Wykolejenie społeczne-osoby wykolejone nie są zdolne do pełnienia ról społecznych, zgodnych z oczekiwaniami społecznymi, ze względu na niedostatki określonych dyspozycji, np. procesy orientacyjne, intelektualne, werbalno-motoryczne, i nie są skłonne do pełnienia ról społecznych (nie wykazują chęci), co jest spowodowane negatywnym ustosunkowaniem się wobec oczekiwań społecznych. Aby dane zachowanie można było klasyfikować do wykolejenia społecznego:
Musi stanowić reakcja jednostki na społeczne oczekiwania
Musi charakteryzować się antagonizmem destruktywnym (niezgodność wypełniania ról społ przez jednostkę)
Co składa się na def wykolejenia społ:
Trójpoziomowy model wykolejenia społ:
-mowa tutaj o przejawach wykolejenia społ, zw. także manifestacjami, czyli wszelkie zach. antagonistyczno-destruktywne
-stany osobowości, które stanowią źródło przejawów wykolejenia
-czynniki (przyczyny) wytworzenia się określonych stanów osobowości (na to powinniśmy
oddziaływać! Od tego zaczynamy!)
Przejawy wykolejenia społ:
-przestępcze- polega na łamaniu przez jednostkę norm prawnych
-obyczajowe- polega na łamaniu norm obyczajowych i moralnych
-obyczajowo-przestępcze- łamane są i jedne i drugie
Niedostosowanie społ.- wg Ottona Lipkowskiego, zaburzenie charakterologiczne, o niejednolitych objawach spowodowanych niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi warunkami rozwoju, wyrażające się długotrwałymi trudnościami w przystosowaniu się do norm społecznych i w realizacji zadań życiowych jednostki.
-Jest to proces długotrwały, obejmuje całą osobowość, postępujący.
Nieprzystosowanie społ.- Przetacznikowa i Susułowska uznały nieprzystosowanie za lżejszą formę zaburzeń w zachowaniu, które są stosunkowo nietrwałe, nie obejmują całej struktury osobowości, a kontakty jednostki ze środowiskiem nie są całkowicie zaburzone.
Zagrożenie niedostosowaniem społecznym- osoby zagrożone to takie, które wychowują się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego na który neg wpływ mają rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła i inne środowiska, w których rejestrowane są sporadyczne przejawy zaburzeń w zachowaniu.
SPECYFICZNE CZYNNIKI MOGĄCE SIĘ PRZYCZYNIĆ DO NIEDOSTOSOWANIA SPOŁ:
Akcerelacja- przyśpieszenie rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży w stosunku do rówieśników, wielość stymulacji
Retardacja –opóźnienie rozwoju psychofizycznego, bądź zahamowanie rozwoju, czynnikami warunkującymi mogą być czynniki materialne, atmosfera życia rodzinnego.
Dysharmonia- zróżnicowany rozwój psychofizyczny, powodujący wzmożoną wrażliwość jednostki na wpływy negatywne grupy
TYPOLOGIA NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁ Sullivan i Grant:
Osoby aspołeczne- ze względu na trudności w przewidywaniu zachowań innych osób sytuacji zagrożenia reagują agresją, złością, wrogością, dążą do realizacji egoistycznych celów, do czego wykorzystują inne osoby. Nie kontrolują swojego zachowania, reagują impulsywnie.
Konformiści- na frustrację własnych potrzeb reagują nadmiernym podporządkowaniem się innym osobom, reagują instrumentalnie w celu uzyskania korzyści, poprzez nieokazywanie wewnętrznego sprzeciwu, natomiast jeżeli kontrola innych osób nie występuje wtedy zachowują się zgodnie ze swoimi zasadami, życzeniami
Neurotycy- osoby które w wyniku socjalizacji zinternalizowały normy społeczne, jednak przezywają ciągły lęk, że nie sprostają oczekiwaniom społecznym, prowadzi to do bezsilności, bezradności w wyniku czego podejmowane są zachowania nieakceptowane społecznie.
TYPOLOGIA Konopnickiego:
Nawiązuje do teorii behawioralnych, wyróżnia 4 typy zachowań:
Zachowania wrogie- charakteryzujące się agresywnym, wrogim nastawieniem poznawczym i behawioralnym wobec najbliższego otoczenia i szerszego kręgu osób. Przyczyną jest niezaspokojenie potrzeb jednostki i negatywne wzorce . Jednostki takie szkodzą sobie i szerszemu otoczeniu społecznemu nie respektując norm społecznych.
Zahamowanie- cechuje je społeczna bierność, wycofanie, lęk w sytuacjach nowych i zadaniowych, co wzmacnia jeszcze bezsilność jednostki i przyczynia się do wywołania w późniejszym czasie stanów depresyjnych. Osoby zahamowane mają trudności w sytuacjach rewalidacyjnych wysokiej konkurencji, osiągają niższe wyniki niż możliwości wskazywałyby na to. Cechuje je brak poczucia sprawstwa, nadmierna kontrola wewnętrzna „nic ode mnie nie zależy, to zależy od innych osób i losu”.
Zachowania aspołeczne- cechują osoby wycofane, ignorujące wymagania społeczne, istotne cechy tych osób to izolacja, obojętność, podatność na wpływy podkultury przestępczej
Zachowania niekonsekwentne- jednostki nieadekwatnie reagują na bodźce, trudności ze skoncentrowaniem uwagi, impulsywne, ich zachowania są przypadkowe, można porównywać do ADHD.
Czynniki środowiskowe:
Rodzina
Uzależnienia
Złe postawy rodzicielskie
Zła struktura rodziny (brak rodzica)
Zaburzona komunikacja w rodzinie, relacje
Grupa rówieśnicza
Stosunki interpersonalne z rówieśnikami
Stosunek nli i uczniów
Relacje uczeń-uczeń
Osobowość nli i uczniów
Niepowodzenia szkolne, nieadekwatne do możliwości oceny
…
Środki, gdy uczeń cały czas przeszkadza, gada, nie chce być na lekcji, chodzi po klasie, nie reaguje na nasze uwagi:
Co zazwyczaj nauczyciel robi?
Niższa ocena z przedmiotu – nieskuteczne bo nie dotyczy tego, co on robi- on przeszkadza
Niższa ocena z zachowania- nieskuteczne – im niższa ocena tym dla nastolatków lepiej, a poza tym nastolatek się wyciągnie z tego, pokazuje swoją zasadność i wyższość
Uwagi słowne
Odsyłanie do dyra i pani pedagog- uczeń nie jest na lekcji, traci ją, nie ma kontroli nad nim- on może iść do toalety, albo coś sobie zrobić
Przesadzanie z miejsca na miejsce- lepiej w ostatniej ławce, samodzielnie, by nie mieli widowni, ale jak chce zwrócić na siebie uwagę to i tak zwróci
Odpowiedzialność zbiorowa – „jak się nie uspokoisz to cała klasa…”
Dzwonimy do rodziców- czasem przynosi efekty
Stanie w kącie
Wyrzucanie za drzwi- nie mamy kontroli nad uczniem
Wywołanie na szkolnym apelu- jest popularny
Brak reakcji
„Kowalski wstań, Teraz sam poprowadzisz lekcje”
Ściszanie głosu gdy jest głośno
Płacze i wychodzi
Krzyk
Co można zrobić konstruktywnego, jak zdyscyplinować?
Drobnostki „czy możesz przynieść kredę, mazak”
Dowiedzenie się co go interesuje i nawiązanie do tego na lekcji
„ten temat jest trudny, rozumiem że możesz mieć z tym problem”- przyznanie, empatia
Dociec przyczyny dlaczego przeszkadza
Zaktywizować go by coś przygotował z kimś kto jest dobry z tego, z kimś kto go zainspiruje
Ciekawy element lekcji
Odpowiedzialne zajęcie(jak ktoś nie sprawdza się pod kątem dydaktycznym, to często pod kątem organizacyjnym się sprawdza.
Zeszyty do korespondencji między rodzicem a nauczycielem (nl się podpisuje i rodzic się podpisuje że sprawdził zadanie)- gdy dziecko nie odrabia prac domowych i nie robi nic