1. Przedmiot i zakres diagnozy resocjalizacyjnej (od czego zależy).
(Uzależnienie od przyjętej koncepcji przystosowania społecznego i koncepcji resocjalizacji)
• ujęcie prakseologiczne - określony stan rzeczy, zjawisk, procesów.
• ujęcie socjotechniczne - system społeczny i jego funkcjonowanie oraz jego wpływ na adaptację jednostki.
• ujęcie kliniczne - zaburzenia poznawcze, emocjonalne, osobowościowe, zachowania oraz ich uwarunkowania.
• ujęcie pedagogiczne - zachowania niepokojące z wychowawczego punktu widzenia lub środowisko dysfunkcjonalne wychowawczo.
• ujęcie interdyscyplinarne (skuteczne) - jednostka jako całość psychofizyczna (wielowymiarowa i dynamiczna) oraz jej otoczenie społeczne (złożone i wielopoziomowe).
2. Definicja: diagnostyki, diagnozowania i diagnozy.
Diagnostyka - dyscyplina naukowa, przedmiotem której jest rozpoznawanie i różnicowanie ocenianych zjawisk i stanów rzeczy. Ma na celu ocenę różnych zjawisk. Wymaga metod, technik i narzędzi, dzięki którym można zapewnić rzetelność, trafność i obiektywność poznania.
Diagnozowanie - zbieranie danych oraz ich ocena i interpretacja.
Rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie objawów w
oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości w danej dziedzinie (def. Ziemski)
Diagnoza - wynik postępowania diagnostycznego. Opiera się na doświadczeniu (dane empiryczne) i rozumowaniu (różnicowanie, sprawdzanie hipotez, wyjaśnianie itd.)
Diagnoza w pedagogice:
• Diagnoza jest podstawą wszelkiej działalności pedagogicznej (warunek racjonalnego oddziaływania).
• Ma zastosowanie w działalności wychowawczej, dydaktycznej, terapeutycznej, resocjalizacyjnej, profilaktycznej itp.
• Jest podstawą decyzji o kierunkach, warunkach, i środkach oddziaływań wobec osób, zjawisk, procesów.
• Służy praktycznej pomocy
3. Założenia teoretyczno - metodologiczne diagnostyki resocjalizacyjnej (pomiaru nieprzystosowania społecznego).
• przyjęcie określonej definicji niedostosowania
• określenie wskaźników empirycznych i definicyjnych
• konstrukcja narzędzia pomiaru na podstawie przyjętych założeń teoretycznych
• sprawdzanie kryteriów poprawności metodologicznej narzędzia pomiaru (standaryzacja, trafność, rzetelność) zaopatrzenie w normy rozwojowe i środowiskowe
Założenia teoretyczne diagnostyki resocjalizacyjnej:
• kim jest człowiek - koncepcja człowieka i jego powiązań z rzeczywistością, dzięki czemu można określić właściwości i cechy podlegające rozpoznaniu
• dlaczego i w jaki sposób się staje - koncepcje środowiska życia jako warunki rozwoju jednostki
• co zaburza rozwój - koncepcje rozwoju jednostki (pozwalają np. określić jakość i typ trudności).
Założenia metodologiczne procesu diagnozowania w resocjalizacji:
• społeczno - praktyczny wymiar diagnozy resocjalizacyjnej
• specyfika diagnozy resocjalizacyjnej - funkcje, przedmiot, cechy i kryteria.
Społeczno - praktyczny wymiar diagnozy resocjalizacyjnej (założenia metodologiczne)
• metodyka wychowania resocjalizującego
1. metodyka badania rzeczywistości wychowawczej
* badania szczegółowe (indywidualne) diagnostyka
* badania ogólne (generalizacja) metodologia
2. metodyka modyfikowania rzeczywistości wychowawczej
* metodyka oddziaływania (antropotechnika : psychotechniki i. socjotechniki oraz kulturotechnika)
• cele oddziaływania resocjalizującego
• wiedza teoretyczna i diagnostyczna
• dysponowanie metodami i technikami działania
• formułowanie zaleceń dotyczących modyfikacji danego stanu rzeczy (skuteczność modelu diagnozy zależy od wszystkich powyższych aspektów)
Wymiary diagnozy resocjalizacyjnej (podstawa oddziaływań praktycznych)
• indywidualny - diagnoza przypadku i rozwiązanie jego indywidualnych problemów, Istotna jest tu trafność wewnętrzna (zgodność rozpoznania ze stanem faktycznym)
• społeczny - formułowanie ogólnych zaleceń metodyki postępowania i sprawdzanie ich skuteczności. Istotna jest tu trafność zewnętrzna (jest wyznaczana przez skuteczność działań profilaktycznych i korekcyjno - resocjalizacyjnych)
4. Specyficzne cechy diagnozy resocjalizacyjnej.
• Obejmuje przeszłość i teraźniejszość
• jest cykliczna
• wykorzystuje metody ilościowe i jakościowe
• celem jest identyfikacja dysfunkcji i sfer prawidłowo funkcjonujących
• identyfikuje czynniki pierwotne i wtórne oraz dominujące i pochodne
• poprzedza umieszczenie jednostki w instytucji i towarzyszy działaniu
• pełni funkcję selekcyjną (diagnoza różnicowa)
5. Model psychometryczny (ilościowy) i kliniczny (jakościowy) diagnozy.
Metody i techniki badania:
• Wywiad środowiskowy, rozmowa kierowana, obserwacja, analiza wytworów i dokumentów, kwestionariusz, inwentarze, skale i testy psychologiczne, metoda projekcyjna, testy osiągnięć szkolnych.
• Są to więc metody testowe i poza testowe
Założenia podejścia psychometrycznego:
• Ludzie różnią się natężeniem i intensywnością diagnozowanych cech, dlatego ocenę indywidualną uzyskuje się przez porównanie z wynikami standardowymi (normami), najczęściej dotyczy zachowań i osobowości.
• Diagnosta wykonuje rutynowe i stereotypowe czynności (możliwe małe poczucie odpowiedzialności).
Założenia podejścia klinicznego:
• Jednostka jest dynamiczna i niepowtarzalną całością.
• Diagnosta decyduje o zakresie zbieranych danych i ich opracowaniu, diagnoza i terapia przenikają się.
6. Funkcje diagnozy resocjalizacyjnej.
• Opisowe - (jaki jest stan rzeczywistości, co jest i jakie to jest). Trafny i uprawomocniony opis symptomów, genezy i mechanizmów regulacyjnych niedostosowania społecznego
• Wyjaśniające, eksplanacyjne - (dlaczego identyfikowany stan pojawił się i jakie mechanizmy regulacyjne są za to odpowiedzialne).Uzasadnienie i usprawiedliwienie występowania zjawiska niedostosowania społecznego na podstawie przyjętych założeń terapeutycznych.
• Ewaluacyjne - (czy i na ile identyfikowany stan odbiega od powszechnie przyjętych standardów). Zestawienie danych opisowych z odpowiednimi normami np. psychometrycznymi, zdrowotnymi, prawnymi, moralnymi, obyczajowymi, społecznymi określającymi prawidłową adaptacje społeczna jednostki.
• Ekspresyjno-terapeutyczne - ujawnienie problemów i lęków może terapeutyzować i aktywizować proces diagnostyczny, ale czasem może mieć znaczenie traumatyzujące.
• Utylitarno-optymaiizujące - (na ile stan istniejący odbiega od stanu optymalnego i jak do tego stanu doprowadzić). Obejmuje projektowanie pedagogiczne dokonywane na podstawie uzyskanych danych pozwalających dobrać odpowiednie metody i techniki modyfikacji zaburzeń funkcjonowania jednostki i jej otoczenia.
• Weryfikacyjne - (czy zidentyfikowany stan i jego wyjaśnienie jest trafne, a podjęte działania właściwe i skuteczne). M.in. jak wychowanek reaguje na projektowane bodźce i sytuacje wychowawcze.
• Prognostyczne - (jak będzie się dany stan rozwijał). Jaki będzie kierunek oraz przebieg zjawisk i procesów związanych z niedostosowaniem w przypadku interwencji i jej braku.
Diagnoza resocjalizacyjna ma więc charakter poznawczy i praktyczny (decyzyjny).
7. Etapy diagnozy resocjalizacyjnej.
1. Diagnoza kostatująca fakty, wobec których zachodzi konieczność postępowania reformującego lub korygującego(są to np. negatywne reakcje na wymagania i nakazy pełnionych ról, zaburzenia w zachowaniu). Obejmuje opis i wyjaśnienie w kategoriach przyczynowo - skutkowych rodzaju występujących zaburzeń, rodzaju mechanizmów psychologicznych i społecznych leżących u podłoża zaburzeń. Efektem jest pełny opis istniejącego stanu rzeczy oraz jego ocena i decyzja co do ewentualne interwencji. Ocena aktywów.
2. Diagnoza projektująca - ukierunkowuje działania wychowawcze i wskazuje rozwiązania metodyczne, formułuje wiele hipotez będących podstawą podjęcia decyzji o kierunku i zakresie planowanych działań naprawczych, strategiach, procedurach i metodach adekwatnych do problemu. Cel stanowi ocena poziomu ewentualnych strat i zysków przy wyborze określonego rozwiązania. Główny cel to optymalizacja działań korekcyjnych uwzględniających specyfikę, nasilenie, genezę, stadium, tendencję rozwojowe zjawiska, jak i formy, metody, środki i możliwości jakimi dysponuje się przy podejmowaniu działań profilaktyczno - wychowawczych.
3. Diagnoza korygująca przebieg oddziaływań. Celem jest poznanie czynników sytuacyjnych i osobowych wpływających na przebieg zaprojektowanego działania (kompetencje, błędy, relacje, wpływ grupy). Celem jest też ocena sytuacji pojawiająca się w toku działań np..głodówki.
4. Diagnoza sprawdzająca - diagnoza efektów. Ocena skuteczności działań resocjalizacyjnych. Ma charakter diagnozy porównawczej - porównuje stan końcowy i początkowy ( z uwzględnieniem kierunku - zmiany pozytywne czy negatywne). Ocenia się też stopień zbliżenia do stanu optymalnego. Sprawdzanie hipotez jest możliwe tylko w działaniach praktycznych
Źródła informacji powinny być różne m.in. otoczenie społeczne (rodzice, nauczyciele) podmiot poznawczy i poznający. Szacowanie stopnia nieprzystosowania powinni dokonać sędziowie kompetentni dobrze znający osobę o pozytywnym nastawieniu.
8. Modele diagnozy resocjalizacyjnej: behawioralny, interakcyjny, interdyscyplinarny (zwróć uwagę na założenia i podstawy teoretyczne, przedmiot diagnozy, ceł, metody, techniki, narzędzia - zalety i wady).
• Model diagnozy behawioralnej - w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego są zachowania odchylające się od normy w sensie statystycznym, tj. nie mieszczące się w granicach jednego odchylenia standardowego.
W modelu behawioralnym diagnozy resocjalizacyjnej jej przedmiotem są zachowania odchylające się od normy nie tylko ze względu na swą częstotliwość czy nasilenie, ale także ze względu na ich sprzeczność z obowiązującymi w danym systemie społecznym standardami społeczno-kulturowymi.
ZAKRES DIAGNOZY: jest ściśle ograniczony do badania związków pomiędzy uprzednimi obserwowanymi przez diagnostę bodźcami działającymi na jednostkę, a jej antyspołecznymi reakcjami.
CEL: odkrywanie czynników wywierających wpływ na zmianę zachowania jednostki. Optymalna metoda diagnozowania: bezpośrednia obserwacja zachowania jednostki w różnych sytuacjach życiowych oraz dokonywanie sprawozdań.
Techniki diagnostyczne: tylko te narzędzia, których trafność i rzetelność uprzednio sprawdzono i nie budzi ona zastrzeżeń z psychometrycznego punktu widzenia.
W modelu tym zakłada się, iż istotą nieprzystosowania społecznego są zachowania, a resocjalizacja polega tylko i wyłącznie na modyfikacji tych zachowań zgodnie z prawami teorii uczenia się.
• Model diagnozy interakcyjnej - w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego jest rodzaj i jakość stosunków interpersonalnych jakie jednostka utrzymuje z osobami „socjalizująco znaczącymi" tj. z rodzicami, wychowawcami, kolegami oraz jej psychospołeczny rozwój, a zwłaszcza poziom rozwoju społeczno-moralnego.
W modelu tym przedmiotem zainteresowania diagnosty jest psychospołeczny rozwój jednostki oraz jego zaburzenia prowadzące do przejawów dezadaptacji, czyli wadliwości w społecznym funkcjonowaniu jednostki, których obserwacyjnymi korelatami są konfliktowe stosunki interpersonalne jednostki z innymi ludźmi. Model ten nawiązuje do psychologicznych koncepcji psychospołecznego rozwoju jednostki, w których zahamowania jednostki traktowane są jako przejawy zaburzeń regulacji neurofizjologicznej lub psychologicznej jednostki w danym otoczeniu społecznym.
CEL : identyfikacja oraz wyjaśnienie znaczenia poszczególnych dysfunkcji w adaptacji społecznej jednostki i jej zaburzeniach, by w następstwie dokonanego rozpoznania móc zaproponować odpowiednią korekturę rozwoju psychospołecznego poprzez zastosowanie trafnych metod oddziaływania wychowawczego i terapeutycznego.
• Model diagnozy interdyscyplinarnej - w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego sanie tylko zachowania, ale przede wszystkim mechanizmy regulacji psychologicznej i społecznej prowadzące do zaburzeń w społecznym przystosowaniu jednostki.
Jest to najbardziej wszechstronny i wyczerpujący model. W modelu tym nieprzystosowanie społeczne ujawniane jest jako antagonizm destruktywny przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych jednostki, ujawniający się w warunkach wysokiego skumulowania niekorzystnych czynników biopsychicznych i socjokulturowych utrudniający jej normalny psychospołeczny rozwój.
CEL: identyfikacja postaw antyspołecznych, określenie sposobu ich integracji oraz wewnętrznej regulacji, identyfikacja wadliwych ról społecznych, w jakie wchodzi badana jednostka, stwierdzenie poziomu internalizacji przepisów tych ról, wskazanie hipotetycznych czynników biopsychicznych (neurologicznych i psychiatrycznych) oraz socjokulturowych związanych: ze statusem rodziny, pozycją ekonomiczno - materialną, uczestnictwem w życiu kulturowym.
Model ten nazywany jest interdyscyplinarnym, gdyż w zbieraniu podstawowych danych zaangażowane są metody i techniki badawcze pochodzące z terenu rozmaitych monodyscyplin. Ponadto we wnioskowaniu diagnostycznym, będącym następstwem uporządkowania materiału empirycznego, stosuje się rozmaite schematy metodologiczne, wywodzące się bądź to z tradycji statystycznych (psychometryczny model) bądź z tradycji klinicznych (model kliniczny) lub socjalnych.
9. Uwarunkowania przebiegu procesu diagnostycznego.
Kontekst diagnostyczny ma miejsce kiedy szczerze i otwarcie osoba badana może mówić o swoich przeżyciach, uczuciach i innych treściach ważnych z punktu widzenia diagnostycznego.
Cechy i umiejętności diagnostyczne:
• Pocieszanie
• Rozwiązywanie problemów
• Postawa autorytarna
• Postawa pouczania („nie trzeba było")
• Postawa przymuszania, szantażowania
• Postawa rodzicielska (nie poruszanie trudnych tematów)
• Postawa nauczycielska (nie porusza się problemów rodzinnych w szkole dotyczących problemów w domu)
• Rola kumpla (pogawędki)
Często jednak dzięki takim postawom spowoduje to że postawi pseudodiagnozę ( diagnoza powierzchowna)
Czynniki zewnętrzne:
• Zaufanie
• Stworzenie odpowiednich warunków (np.. kobietę zgwałconą będzie przesłuchiwała kobieta itp.)
10. Podstawowe cechy kontaktu społecznego.
Asymetria ról - diagnosta kontroluje przebieg diagnozy i tworzy atmosferę.
Asymetria komunikacji - diagnosta słucha, klient otwiera się, udziela informacji, podstawowym narzędziem jest słuchanie.
Asymetryczność funkcji badania - co innego znaczy dla osoby badanej a co innego dla badacza.
11. Wskaźniki prawidłowego i pozornego kontaktu diagnostycznego.
Prawidłowego:
• Brak oporu w ujawnianiu informacji
• Adekwatność emocji do przekazywanych treści
• Wiarygodność udzielanych informacji
• Więcej odpowiedzi spontanicznych niż wymuszonych (gdy zadaje się pytanie a osoba badana odpowiada tylko tak-nie)
Pozornego:
• Konfabulacje (treści zmyślone)
• Poczucie u diagnosty, znajomość dalszego ciągu znajomości wydarzeń (np. diagnosta wie co za chwile powie badany)
• Brak logiki w wypowiedzi osoby badanej
• Znużenie diagnosty w słuchaniu
12. Czynniki wpływające na dynamikę kontaktu diagnostycznego.
Technika nawiązywania i budowania kontaktu diagnostycznego. Ważne tu jest:
• Rola pierwszego wrażenia - wyrabianie sobie opinii o drugim człowieku na podstawie pierwszego wrażenia
• Zachowanie dystansu psychologicznego - diagnosta nie może zaznaczać wyższości własnej pozycji bo utrudnia to otwarcie się, szczerość osoby badanej, nie należy też tego sztucznie powiększać np. jedna osoba siedzi wyżej druga niżej
• Rola pierwszych pytań - bo to one wzbudzają motywację, pytania na początku powinny być ogólne a dopiero później można przejść do szczegółowych. Do najważniejszych czynników utrudniających nawiązywanie kontaktu należą:
a) zbyt szybkie przejście do pytań które mogą być odebrane przez badanego jako zagrażające
b) zadawanie pytań które nawet pośrednio zawierają ocenę
c) nienaturalna ekspresja ustosunkowania się do badanego
Technika podtrzymywania kontaktu - może występować tu naturalny opór wynikający z niepokoju, wstydu lub poczucia winy badanego, ważne jest tu minimalizowanie poczucia zagrożenia, przez:
• ukazanie akceptacji, zrozumienia i zainteresowania przekazywanych przez werbalne i niewerbalne komunikaty z tym że muszą być one naturalne i zgodne
• próba rozwinięcia tematu połączona z parafrazą którą stosuje się gdy kontakt ulega zakłóceniu
• wyrażanie akceptacji i odzwierciedlenie uczuć osoby badanej, diagnosta pokazuje że badany ma prawo tak czuć i że to rozumie
• milczenie które wyraża szacunek dla przeżyć osoby badanej, występuje w sytuacjach trudnych emocjonalnie
13. Zakłócenie przebiegu kontaktu diagnostycznego.
Zjawisko oporu - opór w diagnozie to świadome lub nieświadome unikanie ujawnienia pewnych treści, wynikające z uświadomionego lub nieuświadomionego poczucia zagrożenia. Opór może przejawiać się w pozornym kontakcie lub jego braku.
14. Źródła i sygnały oporu badanego.
Źródła oporu:
• Wewnętrzne (strach, lęk, wstyd)
• Zewnętrzne (brak pytań ogólnych, pytania zbyt trudne, zbyt intymne, zbyt naukowy język, za duży nacisk)
Wskaźniki oporu:
• Przedłużające się milczenie (np. zbyt trudny temat ale bardzo ważny)
• Zmiana tematu rozmowy
• Nie mówienie o sobie
15. Techniki radzenia sobie z oporem.
16. Reakcje diagnosty wspomagające kontakt diagnostyczny.
• Sygnalizowanie akceptacji dla uczuć i emocji badanego
• Milczenie diagnosty
• Prośba o rozwinięcie tematu
17. Kierunki diagnozy resocjalizacyjnej (rodzaje np. pozytywna, negatywna, praktyczna itp.)
• Ze względu na potencjał:
* pozytywna - badanie mocnych stron aby na nich oprzeć działanie naprawcze
* negatywna - opis i wyjaśnienie zaburzeń
• Ze względu na zakres:
* pełna - obejmuje wszelkie aspekty funkcji jednostki
* ogólna - ogólna orientacja w terenie
* szczegółowa
*różnicowa
• Ze względu na podmiot:
* osobnicza
* grupy
* środowiska
• Ze względu na przedmiot:
* psychologiczna - opis zaburzeń w życiu jednostki
* pedagogiczna - ocena zależności między stanem realnym a oczekiwanym
• Ze względu na problem:
* poznawczo - teoretyczna
* decyzyjno - praktyczna
18. Metody i techniki diagnozy, narzędzia.
Metoda - zespół czynności które musimy wykonać aby osiągnąć cel.
Metody:
• Socjometryczne
• Indywidualnych przypadków
• Sondaż
• Obserwacja
• Eksperyment
Techniki:
• Obserwacja
• Techniki projekcyjne
• Rozmowa
• Analiza dokumentów
• Ankieta, testy
Narzędzia badawcze:
• Arkusze obserwacji
• Kwestionariusz ankiety
• Analiza, testy
19. Wywiad w diagnozie resocjalizacyjnej (charakterystyka, co badać nim można, sposób przeprowadzania wywiadu, warunki poprawności, sposoby rejestrowania, typy).
a) pytania muszą pozwolić nam na zebranie informacji subiektywnym i obiektywnych
b) pytania muszą być proste, jasne i konkretne
Zaczynamy od pytań łatwych i neutralnych, emocjonalnie trudne pytania przeplatamy z trudnymi.
20. Obserwacja: wady i zalety, warunki poprawności, zastosowanie.
Obserwacja - opiera się na procesach spostrzegania. Zalety:
• Jest naturalnym sposobem poznania świata
• Umożliwia poznanie zdarzeń (np. w odniesieniu do ludzi oraz zachodzącymi między nimi relacjach)
• Pozwala poznać coś co potem może okazać się istotne (kontekst zdarzeń) Wady: odnoszące się do obserwatora
• Niedoskonałość spostrzegania - zmysły ludzkie mają ograniczony zakres odbierania bodźców (np. zbyt duża odległość)
• Emocjonalne nastawienie obserwatora
• Ramy czasowe
• Nie zawsze obserwator jest przygotowany, brak wystarczającej wiedzy.
21. Analiza dokumentów i wytworów: zastosowanie, zalety i wady, rodzaje.
22. Ankieta: typy, warunki, poprawność zastosowania, wady i zalety.
Ankieta-jest zestawieniem pytań dotyczących spraw w których respondenci są dobrze zorientowani i powinni udzielić na nie informacji.
Jest to metoda która umożliwia szybkie przeprowadzenie badań. Można je prowadzić indywidualnie lub zbiorowo. Kontakt badacza z respondentami nie musi być osobisty, ważne jest aby wszyscy mieli ten sam zestaw pytań, co stwarza szybkie przeprowadzenie badań oraz łatwe jej poklasyfikowanie.
Wady:
• Prowadząc badania jesteśmy zdani i przekonani że osoba badana szczerze i rzetelnie udzieliła informacji
• Nie jesteśmy przekonani co do tego że wszyscy pojmują dane pytania w ten sam sposób
• Nie jesteśmy do końca pewni czy osoby rzeczywiście mają pogląd co do danego tematu czy udzielają odpowiedzi przypadkowo
Typy ankiet:
*Środowiskowe - stosowane w tych przypadkach kiedy osoby badane skupione są w jednym miejscu np. szkoła, zakład pracy
*Prasowe i pocztowe - gdy badani są rozproszeni na rozległym terenie Jawne i anonimowe
23. Kwestionariusz jako przykład narzędzia badawczego, rodzaje pytań, struktura (co musi zawierać), reguły konstruowania pytań, błędy w konstruowaniu kwestionariuszy.
Narzędzia badawcze:
• Rodzaje pytań
* otwarte, zamknięte
* właściwe (konkretne informacje)
* naprowadzające wprost i nie wprost
* od ogółu do szczegółu i odwrotnie
Struktura - co musi zawierać kwestionariusz:
* metryczka ( znajdują się tu dane osobowe)
* wyjaśnienie celu badań
* temat badań
* pytania
* instrukcja jak wypełnić
Reguły konstruowania pytań:
* pytania muszą pozwolić na zebranie istotnych informacji
* muszą być jasne, proste i konkretne
• Błędy w konstruowaniu kwestionariuszy:
* pytania sugerowane, niejednoznaczne, wzajemnie sprzeczne * niedostosowanie pytań np. kulturowo
24. Obszary diagnozy funkcjonowania rodziny.
• Struktura rodziny
• Postawy rodzicielskie (obejmuje sferę poznawczą, co myślę o dziecku, emocjonalna -zachowanie)
• Komunikacje w rodzinie
• Poziom zaspokojenia różnych potrzeb
• Czy są patologie w rodzinie
• Jakie są wzorce rozwiązywania problemów w rodzinie
• Historie rodzin
25. Zasady diagnozy rodziny.
• Anonimowość
• wyłapanie co w tej rodzinie jest dobre
• pozyskiwanie informacji od wszystkich członków rodziny
• określenie problemów - diagnoza negatywna
26. Diagnozowanie przemocy w rodzinie. Wskaźniki przemocy. Rozmowa z dzieckiem - ofiara.
Wskaźniki przemocy w rodzinie:
• Siniaki
• Złe samopoczucie dziecka
• Nieobecność brak energii życiowej w szkole
• Nienaturalne, dziwne zachowania odbiegające od normy
• Nie chce rozmawiać
• Często pobity
• Podkreślanie cech intymnych np. w rysunku, przy wykorzystywaniu seksualnym
• Lepkość uczuciowa do nauczycieli
Rozmowa z dzieckiem jako ofiarą:
• zachęcić dziecko do rozmowy
• pokazanie że rozumiemy, że jest nam trudno ale takie sytuacje się zdarzają
• gwarantujemy anonimowość
• okazujemy zadowolenie że dziecko zechciało się zwrócić do nas o pomoc
27. Obszary diagnozy funkcjonowania dziecka w rodzinie.
28. Wskaźniki nastawienia dziecka do szkoły (motywacje).
• Aktywność na lekcjach
• Osiągnięcia naukowe (sportowe)
• Zachowania ucieczkowe (obserwacja)
• Relacje z rówieśnikami
• Przygotowanie do zajęć
• Lęk szkolny
Jeśli żadnego z tych czynników nie ma uczeń ten nie ma motywacji do szkoły
Czynniki podlegające diagnozie opisujące funkcjonowanie szkoły:
• Czynniki formalno-organizacyjne np. regulamin szkoły, podział zajęć (związane z prawem)
• Warunki materialne w szkole
• Stan opieki nad uczniem (np. pomoc socjalna) czy są dodatkowe zajęcia np. wyrównujące, kompensacyjne)
• Środowisko nauczycieli (system wartości nauczycieli, metody wychowawcze, postawy wobec uczniów)
• Sfera kultury (czy szkoła ma jakieś tradycje np. wychowanie narodowe, patriotyczne, prospołeczne itp.)
Obszary które odpowiadają za przystosowanie dziecka do szkoły:
• Respektowanie zasad w grapie
• Umiejętności społeczne ucznia (czy poproszony o pomoc udzieli jej)
• Wyrażanie emocji ® Asertywność
• Nawiązywanie / prowadzenie rozmowy
• Swoboda rozmowy (czy dziecko jest spięte)
• Kreatywność
• Samoocena
Arkusz zachowania się ucznia Barbary Markowskiej bada:
• Motywację do nauki dziecka (szkoła podstawowa)
• Zachowania antyspołeczne tzw. przyhamowanie, bierność, brak inicjatywy
• Uspołecznienie
• Zainteresowania seksualne
Jedną część wypełniają nauczyciele z obserwacji ucznia. W tym teście są charakterystyki opisowe każdej cechy np. dziecko jest nieśmiałe i wyjaśnienie tego.
Druga część testu jest wypełniana przez rodziców i też zaznacza się tam natężenie ale i opisuje się dziecko. Arkusz ten dostaje lekarz i on opisuje stan fizyczny i zdrowotny dziecka.
Test określa poziom impułsywności i zahamowanie dziecka jak osiągnięcia szkolne i bezkonfliktowość z innymi dziećmi.
Diagnozy robi się po to aby poprawić zachowanie dziecka.
29. Diagnoza osiągnięć i niepowodzeń szkolnych, obszary, warunki i techniki diagnozy.
30. Diagnoza środowiska rówieśniczego (obszary diagnozy).
Diagnoza środowiska rówieśniczego:
• Czy dziecko należy do subkultur
• Status dziecka w klasie (czy jest ofiarą czy agresorem, czy jest aktywny czy nie itp.)
• Czy ulega wpływom ze strony innych
• Jego środowisko szkolne i pozaszkolne
• Relacje z nauczycielami
• Jak wpływa na niego grupa (można badać to testami Moreno, poprzez rozmowy z wychowawcą, nauczycielem oraz poprzez rozmowę z rodzicami i dzieckiem
31. Technika socjometryczna Moreno. Rodzaje, zastosowanie, warunki stosowania, sposoby opracowania wyników, wady i zalety.
Technika socjometryczna Moreno polega na zadawaniu wszystkim członkom grupy pytań z jakim członkiem z danej grupy najbardziej chciałby przebywać lub nie. W odpowiedzi osoba badana ma podać osoby.
Badanie socjometryczne przeprowadza się za pomocą ankiety imiennej.
Techniki:
• Samoocena socjometryczna - zapytanie członka grupy kogo by wybrał lub odrzucił.
• Technika „zgadnij kto" - podanie wzorca osobowości i przyporządkowanie mu osoby.
• Szeregowanie grupowe - przyporządkowanie wszystkich członków (z wyjątkiem badanego) pod względem podanego kryterium.
• Plebiscyt życzliwości i niechęci - badany określa swój stosunek emocjonalny do osób w grupie.
Test socjometryczny pozwala nam poznać:
• Gwiazdy socjometryczne - osoby najbardziej lubiane
• Osoby odrzucone - osoby nie lubiane
• Osoby izolowane - osoby przez nikogo nie wybrane
• Pary - osoby wzajemnie wybierające się
• Paczki - grupa osób wzajemnie wybierających się i tworzących wzajemny krąg
• Kliki - osoby nie wpuszczające do swego kręgu innych
• Łańcuchy - wybory nie zamykające się w kręgu
Zbadany materiał badawczy można przedstawić w tabeli socjometrycznej oraz w formie graficznej czyli socjogramu.
Trzy typy socjogramów:
• Nie uporządkowany - sporządzony tylko dla małych grup ze względu na układ pozycji członków które łączy się za pomocą linii.
• Kołowy - osoby które zdobyły najwięcej głosów znajdują się bliżej środka koła, a osoby wybierane rzadko daleko na zewnątrz. Za pomocą kresek o różnej grubości lub podwójnych strzałek można wyodrębnić jakość wyboru np. wybory wzajemne, odrzucone.
• Hierarchiczny - najbardziej czytelny sposób, stosuje się gdy badamy duże grupy w oparciu o jedno kryterium.
32. Diagnoza błędów wychowawczych: definicja błędów, rodzaj błędów, przyczyny i skutki błędów, zasady diagnozy błędów wychowawczych, narzędzia.
Błędy wychowawcze są niezamierzone i nie świadome u rodziców i nauczycieli. Błędy oznaczają to że jeśli są to zaburzają rozwój dziecka, rodzice i wychowawcy mogą hamować dziecko.
Błędy: nauczyciel lub rodzic może być: niekonsekwentny - źle wpływa to na poczucie tożsamości u dziecka, samooceny
Rodzaje błędów:
• Błędna idealizacja dziecka np. w klasie było dziecko podobne do wnuczka nauczycielki
• Uleganie, bezradność nauczyciela
• Eksponowanie siebie przez nauczyciela, nauczyciel przecenia siebie
• Nauczyciel agresywny, skutkiem czego może być wysoki lęk
• Nadmierny rygoryzm, gonienie za celem, skutek: z ucznia może wyrosnąć pracoholik goniący za celem
Dlaczego rodzice i nauczyciele tak się zachowują:
• Niezaspokojone potrzeby
• Może mieć problem sam ze sobą
• Niewłaściwe ustosunkowanie do siebie, świata, innych ludzi
Błędy dwojakiego rodzaju:
• Zimne - wpływają na zaburzenia osobowości, obniżenie poczucia bezpieczeństwa u ucznia powoduje lęk, agresje, obniżają samoocenę (gnębienie ucznia)
• Ciepłe - hamują rozwój dziecka, powodują brak odporności na sytuacje trudne
33. Obszary diagnozy ryzyka zachowań antyspołecznych (np. ADHD).
Obszary diagnozy (np. w szkole)
Diagnoza zachowań antyspołecznych na poziomie konkretnego człowieka, domu rodzinnego, szkoły, pracy, gminy
Obszary diagnozowanych zaburzeń:
• ADHD - predysponuje, nasila możliwość pojawienia się w przyszłości psychopatii lub zachowań antyspołecznych
• Diagnoza zaburzeń opozycyjno-buntowniczych - kłótliwość dziecka, wulgarne zachowania, obrażanie się, złość, opór wobec poleceń i autorytetów, celowe prowokowanie
• Diagnoza zaburzeń kontroli zachowania - nieadekwatność reakcji do bodźca, nieumiejętność czekania na nagrodę, brak kontroli emocji
• Diagnoza zaburzeń osobowości - osobowość antyspołeczna, objawy nie powinny być objawami innych chorób, musi być to zaburzenie osobowości (osoba musi być powyżej 18 roku życia a zachowania dewiacyjne przed 15 rokiem życia. Po 18 roku życia bójki, kradzieże, upicie się itp.)
Na jakiej podstawie stawia się diagnozę ADHD, osobowość psychopatyczną, te powyżej i socjopatyczną.
Kryteria socjopatii i psychopatii (przyczyny konstytucjonalne powstają w życiu prenatalnym).
Cechy:
• Brak lęku, strachu
• Brak odpowiedzialności za swoje czyny
• Impulsywność
• Manipulowanie otoczeniem
34. Kryteria (objawy) diagnostyczne zachowań antyspołecznych.
35. Obszary diagnozy zachowań agresywnych.
Agresywność - cecha osobowości Agresja - zachowanie celowe, krzywdzenie osoby Przemoc - przewaga siły nad drugim człowiekiem Autoagresja - agresja skierowana na siebie
Diagnoza ta jest ważna aby uniknąć sytuacji np. samobójstw Autoagresja ma dużo przyczyn:
• Wołanie o pomoc
• Nie może sobie poradzić z wyrzutami sumienia
Obszary diagnozowania agresji:
• Formy oddziaływań destrukcyjnych np. czy to autoagresja, wandalizm, przemoc
• Typy agresji: czy to agresja jawna czy ukryta
• Ukierunkowanie : do wewnątrz czy na zewnątrz
• Czynniki: sytuacyjne, frustrujące, wyuczone
• Jaką funkcję pełni agresja np. obronną, budowanie ego, instrumentalną. Zazwyczaj jest to instrumentalna, frustrująca (rozładowująca emocjonalnie)
• Nastawienie do zachowań agresywnych (czy dana osoba aprobuje czy ma poczucie winy)
Czym bada się agresję?
• Gotowymi testami psychologicznymi
• Poprzez samo opis i obserwację
36. Obszary diagnozy postaw wobec siebie.
• Samoocena
• Identyfikacja z subkulturami
• Realizm w postrzeganiu siebie
• Niezależność (autonomia)
• Poczucie kontroli
• Koncentrowanie się na sobie ( poziom egoizmu)
• Jakie mechanizmy obronne władają człowiekiem
37. Obszary diagnozy funkcjonowania w relacji z innymi.
• Uległy, bierny, wycofujący się, takie osoby mają problem z przystosowaniem się do życia
• Typ relacji atakujący, opozycyjno-buntowniczy
• Postawa rezygnacji
• Konformizm (dostosowanie się)
• Dystansowanie się (nie angażuje się emocjonalnie)
• Poszukiwanie wsparcia (przekupstwo aby uzyskać towarzyszy)
• Branie odpowiedzialności za innych
• Asertywność + agresja
• Manipulowanie innymi
38. Diagnoza uzależnień: kryteria uzależnień, diagnoza ryzyka uzależnień.
Uzależnienie w diagnozie może się ujawnić że jest:
• Skutkiem (np. trudnych sytuacji)
• Przyczyny różnych zaburzeń przestępczości (w pewnych okolicznościach człowiek zaczyna pić)
Diagnoza ryzyka uzależnienia obejmuje:
• Bada się zmiany w zachowaniu
• Zmiany w kontaktach towarzyskich
• Zmiany w zainteresowaniach
Diagnoza to może być dwojakiego rodzaju:
• Diagnoza kliniczna - na potrzeby terapii i konkretnych działań
• Diagnoza psychologiczna - opisuje mechanizmy uzależnienia, przyczyny i skutki potrzebne do korekty zachowania
• Diagnoza funkcjonalna - skupia się na tym co trzeba zrobić aby ta osoba zmieniła sposób funkcjonowania
Zachowania antyspołeczne: obszary tych zaburzeń to zdiagnozowanie ADHD, zaburzoną osobowość antyspołeczną na ile dana osoba lęki, jak i brak lęków, wrażliwość no innych ludzi, ocenia się empatię lub jej brak, poczucie winy po pewnym czynie społecznie zabronionych
39. Wskaźniki diagnostyczne środowiska wychowawczego instytucji resocjalizacyjnej.
• Przygotowanie kadry
• Rodzaj patologii występującej w danej instytucji np. czy strażnik jest skorumpowany
• Wskaźnik klimatu społecznego (wskaźnik - po czym możemy poznać dane zachowanie czy myślenie człowieka)
Diagnoza środowiska wychowawczego instytucji resocjalizacyjnej bierze pod uwagę:
• Środowisko wychowawcze w danej instytucji (klimat społeczny danej instytucji, relacje pomiędzy wychowankami a kadrą pedagogiczną). Relacje - nastawienie emocjonalne + sprawy organizacyjne
• Diagnoza funkcji pełnionych przez dana instytucję np. funkcja zmiany systemu wartości u więźniów
• Role zawodowe osób działających w danej placówce
• Warunki materialno bytowe.
Etapy diagnozy w instytucjach resocjalizacyjnych:
• Diagnoza stanu - co jest, co się dzieje, co jest zaburzone a co nie
• Diagnoza projektująca (ukierunkowująca) - na podstawie diagnozy stanu, chodzi fu o zaproponowanie konkretnej zmiany np. konkretne strategie, procedury
• Diagnoza weryfikująca (sprawdzająca) - sprawdza się czy dokonanie zmiany daje efekty czy nie
Diagnoza efektów i przebiegu oddziaływań resocjalizacyjnych:
• Badanie błędów (przeszkód) zakłócających osiągnięcie procesów resocjalizacyjnych
• Ustalenie kryteriów, sukcesów i porażek resocjalizacyjnych (czy osoba która wyszła z więzienia wróci do niego jeszcze raz, stosunek do siebie i do innych, poziomu agresywności)
• Postawy wobec innych (sfera społeczna)
• Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowań