Finanse Przedsiębiorstw
PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO KATEGORIA HISTORYCZNA
Gospodarstwa w okresie niewolnictwa i feudalizmu:
Nie miały cech przedsiębiorstwa
Były nastawione na zaspokajanie potrzeb właścicieli
Sprzedaż wytworzonych produktów i usług była czymś wyjątkowym
Zakład w formie rzemieślniczej z reguły nie posiadał ciągłości, przywilej jego prowadzenia wygasał z chwilą śmierci mistrza
Wykształcenie się przedsiębiorstwa
Pojawienie się przedsiębiorstw było spowodowane z rozwojem stosunków towarowo - pieniężnych. Nastąpił wówczas rozwój podmiotów zajmujących się handlem, przemysłem i bankowością. Nastąpiło rozsadzenie cechowej gospodarki feudalnej. Wraz z rewolucją przemysłową przedsiębiorstwa stały się fundamentem gospodarki kapitalistycznej. Impuls do rozwoju dużych przedsiębiorstw stanowiły pierwsze spółki kapitałowe. Pojawiła się wówczas możliwość gromadzenia rozproszonych oszczędności w większej skali działania, tworzenie łańcuchów powiązanych kapitałowo. Pojawiły się też początki rynku kapitałowego oraz obrotu akcjami spółek. Za protoplastę przedsiębiorstwa uznaje się manufakturę.
W odniesieniu do 3 aspektów:
Technicznego podziału pracy,
Technicznego uzbrojenia pracy,
Warunków pracy
Manufaktura charakteryzowała się:
brakiem lub istnieniem zalążku podziału pracy,
najprostszymi urządzeniami i narzędziami
i najczęściej bardzo ciężkimi warunkami pracy.
Przedsiębiorstwo przemysłowe charakteryzowało się:
Techniczny podział pracy był bardzo rozwinięty
Zróżnicowane uzbrojenie pracy zależne od rodzaju produkcji
Warunki pracy były zróżnicowane, ale dużo lepsze niż w manufakturze.
Istota przedsiębiorstwa:
Wg Oskara Lange: przedsiębiorstwo to pierwszy w historii rozwoju działalności gospodarczej ośrodek stosowania zasady racjonalnego gospodarowania w którym następuje kwantyfikacja celu i środków wyrażona w jednolitych jednostkach miary tj. w jednostkach pieniężnych
Przedsiębiorstwo ma charakter interdyscyplinarny i jest złożonym układem, na którego funkcjonowanie wpływają różne rodzajowo czynniki. Odmienne definiowanie przez różne dyscypliny nie oznacza sprzeczności lecz służy uwypukleniu określonych aspektów przedsiębiorstwa
Wg Stanisława Sudoła przedsiębiorstwo to jednostka a w zasadzie podmiot, prowadząca działalność gospodarczą:
- motywowany chęcią uzyskania korzyści majątkowych,
- mającą na celu zaspokojenie potrzeb innych podmiotów życia społecznego i gospodarczego,
- realizowaną poprzez wytwarzanie produktu i świadczenie usług,
- wykonywaną samodzielnie na ryzyko właściciela.
Na przedsiębiorstwo można także spojrzeć od strony czysto teoretycznej w kontekście modeli przedsiębiorstwa:
Model ekonomiczny - opracowany przez teorię ekonomii - opisuje przedsiębiorstwo jako byt ekonomiczny analizowany w kategoriach efektywności użycia zasobów (różnicy między efektami a nakładami).
Model finansowy - w ujęciu analizy finansowej przedsiębiorstwa przedsiębiorstwo to system zasobów o określonej wartości, przekształcany w strumienie finansowe, kapitał przedsiębiorstwa traktowany jest jako wartość, zaś celem jest maksymalizacja wartości w dłuższym okresie.
Model produkcyjny - wywodzący się z nauk technicznych - przedsiębiorstwo to układ techniczny przetwarzający energię i materię w produkt o założonych parametrach użytkowych. Innymi słowy przedsiębiorstwo nie wytwarza wartości dodanej lecz musi najpierw wyprodukować dobra i usługi.
Model organizacyjny - wypracowany przez organizację i zarządzanie - przedsiębiorstwo to jednostka zorganizowana, szczególny przypadek instytucji podlegającej zasadom racjonalnej organizacji, której szczególną cechą są procesy decyzyjne.
Model cybernetyczny - wywodzi się z cybernetyki - przedsiębiorstwo to układ złożony podobny do żywego organizmu, kierujący się w działaniu kryterium jak najdłuższego zachowania się przy życiu, system względnie odosobniony w otoczeniu i posiadający szereg wewnętrznych wzajemnie na siebie oddziałujących podsystemów.
Model behawioralny - wywodzący się z psychologii i socjologii - przedsiębiorstwo to system społeczny obejmujący jednostki, grupy, ich wzajemne relacje, motywacje i działania
Model prawny - (np. utworzony na gruncie prawa cywilnego czy handlowego) - przedsiębiorstwo to szczególny podmiot praw i obowiązków, którego forma i ustrój są określone w danym porządku prawnym
Model etyczny - wywodzący się m.in. z etyki biznesu - przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, wśród których istotnym elementem są panujące w nim normy i wartości etyczne.
PRZEDSIĘBIORCA
Przedsiębiorca to osoba lokująca fundusze w określone przedsięwzięcia podejmując szanse uzyskania zysku oraz ryzyko strat.
Jest też osobą przejmującą odpowiedzialność za organizację i zarządzanie przedsięwzięciem oraz pełniąca zasadniczo 5 funkcji w gospodarce:
Wprowadzanie nowych wyrobów na rynek
Tworzenie nowych rynków które poprzednio w ogóle nie istniały
Odkrywanie nowych zasobów albo nowych sposobów rozszerzania podaży istniejących zasobów
Wprowadzanie postępu technicznego
Reorganizacja istniejących przedsiębiorstw w nowy, twórczy sposób
Współcześnie przedsiębiorca niekoniecznie musi być właścicielem kapitału. W pierwszym okresie rozwoju gospodarki rynkowej określanej erą kapitalizmu właścicielskiego wynalazca, właściciel i założyciel przedsiębiorstwa jednocześnie sam nim zarządzał. W wyniku rozrostu przedsiębiorstw pod koniec XIX w. w postaci spółek akcyjnych nastąpiło oddzielenie własności od zarządzania i wykształcił się kapitalizm managerski. Najemny manager stał się warunkowym przedsiębiorcą tzn. w granicach kompetencji i na czas wyznaczony przez właściciela.
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
Jest to pewien sposób zachowania się które obejmuje:
Gotowość i zdolność do podejmowania oraz rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski problemów przy świadomości związanego z tym ryzyka
umiejętnie wykorzystując pojawiające się szanse i okazje oraz elastycznie przystosowując się do zmiany warunków.
U podstaw przedsiębiorczości leży innowacyjność a u podstaw innowacyjności leży kreatywność
ATRYBUTY PRZEDSIĘBIORSTWA
Przedsiębiorstwo jest powołane do prowadzenia działalności w sposób trwały
Jest dynamicznym, otwartym systemem nastawionym na uczenie się
Posiada odrębność ekonomiczną, oznacza to że dysponuje zasobami kapitałowymi, czyli dobrami materialnymi oraz wartościami niematerialnymi i prawnymi. Ma także nazwę i reputację firmy ( GOODWILL) oraz określony zespół ludzi.
Wymienia produkty z otoczeniem w drodze transakcji rynkowych tj. kupna - sprzedaży
Posiada samodzielność decyzyjną, prowadząc działalność w ramach obowiązujących norm prawnych (zasada autonomii przedsiębiorstwa)
Prowadzenie działalności na własne ryzyko a więc liczenie się z możliwością strat
Dążenie do uzyskania ze swojej działalności maksymalizacji dochodowości zaangażowanego kapitału
Kierowanie się zasadą równowagi finansowej tzn. takiego działania, aby uzyskiwane przychody pokrywały co najmniej ponoszone koszty i płacone podatki
Kierowanie się zasadami ekologii tzn. takiego działania, by nie szkodzić środowisku naturalnemu, ewentualnie by zminimalizować pojawiające się szkody
Z punktu widzenia przepisów prawa przedsiębiorstwo posiada osobowość prawną, tj. zdolność do czynności prawnych a więc:
zawierania umów,
zaciągania kredytów,
dochodzenia swoich praw na drodze sądowej.
Osobowość prawną przedsiębiorstwo uzyskuje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorstw prowadzonego przez sądy gospodarcze. Z chwilą wpisu przedsiębiorstwo staje się podmiotem praw i obowiązków.
Przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi mogą podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Czasami podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej może się wiązać dodatkowo z obowiązkiem uzyskania przez przedsiębiorcę koncesji albo wpisu do rejestru działalności regulowanej.
Przedsiębiorca działa pod firmą. Firmą osoby fizycznej jest jej imię, nazwisko, zaś firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Zmiana firmy wymaga ujawnienia jej w rejestrze.
CELE PRZEDSIĘBIORSTWA
Klasycznym celem przedsiębiorstwa jest prowadzenie działalności gospodarczej zorientowanej na zysk. Współczesna teoria przedsiębiorstw stoi na stanowisku, że najważniejszym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja jej wartości rynkowej.
Oprócz tego, można jeszcze wskazać cele przedsiębiorstwa wywodzące się z teorii zadowalającego zachowania, wskazujące na takie cele jak kontrolowanie rynku, maksymalizację stopy wzrostu przedsiębiorstwa ale w kontekście zapewnienia mu bezpieczeństwa, co związane jest z ograniczoną skłonnością do podejmowania ryzyka.
KLASYFIKACJA
Formy prowadzenia działalności gospodarczej wynikają przede wszystkim z systemu prawnego danego państwa. Są one swoistymi wzorcami prawno - organizacyjnymi, określającymi w szczególności:
wymagania założycielskie,
strukturę władzy
odpowiedzialność w przedsiębiorstwie.
Czym wyższy jest stopień zróżnicowania form prawno - organizacyjnych tym bardziej świadczy on o elastyczności systemu i jego zorientowaniu na rozwój przedsiębiorstw.
Jako kryteria topologii przedsiębiorstw wymienia się: (Klasyfikacji jest mnóstwo ...)
Klasyfikację wg standardów UE - w ramach wymienia się wielkość przedsiębiorstwa (małe, średnie, duże)
Klasyfikacja wg stopnia zróżnicowania działalności - nazywana dywersyfikacją działalności (zróżnicowanie działalności) przedsiębiorstw (jeden wyrób, wiele wyrobów, dana grupa wyrobów). W ramach dywersyfikacji pionowej z różnych grup, różne branże często od siebie niezależne mogą (przykład:) alokację przychodów z wydobycia gazu ziemnego zainwestować w produkcję odzieży.
Kryterium zakresu rynkowej działalności (lokalny, krajowy, międzynarodowy, globalny)
Wyodrębnienie prawne (cywilne, handlowe, kapitałowe).