Liberalizm- to ideologia, filozofia społeczna, to także etyka społeczna czyli zasady na których ma się oprzeć sprawiedliwe państwo.

Cechy liberalizmu:

1. Perspektywa filozoficzno- społeczna

• Indywidualizm- jednostka w sensie moralnym jest czymś ważniejszym od zbiorowości

• Egalitaryzm- równość wobec prawa, ludzie jako istoty moralne są sobie równi- wszyscy mają jednakowe uprawnienia

• Uniwersalizm- natura ludzka jest jedna, człowiek bez względu na kolor skóry, przynależność rasową jest człowiekiem, cz racjonalnym. Liberalizm można zrealizować w każdym miejscu i czasie bo ludzie są racjonalni.

• Wiara w postęp- wiara w to że człowiek jest w stanie doskonalić się w sensie moralnym, można naturę uszlachetniać, dowartościowywać. Instytucje społeczne, które stale się doskonalą i rozwijają

2. Perspektywa konstrukcji teoretycznej (doktryna liberalizmu)

• Jednostka jest podmiotem praw naturalnych lub uprawnień naturalnych- Jednostka dysponuje moralną autonomią. Idea praw naturalnych jest podstawą koncepcji człowieka. Człowiek jest istotą w pełni autonomiczną w sensie moralnym. Nikt nie ma prawa wkraczać w życie człowieka poza umową społeczną.

• Własność- jest fundamentem ładu i porządku społecznego, „święte prawo własności” Lock. Człowiek jest w stanie ją wypracować dzięki inteligencji i pracowitości.

• Przekonanie, że jednostka jest jedynym źródłem polityki i władzy politycznej.

• Władza polityczna jest ograniczona- granice tej władzy są wyznaczane przez umowę społeczną.

• Mandat do sprawowania władzy, legitymizacja władzy- zakres tej władzy, stopień w jakim wolność jednostek jest ograniczona.

• Społeczeństwo i państwo stanowią organizacje dobrowolne- maksimum autonomii, brak narzucania, przymusu.

• Trójpodział władzy- w. ustawodawcza, wykonawcza, sadownicza Monteskiusz

• Prawo do oporu wobec rządzących- jeśli Ci notorycznie łamią naturalne uprawnienia jednostki

Krytyka konserwatystów: (lib)

• Jednostki nie są zdolne do jakichkolwiek zobowiązań poza umową społeczną

• Samo społeczeństwo liberalne nie ma możliwości stworzenia podstaw współpracy.

• Wyeksponowanie podmiotowości człowieka

• Człowiek egoistyczny

• Liberalny człowiek nie ma żadnych bodźców do moralnego doskonalenia się

Krytyka socjalistyczna (lewicowa) (lib)

• Państwo które nie zapewnia bezpieczeństwa socjalnego

• Społeczeństwo rynkowe globalnego kapitału ważniejsze od problematyki lokalnej

• Uzależnienie słabych państw od krajów silnie rozwiniętych

Umowa społeczna- J. Rawles, R. Nozick

• Wizja stanu natury- pewna fikcja ponieważ nie da się na własne oczy zaobserwować ludzi w stanie natury, próba wyobrażenia sobie stanu natury przed założeniem społeczeństwa, wspólnoty.

Stan natury- to próba uchwycenia momentu w którym ludzie żyją obok siebie, ale jeszcze nie założyli wspólnoty, społeczeństwa.

• Umowa społeczna- akt jej zawarcia w oparciu o doświadczenie eksperymentalne stanu natury

• Koncepcje państwa- budowana na bazie umowy społecznej.

J. Rowles 1921- 2002

„Teoria sprawiedliwości” 1971r- wszystkie instytucje społeczne mają być akceptowane przez moralnie myślących ludzi. Ludzie muszą akceptować instytucje społeczne inaczej państwo nie będzie sprawiedliwe. Podstawą są negocjacje, debata, dystans społeczny w dochodzeniu do społecznych rozwiązań. Koncepcja umowy społecznej była oparta na zasadach moralnych. Ludzie egoistycznie dążą do zaspokojenia swoich celów i potrzeb. W sytuacji kiedy nie byłoby możliwości zaspokojenia swoich celów i potrzeb mogłoby dojść do konfliktu- dlatego opracowano koncepcje umowy społecznej, aby unikać wewnętrznych napięć. Potrzebne jest wypracowanie takich zasad które jednostki będą bezwzględnie przestrzegać.

Konserwatyzm- Charakterystyczna jest jego sytuacyjność. Postawa, program polityczny, który dąży do zachowania statusu quo w określonej sytuacji. To postawa zachowawcza, która opiera się zmianom.

Konserwatyzm staje się ideologią charakterystyczną dla okresu przejścia od feudalizmu do kapitalizmu. Rodzi się w sytuacjach gdy jakiś status quo jest zagrożony lub uległ zagrożeniu.

Każdy konserwatyzm głosi pochwałę czasu minionego- czasy minione były czasami lepszymi, bezpiecznymi.

Ideologia konserwatyzmu:

• Jest pewną formą kolektywizmu. Ceni sobie wspólnotę, a jednostka powinna definiować swoje własne cele w kontekście interesu całej wspólnoty, większości.

• problem ciągłości -> staje przed problemem zagrożenia ciągłości. Błądzimy jako indywidua, jednostki. Szukamy odpowiedniej drogi; możemy bazować na doświadczeniach naszych przodków

• elitaryzm- Przekonanie o konieczności istnienia w społeczeństwie elit przywódczych, stanowiących wzór dla społeczeństwa, kierujących jego życiem i wpływających na rozwój społeczny. Jeśli szukać elit to z rodzin wykształconych, którzy mają jakieś doświadczenie. Nie każda grupa społeczna jest w stanie wyłonić z siebie ludzi godnych, zdolnych do sprawowania władzy.

• uniwersalizm- odwołuje się do stanu świadomości, są przeciwnikami rewolucji i programu radykalnych reform; głoszą programy zachowawcze

• ewolucjoniści, bo wierzą w stopniowe doskonalenie się; człowiek jest istotą niedoskonałą, nie jest w stanie tworzyć rzeczy doskonałych, ale może się doskonalić

• antyglobalizm- konserwatyści uważają że trzeba jak najintensywniej pracować w małych społeczeństwach. Przenoszenie maksimum władzy do społeczności lokalnej.

Ideał systemu politycznego:

• wszelkie rewolucje są niebezpieczne, grożą załamaniem społecznym dlatego należy unikać radykalnych reform

• odpolitycznić społeczeństwo- Budowanie wspólnot ale NIE politycznych. Polityka powinna mieć znaczenie drugorzędne ponieważ ważne są problemy rzeczywiste, z którymi borykają się ludzie na co dzień.

• przeciwstawiają się wszelkim formom centralizmu

Dekalog konserwatysty

1. wierzy, że istnieje ustalony porządek moralny

2. strzeże zwyczaju, konwencji, ciągłości

3. wierzy w to co można by nazwać zasadą dawności, tradycji

4. kieruje się zasadą roztropności (unikać skrajnie podejmowanych decyzji)

5. przykłada wagę do zasady różnorodności (tolerancja) w życiu społecznym i politycznym

6. jest powściągliwy dzięki wyznawanej zasadzie niedoskonałości

7. jest przekonany, że wolność i własność ściśle się ze sobą łączą (nie ma wolności bez własności prywatnej)

8. wspiera utworzone dobrowolnie społeczności, a przeciwstawia się przymusowemu kolektywizmowi

9. dostrzega potrzebę istnienia rozsądnych ograniczeń nakładanych na władzę i ludzkie umiejętności

10. rozumie że stałość i zmiana muszą być rozpoznane i uznane za niezbędne w witalnym społeczeństwie (dla zachowania ciągłości, równowagi)

Ideologia (z gr. Idea- wyobrażenie, logos- słowo, nauka), Idee to koncepcje, wartości, które powinno się realizować w życiu, zbiór idei, poglądów i przekonań opisujących rzeczywistość oraz zawierających jej ocenę i zasady postępowania grup, ruchów społecznych i partii politycznych.

Język ideologii:

a) zdania orzekające

b) sądy wartościujące- ocena rzeczywistości -> najczęściej negatywna

c) dyrektywy działania- w oparciu o ocenę opis działania

Funkcje ideologii:

1. Społeczne

Budowanie solidarności grupowej i społecznej. Ideologie służą rozbudzaniu przynależności grupowej, narodowej, religijnej. Ideologie służą interesom grupowym. Reprezentowanie interesów określonej grupy społecznej realizowane poprze:

• Jednolite definicje sytuacji

• Kształtowanie świadomości celów, które ta grupa ma zrealizować

2. Psychologiczne

Ideologia rozwiązuje problemy poczucia przynależności jednostki do danej grupy. Ideologiczne zaangażowanie próbą znalezienia antidotum na wykluczenie w swoim otoczeniu.

Cechy ideologii:

1. każda ideologia posiada naczelną ideę, ideę przewodnią, wokół której zorganizowany jest opis rzeczywistości; idee odnoszą się do celów, które mamy realizować w danej grupie

2. w przeciwieństwie do filozofii, ideologia jest światopoglądem jakiejś grupy. Ideologia determinuje grupę, klasę, naród, wyraża jej światopogląd

3. ideologie odwołują się do idei, które uznawane są za pewne aksjomaty, dogmaty- są niezależne od obiektywnej rzeczywistości; idee jako prawdy niepodważalne (dogmat)

4. wartość ideologii mierzona jest skutecznością, nie prawdziwością ideologii; ideologia musi być funkcjonalna, użyteczna, przydatna do realizacji celów

5. ideologia zawiera w sobie pewne treści normatywne-> wskazuje co powinno być standardem i apeluje o realizacje tych postulatów; te normy ideologia próbuje uprawomocnić np.: poprzez tworzenie kodeksów, konstytucji, statutów, itp.

6. każda ideologia poszukuje siły do realizacji swoich własnych celów; jeżeli nie ma tej siły ideologia jest czymś papierowym; pojawia się dążenie do przejęcia władzy bo władza jest tą siłą, która służy do realizacji celów. Władza podtrzymuje ideologię i przyczynia się do jej rozprzestrzeniania

7. każda ideologia próbuje wskazać negatywny układ odniesienia, definiuje wroga; wrogiem jest ten, kto za takiego zostanie uznany, zdefiniowany

Motywy legitymizacji władzy:

1. motyw powołania, przeznaczenia- procesy dziejowe, które sprawiają, że jakaś grupa, jednostka staje się podmiotem historii, pełni rolę przewodnią np.: grupa, jednostka, naród wybrany

2. motyw gnostyczny- są ludzie, którzy wiedzą lepiej, grupa wtajemniczonych, która dysponuje wiedzą niedostępną innym; ludzie predestynowani do przejęcia władzy

3. motyw misji do spełnienia

4. motyw „rząd dusz”- są przekonani, że ludźmi trzeba kierować, sterować, manipulować. Ludzie, którzy podlegają władzy powinni mu się podporządkować. Instrumentalne traktowanie człowieka. Władza daje prawo do dysponowania prawem, kierowaniem ludźmi.

---