Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie
Kierunek: pedagogika
Specjalność: doradztwo pracy i BHP
Metodyka pracy opiekuńczo-wychowawczej
Temat: Wioski dziecięce SOS
Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce (SOS Children's Village) jest pozarządową organizacją dobroczynną. Opiekuje się dziećmi opuszczonymi, osieroconymi oraz tymi z rodzin dysfunkcyjnych. Działa w 132 krajach, w Polsce jest organizacją pożytku publicznego.
Wszystko zaczęło się w Austrii w Imst. W 1949 roku student medycyny, pedagog Hermann Gmeiner razem z przyjaciółmi wybudował pierwszą Wioskę Dziecięcą, która stała się domem dla sierot wojennych i opuszczonych dzieci, która stanowiła i stanowi wzór do tworzenia takich wiosek w innych krajach.
Projekt rozwijał się bardzo dynamicznie w 1960 roku sieć wiosek składała się z 10 placówek i stu rodzin, które były wspierane regularnie przez milion darczyńców. Powstawały w wielu europejskich miastach. Założono biuro generalne SOS-Kinderdorf International w Strasburgu jako parasol organizacyjny dla Wiosek SOS a Hermann Gmeiner był jego pierwszym prezesem. W kolejnych latach organizacja zaczęła wykraczać poza Europę. Popularna kampania „Ziarnko ryżu” pozwoliła wybudować pierwszą wioskę w Korei, jak również zaczęły powstawać w innych państwach Azji jak i Ameryce Łacińskiej. Pod koniec lat 60 zbudowano największą SOS Wioskę Dziecięcą w Go Vap w Wietnamie.
W 1970 roku rozpoczęto działalność na „czarnym lądzie”. Pod koniec lat siedemdziesiątych w Afryce powstało 30 Wiosek SOS.
W 1982 roku została otwarta Akademia Hermanna Gmeinera w Innsbrucku w Austrii, która stała się ośrodkiem szkoleniowym dla pracowników SOS z całego świata, miejscem spotkań międzynarodowych oraz centrum rozwoju koncepcji opieki nad dzieckiem i wychowania w SOS Wioskach Dziecięcych. Dwa lata później bo w 1984 roku została założona pierwsza SOS Wioska Dziecięca w Polsce, w Biłgoraju.
Wraz z otwarciem pierwszej Wioski Dziecięcej w 1996 roku w Adelaide w Australii, działalność SOS objęła wszystkie kontynenty świata. W 2002 roku stowarzyszenie otrzymało nagrodę im. Conrada N. Hiltona, która przyznawana jest organizacjom charytatywnym za szczególny wkład w działania ograniczające ludzkie cierpienie.
W 2010 roku na całym świecie działało ponad 500 SOS Wiosek Dziecięcych w 132 krajach. Pod opieką Stowarzyszenia znajdowało wówczas 1 272 400 dzieci na całym świecie.
Co to jest Wioska dziecięca SOS??
Dla Hermana Gmeinera rodzina stanowiła duchową i pedagogicznie wartościową wspólnotę, gdyż ona zapewnia i zaspokaja podstawowe potrzeby psychospołeczne dziecka. Rodzina poprawnie funkcjonująca konieczna jest dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży zarówno pod względem fizycznym i społecznym jak również moralnym i duchowym. Dlatego Hermann Gmeiner chciał stworzyć dzieciom osieroconym, niechcianym nie mającym szans na powrót do biologicznej rodziny, środowisko wychowawcze zbliżone do przykładnego życia rodzinnego. I tak się stało.
Wioska dziecięca SOS jest to nazwa zwyczajowa, która została przyjęta dla osiedla składającego się z 12-14 domków oraz budynku administracyjnego zwanego także domem gminnym. Znajdują się tam pomieszczenia biurowe, świetlica, gabinety osób wspomagających. Osobami tymi jest dyrektor wioski, pedagog, psycholog, pracownik socjalny, logopeda i asystenci rodzinni. Wioską kieruje dyrektor.
Każdy z domów jest zamieszkiwany przez oddzielną rodzinę, którą tworzą Mama SOS wraz z 6 - 8 dziećmi. Przekonanie jest jednak takie, że obydwoje rodzice lepiej wywiążą się z zadań niż samotna matka ale znalezienie małżeństwa, które poświęci się całkowicie wychowaniu obcych dzieci było bardzo trudne. Jednak dopuszczone jest prowadzenie takich domów przez małżeństwa. Są to Rodzice SOS. Taka rodzina ma funkcjonować jak normalna rodzina. Rodziny same decydują o planie dnia i w jaki sposób spędzą wolny czas. Dzieci same decydują jak dzieci będą mówić do swoich opiekunów.
Matki SOS pełnią najważniejszą rolę w wioskach. Przyjmują na siebie odpowiedzialność za zapewnianie troskliwej opieki i wychowanie. Dlatego wybór matki SOS musi być bardzo rozważny. Ogólnie nowozatrudniona matka SOS, zanim uzna się ja za przygotowaną do wykonywanych zadań przechodzi przynajmniej 21 - miesięczne szkoleni praktyczne i 3 - miesięczne teoretyczne. W toku pełnienia swej funkcji jest także zobowiązana do dokształcania.
Wioski dziecięce zapewniają długotrwałą opiekę i wychowanie osieroconym i opuszczonym dzieciom i młodocianym niezależnie od ich etnicznej przynależności, narodowości i wyznania religijnego. Cel ten realizowany jest przez odpowiednio dobraną rodzinę zastępczą, która ma do dyspozycji własny dom jednorodzinny. Istotnym kryterium przyjmowania dzieci na wychowanków jest ich trudna a wręcz beznadziejna sytuacja życiowa. W jednej wiosce mieszka ok. osiemdziesięciu wychowanków. Dzieci przyjmowane do wioski dziecięcej pochodzą najczęściej z rodzin moralnie zdeprawowanych czyli patologicznych, dysfunkcyjnych, dewiacyjnych czy podwyższonego ryzyka. Niektóre dzieci nie trafiają do Wiosek Dziecięcych SOS z domów pochodzenia ale przechodzą jeszcze przez dom dziecka, pogotowie opiekuńcze czy rodziny zastępcze dzieci przyjmowane do wiosek są z głębokimi urazami psychicznymi,, pochodzą ze środowisk gdzie był wyraźny niedosyt uczuć, gdzie nie znajdowały oparcia.
Dzieci do wiosek przyjmowane były według kryteriów:
- utrata rodziców biologicznych lub pozbawienie ich praw rodzicielskich
- nieprzekroczenie dziesiątego roku życia
- względnie dobry stan zdrowia fizycznego i psychicznego.
Pierwszeństwo miały dzieci z rodzin wielodzietnych. Przyjmowaniem dzieci zajmuje się komisja rekrutacyjna i ona zajmuje się typowaniem dzieci do określonych rodzin.
SOS Wioski Dziecięce nie są placówkami opiekuńczo-wychowawczymi w potocznym rozumieniu. Są to placówki sprzyjające wielostronnemu rozwojowi wychowanków w warunkach jakie są możliwe w przykładnym życiu rodzinnym. Wychowankowie nie są izolowani społecznie, mają zapewnione nawiązywanie i utrzymywanie bliskich kontaktów ze środowiskiem lokalnym.
Wioski takie nie są ogrodzone lub są ogrodzone symbolicznym płotem. Wioski buduje się na obrzeżach większego osiedla czy miasta. Na terenie są place zabaw, boiska do gry w piłkę. Dzieci uczęszczają do publicznej, miejscowej szkoły wraz z dziećmi z sąsiadujących osiedli. Wyjątkami są dzieci, które muszą mieć indywidualny tok nauczania.
Z pedagogicznego punktu widzenia najcenniejszą zaletą wiosek dziecięcych jest to, iż każda stanowi zgrupowanie kilkunastu rodzin SOS. Rodziny te nie są wstanie zapewnić naturalnej rodziny jednak stanowią ich namiastkę.
Opiekunowie nie są pozostawieni tylko sami sobie, są wspierani przez personel pedagogiczny (pedagoga, psychologa, logopedę) jak również przez asystentów wychowawców inaczej nazywani ciocie i wujkowie, wolontariusz i starsi wiekiem wychowankowie, którzy pomagają w codziennych pracach. Takie wsparcie i pomoc chroni również Matkę SOS przed tzw. wypaleniem zawodowym. Ciocie i wujkowie zastępują również matkę SOS podczas jej nieobecności. Zwykle ciocie i wujkowie mieszkają na terenie wiosek.
Na ogół rodzina SOS nie jest pokoleniowa. Funkcjonuje co najwyżej kilkanaście lat do momentu osiągnięcia przez wychowanków 14 lub 15 lat. Rodzina rozwiązuje się w sposób naturalny co nie oznacza, że wychowankowie po opuszczeniu domu nie mogą liczyć na duchowe wsparcie. Mają zagwarantowane miejsce w jednym z młodzieżowych wspólnot mieszkaniowych do ukończenia nauki. Pod koniec funkcjonowania rodziny Matka SOS ma pod opieką od jednego do trójki dzieci. po rozwiązaniu rodziny proponuje się jej albo kolejną rodzinę, inną pracę lub przejście na emeryturę. Obecnie wychowankowie mogą przebywać w rodzinie do pełnoletniości.
SOS Wioski Dziecięce funkcjonują zgodnie z czterema zasadami:
Matka SOS Wioski Dziecięcej
Rodzeństwo
Dom
Wioska
Matka SOS pierwsza zasada poprawnego funkcjonowania wioski dziecięcej. Zapewnienie opuszczonemu, osieroconemu dziecku i nastolatkowi możliwie bezgranicznie oddanej matki zastępczej. Pierwotnie zakładano, że matka SOS może zostać kobieta samotna, uzdolniona pedagogicznie, pełna macierzyńskiej miłości, gotowa do poświęceń, zdrowa fizycznie i psychicznie, poprawna moralnie i wierna swym przekonaniom. Podstawowym obowiązkiem jest zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa i miłości. Dzieci opuszczone bardziej potrzebują macierzyńskiej miłości. Matka SOS stanowił namiastkę matki naturalnej.
Rodzeństwo. Zasada ta zakłada wspólne mieszkanie dziewczynek i chłopców w jednym domu zgodnie z wymogami koedukacyjnymi. Wychowankowie są zazwyczaj w różnym wieku. Pierwszeństwo do zamieszkania w rodzinie ma rodzeństwo naturalne, które nie podlega rozdzieleniu, gdyż według Gmeinera może prowadzić do „katastrofalnych zaburzeń rozwojowych”. Rodzeństwo wspiera i wspomaga się wzajemnie.
Dom. Zasada ta gwarantuje wychowankom długotrwałe zamieszkanie w jednorodzinnym domu. Ma on zrekompensować dzieciom brak ich naturalnego środowiska rodzinnego. Miejsce centralne w domu stanowi pokój dzienny. W nim domownicy spotykają się, prowadzą swobodne rozmowy, bawią się odrabiają lekcje oglądają TV, przyjmują gości itp. Bardzo ważna jest też kuchnia dzieci pomagają matce w przygotowaniu posiłków. Matka ma swój pokój dzieli go ewentualnie z niemowlęciem jeśli zgodziła się opiekować nim prze cały czas, sypialnie oddzielne dla dziewcząt oddzielne dla chłopców. Przed domem znajduje się ogródek warzywny w uprawianiu pomagają wszyscy domownicy. Domy są zazwyczaj jednopiętrowe. Dba się aby wyposażenie odpowiadało przeciętnemu standardowi. Pragnie się ustrzec wychowanków przed rozczarowaniem. Mieszkańcy wzajemnie na siebie oddziaływają, wykonują różne obowiązki, przeżywają wspólnie radości i smutki. Wszystko to sprzyja zaspokajaniu ich podstawowych potrzeb psychospołecznych takich jak miłość, bezpieczeństwo i przynależność.
Wioska. Czwarta zasada mówi, że każda z SOS Wiosek Dziecięcych staje się z czasem zintegrowaną wewnętrzną częścią. Zgodnie z ta zasadą wychowankowie są nie tylko poddawani wpływom Matki SOS ale również wewnętrznie zintegrowanej wspólnoty. Łącząca wychowanków więź z wioską wzmacnia ich wewnętrznie, stanowi wsparcie moralne, umacnia poczucie bezpieczeństwa, podnosi samoocenę i ułatwia identyfikację z wioską.
Bez przestrzegania powyższych zasad pedagogicznych podejmowana praca w SOS byłaby uboższa i na pewno mniej skuteczna.
Zanim ktokolwiek zatrudni się w wiosce może ją zwiedzić, nawiązać dorywcze kontakty, złożyć nieoficjalną wizytę zapoznać się z działalnością z dokumentami dotyczącymi zatrudnienia pracowników. W wioskach odbywają się cotygodniowe spotkania nowo zatrudnionych z przełożonymi. Osoby pracujące podlegają okresowej ocenie ostateczna ocena jest wypadkową spostrzeżeń i uwag osoby odpowiedzialnej za pracownika. Ocena ma uświadomić pracownikowi możliwość usprawnień. Okresowej ocenie podlegają także dyrektorzy SOS Wiosek Dziecięcych. Dyrektor ma być zarządcą o czułym sercu, nieszczędzącym czasu i energii na skuteczne zarządzanie wioską. Dyrektor zajmuje się także sprawami finansowymi i administracyjnymi, reprezentuje wioskę na zewnątrz i podlega bezpośrednio dyrektorowi krajowego Stowarzyszenia SOS Wioski Dziecięce. Dyrektor każdej wioski powinien być postrzegany jako niezawodny przyjaciel, doradca i partner do rozmów. Musi być praktycznie dostępny całodobowo. Z reguły więc mieszka na terenie wioski w raz ze swoją rodziną. Dyrektor ma niekiedy do dyspozycji dwóch doświadczonych współpracowników. Jeden wspomaga go administracyjnie, drugi w sprawach związanych z rozwojem i wychowaniem dzieci i młodzieży.
Ogólnym celem wychowania w SOS Wioski Dziecięce jest przygotowanie wychowanków „do pełnego usamodzielnienia i do wartościowego funkcjonowania w dorosłym życiu”, w tym do samodzielnego rozwiązywania problemów życiowych. Dąży się do takiego stworzenia relacji, więzi między Matką SOS a wychowankami aby były zbliżone do takich jakie są w normalnie funkcjonującej rodzinie.
Hermann Gmeiner dopiero po latach od opuszczenia swojego rodzinnego domu i wsi zrozumiał, że przedwczesna śmierć jego matki pomogła mu przygotować się do czekających go zadań zawodowych. Matka i opiekująca się swoim rodzeństwem siostra Hermanna Eliza stały się ważnym punktem przy ustaleniu kryterium wyboru matek SOS. Jego najmłodszy brat Anton, który został adoptowany przez brata jego matki, umocnił w nim przekonanie o nierozdzielaniu rodzeństwa.
W realizowaniu swoich idei pomogło Gmeinerowi jego konsekwentne i wytrwałe dążenie do celu jak również uzdolnienia organizatorskie i przywódcze oraz łatwość nawiązywania trwałych przyjaźni. Zmarł w 1986 roku.
Obecnie w Polsce działają 4 Wioski Dziecięce SOS w Biłgoraju, Siedlcach, Karlinie i w Kraśniku.