Dzieci ulicy (wg Rady Europy) to dzieci do 18 r.ż., które przebywają na ulicy, mają tam swoje grupy rówieśnicze, przenoszą się z miejsca na miejsce, mają swój adres zamieszkania - rodziców lub instytucji, jednak z rodzicami lub tymi instytucjami mają bardzo słaby kontakt lub nie mają go wcale.
Opis położenia społecznego dzieci ulicy:
- są ofiarami wykorzystywania, odrzucenia, obojętności,
- doświadczają przemocy
- by przeżyć na ulicy podejmują różne działania, np. kradną, prostytuują się,
- często są niedożywione i w złej kondycji fizycznej
Dzieci Z ulicy - ulica jest ich domem, na ulicy się urodziły i wychowały. Dzieci NA ulicy - na ulicy przebywają okresowo
Inna definicja - Dzieci ulicy to dzieci od 3 do 18 r.ż., które są wychowywane w chłodzie emocjonalnym, w rodzinach dysfunkcjonalnych, przez rodziców uzależnionych od alkoholu lub nie mających czasu; to dzieci o zaburzonym poczuciu tożsamości i rozwoju psychospołecznym, uzależnione, z przeżyciami traumatycznymi, skierowane do placówek w których brakuje miejsca.
Typologie:
ze względu na wiek:
3-6 r.ż. - żebrzące, szukające kontaktu z osobami znaczącymi, drobne kradzieże, manipulacja, kłamstwa
7-10 r.ż. - zachowania agresywne, wagary, nieakceptacja szkoły, zaburzenia emocjonalne, intensywne poszukiwanie osób znaczących - częsty łup grup zorganizowanych
11-15 r.ż. - grupy subkulturowe, przestępcze, włamania, wymuszenia, kradzieże, zażywanie środków psychoaktywnych
16-18 r.ż. - zorganizowane grupy przestępcze, nadużywanie środków psychoaktywnych, samouszkodzenia
ze względu na przyczyny i czas spędzony na ulicy:
dzieci cyganów rumuńskich
dzieci uciekające z domów rodzinnych
dzieci z rodzin patologicznych, które nie realizują obowiązku szkolnego (wracają na noc do domów)
uciekinierzy z placówek opieki
dzieci pracujące na ulicy, pomagają utrzymać dom
dzieci spędzające większość czasu na ulicy, ulica jest bezpieczniejsza od domu
dzieci z kluczem na szyi - rodzice pracują
Sytuacja dzieci ulicy na świecie:
Na świecie życie ok. 120 mln dzieci ulicy.
Ameryka Południowa:
- Sao Paulo - 30 tys.
- Brazylia - 7 mln
żyją na dworcach, placach, w fawelach - na obrzeżach dużych miast,
działają tam „szwadrony śmierci” - bezkarne strzelaniny do tych dzieci - „oczyszczanie miasta z pasożytów”
30-40 dzieci tygodniowo ginie na ulicy
W wyniku badań 100 dzieci ulicy w Rio de Janeiro wyróżniono 4 grupy:
1) dzieci pracujące na ulicy, ale mające oparcie w rodzinie i kontakt z rodziną, nocują w domu, ich średni czas pracy na ulicy to 3 lata, a ich średni wiek to 13 lat; ¾ z nich chodzi do szkoły, a ¼ należy już do gangu, dzieci te uważane są za najmniej zdemoralizowane
2) tzw. „pracownicy uliczni” - dzieci, których więzi z rodziną są rozluźnione, częściej mieszkają na ulicy, średni czas pracy na ulicy to 4 lata, ich średni wiek to 13 lat, 1/3 z nich się uczy, często popadają w konflikt z prawem, 2/3 z nich przebywało w zakładach karnych - II stopień marginalizacji
3) dzieci wyalienowane ze społeczeństwa - 15% wszystkich dzieci ulicy - mają za sobą przestępstwa, 4/5 z nich było w zakładzie karnym, ponad połowa jest w gangach, nie mają kontaktu z rodzinami, stale mieszkają na ulicy i są z tego dumne
4) członkowie bezdomnych rodzin, sprzedają na ulicach różne towary, ich średni wiek to 10 lat, stale mieszkają na ulicy, wysoki odsetek tych dzieci przebywa w zakładach karnych
Ekwador - w stolicy w 1991 r. żyło 140 tys. dzieci ulicy, obecnie szacuje się, że to ok. 1 mln dzieci
średni wiek tych dzieci to 6-8 lat, ciężko pracują, średni dzień pracy to 7-9 godzin
Afryka - powody dużej ilości dzieci ulicy:
- choroby - AIDS - śmierć rodziców
- wojny domowe - „dzieci wojny” - 120 tys. najmłodszych widzi szansę na życie w wojsku, to „mięso armatnie”, w Liberii jest oddział wojska złożony z dzieci 9-10-letnich
Ruanda - ponad połowa dzieci straciło ojca lub matkę z powodu AIDS, a 1/3 dzieci straciło oboje rodziców
Stolica Konga - 10 tys. dzieci ulicy - podział:
8-12 lat - czatują przy restauracjach, czekają na jedzenie, zatrudniane do zmywania naczyń,
12-14 lat - sprzedają na ulicach, przenoszą towary
15-17 lat - pilnują aut, rozładowują pociągi
Nairobi - 60-100 tys. dzieci ulicy - policja ich wyłapuje i zamyka w więzieniach
W tych krajach dzieci ulicy są problemem kryminalnym, a nie społecznym.
Chiny - nie ma danych, ale problem istnieje, bo przeciętna chińska rodzina może mieć tylko jedno dziecko, za większą ich ilość grożą kary, więc „nadmiar dzieci” jest na ulicach
Filipiny - problemem jest rozpad rodziny, w stolicy - Manili - żyje ok. 60-70 tys. dzieci ulicy, mieszkają na obrzeżach miasta w drewnianych skrzyniach.
Formy pomocy dzieciom ulicy w innych państwach.
Niemcy
Nacisk kładziony jest na środowisko życia dzieci z rodzin bogatych, gdyż rocznie 50 tys takich dzieci ucieka z domów do wielkich miast np. do Berlina.
Tworzone są tzw. punkty kontaktowe, a opieka nad tymi dziećmi należy do Krajowego Urzędu ds. Młodzieży w ramach którego działa grupa pracy „Kryzys” - zaspokaja podstawowe potrzeby dzieci, organizuje im naukę i pracę.
Rodzice nie radzący sobie z dzieckiem mogą złożyć wniosek o pomoc, wyszukiwana jest wtedy tzw. „grupa dzienna” dla dziecka z takiej rodziny dysfunkcyjnej. Zasady pracy w grupie dziennej:
praca pedagogiczna w grupach (zmiana postaw)
pomoc indywidualna, pomoc w nauce
praca z rodzicami
Austria, Wiedeń
Funkcjonuje Urząd ds. Młodzieży
Podstawą jest praca z rodziną, wspieranie rodzin, prewencja, dziecko objęte jest pomocą od żłobka, włączeni do pracy są również sąsiedzi.
Stworzono zawód pracownika ulicznego - Mobilny Pedagog ds. specjalnych.
Słowacja
Podstawą jest praca z rodzicami, zobowiązanie do uczestnictwa w zajęciach
spotkania grupowe co 2 tyg
spotkania grupowe sobotnio-niedzielne z rodzicami i dziećmi
praca z rodziną po opuszczeniu ośrodka
Rumunia
Organizacja „Na ratunek”, dzieci rumuńskie często są „nieudokumentowane”, więc trzeba rozwiązać ich kwestię prawną.
Dania
Działa Centrum Młodzieżowe - Policja Społeczna.
Projekty „Spróbuj zachowywać się inaczej”, czy „Motorcross”
Holandia
- Amsterdam - program dla bezdomnej młodzieży do 23 r.ż.
- Roterdam - program „Pomóc młodym ludziom tam, gdzie oni są” - ukierunkowanie na potencjał a
nie na problem - dla osób do 25 r.ż.
Kraje III-go Świata - pomoc organizowana jest głównie przez organizacje kościelne
W Afryce pierwszy ośrodek finansowany przez Caritas powstał w 1988r.
Filipiny
Organizacja „Wyjść naprzeciw” - zajmuje się głównie zdrowiem
„Słońce dla wszystkich dzieci” - nauka czytania i pisania raz w tygodniu na ulicy
W niektórych krajach są azyle dla dzieci - miejsce tymczasowego zakwaterowania. Pierwszy powstał w 1990r.
Działa także Międzynarodowe Katolickie Biuro ds. Dzieci - dąży do integralnego rozwoju dziecka, promuje prawa dzieci, prowadzi programy długoterminowe w różnych częściach świata.
Praca pedagoga ulicy
Cechy, które powinien mieć pedagog ulicy:
- poczucie humoru - by „rozbrajać” sytuacje trudne, zdobyć przychylność dzieci i sobie samemu ulżyć
- pasja - by zarażać czymś pozytywnych dzieci
- odporność psychiczna - by nie przenosić pracy do domu
- charyzma
- zdolności organizatorskie
- szczerość, autentyczność
- otwartość, łatwość nawiązywania kontaktów
Etapy pracy pedagoga ulicy:
wybór dzielnicy
znalezienie i zagospodarowanie bazy - świetlicy, miejsca spotkań - po przedstawieniu projektu pracy istnieje możliwość otrzymania budynku od Urzędu Miasta
reklama - media, prasa, ulotki, plakaty
nawiązanie kontaktu z instytucjami - Ośrodek Pomocy Społecznej, szkoła, kościół, okoliczne sklepy i bary, wszystkie miejsca, gdzie można zostawić informacje, powiesić plakat czy spotkać rodziców
nawiązanie kontaktu z dziećmi - dzieci już wiedzą kim jest ten pedagog ulicy, wiedzą o nim - „zagadanie” - zapytanie o godzinę, o jakieś miejsce np. aptekę czy sklep lub wykorzystanie kogoś kto już w środowisku tych dzieci jest znany i ma zaufanie.
Najlepiej, gdy na ulicę wychodzą dwie osoby - para, kobieta i mężczyzna. Jest to ważne, by mieć świadka, bo na ulicy wszystko może się zdarzyć, dla bezpieczeństwa.
podział środowiska dzieci na dwie grupy:
dzieci chętne do współpracy
dzieci stawiające opór, niechcące współpracować - to grupa docelowa dla pedagoga
ustalenie zasad, regulaminu - zawarcie kontraktu! - ustalenie planu dnia, utworzenie samorządu dzieci itd.
organizowanie zajęć:
- interpersonalnych
- gospodarczych - zmywanie naczyń, porządki, pranie, gotowanie
- edukacyjnych - odrabianie lekcji itp.
- profilaktyczne, dotyczących bezpieczeństwa
- sportowych
- kulturalnych
- poradnictwo zawodowe czy edukacyjne
nawiązanie współpracy z rodzicami
Zasady pracy na ulicy:
systematyczność pojawiania się na ulicy, by stać się stałym elementem tego środowiska
poszanowanie otoczenia - pedagog to gość
nie zmuszanie do czegokolwiek i świadomość istniejących zagrożeń
nie etykietyzowanie
bycie kreatywnym i aktywnym
zwrócenie uwagi na to, co samemu się wnosi w kontakt z dziećmi i na to, co można tym dzieciom zaoferować