KRÓTKA HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

1. Specyfika integracji europejskiej - jakie dyscypliny i teorie opisują integracje Europy:
- Od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS - utworzona w 1952r. na 50 lat - Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg) do Unii Europejskiej.
- Od unii celnej do unii gospodarczej i walutowej.
- Od Europy Ojczyzn do UE, jako organizacji międzynarodowej mającej osobowość prawną.
- Modele ekonomii, ekonomii politycznej i nauk politycznych w interpretacji integracji regionalnej.
- Teoria unii celnej, wspólnego rynku, unii walutowej.
- Teoria międzynarodowych systemów.
- Teoria organizacji politycznych.
- Teoria wyboru publicznego i interesów grupowych.

2. Etapy integracji wg Balassy:
a) Strefa wolnego handlu: Obszar, wewnątrz którego zniesiono cła i inne opłaty na wszystkie lub niektóre towary. Utworzenie strefy wolnego handlu, w przeciwieństwie do unii celnej, nie pociąga za sobą określenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, wymaga, więc utrzymania kontroli celnej na granicach podmiotów tworzących strefę w celu zbadania pochodzenia towaru, np. NAFTA, EFTA.
b) Unia celna: Porozumienie handlowe w ramach, którego kraje członkowskie znoszą cła i inne taryfy w obrotach handlowych oraz ustalają wspólną zewnętrzną politykę handlową:
- wspólna zewnętrzna taryfa celna;
- wspólna polityka handlowa (zawieranie umów między Radą i Komisją Europejską a krajami trzecimi)
- unia celna UE z Turcją (dot. artykułów przemysłowych)
c) Wspólny rynek: swobodny przepływ kapitału, usług, ludności
- Utworzony w 1986r. jako obszar bez granic ewnętrznych, na którym zagwarantowana jest swoboda przepływu dóbr, kapitału, usług i osób.
d) Unia gospodarcza: Wyższa forma wspólnego rynku, w którym kraje członkowskie dokonały także harmonizacji wszystkich rodzajów polityki, mających wpływ na warunki konkurencji na rynkach narodowych. Przedmiotem takiej harmonizacji są przede wszystkim polityka podatkowa, pieniężna i społeczna. W przypadku, gdy w unii gospodarczej wprowadza się także wspólną walutę, unia ta staje się też unią walutową. Polega na:
- prowadzeniu wspólnej polityki handlowej, rolnej, transportowej, ochrony środowiska
- prowadzeniu wspólnej polityki w innych żywotnych działach
- ustanowieniu unii celnej, wspólnego rynku
- ujednolicaniu ustawodawstwa
e) Unia walutowa: Zakłada unifikację polityki monetarnej, fiskalnej, socjalnej i antykryzysowej oraz przewiduje utworzenie władzy ponadrządowej, której decyzje miałyby charakter wiążący dla krajów członkowskich; wspólna waluta
f) Unia polityczna

3. Czym jest Unia Europejska?
- Unia celna
- Wspólny rynek
- Unia gospodarcza i walutowa
- Unia obywatelska
- Unia polityczna
- Kooperatywna federacja (nie ma wspólnego rządu)
- Unia narodów

4. Motywy integracji po II Wojnie Światowej:
- szukanie nowej tożsamości po błędach nacjonalistów
- Wola bezpieczeństwa i pokoju - unikanie nowych wojen - Deklaracja Schumana 09.05.1950r.
- Wola pojednania narodów Europy - Deklaracja Schumana 09.05.1950r.
- pragnienie wolności i swobody przemieszczania się dóbr, osób, informacji, idei
- oczekiwania wzrostu dobrobytu

5. Czynniki sprzyjające integracji po II Wojnie Światowej:
- Ruch paneuropejski - początki okres międzywojenny
- Plan Marshalla - 1948-1952r. - utworzenie Organizacji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (dla wsparcia OECD)
- Powstanie Rady Europy na kongresie europejskim w Hadze - 1948-1949r.
- Działalność ojców założycieli integracji: Robert Schuman, Alcide de Gasgenii, Paul Spaale, Konrad Adenauer,
Altiero Spinelli, Jean Monnet.

6. Powstanie ugrupowań integracyjnych:
- EWWiS - Europejska Wspólnota Węgla i Stali: Traktat Paryski został podpisany 18.04.1951r., a wszedł w życie 23.07.1952r. - międzynarodowa organizacja założona na 50 lat przez pierwsze 6 państw, pomysłodawcą był J. Monnet, wspólnota powołała od 01.01.1958r..:
> Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG)
> Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM)
Połączyły się w 1965r.
- CEFTA - Środkowoeuropejskie porozumienie o wolnym handlu, 01.03.1993r., założyciele: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry
- EOG - Europejski Obszar Gospodarczy: Kraje UE, EFTA oraz Norwegia, Islandia, Liechtenstein podpisały układ w Porto 02.05.1992r., układ wszedł w życie 17.03.1993r.
- UE - Unia Europejska: Traktat z Maastricht podpisany 07.02.1992r., wszedł w życie 01.11.1993r.; ustanawia 3 filary integracji europejskiej, zmienia nazwę EWG na Wspólnotę Europejską, a nazwę „Traktat o EWG” na „Traktat ustanawiający WE” (modyfikacja traktatu z Amsterdamu z 1997/1999r. oraz z Nicei 2001/2003).
- UE z osobowością prawną: Traktat Lizboński likwiduje 3 filary integracji, zmienia nazwy ugrupowania na UE, podpisany 13.12.2007r., wchodzi w życie w 2009r., ustanowił pełną politykę zagraniczną Unii Europejskiej
AQUIS COMMUNAUTAIRE - porządek prawny UE

7. Kolejne rozszerzenie WE i UE (Unia Europejska „27”):
- pogłębianie integracji: obejmowanie procesem integracji coraz to nowych dziedzin integracji
- poszerzanie integracji: przyjmowanie nowych krajów członkowskich
1973r. - Wielka Brytania, Irlandia, Dania
1981r. - Grecja
1986r. - Hiszpania, Portugalia
1995r. - Austria, Finlandia, Szwecja
2004r. - Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Cypr, Malta
2007r. - Bułgaria, Rumunia
- Dwa warunki przystąpienia do UE:
> rządy prawa, demokracja
> gospodarka wolnorynkowa

8. Cele gospodarcze WE - pierwszy filar:
a) Traktat Rzymski - 1957r.
- Wspólnotowe programy: Unia celna i wspólna zewnętrzna taryfa celna (01.07.1968r.), Wspólny rynek
- Wspólnotowe polityki: handlowa, rolna, transportowa, polityka na rzecz rozwoju, regionalna (od 1975r.)
b) Jednolity Akt Europejski - 1986r.
- Wspólnotowe programy: rynek wewnętrzny
- Wspólnotowe polityki: socjalna, ochrony zdrowia, spójności społecznej i ekonomicznej, naukowo-badawcza, ochrony środowiska, kooperacja polityki pieniężnej i ekonomicznej w ramach ESW
c) Traktat z Maastricht - 1992r.
- Wspólnotowe programy: rynek wewnętrzny (kontynuacja), unia gospodarcza i walutowa
- Wspólnotowe polityki: konkurencyjności przemysłowej, sieci transeuropejskie, edukacyjna i kształceniowa (proces Boloński), ekonomiczna, pieniężna
d) Traktat z Amsterdamu - 1997
- Wspólnotowe programy: zatrudnienie
- Wspólnotowe polityki: zatrudnienia, wzmocnienia, ochrony środowiska, socjalna, wizowa, azylowa, ochrony konsumenta
e) Traktat z Lizbony - 2007
- Wspólnotowe programy: kontynuacja dotychczasowych programów, w tym:
> w nowych ramach wspólnej polityki rolnej i rybołówstwa
> prawa przedsiębiorczości
> przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
> wspólnych problemów bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego
> bezpieczeństwa emerytalnego

9. Podział kompetencji - wspólnotowe polityki i działania:
a) Kompetencje wyłączne w UE:
- Unia celna
- Polityka konkurencji
- polityka pieniężna w strefie EURO
- zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa
- wspólna polityka handlowa
b) Kompetencje dzielone między UE i kraje członkowskie:
- rynek wewnętrzny
- polityka społeczna
- spójność społeczna, gospodarcza i terytorialna
- rolnictwo i pozostałe rybołówstwo
- środowisko naturalne
- ochrona konsumentów
- transport i sieci transeuropejskie
- energia
- przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
- zdrowie publiczne, aspekty bezpieczeństwa określone w traktacie
c) Uzupełniająca, wspierająca i koordynująca rola UE:
- ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego
- przemysł, kultura, turystyka, edukacja, kształcenie zawodowe, sport
- ochrona ludności, współpraca administracyjna

INSTYTUCJE EUROPEJSKIE

1. Jednolite ramy instytucjonalne:
- Parlament Europejski: reprezentacja polityczna, demokracja europejska
- Rada Unii Europejskiej: reprezentacja rządów krajowych
- Komisja Europejska: organ władzy wykonawczej, interes wspólnoty
- Europejski Trybunał Sprawiedliwości
- Trybunał Obrachunkowy
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Organy pomocnicze (opiniodawcze): Komitet Społeczno-Ekonomiczny, Komitet Regionów
- Organy Finansowe: Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny

2. Formy integracji:
a) Integracja rynków: rynki wspólne (przepływ towaru, usług, pracy, kapitału, produktów finansowych) oparte na liberalizacji (usuwaniu barier)
b) Integracja polityk:
- Informacja - wzajemne informowanie się krajów, wolność działania, ale pomagamy dopasować się innym.
- Konsultacja - informowanie, ale też oczekiwanie opinii. Nienaruszona suwerenność krajowa, ale staje się przedmiotem oddziaływań zewnętrznych.
- Koordynacja - angażuje partnerów w proces uzgadniania działań niezbędnych dla uzyskania spójnej polityki. Jeśli wspólny cel zostanie uzgodniony = kooperacja. Prowadzić może też do harmonizacji, czyli zbieżności.
- Unifikacja - zniesienie krajowych instrumentów i ich zastąpienie wspólnymi dla całego ugrupowania integracyjnego lub przyjęcie wspólnych instrumentów dla wszystkich partnerów.

3. Definicja Unii Celnej oraz problemy integracji rynkowej i integracji polityk:
a) Unia Celna: obszar strefy wolnego handlu oraz wspólnej zewnętrznej taryfy celnej (ew. wspólna polityka handlowa)
b) Integracja rynkowa w warunkach unii celnej:
- podział pracy i specjalizacja
- mobilność dóbr i usług
- niedyskryminacja wewnętrzna ze względu na narodowość
- efektywna konkurencja
- korzyści dużego rynku, korzyści skali (wewnętrzne i zewnętrzne)
c) Integracja polityk w warunkach unii celnej:
- działania prawne w celu zniesienia ceł i ograniczeń ilościowych na obszarze unii
- zakaz ustanawiania nowych barier handlowych na obszarze zintegrowanym
- zakaz dyskryminacji produktów pochodzących z krajów członkowskich unii
- opracowanie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej
- opracowanie dokumentacji na potrzeby polityki celnej
- prowadzenie polityki celnej wobec krajów trzecich
- współpraca administracji celnej krajów członkowskich
- prowadzenie wspólnej polityki handlowej, jeżeli przewiduje to umowa unii celnej

4. Zakres problemów w teorii unii celnej:
- Twórca teorii: Jacob Viner, kontynuator: James Meade
- Teoria Unii Celnej odpowiada na następujące pytania:
a) Czy stworzenie unii celnej oznacza ruch w kierunku wolnego handlu?
b) Jaki jest wpływ unii celnej na handel i dobrobyt w krótkich i długich okresach?
c) Jak można zdefiniować korzyści i straty handlowe wynikające z unii celnej?
d) Co to jest efekt kreacji, efekt przesunięcia handlu i kiedy występują?
e) W jakim stopniu unia celna poprawia siłę przetargową krajów członkowskich na rynkach międzynarodowych?

5. Unia celna a wolny handel:
- Odpowiedź VINERa: Efekt kreacji handlu (korzyści z unii), efekt przesunięcia handlu (koszt, strata unii), efekt ekspansji lub ograniczenia handlu - efekt netto, niedyskryminacja i dyskryminacja handlowa => art. 24 GATT (efekty statyczne i dynamiczne unii celnej)
- GATT: Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu:
> podpisany w Genewie 30.10.1947r. - porozumienie dot. polityki handlowej
> obowiązywał do 31.12.1994r. -> WTO (Światowa Organizacja Handlu)
> zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola, usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy)
> organizowanie tzw. rund negocjacyjnych dot. stawek celnych
> art. 24 GATT: tworzenie regionalnych stref wolnego handlu, porozumień regionalnych unii celnych

6. Definicje:
a) Efekt kreacji handlu:
- oznacza tworzenie nowych strumieni obrotów w wyniku bardziej efektywnej specjalizacji produkcji na obszarze zintegrowanym
- mniej efektywna produkcja krajowa zostaje zastąpiona dostawami z bardziej efektywnego czyli tańszego kraju członkowskiego unii, który pogłębia specjalizację zwiększając produkcję i eksport
- jest to stosunek wolnego handlu na obszarze zintegrowanym
b) Efekt przesunięcia handlu:
- proces zastępowania tańszego importu z bardziej efektywnej „reszty świata” droższymi dostawami z kraju członkowskiego
- następuje przesunięcie handlu z grupy krajów trzecich będących najbardziej efektywnymi dostawcami dobra - na mniej efektywne kraje członkowskie unii
c) Efekt ekspansji handlu: efekt netto, gdy unia silniej kreuje niż przesuwa handel
d) Efekt ograniczenia handlu: efekt netto, gdy w wyniku utworzenia unii celnej następuje redukcja handlu światowego, a więc spada wolumen obrotów
e) Efekt dynamiczny: badamy okres, gdy są strumienie handlu

7. Statyczne efekty unii celnej:
a) Wykorzystywane efekty teoretyczne:
- koncepcja nadwyżki konsumenta
- prawo jednej ceny w wyniku wolnego handlu
- specjalizacja międzynarodowa
- efekt produkcyjny specjalizacji: zastępowanie drogiej produkcji krajowej przez tańszy import i jednolita cena unii celnej jest niższa od ceny krajowej
- efekt konsumpcyjny specjalizacji: wzrost całkowity konsumpcji dobra w wyniku spadku cen krajowych do poziomu ceny unii celnej -> rośnie popyt, konsumenci przesuwają się na wyższy poziom zakupów
- zmiany wielkości handlu (wolumen importu)
- zmiany wielkości popytu krajowego
- zmiany produkcji krajowej
- zmiany cen
- Zmiany te oddziałują na dobrobyt ważnych grup uczestniczących w efektach unii celnej.
- Bada się: dobrobyt konsumentów, producentów, importerów, władz fiskalnych (w zakresie dochodów budżetowych z ceł), efekt netto (czyli wzrost lub spadek łącznego dobrobytu wszystkich w/w grup, np. efekt kompensacji)

b) Nadwyżka konsumenta na rynku:

c) Model statycznych skutków unii celnej - założenia:
- Kraj A - najmniej efektywny, czyli najdroższy producent - tworzy unię celną
- Kraj B - średnio efektywny producent, potencjalny partner kraju A w unii celnej (sąsiad, bliskość geograficzna)
- Kraj W - najbardziej efektywny dostawca na rynki światowe (ale odległy geograficznie, nie ma możliwości bycia w UC)
* Przed utworzeniem unii celnej kraj A stosuje cła („t”) jednakowe dla obu partnerów
* Cena z cłem wynosi odpowiednio: P_B+t (dla kraju B) oraz P_W+t (dla kraju W)

d) Sytuacja kraju „A” przed utworzeniem unii celnej:

P_B+t - cło zapasowe - „nasz” kraj nie będzie kupował w kraju „B”
P_W - cena unii celnej

e) Skutki unii celnej z najbardziej efektywnym dostawcą „W”

a - strata importerów wypartych przez kraj „W”
c - straty wynikające z likwidacji ceł:
> import wzrósł do Q4
> został wykreowany nowy handel
> powstały nowe strumienie
> zwiększyła się nadwyżka konsumenta handlu
b - efekt produkcyjny: zwiększenie efektywności UC ze względu na obniżkę kosztów
d - efekt konsumpcyjny: wynikający ze wzrostu wielkości popytu
- Zmiana w nadwyżce konsumenta minus strata dobrobytu: a+b+c+d - a - c = b+d
- Efekt netto - kreacja handlu

f) Skutki unii celnej ze średnio efektywnym dostawcą „B”:

a - strata producenta
b - efekt produkcyjny
c - strata z ceł
d - efekt konsumpcyjny
Q1, Q2 - przesunięty handel
Q1Q3, Q2Q4 - handel nowo kreowany
Pde - efekt przesunięcia (koszt handlu z B zamiast z W)

Efekt netto unii celnej: nadwyżka konsumenta, jako obszar a+b+c+d

8. Dynamiczne skutki unii celnej:
- silniejsza konkurencja na obszarze zintegrowanym prowadzi do wzrostu efektywności produkcji
- korzyści skali wywołane zwiększeniem wielkości rynku
- duży rynek tworzy bodźce do postępu technicznego i innowacji
- wolny handel prowadzi do wzrostu gospodarczego
- wzrost rozmiarów rynku i konkurencji tworzy korzyści zewnętrzne - postęp wiedzy, rozwój intelektualny, itp.

9. Unia kreująca handel:
- wysoki wyjściowy poziom ceł między krajami członkowskimi
- wyjściowa struktura produkcji i handlu ma charakter konkurencyjny, co tworzy warunki dla rozwoju specjalizacji wewnątrzgałęziowej - mniej kosztownej
- duże wymiary i duża liczba krajów tworzących unię - można wtedy oczekiwać, że najbardziej efektywny producent pochodzi z kraju unii
- bliskość geograficzna i kulturowa
- wysoka elastyczność podaży w krajach tworzących unię - spadek cen daje możliwość zwiększania produkcji na potrzeby całej unii
- równanie grawitacji - ocenia stopień ciężenia krajów ku sobie:


, gdzie: d - odległość między krajami

10. Miary efektów unii celnej:
- stopień konwergencji lub dyspersji cenowej
- prawo jednej ceny w unii celnej
- poziom cen unii celnej w relacji do cen światowych
- wielkość handlu zewnętrznego i wewnętrznego, wewnątrzgałęziowego
- efekty kosztowe kreacji i przesunięcia handlu
- efekty dynamiczne unii celnej (w tym poziom produkcyjności)
- terms of trade unii celnej: siły przetargowe (relacje cen eksportowych do importowych)

11. Unia Celna w ramach UE:
Weszła w życie 01.07.1968r., program:
a) Zmienienie ceł i ograniczeń ilościowych w wymianie dobrami przemysłowymi i rolnymi na obszarze wspólnoty
b) Ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej:
- taryfa objęła cła na artykuły przemysłowe oraz rolne niepodlegające wspólnej polityce rolnej
- stawki celne obliczano jako średnią arytmetyczną krajów członkowskich na dziej 01.01.1957r. - najniższe cło miały kraje Beneluxu oraz Niemcy, wyższe Francja i Włochy
- taryfa celna została oparta o międzynarodową klasyfikację towarową administrowaną przez Światową Organizację Celną
- od 1987r. obowiązuje tzw. Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty (TARiC) - jest to cała nomenklatura celna wraz z różnymi rodzajami preferencji celnych opracowana we wszystkich językach urzędowych UE
c) Rodzaje Ceł:
- Cła konwencyjne: oparte na zobowiązaniach wobec WTO
- Cła autonomiczne
- Preferencje celne:
> ulgi celne dla ściśle określonych kwot importowych wynikające z umów handlowych (międzynarodowych)
> jednostronne koncesje celne w ramach GSP dla krajów AKP
> preferencje celne na zasadzie wzajemności
d) Reguła pochodzenia, zasada kumulacji.

ZASADY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

1. Zasada państwa prawa:
a) Traktat z Lizbony: Traktat o UE i Traktat o funkcjonowaniu UE
b) UE respektuje prawa zawarte w:
- Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Rzym 04.11.1950r.)
- prawa tradycji konstytucyjnej wspólne dla państw członkowskich
- ogólne prawa Wspólnoty

2. Zasada niedyskryminacji:
- NAJWAŻNIEJSZA!
- równość wobec prawa
- zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, wyznanie lub przekonania, mniejszość narodową, wiek, orientację seksualną, obywatelstwo
- zakaz dyskryminacji w życiu gospodarczym:
> równość kobiet i mężczyzn
> integracja społeczna niepełnosprawnych
> niedyskryminacja ze względu na pochodzenie towarów
> zasada traktowania narodowego
> niedyskryminacja w przemieszczaniu się osób

3. Zasada poszanowania różnorodności:
- różnorodność kulturowa
- tożsamość narodowa
- modele organizacji politycznej, gospodarczej
- tradycje związków z krajami trzecimi

4. Zasada solidarności:
- solidarność w realizacji dobra wspólnego
- solidarność finansowa - budżet UE: około 1% PKB całej UE tj. około 130 mld € w tym prawie 70% to wpłaty od państw członkowskich liczone od PKB (0,73%)
- solidarność w zakresie praw i obowiązków

5. Zasada gospodarki rynkowej:
- integracja rynkowa oparta na otwartych i konkurencyjnych rynkach
- liberalizacja wewnętrzna i zewnętrzna
- deregulacja i demonopolizacja
- stanowienie lepszego prawa „Better regulation”
- ochrona konkurencji na jednolitym rynku
- prawo i polityka konkurencji

6. Zasada konwergencji i spójności społecznej, ekonomicznej i terytorialnej:
- fundusze strukturalne i fundusze spójności
- polityka regionalna, społeczna
- współpraca terytorialna

7. Zasada subsydiarności (pomocniczości) i proporcjonalności:
- żadne działanie UE nie wykracza poza to, co konieczne do zrealizowania celów określonych w Traktacie z Lizbony
- „Wspólnota (UE) podejmuje działania zgodnie z zasadą subsydiarności, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie zrealizowane w odpowiedni sposób przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki tych działań, mogą być lepiej zrealizowane przez Wspólnotę (UE)”
- dobra wspólne
- aktywność obywatelska - społeczeństwo obywatelskie
- efektywność, niewystarczalność
- obowiązek integracji
- wyposażenie władz w niezbędne środki finansowe
- prawo dyskusji

8. Zasada europejskiego modelu socjalnego:
- wysoki poziom zatrudnienia jako cel wspólny
- dostęp do świadczeń społecznych bez dyskryminacji
- walka z wykluczeniem społecznym
- równouprawnienie w dostępie do rynku pracy
- poprawa jakości miejsc pracy
- minimalne standardy socjalne: Europejska Karta Socjalna, Europejska Karta Podstawowych Praw Pracowniczych,
Karta Praw Podstawowych UE (Traktat Lizboński)

9. Zasada jednolitych ram instytucjonalnych:
Obowiązuje od 1965r., normy instytucjonalne w Traktacie z Lizbony
a) Instytucje UE:
- Parlament Europejski
- Rada Europejska
- Komisja Europejska
- Trybunał Sprawiedliwości UE
- Europejski Bank Centralny
- Trybunał Obrachunkowy
b) Instytucje gospodarcze:
- Komitet Ekonomiczno-Społeczny
- Komitet Regionów

10. Zasada integracji z gospodarką światową:
Europa partner świata:
- udział w rundach negocjacyjnych GATT/WTO
- inicjatywy nowych rozwiązań wielostronnych WTO
- propozycje w ramach WTO: standardy socjalne, środowiskowe, techniczne, ochrona konkurencji, pomoc państwowa, liberalizacja sektora usług
- Globalizacja: wyzwania współpracy i konkurencji, migracja, klimat, środowisko, miejsca pracy, delokalizacja, deindustrializacja

11. Zasada wspierania rozwoju zrównoważonego:
- Definicja rozwoju zrównoważonego (wersja z Rio de Janeiro z 1992r.): „zaspokojenie potrzeb gospodarczych, społecznych i środowiskowych bieżących pokoleń bez ograniczania możliwości zaspokojenia tych potrzeb przez pokolenia przyszłe”
- Cele strategiczne UE w zakresie rozwoju zrównoważonego:
a) przeciwdziałanie zmianom klimatycznym - pakiet energetyczny, emisja gazów cieplarnianych, OZE
b) rozwój zrównoważonego transportu
c) zdrowie publiczne: określenie zagrożeń zdrowia i życia związanych z jakością i bezpieczeństwem żywności, wykorzystaniem chemikaliów, chorobami zakaźnymi
d) bardziej oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi i lepsze zagospodarowanie odpadów

WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA

1. DEFINICJE I CELE POLITYKI HANDLOWEJ:
Polityka handlowa - kształtuje całość stosunków handlowych kraju z zagranicą

• CELE:

• Oddziaływanie na rozmiary, kierunki i strukturę obrotów

• Zawieranie umów handlowych

• Ochrona uczciwego handlu

• Kształtowanie dostępu do rynku

• Ochrona krajowego rynku-protekcjonizm

• Polityka wspierania eksportu

• CELE szczególne Unijnej polityki handlowej:

• Tworzenie relacji z krajami partnerskimi

• Udział w wielostronnej regulacji handlu

• Ochrona krajowego rynku przed zniszczeniem

• Ochrona uczciwego handlu

• Dostosowywanie gospodarki do wymogów konkurencji międzynarodowej

• Promocja eksportu
  

2. NARZĘDZIA POLITYKI HANDLOWEJ:

Narzędzia taryfowe

• Cła importowe

• Cła eksportowe

• Cła od ilości/specyficzne

• Cła ad valorem

• Cła fiskalne

• Cła zaporowe/prohibicyjne

• Taryfa celna

• Preferencje celne

Narzędzia pozataryfowe:

• Narzędzia bezpośrednie:

• ilościowe (ograniczenie ilościowe, kwoty, kontyngenty, licencje importowe, dobrowolne ograniczenia eksportu, porozumienia o uporządkowanym marketingu, opłaty wyrównawcze, minimalne ceny importowe, specyficzne opłaty od importu)

• fiskalne (subwencje eksportowe, subsydiowane kredyty eksportowe, subsydiowane ubezpieczenia handlowe, promocja eksportu, dyskryminacyjne zamówienia rządowe, handel państwowy, podatki graniczne)

• administracyjne (procedury celne, embargo, kontrola cen importowych i eksportowych, reguły pochodzenia towarów, procedury antydumpingowe, procedury antysubwencyjne)

• Narzędzia pośrednie

• subwencje regionalne i subwencje produkcyjne

• subsydiowanie przedsiębiorstw państwowych

• wsparcie rządowe rolnictwa

• techniczne standardy, normy jakościowe, wymogi sanitarne i fitosanitarne, wymogi w zakresie opakowania lub oznakowania produktu

• standardy pracy

• reguły ochrony praw handlowych i przemysłowych

• ograniczenia dewizowe

3. ZASADA WOLNEGO HANDLU A PROTEKCJONIZM:

• Istotne argumenty na rzecz protekcjonizmu:

• Ochrona procesu rozwoju-argument infant industry

• Cło optymalne-poprawa terms of trade

• Groźba zniszczenia rynku krajowego

• Ochrona gałęzi i przedsiębiorstw przechodzących restrukturyzację

• Ochrona uczciwego handlu

• Wyrównywanie pola gry

• Polityka strategiczna

• Nieistotne argumenty na rzecz protekcjonizmu:

• Ochrona krajowego zatrudnienia

• Ochrona bilansu płatniczego

• Oddziaływanie na podział dochodów

• Korygowanie zakłóceń na krajowych rynkach czynników produkcji

• Ochrona nowo tworzonego rządu-infant govermment

• Reakcja na lobbing i tzw. Szukanie rent politycznych

4. CELE WSPÓLNEJ POLITYKI HANDLOWEJ:

• Cele ogólne:

• Polityczne - udział w polityce kształtowania stosunków z krajami trzecimi, nowego członkowstwa, stowarzyszenia, współpracy gospodarczej, pomocy finansowej, wspierania rozwoju

• Ekonomiczne - zabezpieczanie otwartej gospodarki, uczciwego handlu, ochrona przed nadmiernym importem, promocja eksportu, strategia dostępu do rynków

• Cel wewnętrzny WPH:

• Zabezpieczanie rynku wewnętrznego

• Zapewnienie niezbędnej ochrony producentom Unii przy zachowaniu zasady otwartości gospodarek z wolną konkurencją

• Ochrona interesu Wspólnoty

• Wyrównywanie pola gry

• Jednolite reguły, jednolity obszar

• Wzmacnianie konkurencyjności przemysłu Wspólnoty

• Zabezpieczanie realizacji Wspólnej Polityki Rolnej

• Zabezpieczanie realizacji polityki konkurencji

• Cel zewnętrzny WPH:

• Wielostronna liberalizacja handlu

• Rozwój kontaktów handlowych z partnerami zewnętrznymi w formie umów o strefy wolnego handlu, unii celnych lub stowarzyszenie/partnerstwa

• Wspomaganie rozwoju krajów słabiej rozwiniętych przez system preferencji szczególnych i zgeneralizowanych GSP

• Wspomaganie celów polityki zagranicznej, w tym przez działania pozytywne oraz obronne takie jak: embargo, bojkot, kontrola, dyskryminacja

• Działanie na rzecz wielostronnej liberalizacji handlu dobrami i usługami

5. NARZĘDZIA WSPÓLNEJ POLITYKI HANDLOWEJ:

• Cła w ramach wspólnej taryfy celnej

• Środki ochronne - wspólne reguły dotyczące importu (kontyngenty, system nadzoru, autoryzacja procedur importowych)

• Środki ochronne - wspólne reguły dotyczące eksportu (ograniczenia eksportu)

• Handlowe instrumenty ochronne - ochrona przed barierami handlowymi krajów trzecich (zawieszenie lub wycofanie koncesji handlowych, podniesienie stawek celnych, wprowadzenie opłat za import, ograniczenia ilościowe)

6. POSTĘPOWANIA ANTYDUMPINGOWE:

• Zasady:

• Definicja szkody materialnej wyrządzonej przemysłowi

• Określanie marginesu dumpingu

• Decyzje w postaci:

• dostosowania cenowego

• Cła tymczasowe (6 m-cy)

• Cła definitywnego (5 lat)

• Procedury

• Przypadki szczególne (Chiny, Indie, Wietnam, Rosja, USA)

• Zagrożenia

7. PREFERENCJE CELNE:

• Koncesje przyznawane jednostronnie w ramach GSP, AKP

• Koncesje wynikające ze specyficznych porozumień

• Preferencje na zasadzie wzajemności

• Reguła pochodzenia- kraj pochodzenia to taki, w którym dokonał się ostateczny, zasadniczy i ekonomicznie uzasadniony proces przetwórczy, a jego skutkiem jest wytworzenie nowego produktu lub wykonanie ważnego etapu przetwórstwa

8. STRUKTURA STOSUNKÓW ZEWNĘTRZNYCH - PIRAMIDA PREFERENCJI (malejąco):
Europejski obszar gospodarczy (27+3)

• Unia celna z Turcją, San Marino i Andorą

• Porozumienia ze Szwajcarią

• Układy europejskie

• Partnerstwo europejskie i partnerstwo akcesyjne (kraje przyszłej akcesji)

• Umowy handlowe z Izraelem

• Preferencje dla krajów AKP (Afryki Karaibów i Pacyfiku)

• Preferencje jednostronne w ramach Ogólnego Systemu Preferencji (GSP)

• Umowy bilateralne o wolnym handlu m.in. z Koreą Płd.

• Umowy o współpracy m.in. z MERCOSUR

• Zasady WTO m.in. USA, Japonia, Chiny, Australia, Nowa Zelandia

RYNEK WEWNĘTRZNY

1. DEFINICJE Z ZAKRESU RYNKU WEWNĘTRZNEGO:

• Wspólny rynek- definicja Balassy (TWE)

• Rynek wewnętrzny - definicja z jednolitego aktu europejskiego 1986 r.

„obszar bez granic wewnętrznych, na którym zagwarantowana jest swoboda przepływu dóbr, osób, usług, kapitału” - tzw. Cztery wolności

• Nazwy używane w praktyce: rynek wewnętrzny, jednolity rynek europejski, wspólny rynek- ta nazwa została wyeliminowana w Traktacie z Lizbony

2. PROBLEMY EKONOMICZNE ZWIĄZANE Z RYNKIEM WEWNĘTRZNYM:

• Jak zagwarantować pełną integrację rynkową na obszarze od 6 do 27+ krajów- dylemat Adama Smitha

• Jaki jest charakter konkurencji na tak dużym i zróżnicowanym rynku

• Jakie są bariery rynkowe i jak można je usunąć

• Jakie są nieefektywności rynku (market failrules) wewnętrznego i jak można je usunąć.

3. RYNEK WEWNĘTRZNY A INTEGRACJA RYNKOWA:

• Klasyczna definicja Balassy dotyczy integracji rynków dóbr, usług i czynników produkcji

• Definicja rynku wewnętrznego idzie dalej, gdyż oznacza:

• Usunięcie granic wewnętrznych

• Rozszerzenie swobody przepływu na 4 wolności obejmujące nie tylko dobra, usługi, czynnik pracy, kapitału, technologii, lecz także szeroko rozumiane przemieszczanie się

• Osób w celach zarobkowych i pozazarobkowych (studenci, uczniowie, turyści itd.-patrz program Schengen).

4. ETAPY TWORZENIE RYNKU WEWNĘTRZNEGO:

1. Od Traktatu o EWG do Jednolitego Aktu Europejskiego przez Białą Księgę Komisji Europejskiej z 1985 roku (definicja rynku, termin zakończenia budowy jednolitego rynku).

2. Nowe zadania wspólnotowe określone w JAE jako polityki korygujące nieefektywności rynku wewnętrznego:

- polityka spójności społeczno-ekonomicznej, polityka ochrony konsumenta, polityka ochrony środowiska, polityka naukowo-badawcza i technologiczna

3. Zmiany instytucjonalne w JAE- rozszerzenie zasady głosowania większościowego w Radzie Ministrów

5. PODSTAWOWE ZASADY PROGRAMU RYNKU WEWNĘTRZNEGO:

1. Liberalizacja gospodarek europejskich przez usuwanie barier rynkowych

2. Otwieranie nowych rynków i sektorów na konkurencję transeuropejską

3. Zbliżanie krajowych przepisów prawnych, wykonawczych i administracyjnych dotyczących obszaru JRE przez:

• koordynację narodowych systemów prawnych;

• przyjmowanie wspólnotowych rozwiązań wprowadzanych następnie do ustawodawstwa krajowego - dyrektywy

• Wzajemne uznawanie regulacji krajowych (Cassis de Dijon)

• definiowanie wymogów minimalnych (nowe podejście)

4. Realizacja polityk europejskich jako wspierających program

6. SPECYFICZNE BARIERY RYNKU WEWNĘTRZNEGO:

• Bariery fizyczne - kontrola osób i dóbr na granicach

• Bariery techniczne:

• zróżnicowane narodowe standardy techniczne i normy jakościowe

• zróżnicowane narodowe systemy dopuszczania produktów do obrotu

• zróżnicowane systemy nadzoru nad rynkiem

• dyskryminacja w dostępie firm zagranicznych do zamówień publicznych

• przeszkody w podejmowaniu działalności na własny rachunek

• Bariery fiskalne - zróżnicowane systemy podatków pośrednich, brak współpracy administracji fiskalnej

7. METODY OCENY FUNKCJONOWANIA RYNKU ORAZ OCENY EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU:

Metody ewaluacji funkcjonowania rynku różne klasyfikacje:

• Ocena efektów mikroekonomicznych i makroekonomicznych

• Ocena bezpośrednich i pośrednich efektów rynkowych:

• bezpośrednie: konwergencja czy dyspersja cen produktów i usług o charakterze europejskim: zbliżanie poziomu płac, zbliżanie poziomu stóp procentowych; wielkość handlu wewnętrznego, dynamika ZIB, wielkość migracji itd.

• pośrednie: wzrost konkurencji, wzrost przedsiębiorczości

• Ocena efektywności alokacyjnej, lokalizacyjnej i akumulacyjnej- Baldwin

• Ocena wrażliwości sektorów na bariery rynkowe

• Ocena korzyści rynku na podstawie metodologii kosztów braku Europy (cost of non-europe)- modele Cecchini-Emerson:

• ocena efektów mikroekonomicznych

• ocena efektów makroekonomicznych (modele Interlink, Quest I i II)

8. METODY EWALUACJI:

Indeksy rynku wewnętrznego uwzględniające takie elementy jak:

• Ceny elektryczności i gazu

• Ceny usług telekomunikacyjnych

• Ceny usług pocztowych

• Dyspersja cenowa produktów

• Wartość otwartych zamówień publicznych jako procent PKB

• Pomoc państwowa jako procent PKB

• Wartość wewnętrznych ZIB

• Wartość handlu wewnętrznego

• Wielkość populacji pochodzącej z innego kraju członkowskiego

• Aktywa funduszy emerytalnych jako procent PKB

• Stopy procentowe kredytów

9. POLITYKI WSPIERAJĄCE RYNEK WEWNĘTRZNY:

• Polityka normalizacji i certyfikacji - rola prawa europejskiego na podstawie nowego podejścia „New approach” oraz rola instytucji normalizacyjnych

• Europejski Komitet Normalizacyjny - CEN

• Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechnicznej - CENELEC

• Europejski Komitet Standaryzacji Telekomunikacyjnej - ETSI

• Polityka naukowo-badawcza i technologiczna

• Polityka przedsiębiorczości

• Polityka transportowa

• Polityka handlowa i przemysłowa

10. RYNEK WEWNĘTRZNY DÓBR:

1. Handel wewnętrzny i zewnętrzny(udział handlu wewnętrznego ok. 66%)

2. Bariery pełnej konwergencji cen

3. Sfery harmonizacji: normy i standardy techniczne, jakość produktów, podatki pośrednie

4. Determinanty specjalizacji produkcji i handlu:

• Korzyści komparatywne

• Specjalizacja wewnątrzgałęziowa

• Rola badań i rozwoju

11. KORZYŚCI KOMPARATYWNE:

Źródła specjalizacji i handlu:

• Korzyści z handlu międzynarodowego

• Przewaga absolutna i względna

• Koszt komparatywny jako koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w jednostkach innego dobra

• Możliwości produkcyjne

• Relatywne wyposażenie w zasoby czynników produkcji

• Proporcje i koszty nakładów

• Model Heckschera-Ohlina:

• Specjalizacja międzygałęziowa

• Dobra jednorodne

• Decydujące znaczenie kosztów pracy

• Udział w handlu typu H-O w całej wymianie wewnętrznej

12. HANDEL WEWNĄTRZGAŁĘZIOWY INTRA-INDUSTRY TRADE IIT:

• Założenia:

• Korzyści skali-rosnące a nie malejące przychody czynników produkcji

• Zróżnicowanie dóbr poziome i pionowe- bliskie substytuty

• Konkurencja niedoskonała- monopolistyczna

• Warunki występowania IIT- bliskość geograficzna, kulturowa, podobieństwo poziomu rozwoju, wielkość rynków, integracja regionalna

13. ROLA SEKTORA BADAŃ I ROZWOJU:

• Definicja sektorów B+R

• Korzyści ze specjalizacji w sektorach B+R

• Konkurencja technologiczna

• Innowacyjność

• Konkurencyjność międzynarodowa

14. INTEGRACJA RYNKU DÓBR - WNIOSKI DLA UE:

• Dominuje specjalizacja wewnątrzgałęziowa

• Duży rynek daje korzyści skali, jest popyt na różnorodność, dominuje konkurencja monopolistyczna.

• Wysoki udział handlu wewnętrznego.

• Korzyści komparatywne typu Heckschera-Ohlina są ograniczone do kilku dziedzin.

• Występuje przewaga absolutna związana z postępem technologicznym.

• Bariery handlowe są usuwane w wyniku harmonizacji.

• Szczególna rola polityki normalizacji i certyfikacji-jakość i bezpieczeństwo.

• Szczególna rola organizacji normalizacyjnych, jako stowarzyszeń narodowych organów normalizacyjnych a nie jako instytucji wchodzących do jednolitych ram instytucjonalnych Unii.

• Prawnie regulowane dyrektywami są tylko minimalne wymogi w zakresie bezpieczeństwa, zdrowia, konsumenta i środowiska.

• Na podstawie tych wymagań opracowywane są techniczne specyfikacje produktów.

• Techniczne specyfikacje są informacją przekazywaną organizacjom normalizacyjnym CEN, CENELEC i ETSI, na podstawie których opracowują one normy europejskie.

• Normy europejskie są dobrowolne, ale producenci muszą przejść procedurę zgodności określoną w dyrektywach.

• Produkty spełniające wymogi europejskie mogą otrzymać znak zgodności europejskiej.

• Została zharmonizowana procedura certyfikacji, czyli oceny zgodności.

• Zharmonizowane zostały zasady podatków pośrednich VAT i akcyzy.

15. JEDNOLITY RYNEK USŁUG:

Definicje umiędzynarodowienia usług wg GATS - układu ogólnego w sprawie handlu usługami (WTO)

Obecność dostawcy	Inne kryteria	Sposób realizacji
Dostawca usługi nieobecny na terytorium kraju odbiorcy (usługi tymczasowe, trans graniczne)	Podgrupa 1 Usługi dostarczane na obszarze kraju, Odbiorcy z terytorium innego kraju Podgrupa 2 Usługa dostarczana poza obszarem danego kraju na terytorium innego kraju, ale dla konsumenta kraju odbiorcy	Dostawa transgraniczna cross-border między niemobilnymi konsumentami i niemobilnymi dostawcami usług (np. niektóre usługi telekomunikacyjne, transmisja danych) Konsumpcja za granicą kraju odbiorcy usługi konsument przekracza granicę w celu konsumpcji(usługi turystyczne, zdrowotne, naprawa statków)
Dostawca usługi obecny na rynku kraju odbiorcy (usługi permanentne)	Podgrupa 1 Usługa dostarczana na terytorium kraju odbiorcy w wyniku handlowej obecności dostawcy Podgrupa 2 Usługa dostarczana na terytorium kraju odbiorcy w wyniku obecności dostawcy jako osoby fizycznej	Obecność handlowa (firma komercyjna, usługi handlowe, finansowe, biznesowe) Obecność osoby fizycznej (prawnika, księgowego, architekta, lekarza, usługi biznesowe, profesjonalne)

16. PODSTAWA PRAWNA RYNKU USŁUG:

• Swoboda zakładania przedsiębiorstw i prowadzenia działalności usługowej na całym obszarze UE

• Swoboda świadczenia usług transgranicznie

• Swoboda przemieszczania się osób w celu świadczenia usług

17. ZASADY TWORZENIA EUROPEJSKIEGO RYNKU USŁUG:

• Podstawowe sektory są regulowane przez rynek, a nie przez przepisy rządowe czy unijne, podstawą jest liberalizacja, harmonizacja jest działaniem wtórnym, na rynku usług działa mechanizm konkurencji kontrolowany przez europejską politykę konkurencji.

• Liberalizacja transeuropejska została oparta na zasadzie „stand still”, czyli zobowiązania krajów do niewprowadzania nowych regulacji i barier.

• W sektorach silnie regulowanych przez państwa narodowe przyjęto zasadę harmonizacji minimalnych wymagań lub zasadę wzajemnego uznawania (usługi finansowe).

• Wobec krajów trzecich obowiązują zasady WTO.

• Polityka europejska objęła usługi sieciowe tj. telekomunikację, transport, usługi audiowizualne, pocztowe, energetyczne, gazownicze.

• Liberalizacja jest stopniowa.

Rynek wewnętrzny, polityki gospodarcze, finanse UE

1. USŁUGI SIECIOWE - ZASADY OTWIERANIA KONKURENCJI:

• Demonopolizacja

• Deregulacja - rozdzielenie funkcji regulacyjnych od funkcji operacyjnych zarządczych

• Utworzenie niezależnych urzędów regulacji w krajach członkowskich

• Zasada otwartego dostępu do sieci przesyłowych - Open Network Provision

• Harmonizacja standardów technicznych

• Zasada usług powszechnych - definicja - są to usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym gwarantujące równy dostęp dla różnych grup konsumentów i różnych regionów, przy założeniu ciągłości dostaw, ich uniwersalności oraz przystępności cenowej

• Rodzaj usług powszechnych definiują kraje członkowskie

2. ETAPY LIBERALIZACJI SEKSTORA TELEKOMUNIKACJI I USŁUG FINANSOWYCH:

• 1 stycznia 1998 program pełnej liberalizacji usług telekomunikacyjnych

• liberalizacja sektora usług finansowych od 1989 do 2005

• usługi bankowe

• 1989 DRUGA DYREKTYWA BANKOWA - program liberalizacji usług bankowych oparty na minimalnej harmonizacji

3. ZAŁOŻENIA DYREKTYWY BANKOWEJ:

• Jednolita licencja bankowa - obowiązuje od 1 stycznia 1993 na terenie UE

• Wymóg kwalifikacji zawodowych i reputacji osób zatrudnionych - zasady czterech oczu

• Definicja instytucji kredytowej

• Wymóg kapitału założycielskiego instytucji kredytowej 5 mln euro

• Nadzór ostrożnościowy sprawowany przez kraj, gdzie jest siedziba instytucji macierzystej

4. POSTĘP W LIBERALIZACJI SEKTORA USŁUG:
Dyrektywa usługowa z 2006 r. - tworzy generalne ramy prawne dla swobodnego świadczenia usług na obszarze rynku wewnętrznego (nie obejmuje tych sektorów gdzie są przepisy szczegółowe np. usługi finansowe - tzw. Dyrektywa Bolkestein)

Wyłączenia spod dyrektywy usługowej:

• transport miejski, taksówki i karetki pogotowia ratunkowego

• usługi medyczne i farmaceutyczne

• usługi audiowizualne, w tym w kinach

• działalność hazardowa

• usługi społeczne z zakresie budownictwa socjalnego, opieki nad dziećmi, usługi dla osób potrzebujących i dla rodzin

• usługi społeczne

• usługi podatkowe
  

Swoboda przepływu kapitału:

• DYREKTYWA Z 1988 - wprowadziła pełną swobodę przepływu kapitału, w tym transferów krótkoterminowych

• okresy przejściowe otrzymała Grecja do 1.7.1994, oraz Portugalia, Hiszpania i Irlandia do 31.12.1992

• Traktat z Maastricht - !!!

Swoboda przepływu osób:

• przyczyny migracji

• potencjał migracyjny a wielkość migracji

• SWOBODA PRZEPŁYWU pracowników najemnych, osób zatrudnionych na własny rachunek, studentów, emerytów, członków rodzin

• DEFINICJA SWOBODY PRZEMIESZCZANIA SIĘ OSÓB: swoboda podróżowania, osiedlania się, podejmowania nauki i pracy

• Regulacje dla swobody przepływu obejmują: edukację, zamieszkania, podróżowanie, praca najemna i na własny rachunek, ochrona zdrowia, ubezpieczenia społeczne, bezpieczeństwo, prawa obywatelskie

Szczególne problemy :

• równy dostęp do zatrudnienia - brak dyskryminacji

• koordynacja systemów ubezpieczeń społecznych

• wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych

• wymagania dotyczące zawodów regulowanych - katalog zawodów regulowanych

5. UKŁAD Z SCHENGEN:
1985 - Benelux Niemcy Francja
1990 - Konwencja wykonawcza do układu w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach
1990 - Trzy porozumienia o akcesji Włoch Hiszpanii i Portugalii
1990 do 1991 - Akcesja Grecji Austrii Danii Finlandii Szwecji Islandii Norwegi
1997 - Włączenie całości ulg do porządku prawnego UE w Traktacie Amsterdamskim (derogacja dla UK i Irlandii ) 2008 - Polska wchodzi do Schengen

6. KONKURENCJA NA DUŻYM RUNKU I BARIERY RYNKOWE:

• Dominacja konkurencji monopolistycznej

• Obecność firm transeuropejskich, transnarodowych i krajowych (lokalnych)

• Obecność firm dużych oraz małych i średnich - działających lokalnie i na skalę europejską (dylemat europeizacji firm)

• Władza rynkowa, połączenia firm, metody walki konkurencyjnej

• Strategie działania firm - dylemat konkurencyjności na dużym rynku

7. PROBLEMY KONKURENCJI NA JRE:
OCHRONA KONKURENCJI: cele ogólne:

• Ocena struktury rynkowej - udziały w rynku

• Ocena władzy rynkowej - definicja indeksu Lernera = (P-MC)/P=1/E(QP)

• Ocena praktyk rynkowych (porozumienia firm, dominująca pozycja, fuzje/koncentracje)

• Ocena zachowań rynkowych - zmowy przedsiębiorstw, kolektywna dominacja

• Ocena organizacji rynków

• Ocena barier wejścia i wyjścia na rynek (model Daina, Demesetza Stiglera)

8. NIEDOSKONAŁA KONKURENCJA - PROBLEMY:

Klasyczne bariery wejścia na rynek:

• wymogi korzyści skali - minimalna efektywna skala produkcji

• zróżnicowania produktów (koszty informacji, koszty przedstawienia produkcji, koszty tworzenia lojalności)

• absolutna przewaga kosztowa firm już funkcjonujących na rynku

• wymogi związane z organizacją rynków

• ograniczenia prawne i regulacyjne

• system drapieżnych cen - system ustalania cen w celu wyrugowania konkurenta

9. EUROPEJSKIE PRAWO KONKURENCJI:

Cele : zabezpieczania konkurencji oraz wspieranie procesów integracyjnych

• wymiar międzypaństwowy

• nadrzędność prawa europejskiego nad narodowym

• zasada powszechności

• zasada proporcjonalności

• zasada rzetelności

• zasada sprawiedliwości, uczciwości rynkowej i słuszności

10. STRUKTURA EUROPEJSKIEJ POLITYKI KONKURENCJI:

a) Polityka wobec przedsiębiorstw:

• zakaz porozumień ograniczających konkurencję art. 81 TWE / art. 101 traktatu o funkcjonowaniu UE

• (porozumienia poziome, porozumienia pionowe, blokowe i indywidualne wyłączenia, porozumienia tzw. Bagatelne - zasada de minimis)

• zakaz nadużywania dominującej pozycji - art. 82 TWE/ art.102 TFUE

• kontrola koncentracji (rozporządzenie Rady Nr 4064/1989)

• liberalizacja sektorów monopolistycznych - art,, 86 TWE / 106 TFUE

b) Praktyki monopolistyczne - zakazane:

• niekonkurencyjny wpływ na ceny oraz inne warunki rynkowe

• niekonkurencyjne ograniczanie lub kontrolowanie produkcji, rynków, rozwoju technologii lub inwestycji,

• niekonkurencyjny podział rynków lub źródeł zaopatrzenia

• stosowanie wobec partnerów handlowych niejednakowych warunków do podobnych transakcji - dyskryminacja

• wymogi przyjmowania dodatkowych zobowiązań niezwiązanych z istotą transakcji

c) Zakaz nadużywania dominującej pozycji:

• ZAKAZ BEZWZGLĘDNY - nie ma wyłączeń

• Definiowanie rynków właściwych terytorialnie i asortymentowo

• Domniemanie pozycji dominującej

• Badanie sytuacji rynkowej struktury rynku, udziałów w rynku, relacji wobec partnerów, groźby kolektywnej dominacji

• Kary za niekonkurencyjne praktyki, ciężar, winy, charakter przewinienia

d) Kontrola połączeń firm:

1. Rodzaje połączeń

2. Kontrola tylko dużych fuzji obrót światowy ponad 2,5 mld €, obrót w 3 krajach UE ponad 100 mln €, 2 ponad 25 mln €

3. Czynniki uwzględniające w ocenie fuzji:

• szkodliwości dla rynku wewnętrznego

• efekty w zakresie postępu technologicznego i gospodarczego

• warunki globalizacji i konkurencji światowej

• wymogi jednolitego rynku - efekty skali

• warunki konkurencji oligopolistycznej - Ew. oligopole technologiczne

11. ZASADY POLITYKI KONTROLI POMOCY PAŃSTWOWEJ:

1. Generalny zakaz

2. Wykorzystywanie pomocy do realizacji zadań traktatowych:

• harmonijny i zrównoważony rozwój gospodarczy

• wspieranie przedsięwzięć trans-europejskich

• korygowanie niedostatków rynkowych

• wspieranie funkcjonowanie jednolitego rynku

3. Obszary uznania pomocy za zgodną z JRE
A) rozwój gospodarczy regionów (słabych)
B) Projekty ogólnoeuropejskie

12. POLITYKA SPOŁECZNA UE:

• Zasada dzielonych kompetencji z władzami krajowymi

• Zasada subsydiarności i proporcjonalności

• Regulacje unijne: Europejska Karta Socjalna - 1961 (Rada Europy), Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych

13. WSPÓLNA POLITYKA ROLNA :
Argumenty o ogólnym charakterze użyte przy tworzeniu WSR:

• ochrona dochodów rolników przy założeniu że działa prawo nożyc dochodowych sektora rolnego i pozostałych sektorów

14. FINANSE UE:

• budżet UE

• finanse pozabudżetowe:

• Europejski Fundusz Inwestycyjny, utworzony w 1994, ma 2 mld € kapitału własnego, wspiera infrastrukturę transeuropejską i przedsiębiorczość.

• Europejski Bank Inwestycyjny, działa od 1.1.1958, Luksemburg, Rada Gubernatorów obejmuje 27 ministrów krajów członkowskich, instytucja kredytowa i gwarancyjna kredytuje inwestycje infrastrukturalne, energetykę, przemysł, usługi. Może zaciągać pożyczki na międzynarodowym rynku kredytowym.

• Europejski Fundusz Rozwoju - założony w 1959 wspiera kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku, wspiera projekty gospodarcze, społeczne, wspiera sprzedaż wyrobów eksportowych, stabilizuje dochody eksportowe.

15. BUDŻET UE:

• od 1988 budżet jest określany na podstawie wieloletnich perspektyw finansowych (88-92)

• obecnie jest realizowana perspektywa 2007-2013 (nacisk na cele wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz na bezpieczeństwo, wolność, sprawiedliwość)

• perspektywy stanowią ramy finansowe dla realizacji uzgodnionych zadań

ZASADĄ PODSTAWOWĄ JEST TO, ŻE BUDŻET STANOWI KLUCZOWY INSTRUMENT REALIZACJI CELÓW POLITYKU UE - najpierw cele i zadnia, potem, jako konsekwencja środki finansowe ujęte w perspektywach i budżetach rocznych.

• podstawą planowania budżetowego jest agenda polityczna - uzgodnienia między krajami w sprawie reguł, form i wysokości europejskiego finansowania

• finansowanie budżetowe może być wspierane przez środki pochodzące z innych instytucji finansowych UE

• w budżecie są ujawniane dwie pozycje:

• ZOBOWIĄZANIA - tj. wydatki wynikające z przyjętych zadań przekraczających jeden rok budżetowy

• PŁATNOŚCI w kwocie rocznej odpowiadające zobowiązaniom na dany rok budżetowy

DOCHODY BUDŻETOWE:

ŹRÓDŁEM SĄ TZW. ŚRODKI WŁASNE:

• cła, opłaty rolne i opłaty wyrównawcze od cukru (obecnie ok. 15 %)

• stawka jednolita naliczana od podstawy VAT wszystkich państw członkowskich ( ok. 15 % )

• stawka jednolita naliczana od dochodu narodowego brutto PNB państw członkowskich (69 %)

• inne - odsetki, niewykorzystane kwoty z lat poprzednich, składki pracowników UE

• obowiązuje pułap wysokości środków własnych - 1,27% PKB wspólnoty

• w praktyce nigdy ten pułap nie był osiągnięty, realnie wynosi od 1,0 do 1,13 %

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA, STRATEGIA LIZBOŃSKA i EUROPA 2020

Spójność społeczna, gospodarcza i terytorialna w UE

Koncepcja spójności w UE:

1. Harmonijny i zrównoważony rozwój w ramach krajów i na obszarze wspólnotowym,

2. Zmniejszenie dysproporcji gospodarczych - konwergencja poziomu PKB na mieszkańca w regionach i krajach, poziomu produktywności pracy, wzrostu zatrudnienia,

3. Zmniejszanie dysproporcji społecznych - konwergencja wskaźników zatrudnienia, tj. stopy zatrudnienia, tempa tworzenia lepszych miejsc pracy, poziomu kształcenia, zmniejszania ubóstwa i wykluczenia społecznego,

4. Zmniejszanie dysproporcji terytorialnych:

• problem koncentracji dobrobytu gospodarczego w obszarach „jądra Europy” tzw. HOT BANANA czyli obszaru od Londynu, Hamburga, Paryża, Monachium, Mediolanu do Madrytu,

• problem urbanizacji - rozwoju miast stołecznych i aglomeracji,

• problem spadku liczby ludności obszarów wiejskich,

• problem współpracy trans granicznej.

Kluczowe hasła spójności

1. Konwergencja - zmniejszanie różnic, doganianie, zbliżanie się do poziomu referencyjnego.

2. Konwergencja regionalna i krajowa.

3. Konkurencyjność - zabezpieczenie konkurencyjności regionów, krajów, całej wspólnoty w procesie zwiększania spójności.

4. Współpraca terytorialna - czyli obszarów granicznych, euroregionów, regionów i miast partnerskich.

Jak realizować spójność w UE

Założenia:

• mechanizmy rynku wewnętrznego są kluczowe ale niewystarczające,

• występuje konieczność katalogowania regionów i krajów bardziej i mniej rozwiniętych w celu specyfikacji obszarów charakteryzujących się dysproporcjami,

• dla potrzeb katalogowania trzeba przyjąć wspólną klasyfikację regionów na całym obszarze UE,

• stosuje się klasyfikację NUTS (jednostek terytorialnych) opracowaną przez EUROSTAT. Grupy NUTS są od NUTS 1 do NUTS 5 (najczęściej przedmiotem działań są NUTS 2, w Polsce są to województwa),

• potrzebna jest polityka spójności prowadzona na różnych szczeblach zarządzania europejskiego - obowiązuje zasada rządzenia wieloszczeblowego,

• wspólnotowa polityka spójności opiera się na zasadzie pomocniczości i proporcjonalności, zasadzie dodawalności oraz współfinansowania, zasadzie partnerstwa, zasadzie programowania,

• trzonem polityki spójności jest polityka regionalna wspomagana przez inne programy (społeczne, w zakresie innowacji, ochrony środowiska itd.),

• realizacja europejskiej wieloszczeblowej polityki wymaga środków finansowych ze źródeł unijnych i krajowych.

Polityka Spójności UE

1. Początki w 1975 r. od powstania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

2. Jednolity Akt Europejski z 1986 r. - definicja spójności

Obecnie Polityka Spójności na okres 2007-2013:

Cele:

Cel 1: KONWERGENCJA (regiony o PKB per capita niższym niż 75% średniej UE oraz kraje o PKB per capita niższym niż 90% średniej UE)

Instrumenty finansowe Celu 1: EFRR, EFS i Fundusz Spójności (łączna kwota 251 mld euro, w tym FS 61,5 mld euro).

Cel 2: KONKURENCYJNOŚĆ I ZATRUDNIENIE W REGIONACH

Instrumenty finansowe Celu 2: EFRR i EFS, środki europejskie ponad 49 mld euro

Cel 3: EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA

Instrumenty finansowe Celu 3: EFRR, środki europejskie 7,7 mld euro

Priorytety polityki 2007 - 2013 w kontekście pogłębiania i poszerzania integracji:

1. Nacisk na zmniejszenie dysproporcji między państwami i regionami - na cel konwergencja przeznaczono prawie 85%.

2. Nowe podejście strategiczne - wykorzystanie funduszy strukturalnych musi uwzględniać cele Strategii Lizbońskiej. Na cele strategii należy przeznaczyć 60% środków w najsłabiej rozwiniętych regionach i 75% w pozostałych (tj. innowacje, konkurencyjność, energia odnawialna, infrastruktura, zasoby ludzkie, innowacje ekologiczne).

3. Lepsze uregulowania prawne, uproszczenie i proporcjonalność, prostsze systemy kontroli, jasne zasady informacji i komunikacji.

4. Przegląd budżetu w 2008/2009 dla oceny priorytetów.

Dyspersja regionalna w UE

• PKB per capita w UE - 27 = 100

• Dyspersja dla 271 regionów NUTS -2

• 3 wiodące regiony: centralny Londyn (343), Luksemburg (273), Bruksela (216),

• wśród 42 regionów przekraczających 125% średniej: tylko po 1 w Czechach i Słowacji,

• 15 regionów najbiedniejszych jest w Polsce, Bułgarii i Rumunii,

• wśród 69 regionów poniżej 75% było:

• 15 w Polsce, 8 w Rumunii, 7 w Czechach, po 8 w Bułgarii, Grecji i Włoszech, 3 w Słowacji, po 1 (cały kraj) Estonia, Litwa i Łotwa

• wśród 20 najbiedniejszych regionów jest 5 województw Polski Wschodniej (podkarpackie=39, lubelskie=39, podlaskie=41, warmińsko-mazurskie=42, świętokrzyskie=45).

Kilka problemów strefy euro

1. Cel inflacyjny

2. Miara inflacji: HICP, CPI

3. Agregaty monetarne: M1, M3

4. Oficjalne rezerwy dewizowe

5. Czynniki decydujące o poziomie inflacji

6. Wiarygodność

7. Konserwatyzm

8. Narzędzia polityki pieniężnej

9. Eurogrupa

10. Eurosystem po kryzysie

Różne rozwiązania monetarne dla gospodarki otwartej

1. Międzynarodowy System Walutowy np. z Bretton Woods z 1944 - 1971 (sztywne kursy walutowe, marginesy wahań kursowych).

2. Krajowe decyzje o usztywnieniu kursów walutowych np. Polska 1990-2000 (dewaluacja pełzająca, zaczep walutowy, udział w mechanizmach kursowych).

3. W pełni wolny rynek walutowy (płynne kursy walutowe np. PLN, dolar, jen, euro wobec walut światowych).

4. Regionalne systemy walutowe - Optymalne Obszary Walutowe - małe, duże, usztywnianie kursów walutowych.

Kluczowe założenia integracji monetarnej/walutowej

1. Wprowadzenie nieodwołalnie stałych kursów walutowych lub jednolitej wspólnej waluty.

2. Realizacja zintegrowanych rynków finansowych i rynków czynników produkcji, w tym swobody transferu kapitału, swobody świadczenia usług bankowych i innych o charakterze finansowym, swobody migracji pracy.

3. Koordynacja polityk pieniężnych (lub wspólna polityka pieniężna) oraz wspólny system polityki kursowej wobec krajów trzecich.

4. Może wymagać stworzenia wspólnego banku centralnego i przekazania w gestię tego banku kompetencji banków narodowych w zakresie polityk monetarnych. Oznacza to integrację polityki i wzmocnienie wyłącznych kompetencji instytucji ponadnarodowych.

Teorie Optymalnego Obszaru Walutowego:

1. Teoria R. Mundella

2. Teoria Mc Kinnona

3. Teoria Kenena

4. Teorie oparte na kryterium inflacji

5. Nowe teorie lat 90.

Teoria OOW R. Mundella

• R. Mundell (1961) A Theory of Optimum Currency Areas, „American Economic Review”, vol. 51

• Definicja OOW: grupa krajów, które przyjmują wspólną walutę lub które utrzymują różne waluty, lecz usztywniają kursy swoich walut w sposób permanentny i nieodwracalny wobec siebie, przy ich pełnej wymienialności i przy utrzymaniu wspólnego systemu walutowego wobec krajów trzecich (np. pełna wymienialność lub kursy częściowo zarządzane).

• Świat może być podzielony na różne OOW. W ramach każdego z nich ma miejsce swoboda przepływu czynników produkcji, bez zagwarantowania takiej swobody w relacjach z krajami trzecimi, co uzasadnia utrzymywanie wobec tych krajów kursów płynnych.

• Teoria uwarunkowana na szukanie kryteriów optymalności obszaru walutowego - głównie na bazie dyskusji o wadach i zaletach kursów stałych i płynnych.

KRYTERIA OPTYMALNOŚCI:

1. Wysoka mobilność czynników produkcji tj. kapitału i pracy, która staje się substytutem zmienności kursów walutowych w przywracaniu równowagi bilansu płatniczego i utrzymaniu konkurencyjności.

• Przy mobilności kapitału i pracy sztywne kursy są lepsze, gdyż kraje są w stanie reagować na szoki popytowe i podażowe dostosowaniem cen i płac wynikającym z transferów między krajami czynników produkcji.

• Giętkie ceny i płace zastępują dostosowania poprzez zmiany kursu walutowego w formie dewaluacji/deprecjacji czy rewaluacji/aprecjacji.

• Jeśli nie ma mobilności czynników wobec krajów trzecich to uzasadnione jest stosowanie wobec ich walut kursu płynnego.

2. Kryterium - podobieństwo struktur produkcji krajów OOW, co zapewnia wysokie prawdopodobieństwo symetrycznej (podobnej) reakcji na szoki popytowe i podażowe. Terms of trade krajów będą się zmieniały w podobnym kierunku. Wymaga to silnej integracji rynków dóbr oraz konkurencyjnych a nie komplementarnych struktur produkcji i handlu (wysoki udział handlu wewnątrzgałęziowego).

Spadnie w tej sytuacji zapotrzebowanie na dostosowania konkurencyjności przez zmiany kursów walutowych.

3. Kryterium - wola polityczna krajów do utworzenia OOW i rezygnacji z części autonomii narodowej w sferze monetarnej.

Teoria Mc Kinnona i Kenena

• KRYTERIUM GŁÓWNE Ronalda Mc Kinnona to: Wielkość i stopień otwarcia gospodarek mierzona relacją dóbr handlowych do niehandlowych (efekt Balassy-Samuelsona).

• KRYTERIUM GŁÓWNE Petera Kenena to: Zróżnicowanie wewnętrznych struktur gospodarczych krajów OOW, co ułatwia dostosowania do szoków.

• Kryterium uzupełniające to wola krajów OOW do integracji fiskalnej, czyli ustalania wspólnych zasad co do narzędzi polityki fiskalnej, koordynacji lub zbliżenia polityk, względnie pełnej ich integracji. Skutki szoków są wtedy neutralizowane przez wspólne zasady fiskalne.

Droga UE do Eurosystemu

• 1979 Europejski System Walutowy - wspólna waluta rozliczeniowa ECU, Europejski Fundusz Współpracy Walutowej, Europejski Mechanizm Kursowy ERM I.

• Od 1 lipca 1990 do 1 stycznia 1999 - Budowa Eurosystemu w trzech etapach:

• Etap 1 - 1990-1993 - budowa rynku wewnętrznego

• Etap 2 - 1.01.1994 - 31.12.1998 - kryteria konwergencji, niezależność narodowych banków centralnych, Europejski Instytut Walutowy.

• Etap 3 - od 1.01.1999 - wspólna waluta Euro, EBC, nieodwołalne kursy walutowe (11 krajów uczestniczących).

• Od 1.01.2001 Grecja w Eurosystemie

• Od 1.01 do końca lutego 2002 przejście na Euro

• Od 1.01.2007 Słowenia w Eurosystemie

• Od 1.01.2008 Cypr i Malta w Eurosystemie

• Od 1.01.2009 Słowacja w Eurosystemie

• Od 1.01.2011 Estonia w strefie Euro

• Od 1.01.2011 - strefa Euro to 17 krajów

Sytuacja krajów spoza Eurosystemu

1. Dania i Wielka Brytania mają wyłączenie (opt-out) do przystąpienia do UGW określone w Traktacie z Maastricht.

2. Szwecja na razie nie ma woli politycznej, ale nie ma tez wyłączenia, stąd podlega obowiązkowi przygotowywania raportów o stanie konwergencji.

3. Dania, Łotwa, Litwa są obecnie w ERM II.

4. Bułgaria, Czechy, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia, Szwecja nie podały jeszcze ostatecznej daty wejścia do strefy Euro.

5. Estonia w UW od 1.01.2011 r.

Europejski System Walutowy z 1979

• Decyzja zapadła w lipcu 1978 na szczycie europejskim w Bremie

• Do celów ESW zaliczono:

• stopniową realizację unii walutowej,

• wzajemną stabilizacje kursów walut krajów członkowskich w ramach Europejskiego Mechanizmu Kursowego ERM 1 (+/- 2,25% i +/- 6% dla lira włoskiego),

• wprowadzenie systemu wczesnego ostrzegania, tzw. wskaźnika odchyleń w ERM na poziomie 0,75% w celu zapewnienia symetrii dostosowań kursowych,

• wprowadzenie wspólnej waluty jako jednostki rozliczeniowej nie mającej charakteru prawnego środka płatniczego, była to waluta ECU jako waluta koszykowa. Udział w koszyku był określony przez wielkość PKB oraz udział kraju w handlu wewnętrznym EWG,

• współpracę banków centralnych w zakresie ułatwień kredytowych,

• powstanie wspólnej instytucji Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej do dokonywania wzajemnych rozliczeń. W Funduszu kraje deponowały po 20% swoich rezerw złota i dolarów, za które otrzymywały depozyty wyrażone w ECU.

• wspólne podejmowanie decyzji kursowych. kraj nie mógł sam jednostronnie zmienić swojego parytetu wobec ECU, gdyż wymagana była zgoda wszystkich - zasada jednomyślności.
  

Jak ESW działa?

1. Stabilizacja nie była pełna, kraje często dokonywały korekty kursu *

* dewaluacją zostały objęte: np. frank francuski 4 razy (1981 i 1986 o 3,0%, w 1982 o 5,75%, w 1983 o 2,5%), lir włoski - 7 razy od 1981 do 1992, peseta hiszpańska 2 razy w 1992 i 1993, frank belgijski, korona duńska, funt irlandzki, escudo portugalskie,
* rewaluacja dotyczyła marki niemieckiej i guldena holenderskiego.

2. Dokonano zmiany marginesu wahań, od sierpnia 1993 rozszerzono do +/- 15%.

3. Wykorzystano system wczesnego ostrzegania dla obrony ustalonych parytetów,, interwencji dokonywały banki centralne. Obowiązywała zasada wspólnej obrony parytetów.

4. Kraje EWG przeżyły ataki spekulacyjne na waluty. W 1992 Włochy i Irlandia zostały zmuszone do silnej dewaluacji, natomiast Belgia i Francja atak odparły. Atak dotknął też funta - atak Sorosa.

5. Kraje przetestowały parytety stóp procentowych, czyli możliwość zbliżenia poziomu stóp procentowych. Wyraźnie zbliżyły swoje stopy kraje rdzenia, gdyż miały podobny poziom inflacji, natomiast poza tym systemem znalazły się Włochy. Na początku lat 90. Włochy, Hiszpania i Portugalia wyraźnie odchyliły się od parytetu stopy procentowej.

6. Kraje ESW doświadczyły kryzysu lat 1992-93. We wrześniu 1992 lir włoski i funt brytyjski opuściły ERM, miały miejsce liczne dewaluacje kursów. W sierpniu 1993 rozszerzono pasmo wahań do +/- 15%.

7. W wyniku kryzysu powstało zjawisko Europy dwóch prędkości, z krajami zdolnymi do odpierania ataków spekulacyjnych i krajów peryferyjnych minimalizujących negatywne inflacyjne skutki dewaluacji.

Po kryzysie:

• Z doświadczeń kryzysu i funkcjonowania ESW przyjęto koncepcję wiarygodności polityki pieniężnej i walutowej Bundesbanku jako wzorca dla innych banków centralnych i dla banku europejskiego EBC.

• Wzorem dla Europy stało się stanowisko Niemiec wobec inflacji, współpracy i równowagi wewnętrznej.

• Sposobem na „pożyczanie” wiarygodności Bundesbanku było wiązanie kursu swojej waluty z marką. Wyjaśnia to model reputacji Barro-Gordona.

Założenia integracji makroekonomicznej w UGW

Pełna Unia Walutowa i Niepełna Unia Gospodarcza razem tworzą Unię Gospodarczą i Walutową.

Konstrukcja UGW:

• wspólna waluta,

• wspólna polityka pieniężna,

• Europejska Instytucja Bankowa - EBC i ESBC,

• Koordynacja polityk ekonomicznych.

Stabilność cen podstawą integracji monetarnej

• Stabilność cen to gwarancja stabilności waluty

• Stabilność waluty wymaga mobilności czynników produkcji

• Stabilności cen została podporządkowana Niepełna Unia Gospodarcza

Stabilizacja w Unii Gospodarczej

Pakt Stabilizacji i Wzrostu z 1997

• permanentną cechą UGW jest dyscyplina fiskalna warunkująca utrzymanie stanu budżetu w średnim okresie blisko równowagi lub w nadwyżce,

• podejmowane SA działania prewencyjne przez regularny nadzór i ocenę sytuacji budżetowej krajów pod względem wartości referencyjnej deficytu wynoszącej 3%,

• wprowadza się procedurę unikania nadmiernego deficytu.

Przegląd i reforma paktu Stabilizacji z 2005 r.

• Utrzymano zasadę, że dyscyplina Pakty prowadzi do synchronizacji sytuacji ekonomicznej krajów członkowskich, zapewniając symetrię rozwoju i gwarantując zbliżenie podatności na szoki popytowe czy podażowe różnych krajów.

• Deficyty muszą być blisko równowagi lub w nadwyżce.

• Utrzymano dwie kotwice fiskalne niezmienione (deficyt i dług) i ostateczne konsekwencje nadmiernego deficytu.

• Wprowadzono większą elastyczność dla polityk fiskalnych w sytuacji trudności gospodarczych, potrzeb inwestycyjnych w obszarze zmian strukturalnych.

Wymogi wejścia do Eurosystemu

• Spełnienie warunków konwergencji (inflacja, stopa procentowa, deficyt budżetowy, dług publiczny, obecność w mechanizmie kursowym):

Wartości referencyjne:

• Stopa inflacji HICP: 3 kraje o najniższej stopie +1,5%

• Stopa procentowa (długookresowa): 3 kraje o najniższym poziomie +2%

• Deficyt budżetowy nie większy niż 3% PKB

• Dług publiczny nie większy niż 60% PKB

• Obecność w ERM II co najmniej 2 lata

• Zgodność narodowego prawa bankowego z prawem europejskim,

• Spełnienie wymogów statutowych krajowego banku centralnego aby stać się integralną częścią Eurosystemu.

Kryteria konwergencji spełnione przez 11 pierwszych krajów Eurosystemu

(decyzja z 3 maja 1998)

• Stopa inflacji = 2,7%, czyli średnia arytmetyczna trzech najlepszych krajów (Austria, Francja, Irlandia) plus 1,5%,

• Deficyt budżetowy = maksymalnie 3% PKB,

• Dług publiczny = 60% PKB przy założeniu, że stopa długu systematycznie spada w zadowalającym tempie,

• Długoterminowa stopa oprocentowania obligacji publicznych = 7,8% czyli średnia trzech najlepszych krajów (Austria, Francja, Irlandia) plus 2%,

• Udział w europejskim mechanizmie kursowym, przez co najmniej dwa lata bez zmian kursowych.

Rola banków centralnych w oddziaływaniu na rynki pieniężne

1. Definicja banku centralnego, jego pozycji, zadań, znaczenia dla stabilności finansowej kraju.

2. Niezależność banku centralnego - innowacja świata finansów z lat 90. - rozdział polityki pieniężnej i fiskalnej.

3. Współzależność decyzji banków centralnych w gospodarce globalnej, problem współdziałania na skalę międzynarodową i autonomii krajowej.

4. Strategie prowadzenia polityki pieniężnej przez banki centralne.

• strategia zorientowana na kurs walutowy,

• strategia zorientowana na agregaty pieniężne M1, M2, M3, bazę monetarną,

• strategia zorientowana na bezpośredni cel inflacyjny,

• strategie mieszane (np. cel inflacyjny + cel monetarny).

Rozwiązania instytucjonalne dotyczące banków

Europejski System Banków Centralnych (ESBC)

• Europejski Bank Centralny + krajowe banki centralne

Organy decyzyjne ESBC:

• Rada Zarządzająca i Zarząd EBC

Rada Zarządzająca to członkowie Zarządu EBC i Prezesi 17 krajów Banków centralnych uczestniczących w Eurosystemie.

Zarząd EBC to Prezes, Wiceprezes i 4 innych członków (kadencja 6-letnia nieodnawialna). Obecny Prezes to Jean-Claude Trichet.

Dodatkowy organ to Rada Ogólna obejmująca Prezesa i Wiceprezesa EBC oraz 27 Prezesów krajowych banków centralnych.

Zadania Europejskiego Systemu Banków Centralnych

• Cel główny: utrzymanie stabilności cen

• Zadania:

• prowadzenie polityki pieniężnej we Wspólnocie,

• prowadzenie operacji walutowych,

• zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi,

• wspieranie należytego funkcjonowania systemów płatniczych

• czuwanie nad prawidłowością nadzoru bankowego

Pozycja i zadania Narodowego Banku Polskiego

• NBP wchodzi w skład Europejskiego Systemu Banków Centralnych

• Prezes NBP jest członkiem Rady Ogólnej Europejskiego Banku Centralnego

• NBP musi realizować zasady i cele przewidziane dla banków centralnych:

• utrzymanie niezależności,

• utrzymanie stabilności cen,

• zapewnienie zgodności instrumentów i zasad krajowej polityki pieniężnej z zasadami i celami tej polityki w EBC (cel inflacyjny, kontrola podaży pieniądza).

Instrumenty polityki pieniężnej - standardowe

OPERACJE banku centralnego:

• kontrola wysokości krótkoterminowych sto procentowych

• operacje otwartego rynku na międzybankowym rynku pieniężnym (transakcje repo) - regulacja płynności

• interwencje walutowe

• określanie wysokości i kosztu oficjalnych rezerw banków komercyjnych gromadzonych w BC.

Polityka pieniężna cd.

CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE w polityce monetarnej:

1. oczekiwania inflacyjne (racjonalność oczekiwań, możliwość oddziaływania na oczekiwania, tzw. oczekiwania zakotwiczone),

2. wiarygodność banku centralnego i rządu, państwa, gospodarki,

3. nastawienie przedsiębiorców (stopień optymizmu),

4. nastawienie konsumentów (stopień optymizmu),

5. komunikacja z rynkiem.

Polityka Europejskiego Banku Centralnego

• Strategia polityki pieniężnej oparta na bezpośrednim celu inflacyjnym wynoszącym 2,0%.

• Cel inflacyjny zdefiniowano jako zapewnienie stabilności cenowej czyli stopy inflacji poniżej lub blisko 2% w średnim okresie.

• Wskaźniki uwzględnianie w ocenie czynników wpływających na ceny to:

• miary luki popytowej

• miary presji kosztowej

• ceny międzynarodowe i kursy walutowe

• ceny innych aktywów

• sytuacja na rynku pieniężnym, w tym relacja stopy EONIA do stopy referencyjnej (do kwietnia 2011 r. = 1%, w kwietniu podwyżka do 1,25%),

• agregaty monetarne

Strefa euro i UE-27 po kryzysie

1. Kryzys sektora bankowego - Irlandia, kraje bałtyckie

2. Kryzys na rynku nieruchomości, ryzyko kredytów hipotecznych

3. Działania stymulacyjne rządów narodowych

4. Załamanie w krajach peryferyjnych - PIGS, ryzyko zarażania

5. Ryzyko niewypłacalności

6. Pakiety pomocowe UE

7. Nowe rozwiązania w zakresie nadzoru bankowego

8. Programy oszczędnościowe krajów członkowskich

9. Kraje strefy euro - notowania ze strony rynków finansowych

10. Strategie wyjścia z kryzysu

Kryzys finansowy 2008-2009

1. Kryzys globalny, dotknął wszystkie kraje, chociaż w różnym stopniu.

2. W 2009 r. stopa wzrostu PKB spadła we wszystkich krajach (poza Polską), przy czym najsilniej w Estonii ( 13,9%), na Litwie (14,7%) i na Łotwie (18,0%), średnio w UE -4,2%, a w strefie euro - 4,1%.

3. Kryzys dotknął głównie sektor finansowy, banki i rynek nieruchomości, ale przeniósł się na strefę realną.

4. Kryzys dotknął wprawdzie w silniejszym stopniu USA niż część UE, ale pogłębił lukę produkcyjności pracy Unii wobec USA.

5. Pogłębił się problem niższej w Europie konkurencyjności cenowo-kosztowej i technologicznej - mimo programów wsparcia (Strategia Lizbońska i jej projekty).

6. Poziom produkcji PKB spadł dramatycznie i trudno będzie odrobić straty, zwłaszcza wobec prognozy potencjalnego wzrostu na poziomie 1,5% do 2020 (KE).

7. Gwałtownie spadł eksport i import dóbr i usług, spadek handlu światowego był silniejszy niż produkcji.

8. Znacznie wzrosło bezrobocie, najsilniej w Hiszpanii ponad 20%, średnia w UE prawie 10%.

9. Pojawiła się groźba upadku banków, szczególnie silna w Irlandii i krajach bałtyckich.

10. Bańka spekulacyjna na rynku kredytów hipotecznych i nieruchomości pociągnęła za sobą spadek całej aktywności gospodarczej.

11. Problemy nasiliły się w krajach peryferyjnych tzw. PIGS tj. Portugalii, Irlandii, Grecji i Hiszpan.

12. Dla ratowania gospodarek europejskich Komisja ogłosiła, a kraje UE zaakceptowały Europejski Plan Naprawy Gospodarczej.

Reakcja na kryzys

Europejski Plan Naprawy Gospodarczej

• Zgoda Komisji Europejskiej na dodatkową pomoc publiczną dla gospodarek, banków i wybranych sektorów przemysłowych.

• Plan wsparcia przewidywał narzędzia fiskalne w wysokości do 400 mld euro czyli na poziomie 3,3% PKB, łącznie z budżetów krajowych i unijnych.

• Większość to środki krajowe przeznaczone na wsparcie poprzez automatyczne stabilizatory koniunktury i narzędzia dyskrecjonalne około 1,2% PKB.

• UE z tej kwoty przeznaczyła 30 mld euro czyli około 0,3% PKB oraz 5 mln euro na wsparcie bezpieczeństwa energetycznego i szerokopasmowy Internet (środki przesunięte z niewykorzystanych płatności rolnych oraz dodatkowe płatności zaliczkowe w wysokości 11 mln euro na politykę spójności (w tym 7 mld dla nowych krajów).

Pomoc pokryzysowa

• EBI przeznaczył dodatkowo na kredyty 15 mld euro na cele:

• finansowanie MSP

• infrastrukturę energetyczną i zmiany klimatyczne

• wsparcie regionów konwergencji

• środki dla Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego

• KE zaakceptowała pakiet pomocy publicznej dla przemysłu samochodowego - zatwierdziła 12 działań w tej gałęzi na kwotę 4,025 mld euro, w tym 2,744 mld w ramach Europejskiego Programu Czystego Transportu.

• KE przygotowała też nowe wytyczne dla pomocy państwowej w sektorze bankowym w celu zapewnienia stabilności finansowej i płynności.

Wsparcie banków cd.

• W nowych wytycznych KE zatwierdziła łącznie kwotę 3,5 bln euro (czyli 1/3 PKB UE) na pomoc państwową dla instytucji finansowych.

• Około 1,5 bln euro (13% PKB UE) wykorzystano na:

• gwarancje długów,

• rekapitalizację,

• wsparcie płynności,

• wykup złych długów.

• Przyjęto zasadę, że udzielana pomoc musi być dostępna dla wszystkich banków, w tym filii w innych krajach członkowskich.

Co po kryzysie:

Skutki kryzysu i działań stymulujących:

• obniżenie dynamiki wzrostu,

• pogłębienie deficytów budżetowych - aż 13 krajów znacznie pogłębiło swoje deficyty i otrzymało od KE wymóg przywrócenia dyscypliny budżetowej w okresie od 2 do 5 lat,

• w 2007 średnie deficyty w UE wyniosły 0,8% PKB, w 2008 już 2,3%, w 2009 około 6,9%, w 2010 około 7%,

• KE przygotowała program wsparcia wyjścia z deficytów (poniżej 3%) dla kilku krajów strefy euro: Belgia i Włochy do 2012 r., Niemcy, Hiszpania, Francja, Holandia, Austria, Portugalia, Słowacja, Słowenia do 2013 r., Irlandia do 2014 r.

• pojawiło się „ryzyko zarażania”,

• pogłębiło się wewnętrzne zróżnicowanie UE - problem krajów peryferyjnych i krajów jądra,

• UE musi odbudowywać swoją pozycję na rynkach finansowych,

• nadal problemem jest międzynarodowa pozycja konkurencyjna w UE i jej krajów członkowskich w sektorach dynamicznie rosnących w handlu i produkcji,

• pozostaje pytanie jak zbudować konkurencyjność przemysłową w gospodarce globalnej i jak wykorzystać przewagi komparatywne.

Sytuacja fiskalna w nowych krajach

• W 2009 i 2010 roku jedynym krajem, który spełniał dwa kryteria fiskalne Maastricht (deficyt nie większy niż 3% PKB oraz dług publiczny nie większy niż 60%) była Estonia.

• Kraje o najwyższym deficycie sektora finansów publicznych w 2009 roku to: Łotwa, Litwa, Rumunia, Polska i Słowacja.

• Deficyt w Polsce w 2009 roku to 7,1% PKB, na Węgrzech 4,4%.

• W 2010 roku w Polsce deficyt prawie 8%, w kolejnych latach spadek do 6,5 w 2011 (MF) i dalej zgodnie z wymogami procedury nadmiernego deficytu (Polska ma procedurę otwartą w 2008 r.).

• Kraje o średnim poziomie deficytu to: Bułgaria, Słowenia, Czechy, Węgry.

• Jedynym krajem, który nie spełnia kryterium długu publicznego (60%PKB) są Węgry - 78,3%. W pozostałych krajach dług jest poniżej kryterium, z tym że w Polsce było to 51%, a np. w Bułgarii 14,8%, w pozostałych krajach między 24 a 36%.

Pakiet Nadzoru Finansowego

Europejski System Organów Nadzoru Finansowego. System będą tworzyć następujące podmioty:

• dla nadzoru makroostrożnościowego - Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego działająca pod auspicjami EBC, z kluczową rolą przedstawicieli banków centralnych,

• dla nadzoru mikroostrożnościowego funkcjonującego jako sieć krajowych instytucji nadzorczych krajów członkowskich oraz trzech sektorowych europejskich organów nadzoru:

• Europejski Organ Nadzoru Bankowego,

• Europejski Organ Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych,

• Europejski Organ Nadzoru Papierów Wartościowych i Giełd.

Pakiet EURO +

1. Propozycja wzmocnienia integracji fiskalnej w strefie Euro, z zaproszeniem krajów spoza strefy (Polska wyraziła wolę udziału).

2. Przyjęcie progów ostrożnościowych w zakresie długu publicznego przez kraje członkowskie.

3. Ewentualna harmonizacja podatków CIT - bazy podatkowej.

4. Utworzenie Europejskiego Mechanizmu Finansowego.

Efekty integracji walutowej - korzyści i koszty UGW - Dyskusja

Efekty mikroekonomiczne - korzyści:

• Niższe koszty transakcyjne,

• Spadek ryzyka zmian kursu walutowego,

• Zmniejszenie niepewności odnoście do kształtowania się kursów,

• Zmniejszenie wahań w handlu, produkcji, inwestycjach - wzrost zaufania do wspólnej waluty,

• Poprawa jakości i zakresu usług finansowych,

• Zmniejszenie skali spekulacji walutowych,

• Większa przejrzystość cen w rożnych krajach,

• Mniejsza dyspersja cen,

• Zachęty dla długookresowych przedsięwzięć gospodarczych,

• Niższe koszty informacji,

Efekty mikroekonomiczne - koszty:

• przejście na wspólną walutę, koszty banków, konsumentów.

Efekty makroekonomiczne - korzyści:

• Stabilizacja cen na całym obszarze - niższa inflacja? Skutek działań EBC,

• Spadek kosztów gromadzenia rezerw dewizowych,

• Stymulowanie integracji polityk ekonomicznych, w tym stabilizacji fiskalnej, wymogi konwergencji,

• Lepsze funkcjonowanie rynku wewnętrznego, UGW jako kolejny etap integracji,

• W sytuacji stabilizacji gospodarczej lepsze warunki wzrostu gospodarczego i poprawy konkurencyjności,

• Możliwość symetrycznej reakcji na szoki podażowe i popytowe,

• Współpraca krajów członkowskich (Eurogrupa), wspólne działania

Efekty makroekonomiczne - koszty:

• Utrata autonomii narodowej w zakresie polityki pieniężnej,

• Ograniczenia w zakresie narodowej polityki fiskalnej,

• nowa relacja między celami monetarnymi a wzrostem gospodarczym i bezrobociem.

Uwarunkowania powodzenia integracji:

• symetryczna reakcja polityki gospodarczej na szoki zewnętrzne (dylemat symetrii i asymetrii krajowej i regionalnej),

• spełnienie wymogów fiskalnych przez wszystkie kraje,

• racjonalne działania w zakresie nadzoru bankowego, konsolidacji fiskalnej, integracji z rynkiem wewnętrznym,

• wola polityczna przeprowadzania reform.

Działania na rzecz wsparcia KONKURENCYJNOŚCI UE

Uregulowania traktatowe:

• Traktat z Maastricht - zadanie UE wspieranie konkurencyjności przemysłowej UE

• Traktat Lizboński - Traktat o UE oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

• Traktat o UE - art. 3 pkt. 3

• Traktat o funkcjonowaniu UE:

• art. 4 podział kompetencji - pkt. 3 badania i rozwój technologiczny

• art. 6 wspieranie, koordynowanie i uzupełnianie działań państw członkowskich - b) przemysł

• art. 173 - Przemysł,

• art. 179 - 190 - Badania i rozwój technologiczny oraz przestrzeń kosmiczna

• art. 49-55 Prawo przedsiębiorczości

Tworzenie polityki konkurencyjności w UE

• Polityka przemysłowa od 1990

• Polityka konkurencyjności przemysłowej od 1994

• Polityka przedsiębiorczości od 1986

• Polityka w dziedzinie badan i rozwoju technologicznego od 1983, sformalizowana w Jednolitym Akcie Europejskim

• 1999 - Konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich w obliczu globalizacji (delokalizacja, de-industralizacja, outsourcing)

• 2002 - Polityka przemysłowa w poszerzonej Unii (metoda otwartej koordynacji)

• 2003 - „An Action Plan for Europe - investing in research European Research Area” - Plan działania Europy - inwestowanie w europejską przestrzeń naukową

• 2004 - Wzmacnianie zmian strukturalnych (Fostering structural change: an industrial policy for an enlarged Europe - zmiany strukturalne, niskie koszty pracy w krajach akcesji, rola B+R i wiedzy, polityka spójności, wymiar sektorowy, delokalizacja, de-industralizacja, lepsze prawo

Polityka przedsiębiorczości - konkurencyjność małych i średnich firm

• Szczególne miejsce MSP w PKB i zatrudnieniu

• Duch, kultura i praktyka przedsiębiorczości

• Elastyczność działania

• Skłonność do szybkich dostosowań do zmian rynkowych, strukturalnych i technologicznych

• Transfer technologii

• Udział w sieciach i klastrach

• Dostęp do finansowania innowacji

• Szczególne regulacje prawne i administracyjne wobec MSP

• Duża intensywność mobilności przemysłowej - stopa urodzeń i śmierci

• Twórcy czy odtwórcy nowych rozwiązań

Dlaczego firmy umierają?

P. Domniak , Sektor MSP we współczesnej gospodarce, Warszawa 2005, wymienia za European Observatory cztery grupy czynników powodujących „śmierć” firmy:

1. czynniki zewnętrzne: zmiany struktury rynku, nieodpowiednie produkty i możliwości produkcyjne, zmiany regulacji gospodarczych,

2. problemy finansowe i brak możliwości radzenia sobie z szokami zewnętrznymi,

3. złe zarządzanie,

4. inne czynniki, jak brak szczęścia, oszustwo, lekceważenie partnerów związanych z firmą, problemy z zarządzaniem personelem.

Czynniki, które należy badać jako mogące prowadzić do śmierci firmy wg Storeya

(cyt. za Dominiak 2005)

• wielkość

• wiek

• typ własności

• branża

• wcześniejsze wyniki (historia)

• uwarunkowania makroekonomiczne

• czynnik ludzki i zarządzanie

• lokalizacja

• korzystanie z subsydiów państwowych

• „tak zawsze było”

Mikroprzedsiębiorstwo: liczba zatrudnionych: mniej niż 10 osób przychód netto ze sprzedaży, jak też suma aktywów bilansowych nie przekraczająca 2 mln euro

Małe przedsiębiorstwo: liczba zatrudnionych: między 10 a 49 osób przychód ze sprzedaży, jak też suma aktywów bilansowych nie przekraczające 10 mln euro

Średnie przedsiębiorstwo: liczba zatrudnionych: między 50 a 249 osób przychód ze sprzedaży nie przekraczający 40 mln euro, suma aktywów bilansowych nie przekraczająca 27 mln euro

Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw

Cel: tworzenie lepszego środowiska dla małego biznesu i przedsiębiorczości

Kierunki działań:

1. wspieranie edukacji i kształcenia z zakresu przedsiębiorczości

2. tańszy i prostszy system tworzenia firm - rejestracja on-line

3. lepsze ustawodawstwo i regulacje

4. lepszy dostęp do kształcenia zawodowego ustawicznego i podnoszenia kwalifikacji

5. poprawa dostępu do usług internetowych

6. upraszczanie podatków, lepszy dostęp do środków finansowych (venture capital, fundusze strukturalne)

7. wzmocnienie potencjału technologicznego (promocja nowych technologii, dostęp do programów badawczych, kooperacja przedsiębiorstw, PPP)

8. szukanie modeli dobrego funkcjonowania biznesu elektronicznego - wzory dobrych praktyk

9. dobra reprezentacja interesów MSP na szczeblu krajowym i unijnym

Innowacyjność, przedsiębiorczość, konkurencyjność

Założenia podstawowe:

Innowacje to proces biznesowy, stąd ich realizacja wymaga ducha, kultury i praktyki przedsiębiorczości. Innowacje i przedsiębiorczość to w gospodarkach opartych na wiedzy główne źródło konkurencyjności i wzrostu gospodarczego.

Jądrem procesu innowacji są przedsiębiorstwa, co oznacza, że wsparcie publiczne powinno być ukierunkowane na:

• pobudzanie innowacyjnych działań przedsiębiorstw,

• przekształcanie innowacji w produkty rynkowe,

• stymulowanie zarządzania innowacjami,

• promowanie kultury przedsiębiorczości.

Programy w ramach Strategii Lizbońskiej +

• 2000 - przyjęcie Strategii Lizbońskiej

• 2002 - Produkcyjność - klucz do konkurencyjności europejskich gospodarek i przedsiębiorstw (COM/2002/0262)

• 2003 - Some key issues In Europe's competitivness: Towards an Integrated Approach (COM/2003/704)

• 2005 - Odnowiona Strategia

• Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji na lata 2007-2013 (OJ, L 310/2006)

• 2008 - 2010 - implementacja (wdrożenie) odnowionej strategii

• 2010 - Program Europa 2020

Strategia Lizbońska

W 2000 roku UE przyjęła tzw. Strategie Lizbońską - z jej celem strategicznym:

• stworzenia najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej opartej na wiedzy gospodarki zdolnej do trwałego rozwoju, tworzącej większa liczbę lepszych miejsc pracy i charakteryzującej się większą spójnością społeczną.

W 2005 roku strategia została odnowiona.

Dlaczego potrzebna była Strategia Lizbońska?

Uwarunkowania Strategii z 2000 roku:

• luka technologiczna wobec USA i Japonii,

• konkurencja ze strony Azji,

• starzenie się społeczeństw,

• niskie nakłady na B+R,

• rewolucja informacyjna,

• presja na ochronę środowiska,

• kryzys europejskiego modelu socjalnego

Kluczowe hasła Strategii

• wiedza, gospodarka oparta na wiedzy,

• społeczeństwo wiedzy,

• innowacje, innowacyjność gospodarki,

• motory innowacji,

• tworzenie wiedzy - B+R

• aplikacja wiedzy

• innowacje i przedsiębiorczość

• wzrost gospodarczy

• zatrudnienie

• reformy ekonomiczne

• rozwój zrównoważony

• infrastruktura o znaczeniu europejskim

• konkurencyjność przemysłu

• energia odnawialna

• optymalizacja wykorzystania energii, innowacje ekologiczne,

• zasoby ludzkie,

• konkurencyjność oparta tylko na kosztach nie gwarantuje sukcesu

Odnowiona Strategia - Wzrost i Zatrudnienie

Wymogi:

• wieloszczeblowe zarządzanie - od władz unijnych przez władze krajowe do władz regionalnych i lokalnych,

• rola Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP),

• włączanie zadań strategii do wszystkich możliwych działań i polityk, takich jak polityka spójności, polityka innowacyjna, polityka przedsiębiorczości, polityki sektorowe, ochrony środowiska itd.

Wnioski:

1. Strategia Lizbońska to projekt wzmocnienia gospodarek europejskich przez akumulację wiedzy i innowacyjności.

2. W realizacji strategii uczestniczą rożne szczeble europejskiego rządzenia.

3. kraje członkowskie musza składać raporty z realizacji wytycznych strategii.

4. Zrealizowano program strategii na lata 2008-2010.

5. Odnowiona strategia zrezygnowała ze szczegółowych wskaźników ilościowych - jedynym jest wymóg nakładów na B+R = 3% PKB.

6. W 2010 opracowano nowy program Europa 2020.

7. Realizacja strategii wymaga kompleksu działań podejmowanych przed podmioty publiczne i prywatne.

8. Realizacji strategii są podporządkowane różne polityki europejskie.

9. W kompleksie polityk szczególne znaczenie mają: polityka B+R, polityka innowacyjności, polityka przedsiębiorczości, polityka konkurencyjności przemysłowej, polityka ochrony środowiska, polityka energetyczna.

10. Kluczem do realizacji jest wspomaganie kapitału ludzkiego, stąd rola polityki edukacyjnej, kształcenia zawodowego, polityki zatrudnienia.

Strategia Europa 2020

Jose Manuel Barroso:

“Rok 2010 musi być rokiem nowego początku. Moim pragnieniem jest, aby Europa wyszła z kryzysu gospodarczego i finansowego silniejsza. Przez ostatnie dwa lata miliony ludzi straciło pracę, wzrosło zadłużenie, które będzie wyrównywane przez lata, a nasza spójność społeczna została wystawiona na próbę. Te dwa lata ujawniły pewne podstawowe prawdy o problemach, z jakimi boryka się europejska gospodarka. Kryzys był dzwonkiem alarmowym, dzięki któremu zorientowaliśmy się, że jeśli niczego nie zmienimy, skażemy się na stopniową utratę znaczenia i spadniemy do drugiej ligi nowego światowego porządku”.

Z przedstawionej diagnozy Komisja wyprowadziła dla UE dwa zadania:

• krótkookresowe - pomyślne wyjście z kryzysu (pakiet działań jak Europejski Fundusz Stabilizacji Finansowej, Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej),

• długookresowe - pakiet na ścieżkę rozwoju i pozostanie na tej ścieżce - to cel strategii Europa 2020.

W Strategii Europa 2020 zapisano 5 celów na rok 2020: zatrudnienie, badania i innowacje, zmiany klimatu i energia, edukacja i walka z ubóstwem.

TRZY wzajemne powiązane priorytety strategii:

• rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji,

• rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, przyjaznej dla środowiska i bardziej konkurencyjnej,

• rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, wysokie zatrudnienie, zapewniające spójność społeczną i terytorialną.

Europa 2020 - 5 nadrzędnych celów:

1. stopa zatrudnienia osób w wieku 20-64 powinna wynieść 75%

2. na cele B+R należy przeznaczyć 3% PKB

3. cele 20/20/20 w zakresie klimatu i energii

4. ograniczenie co najmniej do 10% liczbę osób kończących przedwcześnie naukę i wzrost do co najmniej 40% liczby osób z wyższym wykształceniem

5. zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem (o 20 milionów)

Projekty służące realizacji strategii proponowane przez KE

1. Unia innowacji

2. Młodzież w drodze

3. Europejska agenda cyfrowa

4. Europa efektywnie korzystająca z zasobów

5. Polityka przemysłowa w dobie globalizacji

6. Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia

7. Europejski program walki z ubóstwem

Realizacja tych programów będzie na szczeblu europejskim i krajowym.

---