jednostkę- wpływają na charakter działań człowieka podejmowanych przez niego w celu osiągnięcia sukcesu- determinują posługiwanie się określonym słownictwem (stosowanie i rozumienie określonych pojęć), a także składnię i stylu konwersacji- kształtują uprzedzenia, stereotypy oraz postawy etnocentryczne- warunkują pozawerbalne elementy procesu komunikowania się Zależność kultury i komunikacji wg E.T. Halla: Kultura jest komunikowaniem a komunikowanie jest kulturą wg ……… : Nie cała komunikacja jest kulturą i nie cała kultura jest komunikacją. -Kultura i komunikacja ciągle się zmieniają, odkrywają od nowa, tworzą i odtwarzają swe części składowe. Obie tte kategorie współistnieją w symbiozie Kultura realizuje się poprzez zjawiska komunikacyjne w 3 formach 1. Sterowanie- jednokierunkowe działanie, poparte kontrolą, którego celem jest przekazywanie kulturalnych treści i wzmocnienie stojących za nimi wartości - system edukacyjny, tradycyjny (instrumentalne uczenie oraz kontrola przez wykonawcę nauczyciela przy równoczesnej kontroli kontaktów ucznia ze światem zewnętrznym)- Instytucje wychowawcze, szkoły, powszechna służba wojskowa- Tradycyjne modele masowego komunikowania, gdzie system wzmacnia działanie nadawcy i ustawia odbiorcę w pozycji podrzędnej powstaje tzw kultura sterowana- Postać ludzkiego istnienia - członek społecznego systemu 2. Interakcja- to proces wspólnego, demokratycznego dochodzenia do zasad społecznej ko habitacji poprzez równoprawną wymianę komunikatów- produktem interakcji są sposoby życia będące efektem współdziałania uczestników oraz reakcji na otoczenie Np. rówieśnicza grupa zabaw, zespoły projektowe, modele interakcyjne- powstaje tzw kultura interakcyjna- Postać ludzkiego istnienia- członek mniejszych grup i kręgów, których obecności doświadczamy bezpośrednio i na co dzień 3. Ekspresja (kultury wysokokontekstowe)- wyróżnia się osobnika w języku komunikacyjnym, lecz nieskierowanego bezpośrednio na odbiorcę i nieadresowane do niego- Ekspresja jest wyrażaniem siebie poprzez komunikację bez potrzeby zewnętrznego adresata, lecz zachowuje swoje wartości komunikacyjne, ponieważ podlega pewnym powszechnym regułom komunikacyjnym- adresatem w tej ekspresji jest w rzeczywistości sam podmiot wyrażający np. poprzez artyzm malarza czy rzeźbiarza- artysta tworząc dziela jest na przemian jego autorem jak też oceniającym proces i obserwatorem efektów tego procesu, ekspresja jest źródłem twórczości- postać ludzkiego istnienia- jednostka, która w swym działaniu łączy własne potrzeby i dążenia z wymogami życia społecznego Kulturowe postacie komunikacji I. Style poznawcze - otwarto głowi (kreatorzy, liderzy, tworzą kulturę ekspresji - artefakty)- zamknięto głowi (potrzebują artefaktów) II. Język - hipoteza lingwistycznego determinizmu- hipoteza lingwistycznej względności III. Style komunikacji- narodowe style kulturowe = teutoński - opraty na linii angielskiej = galijski - Słowianie wypośrodkowani, przeciwny do teutońskiego, unika jednoznacznego tak lub nie = hiponiczny Stylistyczne linie komunikacji: angielska, romańska, słowiańska (manipulogenny, model linearny) germańska, orientalna Komunikacja międzykulturowa 1. Problem skutecznego komunikowania się między ludźmi kultur z różnych narodowości nabiera coraz większego znaczenia 2. Badacz zgłębiający tę problematykę - Edward Hall 3. Świat XXI w staje się „globalną wioską” gdzie spotkania pochodzących z różnych kultur ludzi biznesu, dyplomatów, działaczy międzynarodowych organizacji a także zwykłych ludzi w ramach masowej turystyki odbywają się bez żadnych przeszkód
Typy komunikacji wg Halla 1. Komunikacja pomiędzy kulturowa- komunikowanie się między przedstawicielami odmiennych kultur narodowych lub etnicznych np. Polak - Niemiec (interpersonalna)- zachodzi w wyniku kontaktów między reprezentantami różnych kultur na poziomie interpersonalnym, bądź to na terenie obcym kulturowo np. zróżnicowane językowo mniejszości narodowe między sobą w jakimś kraju bądź to w sytuacji gdy na terenie własnego kraju kulturowego ma się do czynienia z reprezentantami innych kultur np. rdzenni mieszkańcy- może przyspieszać wyzbywanie się elementów własnej kultury, ale i odwrotnie, może wpływać na utrwalenia się własnej tożsamości kulturowej Komunikacja poprzez kulturowa- komunikowanie między uczestnikami różnych grup wewnątrz jednej kultury narodowej np. Kaszubi- poziom interpersonalny 3. Komunikacja międzykulturowa- komunikowanie się uczestników różnych kultur, takimi jak rządy państw, agendy, organizacje i stowarzyszenia działające także poza granicami naszego kraju- do tego rodzaju komunikacji zalicza się również działalność zagranicznych mediów skierowaną do obcego kręgu kulturowego, w którym następuje spotkanie przekazywanych wartości- może mieć również miejsce w kontaktach między uczestnikami odmiennych cywilizacji np. między przedstawicielami kultury śródziemnomorskiej, dalekieo wschodu itd. 4. Komunikacja globalna- stanowi pewien aspekt komunikacji międzynarodowej. Badacze zajmują się badaniem komunikatów przekazywanych z innego kręgu kulturowego, analizą ich wpływu na własną kulturę w obszarze kultury, ideologii oraz ekonomii 5. Komunikacja wewnątrz kulturowa- komunikowanie się osób, które reprezentują tą samą kulturę ale część ich systemu wartości różni się od wartości kultury dominującej- komunikowanie między przedstawicielami odmiennych płci, ras, generacji etc. Żyją częściowo w odrębnych światach kulturowych różniących się, specyficznych dla siebie Poziom zachowań językowych - Pierwszym zasadniczym problemem przy podejmowaniu współpracy z osobami o odmiennej kulturze może się okazać język- względem kultury posiada zarówno charakter warunkujący jak i zależny- uznawany jest zarazem za fundament, przejaw, implikator i wytwór danej kultury- każdy język stanowi rozległy i odrębny system wzorców sankcjonujących kulturowe kategorie i formy za których pośrednictwem nie tylko porozumiewamy się ale co więcej analizujemy rzeczywistość, wyróżniając bądź ignorując w niej pewne typy relacji i zjawisk za pomocą których rozumujemy i którymi wypełniamy naszą świadomość- język zawiera w sobie i narzuca w ramach danej kultury sposób konceptualizacji i strukturalizacji rzeczywistości. Określa sposób jej kategoryzacji, taksonomizacji oglądu i co najważniejsze - wartościowania- stanowi nie tylko narzędzie interpretacji wzorców kulturowych, ale też wykładnię niejęzykowych systemów semiotycznych (obrzędy, znaki grzecznościowe)- struktura wyuczonego języka ojczystego kształtuje się w danej społ. Językowej pewne zwyczaje myślowe, modeluje jednostkowy i zbiorowy sposób widzenia świata (rozumienie, interpretację)- efektywna komunikacja językowa wystąpi wówczas, gdy ze strony odbiorcy interpretacje odebranej wiadomości, będzie zgodne z intencją nadawcy.
Teorie komunikacji międzykulturowej I. Teoria redukowania niepewności - analizuje prawidłowości wstępnego procesu komunikowania interpersonalnego- na początku interakcji u jego uczestników pojawia się uczucie niepewności i obawy dotyczące sposobów reakcji partnera i samego przebiegu procesu komunikacji z „obcymi”- starają się zebrać informację o przyszłym współuczestniku interakcji komunikacyjnej pozwalające im przewidzieć jego zachowanie- istnieją różne metody, w róznych kulturach redukujące niepewność w procesie komunikacji- gromadzenie wiadomości o kulturze partnera- zawiązywanie bliższych stosunków prywatnych- zacieśnianie kontaktów na płaszczyźnie zawodowej- Twierdzenia Ch. Bergera: „Podobieństwa między osobami zmniejszają niepewność, brak podobieństwa zwiększa niepewność”, „Poszukiwanie informacji jest negatywnie skorelowane z podobieństwem” II. Teoria adaptacji międzykulturowej- twórcy oparli się na sprowadzonej na gruncie komunikowania interpersonalnego teorii redukcji niepewności i odnieśli ją do komunikowania między kulturowego. Jeżeli na początku każdej interakcji komunikacyjnej jej uczestnicy dążą do zredukowania niepewności na temat partnera komunikacji, to ma to miejsce tym bardziej w interakcjach międzykulturowych, w których niepewność jest znaczącą większa a więc i redukcja niepewności odgrywa dużo większą rolę- na przebieg interakcji międzykulturowych wpływają także czynniki jak język i typ kultury partnera komunikacji - zwłaszcza to czy jest to kultura silnie czy słabo uzależniona od kontekstu kulturowego- przedstawiciele kultury wysokiego kontekstu bardziej zwracają uwagę na obowiązujące w niej normy zachowań, dopuszczają możliwość postaw selekcyjnych wobec przyjętych norm- redukowanie niepewności w kulturach silnie uzależnionych od kontekstu polega na przewidywaniu, czy partner będzie stosował do grupowych norm kulturowych III. Teoria budowania trzeciej kultury- każda kultura ma charakter heterogeniczny i jej uczestnicy w różny sposób działają i komunikują się z otoczeniem- skuteczny proces następuje wówczas gdy partnerzy z różnych kultur pragnąc interakcji rezygnuje z części założeń obowiązujących we własnej kulturze redukując w ten sposób charakterystyczne dla nich odmienności i na tej drodze wypracowują wspólne zasady skutecznego porozumiewania się- często rzezc się tak ma w przypadku interakcji komunikacyjnej opartej na uczuciach sympatii czy miłości przedstawicieli różnych kultur IV. Teoria kulturowej determinacji tożsamości płciowej- kulturowa tożsamość płciowa określa funkcjonowanie kobiet i mężczyzn w odrębnych kulturach komunikacyjnych tj. w obowiązującym w ich kulturach modelu komunikowania- odrębny model komunikowania polega na tym że inaczej postrzegają oni cele komunikowania oraz tworzą własne, odrębne reguły- znajomość metod i reguł specyficznych dla środowiska kobiet i mężczyzn nakrywa się w procesie socjalizacji grupy, który jest inny dla każdej z płci- proces wykształcony w toku socjalizacji jest tak odmienny, że w pewnym stopniu przypomina komunikowanie się reprezentantów różnych kultur- w przypadku kobiet interakcja stanowi wartość dla jej uczestników, buduje związki między nimi- dla mężczyzn ma ona wymiar instrumentalny służy przekazaniu informacji dla osiągnięcia określonego celu