PRZEBIEG INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
Zaczątkiem UE była Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), założona w 1952r. przez: Belgię, Niemcy, Francję, Włochy, Luksemburg i Holandię. Założycielom przyświecała idea, by w celu utrwalenia pokoju w Europie wyłączyć spod kompetencji poszczególnych państw węgiel i stal - zasoby, które miały strategiczne znaczenie podczas obu wojen światowych.
Zachęcona sukcesem tego przedsięwzięcia szóstka krajów założycielskich postanowiła wkrótce objąć integrację także inne sektory gospodarki - np. rolnictwo - z zamiarem usunięcia barier handlowych i utworzenia wspólnego rynku. Tak w 1958r. powstały Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom). W 1967r. nastąpiło połączenie instytucji wszystkich trzech wspólnot.
Z biegiem czasu do Wspólnot Europejskich (WE) (a od podpisania w 1993r. traktatu w Maastricht - do Unii Europejskiej) przystępowały, w kilu rundach, kolejne kraje.
1 grudnia 2009 wszedł w życie traktat lizboński. Nie ma on charakteru konstytucyjnego - jest nowelizacją Traktatu o UE (traktatu z Maastricht) i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (traktatu rzymskiego). Traktat lizboński ustanawia nowe ramy instytucjonalne UE, tak aby stała się ona bardziej demokratyczna, przejrzysta i skuteczna. Celem traktatu jest także zwiększenie spójności i widoczności działań Unii na arenie światowej.
Integracja w kontekście UE oznacza, że kraje wspólnie podejmują decyzje, - czyli zatwierdzają politykę - w rozmaitych dziedzinach: od rolnictwa po kulturę, od spraw konsumenckich po konkurencję, od ochrony środowiska i energetyki po transport i handel.
Proces tworzenia wspólnego rynku miał się oficjalnie zakończyć do 31 grudnia 1992r. jednak niektóre dziedziny - np. utworzenie prawdziwie wspólnego rynku usług finansowych - wymagają jeszcze pracy.
PRZYGOTOWANIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ
W latach 60. gdy integracja gospodarcza Europy zaczęła nabierać tempa, pojawił się pomysł wprowadzenia wspólnej waluty.
Ówczesne traktaty nie przewidywały jednak takiej waluty dla EWG. Ponadto wszystkie kraje tworzące EWG należały w tym czasie do sprawnie funkcjonującego systemu walutowego (tzw. Systemu z Bretton Woods). W ramach tego systemu kursy walut były sztywne, choć mogły podlegać korektom, i do połowy lat 60. Pozostawały stosunkowo stabilne zarówno w krajach EWG, jak i na całym świecie.
Wobec rosnących napięć wobec systemu z Bretton Woods, w 1969r. Komisja Europejska powróciła do koncepcji wspólnej waluty. Na podstawie tzw. Planu Barre'a przywódcy państw członkowskich zlecili Radzie Ministrów opracowanie strategii tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Opublikowany w 1970r. plan Wernera przewidywał utworzenie UGW w kilku etapach, które miały zakończyć się w 1980r. Jednak na początku lat 70. nastąpiło załamanie systemu walutowego z Bretton Woods i międzynarodowy kryzys walutowy, a także szereg wstrząsów gospodarczych, w tym zwłaszcza pierwszy kryzys naftowy. Wobec rozbieżnych priorytetów polityki gospodarczej realizacja planu Wernera ulega wyhamowaniu.
W celu przywrócenia stabilności i ograniczenia gwałtownych wahań kursów walutowych 9 państw należących wówczas do EWG (Belgia, Dania, Niemcy, Irlandia, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia i Wielka Brytania) wznowiło pracę nad wspólną walutą, w marcu 1979r. ustanowiono Europejski System Walutowy (EWS). Jego głównym elementem był mechanizm kursowy, który powiązał waluty krajów EWG w system sztywnych, lecz podlegających korektom kursów. Wprowadzenie ESW wiązało się z koniecznością korekty polityki pieniężnej i gospodarczej poszczególnych krajów w taki sposób, by stały się narzędziami stabilizacji kursów. Uczestnikom ESW udało się stworzyć obszar coraz większej stabilności pieniężnej i stopniowego rozluźniania kontroli nad przepływem kapitału.
Kolejnym impulsem dla sprawy wspólnej waluty i UGW był Jednolity Akt Europejski, podpisany w 1986r., który ustanowił harmonogram dochodzenia do wspólnego rynku i potwierdził potrzebę realizacji UGW.
W 1988r. Rada Europejska potwierdziła zamiar realizacji UGW i zleciła komitetowi ekspertów z dziedziny polityki pieniężnej - w szczególności prezesów banków centralnych WE - zaproponowanie konkretnych kroków prowadzących do utworzenia UGW.
Wyniki prac przedstawiono w planie Delorsa, który zalecał utworzenie UGW w trzech etapach. Nadal jednak brakowało podstaw prawnych dla utworzenia UGW. Plan Delorsa stał się zatem punktem wyjścia do negocjacji, które doprowadziły do powstania Traktatu o Unii Europejskiej, podpisanego w Maastricht 7 lutego 1992r. Traktat ten ustanowił Unię Europejską i znowelizował traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, uzupełniając je o nowy rozdział w sprawie polityki gospodarczej i pieniężnej. Rozdział ten stanowił podstawę dla utworzenia UWG oraz określił sposób i harmonogram jej realizacji.
TRZY ETAPY UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ
Od 1 lipca 1990r.
Całkowita swoboda w zakresie transakcji kapitałowych
Rozszerzenie współpracy banków centralnych
Swoboda stosowania ECU (ang. European Currency Unit - jednostka monetarna, która poprzedziła euro)
Poprawa konwergencji gospodarczej
Od 1 stycznia 1994r.
Ustanowienie Europejskiego Instytutu Walutowego (EIW)
Zakaz kredytowania sektora publicznego przez bank centralny
Zwiększenie koordynacji polityki pieniężnej
Wzmocnienie konwergencji gospodarczej
Proces prowadzący do zapewnienia niezależności krajowych banków centralnych, który ma zakończyć się najpóźniej do czasu utworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych
Prace przygotowawcze do trzeciego etapu
Od 1 stycznia 1999r.
Określenie nieodwołalnych kursów wymiany walut krajowych na euro
Wprowadzenie euro
Prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej przez Europejski System Banków Centralnych
Wejście w życie wewnątrzunijnego mechanizmu kursowego (ERM II)
Wejście w życie paktu stabilności i wzrostu
Ustalono wtedy nieodwołalne kursy wymiany na euro walut jedenastu państw członkowskich przystępujących do UGW oraz wprowadzono euro, jako wspólną walutę
Od tego momentu Rada Prezesów EBC przejęła odpowiedzialność za prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej strefy euro. Wcześniej, w maju 1998r.
Rada UE obradująca w składzie szefów państw i rządów potwierdziła, że 11 z 15 ówczesnych państw członkowskich Unii - Belgia, Niemcy, Irlandia, Hiszpania, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia i Finlandia - spełnia kryteria przyjęcia wspólnej waluty
1 stycznia 2001r. do strefy euro weszła Grecja
Pierwszy cykl wymiany pieniądza zakończył się 1 stycznia 2002r. wraz z wprowadzeniem do obiegu banknotów i monet euro. Następnie 1 stycznia 2007r. do strefy euro przystąpiła Słowenia, 1 stycznia 2008r. - Cypr i Malta, 1 stycznia 2009r. - Słowacja, a 1 stycznia 2011r. - Estonia
ROZSZERZANIE UNII EUROPEJSKIEJ
1952: Belgia, Niemcy, Francja, Włochy, Luksemburg i Holandia
Pierwszym krokiem na drodze do integracji europejskiej było utworzenie przez tych sześć krajów w 1952r. wspólnego rynku węgla i stali. Nadrzędnym celem tego przedsięwzięcia było zapewnienie pokoju narodom Europy po tragedii II wojny światowej. Państwa założycielskie weszły do Wspólnoty na równych prawach, działając w ramach wspólnych instytucji
1973: Dania, Irlandia i Wielka Brytania
Państwa te postanowiły przyłączyć się do Wspólnot i uzyskały status członkowski. To pierwsze rozszerzenie - z sześciu do dziewięciu państw - nastąpiło w 1973r. Jednocześnie zakres działań Wspólnot poszerzył się o: politykę społeczną, regionalną i ochrony środowiska
1981 i 1986: Grecja, Hiszpania i Portugalia
W 1981r. do Wspólnot przystąpiła Grecja, a 5 lat później - Hiszpania i Portugalia.
W celu zredukowania różnic w rozwoju gospodarczym pomiędzy dwunastoma państwami członkowskimi wprowadzono tzw. programy strukturalne, np. zintegrowane programy śródziemnomorskie
1995: Austria, Finlandia i Szwecja
Te trzy kraje przystąpiły do UE 1 stycznia 1995r.