Co to jest lęk?
Lęk jest rodzajem strachu.
Strach jest emocją podstawową (obok miłości, złości, zdziwienia i obrzydzenia) składającym się z trzech komponentów:
poznawczego, (werbalnego, świadomego)
behawioralnego
fizjologicznego
Komponenty poznawcze to wiedza na temat strachu, emocjonalnych reakcji, sytuacji wywołujących ten stan a przede wszystkim jest to świadomość przeżywania określonych emocji. Taką dobrze uświadomioną emocję nazywa się uczuciem.
Komponenty behawioralne strachu to:
opuszczanie lub unikanie prowokujących sytuacji, przerywanie określonych aktywności oraz unikanie lub odczuwanie niechęci do określonych przedmiotów czy obiektów
odpowiednia, wskazująca na przeżywanie strachu mimika twarzy oraz postawa ciała
Komponenty fizjologiczne strachu to:
zwiększenie tempa uderzeń serca,
rozszerzanie się źrenic oczu,
wzrost ciśnienia krwi,
zmiany w wydzielaniu hormonów nadnerczy
zmiany w szybkości i głębokości oddechu,
wydzielanie nadmiernej ilości potu i związany z tym procesem wzrost reakcji skórno-galwanicznej.
Te trzy komponenty strachu - werbalne, behawioralne i fizjologiczne mogą w zależności od podmiotu i sytuacji wzrastać bądź maleć.
Gdy komponent poznawczy nie występuje lub zostaje zatarty, podmiot nie zdaje sobie sprawy, jakiej emocji doświadcza. Mówimy wtedy, że przeżywa stan lęku.
Istnieje, ze względu na patomechanizm powstawania szereg rodzajów lęku:
fobie - jest to lęk skierowany na jakiś określony przedmiot lub sytuację.
Fobia powstaje w bardzo wczesnym dzieciństwie w sytuacji, w której podmiot przeżywa bardzo silny strach i nie zapamiętuje okoliczności zaistnienia tej emocji. To co pozostaje, to odczucie paniki przeżywane w określonych sytuacjach oraz symptomy behawioralne i fizjologiczne strachu. Prawdopodobnie ma miejsce mechanizm ewolucyjnego torowania czy przygotowania (Öhman, 1992), niektóre obiekty, ważne dla gatunku, wywołują łatwiej lęk niż inne (np. u naczelnych i człowieka są to węże czy pająki).
lęk uogólniony, niepokój.
Występuje jako suma niewielkich zagrożeń, które przekraczają wartość krytyczną. Niepokój jest domeną naszych czasów. Wynika on z szybkiego tempa życia (wiele zmian w życiu zarówno własnym jak i rodziny) oraz zbyt dużej liczby docierających do nas zagrażających informacji praktycznie z całego świata. Część ludzi nie potrafi sobie z tymi problemami poradzić, odczuwają fizjologiczne objawy strachu oraz prezentuje charakterystyczne zachowania ale nie jest w stanie uzasadnić powodów takiego stanu rzeczy, bo właściwie takiego racjonalnego wytłumaczenia nie ma. Taki niepokój związany jest z codziennie przeżywanym stresem, ale nie jest to takie samo zjawisko.
lęk wynikający z przeżycia konfliktowej sytuacji.
Jest strach, który po raz pierwszy zaistniał w bardzo wczesnym dzieciństwie albo w sytuacji bardzo stresującej. Komponenty: behawioralny i fizjologiczny zostały zapamiętane przez układ limbiczny mózgu, natomiast komponent poznawczy nie, ponieważ mechanizm pamięci deklaratywnej nie był jeszcze dojrzały bądź nie zadziałał z powodu silnego stresu, przeżywanego przez podmiot.
4. lęk wynikający z wyparcia
Wyparcie (represja) jest mechanizmem obronnym opisanym po raz pierwszy przez S. Freuda. Mechanizm polega na „wyrzuceniu” ze świadomości poznawczych elementów przeżywanego konfliktu zagrażającego. To, co pozostaje w świadomości to nieokreślone do końca odczucie paniki czy silnego niepokoju. Pojęcie wyparcia jest w dalszym ciągu (od ponad 100 lat) przyczyną wielu dyskusji na gruncie medycyny, psychologii i nauk pokrewnych. Postępy neuropsychologii nie dają odpowiedzi czy to zjawisko może mieć miejsce i jak do niego dochodzi. Jednocześnie nie zaprzeczają możliwości istnienia represji.
5. lęk będący skutkiem zespołu stresu pourazowego.
Tego typu odczucia są wynikiem bardzo silnego przeżycia i „odzywają się” po tygodniach, miesiącach czy latach od właściwego wydarzenia (wojny, katastrofy czy napadu)
6.....panika - gwałtowne napady lęku z punktu widzenia podmiotu pojawiające się zupełnie bez przyczyny
1