Socjologia - zajmuje się grupą,
państwem, nie zajmuje się
jednostką.
Psychologia - zajmuje się jednostką.
Psychologia społeczna - łączy psychologię i socjologię. Zajmuje się jednostką w grupie, (wpływ jednego na drugiego). Jako nauki wydzieliły się w XIX w.
Psychologia - psyche (dusza), logos (słowo, nauka).
Nauka o zachowaniu człowieka. Bada relacje człowieka z otaczającym światem przez określenie:
-- źródeł działalności ( emocje, motywacje)
-- procesów poznawczych Myślenie, pamięć, wrażenie).
-- poprzez określanie powstawania doświadczenia człowieka ( uczenie się, zdarzenie życiowe).
Psychiatria - nauka o zmianach chorobowych w psychicznym funkcjonowaniu człowieka. Zajmuje się również genezą zmian i ich przebiegiem, skutkami, sposobami rozpoznawania, leczeniem i profilaktyką.
HISTORIA
Teoizm - zajmując się rozwojem wszechświata twierdził, że człowiek musi żyć w zgodzie ze
Wszechświatem.
Konfucjusz - zajmował się wiedzą człowieka, jego cechami. Twierdził, że człowiek jest dobry tylko psują go okoliczności.
Filozofia hinduska nasyciła filozofię wątkiem religijnym - Buddyzm.
Czasy greckie IV w .p.n.e.
Demokryt - przyroda składa się z atomów, i z atomów składa się organizm. Dusza jest ośrodkiem gdzie koncentrują się atomy.
Hipokrates - IV w.p.n.e. wydzielił 4 żywioły, którym odpowiadają 4 charaktery ludzkie.
Arystoteles - próbował opisać, uporządkować procesy fizyczne człowieka ( traktat o duszy ).
Kartezjusz - VI-VII w. ,,myślę więc jestem”. Człowiek jako istota myśląca.
Wiek XIX oddzielenie psychologii i socjologii. 1879 Lipsk - uruchomiono laboratorium psychologii eksperymentalnej. Założycielem jest Wilhelm Wundt. Od tego momentu możemy mówić o psychologii.
PODSTAWY PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII.
Kierunki psychologii:
Strukturalizm - człowiek składa się ze struktur.
Introspekcja - wewnętrzne przeżycia człowieka.
Behawioryzm - człowiek jest układem sterowanym z zewnątrz. Jego zachowanie jest całkowicie
Kontrolowane przez środowisko zewnętrzne. System nagród i kar określa dążenia człowieka.Nie interesował się wnętrzem człowieka.
PSYCHOLOGIA DYNAMICZNA
Psychoanaliza - Zygmunt Freud - austriacki żyd, zmarł w Londynie w 1939r.
Analiza psychiki - przyczyny naszego złego funkcjonowania leżą w naszej przeszłości
STRUKTURY OSOBOWOŚCIOWE FREUDA
Sfera io - potęgowa, w której zawierają się popędy, w tym również seksualny. Pojawia się ta sfera do 4-5 roku życia - zasada przyjemności.
Sfera ego - odpowiada za życie, relacje z otoczeniem i z innymi ludźmi (7-8 rok życia).
Sfera super ego - wszelkie przepisy kodeksowe, sumienie i czego wolno, a czego nie (13-15 rok życia) Jeżeli dominuje sfera io - jest to lęk prymitywny - boi się realnej kary. Jeżeli dominuje sfera ego - obawa przed aprobatą innych. Jeżeli dominuje super ego - lęk moralny przed karą.
LIBIDO
Psychologia poznawcza - zgodnie z nią człowiek jest układem przetwarzającym informacje. Jego zachowanie zależy nie tylko od biernych informacji płynących ze świata zewnętrznego, Ale również od tzw. Struktur poznawczych, czyli zakodowanej w pamięci trwałej wiedzy zdobytej w toku uczenia się i myślenia.
-- informacja
-- decyzja
Psychologia humanistyczna - wg. psychologów tej formacji człowiek dąży do rozwijania swoich Możliwości oraz do aktualizacji swoich szans w celu osiągnięcia rozwoju zdrowej jednostki.
PODSTAWY PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII
Metody naukowe:
Bezpośrednie - rejestracja interesujących form zachowania badanych ludzi i zwierząt
-- eksperymentalna
-- obserwacyjna
Pośrednie - metody, na podstawie, których wnioskujemy o procesach psychicznych badanych osób.
Pomocnicze - wywiad, ankieta, analiza wytworu, introspekcja (wgląd w przeżycia człowieka).
Stres - (Hans Selye) - jest to nieswoista reakcja organizmu na stawiane mu żądania. Stres mobilizujeSiły do pokonania czynnika, który ten stres wywołał (stresora).
Emocjonalne oznaki reakcji organizmu na stres:
-- bóle głowy, trudności w koncentracji, suchość ustach, sztywność karku, bóle pleców, nadmierna potliwość (dłonie), duszność, wysokie ciśnienie tętnicze, biegunka, problemy natury seksualnej. Trzy fazy stresu:
1 - faza reakcji alarmowej
2 - stadium odporności
3 - stadium wyczerpania
Reakcja na stres:
-- zahamowanie; -- ucieczka, próba odsunięcia stresowa; -- agresja.
Sposoby radzenia sobie ze stresem:
-- rozpoznać rzetelnie sytuację, która wywołała stres.
-- starać się przejąć kontrolę nad sytuacją.
Przykładowa skala nasilenia stresu (100 - 0)
100 - śmierć małżonka; 73 - rozwód; 63 - kara więzienia, śmierć członka rodziny;
50 - zawarcie małżeństwa; 47 - utrata pracy; 45 - pogodzenie się z małżonkiem;
39 - pojawienie się nowego członka rodziny; 36 - zmiana zawodu; 35 - kłótnia małżonków;
29 - kłopoty rodzinne współmałżonka; 26 - dzieci rozpoczynają lub kończą szkołę;
23 - kłopoty z szefem; 15 - zmiana nawyków kulinarnych; 13 - wakacje;
12 - boże narodzenie; 11 - niewielkie naruszenie prawa
SOCJOLOGIA
Jest to nauka o strukturze i prawach rozwoju połeczeństwa. W socjologii wyróżnia się dwa główne działy.
1.Socjologia ogólna
Jest to dział socjologii teoretycznej, oparty o wyniki badań pochodzących z obszaru socjologii szczegółowej dotyczącej wiedzy o całości życia społeczeństwa.
2.Socjologia szczegółowa Jest to dział oparty o badania dostarczające materiał służący do uogólnień (teorii) opracowanych w ramach socjologii ogólnej.
-- socjologia miasta; -soc. wsi; -soc. organizacji (firm biznesowych); -soc. prawa; - soc. pracy;
-- soc. przemysłu; -soc. stosunków politycznych; -soc. wychowania; - soc. zakładów pracy
Metody badań socjologii:
1 Obserwacja
Metoda naukowa polegająca na systematycznym, planowym kierowaniu celem badania.
Badacz w trakcie obserwacji nie może ingerować w naturalny przebieg zjawisk, które chce zbadać.
Ważnym elementem obserwacji jest dokumentacja. Dane pochodzące z obserwacji stanowią punkt wyjścia dla formułowania ogólniejszych prawidłowości określających przyczyny zachowań ludzi.
-- sprawozdania z obserwacji powinny być wierne, bierne i dokładne
-- obserwator musi unikać jakiegokolwiek oddziaływania na osoby i zjawiska obserwowane, musi
być dyskretny.
2 Sondaż ankietowy
(lustracja) - charakteryzuje się tym, że badacz posługuje się technikami obserwacyjnymi nie
ingerując w zjawiska. Można również posługiwać się ankietą, w której zawartych jest kilka pytań na interesujący badacza temat.
3 Studium w terenie
Jest to metoda zbliżona do sondażu, badacz jednak ogranicza terytorium, gdzie chce zbadać zjawisko. Również ta metoda charakteryzuje się tym, że badacz przez zawężenie terytorium zyskuje większą kontrolę nad badanymi.
4 Eksperyment naturalny
W sytuacji tej metody badacz wie wcześniej, że pewien czynnik pojawi się w sposób naturalny i niezależny od jego woli. Czynnik ten może wpłynąć na interesujący badacza proces, lecz badacz nie jest w stanie konkretnie zaplanować tego czynnika.
5 Eksperyment laboratoryjny
Np. niekonwencjonalne zastosowanie cegły…
POSTAWY
Spencer - pierwszy użył terminu postawy - jest to psychiczny stan gotowości do słuchania i uczenia się czegoś. Stan, który jest podstawowym warunkiem przyswojenia sobie wiedzy. Postawy angażują motywację, pamięć, myślenie, spostrzeganie.
Znaniecki i Thomas - wg. nich postawa jest to stan umysłu, wobec pewnych wartości o charakterze Społecznym. Na postawę składają się trzy sfery: -Poznawcza; -Emocjonalna; -Behawioralna. Postawa to pewien względnie trwały stosunek emocjonalny, lub oceniający do przedmiotu, bądź
Też dyspozycja do występowania takiego stosunku, wyrażająca się w kategoriach pozytywnych, Negatywnych, bądź neutralnych
Wymiary postaw:
1 Znak postawy
2 Siła postawy - pokazuje nam stopień ustosunkowania się do zdarzenia, sytuacji lub zjawiska.
Powoduje, że jedni ludzie pokazują postawy bardziej nasilone wobec czegoś lub kogoś,a inni mniej nasilone. 3 Treść przedmiotowa - to co związane jest z postawą.
4 Zakres postawy - czy postawa dotyczy czegoś jednostkowego, czy też dotyczy pewnej grupy.
5 Złożoność postawy - dotyczy rozwinięcia trzech wspomnianych komponentów, bądź ich uproszczenia.
6 Zwartość postawy - czyli stopień zgodności między trzema sferami.
7 Stopień powiązania - danej postawy z innymi postawami.
8 Trwałość postawy
O postawie mówimy wówczas gdy:
1 W otoczeniu jednostki musi zaistnieć pewien przedmiot czy też fakt.
2 Jednostka spostrzega ten przedmiot, tworzy sobie o nim określone przekonania i utrwala.
3 Jednostka w trakcie swoich kontaktów z przedmiotem i w miarę kształtowania sobie o nim
przekonań ustosunkowuje się do niego.
4 Stosunek emocjonalny do przedmiotu motywuje jednostkę do określonych zachowań wobec niego,mogą one być wyrażane w kategoriach zbliżania, unikania, czy też agresji.
Badanie postaw:
Postawy bada się głównie w oparciu o obserwację oraz w oparciu o uzyskanie danych werbalnych
postaci ankiet czy kwestionariuszy. Ważnym elementem badania postaw jest analizowanie
wypowiedzi spontanicznych. Innym rodzajem badań jest mierzenie fizjologicznych objawów emocji.
Kształtowanie i zmiana postaw:
Zależna jest wyłącznie od czynnika społecznego. Uwarunkowania wewnętrzne człowieka nie mają
wpływu na kształtowanie postaw.
Trzy ogólne sytuacje kształtowania postaw:
1 Ma miejsce wtedy, gdy brak jest jakiejkolwiek postawy, a zatem jest ona kształtowana. Tego typu postępowanie najczęściej występuje wobec dzieci we wczesnym okresie socjalizacji.
2 Dotyczy zmiany postawy polegającej na zmianie siły.
3 Dotyczy zmiany postawy polegającej na zmianie znaku.
Są trzy procesy zmian postaw:
1 To jest uleganie - polega na tym, że dana osoba akceptuje jakiś wpływ, ponieważ ma nadzieję wywoływania pozytywnej reakcji innej osoby, czy też grupy. Chce w ten sposób uzyskać określoną
nagrodę, czy też uniknąć kary.
2 Identyfikacja - jest to akceptacja przez jednostkę danego wpływu, ponieważ chce ona uzyskaćlub utrzymać satysfakcjonujący związek z innym człowiekiem lub grupą. Przez to akceptuje nową
postawę, ponieważ jest ona elementem tego pożądanego związku.
3 Internalizacja - występuje wtedy, gdy akceptuje się jakiś wpływ, ponieważ jego treść jest sama przez się nagradzająca. A to dlatego, że jest zgodna z systemem wartości człowieka. Schemat kształtowania postaw
Nadawca - wtedy jest skuteczny, gdy pod wpływem jego zabiegów u odbiorcy kształtuje się postawa,
zbliżona do postawy nadawcy. Nadawca musi być wiarygodny, kompetentny, powinien być
autorytetem, wtedy poprawia swoją skuteczność.
Przekaz - może mieć charakter racjonalny lub emocjonalny. Może być jednostronny bądź dwustronny.
Osobnik - jest to istota pozbawiona świadomości (pies, kot, itp.)
Warunki
1. im jaśniejszy jest cel grupy i sposób realizacji tym jednostka chętniej wykonuje przydzielone prace.
2. im wielka była jasność celu, tym mniej napięć przeżywała jednostka w związku z wykonywaną pracą.
3. im jaśniejszy był cel i drogi do niego prowadzące tym mniej odczuć wrogich przeżywała jednostka w sytuacji pracy grupowej.
4. im jaśniejszy jest cel tym bardziej jednostka czuje się związana z grupą zadaniową.
5. jasny i precyzyjny cel wpływa na spełnienie przez jednostkę poleceń grupowych.
Normy grupowe
1. Społeczne - określają, w jaki sposób powinien zachować się uczestnik danej społeczności czy też grupy
2. Kulturowe - są to przepisy określające zachowania ludzi będących uczestnikami danej kultury
Role społeczne - przypisany jest sposób zachowania
Funkcje norm
- normy przyczyniają się do osiągnięcia celu grupy
- normy pozwalają utrzymać się grup przy życiu
Normy formalne - kodeksy, regulaminy, nakazy, zakazy
Normy nieformalne - zwyczajowe
Struktura grupowa - układ powiązanych ze sobą pozycji w grupie i ma charakter hierarchiczny.
Rodzaje:
- władzy
- socjometryczna (nieformalna)
- komunikowania się
- awansu
Struktura:
- formalna
- nieformalna
Style literowania:
- autokratyczny - kierownik narzuca swoje decyzje nie, nie wyjaśnia celu pracy tylko rozlicza z efektów, pracownicy wykonują dużo pracy o niskiej jakości, napięcie wewnętrzne, stres, konflikty między pracownikami
- demokratyczny - decyzje szefostwa firmy sa omawiane z pracownikami, analizowane są skutki, dokładnie określony cel, odpowiedzialność za decyzje ponosi szefostwo firmy, pracownicy wykonują ilościowo mniej pracy niż w stylu autokratycznym jednak jakościowo zdecydowanie lepiej, rzadkie są napięcia i konflikty gdyż są one bezpośrednio rozwiązywane
- liberalny - nie wiadomo, kto ponosi decyzję, trudno odróżnić szefostwo od pracowników, cel nie jest określony, prace wykonywane są bardzo źle. Pojawiają się napięcia. Wyłania siew lider nieformalny, dąży do przejęcia władzy w firmie
Fazy:
- dostrzeżenie problemów
- analiza sytuacji problemowej - posiadanie informacji w sytuacji początkowej w zestawieniu z celem, czy też znanym oczekiwaniem
- wytwarzanie pomysłów rozwiązania (sposoby, pomysły, wynalazki)
- weryfikacja - sprawdzenie i ocenienie pomysłów
- powrót do faz poprzednich
Czynniki utrudniające rozwiązywanie problemów.
1. Zasada stałości - schematyczne, nawykowe reakcje utrudniające wykorzystanie nowego rozwiązania, sposobu
2. Brak nastawienia nadawczego. Może pojawić się gotowość do rozwiązywania, ale osiągnięcia efektu końcowego jest brakiem nastawienia.
3. Efekt emocjonalny (ojcowski) spowodowany przywiązaniem do (najczęściej) pierwszego często błędnego rozwiązania.
4. Zjawisko olśnienia.
Temperament
Układ względnie trwałych cech zachowania się i procesów psychicznych jednostki uwarunkowanych przez wrodzoną organizację właściwości człowieka.
Cechy:
- siła i szybkość reakcji
- aktywność
- ruchliwość
- podatność na zmęczenie
Typologia (Platon typos - wzór) jest to klasyfikacja i charakteryzacja typów
Melancholik - słaby typ układu nerwowego - ciągły smutek, powolny
Choleryk - silny typ układu nerwowego - niezrównoważony z powagą procesu pobudzenia nad hamowaniem
Flegmatyk - silny, zrównoważony, powolny
Sangwinik - silny typ układu nerwowego - zrównoważony
Potrzeba
Powstaje na podłożu zaburzenia równowagi między organizmem, a środowiskiem i wynika często z braku czegoś, co sprawia, że organizm nie może normalnie funkcjonować. Pobudzenie potrzeby ma miejsce wtedy, gdy między oczekiwaniami jednostki, zaistniałą sytuacją powstaje dysonans (rozbieżność). Jednostka dąży do zlikwidowania rozbieżności, a więc do zaspokojenia potrzeby.
Podział potrzeb na grupy:
1. Potrzeby pierwotne bądź podstawowe - biologiczne
2. Potrzeby wtórne - psychiczne
Hierarchiczna teoria potrzeb a. Masłowa
Nauka o grupach
Aby kilka osób tworzyło grupę muszą być spełnione cztery warunki:
1. Między tymi osobami musi być bezpośrednia interakcja
2. Osoby te muszą mieć wspólny cel
3. Muszą istnieć normy
4. Musi istnieć struktura
Cel grupowy powstaje w wyniku interakcji członków grupy, której ostatecznym efektem jest ustalenie punktu mającego dla każdego nich wartość pozytywną. Osiągnięcie tego punktu przez grupę zaspokoi jednocześnie potrzeby wszystkich członków grupy.
Mechanizmy społecznego uczenia się.
Warunkowanie klasyczne (Iwan Pawłow). Bodziec bezwarunkowy (jedzenie) powoduje reakcję bezwarunkową
BB RB
BB (BO) RB
BW RW
BO - bodziec obojętny
BW - bodziec warunkowy
RW - reakcja warunkowa
Sytuacje trudne w życiu człowieka
Ma miejsce wtedy, gdy zostaje zaburzona równowaga między poziomem trudności zadania z możliwościami człowieka oraz zew. i wew. warunkami realizacji zadania. W wyniku pojawienia się sytuacji trudnej następuje zakłócenie regulacji relacji człowieka z otoczeniem. Przedłużająca się sytuacja trudna (nierozwiązana) doprowadza do stresu.
Rodzaje:
Zagrożenie - występuje wówczas, gdy zostaje naruszona jakaś wartość ceniona przez człowieka
Przeciążenie - gdy wykonujemy czynności na granicy własnych możliwości.
Zakłócenie - ma miejsce wtedy gdy pojawi się jakiś czynnik uniemożliwiający prawidłowe wykonanie zadania.
Deprywacja (pozbawienie bądź utrata czegoś) - człowiek trwale coś lub kogoś utracił.
Motywacja - zespół czynników uruchamiających celowe działanie.
Właściwości motywacji:
Kierunek dążeń - określany przez cel lub stan człowieka
Siła dążeń - większa lub mniejsza zdolność do wyłączenia konkurencyjnych dążeń.
Motyw - napięcie motywacyjne
Stan wewnętrzny charakteryzujący się poczuciem nie spełnienia i gotowością do podjęcia aktywności.
Poprzez zrealizowanie celu zadanie napięcie motywacyjne ulega redukcji.
Yerkesa - Dodsona - prawa
1. W miarę wzrostu motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, a następnie spada
2. Im zadanie jest łatwiejsze tym lepsze osiągamy wyniki przy dużym natężeniu motywacji. Im zadanie jest trudniejsze tym sprawność działania korzystniejsze jest niewielkie natężenie motywacji.
Rozwiązywanie problemów
Problem - jest rodzajem zadania (sytuacji), którego człowiek nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy.
Rozwiązanie problemu jest możliwe dzięki czynnością myślenia prowadzącym jednocześnie do wzbogacania wiedzy.
Rodzaje problemów:
1. Orjętacyjne - powstaje w trakcie zdobywania informacji
2. Decyzyjne - pojawiają się wówczas, gdy dysponujemy zbyt mała wiedzą do podjęcia decyzji
3. Wykonawcze - utrudnienia pojawiające się w trakcie wykonywania decyzji
J. Dewey - pierwszy nazwał fazy rozwiązywania problemów
Mechanizmy transformacji międzypokoleniowej
Naśladownictwo opiera się na wyuczonych skojarzeniach. Jest to odtwarzanie wzorca.
Modelowanie przejmuje pewne symboliczne równoważniki zachowań modela. Różnie się od naśladownictwa tym, że zauważalne są próby zrozumienia zachowań modela.
Cechy modela:
1. Kompetencja
2. Wysoka pozycja społeczna
3. Możliwość dysponowania dużymi środkami materialnymi
4. Czynny udział w procesie wychowawczym
Identyfikacja - przejawia się chęcią bycia takim samym jak bohater, na którym się wzorujemy.
Kara - trzy funkcje:
1. Ograniczająca - ma za zadanie zapobiegać występowaniu zachowań społecznie nieakceptowanych.
2. Wychowawcza - polegająca na karaniu za zachowania naganne, a nie karaniu za czyny dozwolone.
3. Motywacyjna - ma powodować unikanie zachowań nieaprobowanych.
Stosowanie kar
1.Kara musi być właściwa i dostosowana do wieku rozwojowego tzn. człowiek musi być w stanie zrozumieć to, za co został ukarany.
2. Kara musi spełniać trzy wymienione wcześniej funkcje.
Najczęściej kara cielesna kojarzy się z gniewem dorosłego, a nie z popełnionym czynem.
Trzy warunki skuteczności kary cielesnej:
1. Karę należy wykonać w trakcie czynności lub bezpośrednio po.
2. Jeżeli nie można dziecku inaczej zakomunikować zakazu.
3. Musi być adekwatna do czynu.
Istotne elementy właściwej kary:
1. Kara musi być odpowiednia do wykroczenia i powinna nastąpić bardzo szybko po jego popełnieniu.
2. Konsekwentna
3. Forma kary musi być bezosobowa, dziecko nie może jej odczytać jako podłość dorosłego.
4. Kara musi motywować do zachowań pro rodzinnych.
5. Kara musi towarzyszyć wyjaśnienia przyczyn.
6. Kara musi prowadzić do wyrzutów sumienia.
7. Kara nie może upokarzać dziecka.
Złe kary:Strofowanie dziecka
Zawstydzanie dziecka
Przekupienie dziecka, Pogróżki
Oziębłość, Ubliżające porównanie, Wyśmiewanie
Poniżanie
Ciągłe wytykanie wykroczeń
Zbyt silne nagany
Pozbawienie rzeczy, do których ma prawo
Zagrożenie przyszłymi karami
Te kary powodują:
Agresywność - brak odwagi
Brutalność - uległość
Bezwzględność - obłuda
Stosowanie nagród.
Funkcje:
1. Wychowawcza - wzmacniamy wymaganie akceptowane pokazując w ten sposób nagradzanemu człowiekowi, jakie zachowanie jest społecznie użyteczne.
2. Wzmacniająca - powtarzamy zachowanie, które były w jakiś sposób nagrodzone.
3. Motywująca - motywujemy do wykonywania zachowań akceptowanych.
Rodzaje nagród:
1. Uznanie społeczne - docenianie wysiłku drugiego człowieka.
2. Prezenty.
3. Specjalne traktowanie - sposób zachowania wobec osoby nagradzanej, który odbiega od schematów codziennego życia